GRAMAJ DENEYİ
1. AMAÇ
Dokunmuş veya örülmüş kumaşların 1m² ’sinin ağırlığını belirlemek.
2. GENEL BİLGİLER
Kumaş gramajı 1m² ’ sinin gram olarak ağırlığıdır. TS 251’e göre yapılan bu deneyde dokunmuş veya örülmüş her çeşit kumaşın ağırlığı tespit edilebilmektedir.
Bir müşteri açısından gramajın amacı;siparişinde belirttiği En’de kumaşın yine belirttiği tolerans da gramaja sahip olmasıdır. Gramajın yüksekliği müşterinin konfeksiyon aşamasında çıkaracağı parça sayısı ile ters orantılıdır.Yani yapı olarak aynı özelliklere sahip ve yine aynı En’deki bir kumaşın yüksek gramajlı olanından düşük gramajlı olanına göre daha az parça çıkar. Bunun sebebi ise kumaşı boydan uzatarak birim kareye düşen ağırlığı azaltmaktır. Buda boydan uzamış kumaştan daha fazla parça çıkmasına sebep olacaktır. Tabi bütün bu yapılan işlemler müşterinin gramaj için verdiği toleranslar dahilinde geçerlidir.
3. DENEYDE KULLANILAN CİHAZ VE GEREÇLER
• %2 duyarlıkta hassa terazi
• Dairesel kumaş kesim cihazı (gramaj aleti)
• Mantar levha
• Metre
4. DENEYİN YAPILŞI
Dairesel kesici ile ( gramaj aleti ) numune olarak belirlenen kumaş mantar levha üzerine düzgünce yerleştirilmiştir. Elimizle kavradığımız gramaj eltinin döner mekanizmasını sabit bir yönde 1-2 tur çevirerek kumaş yüzeyinden belli bir alana sahip bir bölümü alınmıştır. Bu parçanın alanı aşağıda verilen formül ile bulunmuştur.
Alan = π . (çap)² / 4
π ’ yi 3,14 alırsak ve gramaj aletinin de enini metre yardımı ile ölçüp 3,8 cm bulduğumuz göz önüne alınırsa alan;
3,14 . (3,8)² /4 = 11,33 cm² bulunmuştur.
Bu alana sahip kumaşımızın hassas terazideki tartım sonuçlarını alarak bunu 1m² yaymış ve 1m² için kumaşımızdan alınan numunelerin gramajları sonuç bölümünde tablo da verilmiştir.
Hassas terazide tartılan parçanın ağırlığına x dersek ;
Metrekare ağırlığı = x . 10000 /11,33 ’ dür.
5.SONUÇ
Yapılan deneylerden alınan sonuçlar aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Numune
No Kumaş Metrekare Ağırlığı
1 158,9
2 158,9
3 150,0
4 150,0
5 150,0
6 150,0
7 150,0
8 150,0
9 150,0
10 167,7
11 150,0
12 150,0
Ortalama 152,9
St. Sapma 5,76
Değ.Katsayısı 3,76
--------------------------------------------------------------------------------
İPLİK DÜZGÜNSÜZLÜĞÜ DENEYİ
1.AMAÇ
Hammadde, teçhizat, işçilik, makine, çalışma metodu, dolayısıyla iplik üretilirken iplikte meydana gelen, gözle görülüp değerlendirilebilen görünümü bozan kısımların incelenmesi.
2.GENEL BİLGİLER
İplikte düzgünsüzlük kaliteyi etkileyen en önemli faktördür. İplikte düzgünsüzlük; işlenme, kullanım, ve diğer özellikleri etkiler. Düzgünsüzlük; gerek incelik ve numara, gerekse diğer yapısal özellikler açısından iplik boyunca meydana gelen değer sapmalarını tanımlar.
İplikte düzgünsüzlük üretilen ipliğin üniformitesini gösterir. İplik üretimi sırasında meydana gelen hatalar düzgünsüzlüğü arttırır.iplik eğirilirken oluşan ve makineden kaynaklanan kaynaklanan mekanik (kam, dişli, silindir gibi makine elemanlarından doğan) çekim (ince ve kalın yerler, neps) ve hammaddeden kaynaklanan hatalar dolayısıyla iplikte düzgünsüzlük oluşturur. Uster istatistiklerinden çıkarılan, ince pamuklu kumaş üzerinde rahatsız edici hataların dağılımı aşağıdaki gibidir.
Kalın iplik % 4 Kalın yer hataları % 46
İplik ekleme % 14 İnce yer hataları % 40
Bobin aktarma % 2 Yabancı madde %11
Bunlar ipliğin görünümünü, kalitesini, mukavemetini olumsuz etkiler. İplik düzgünsüzlüğüne neden olan mekanik hatalar; aşınmış teller, makine ayarlarındaki bozukluklar, hasara uğramış dişliler, makine vibrasyonu, çekim hataları gibi hatalardır.
Büküm değişimi,numara değişimi, iplik tüylülüğü, mukavemet kaybı ve değişimi gibi ipliğin bütünü ile ilgili hataların yanında uzunlukla sınırlanan iplik hataları vardır.
Çok rastlanan ve karakteristik uzunlukta olan hatalar; nope düğüm, kötü ekleme yerleri, boğum, balık, hav uçuntuları, uzun balık, takıntı, burgu, kalın iplik, çift iplik, çift eğrilmiş ve bükülmüş ipliktir.
Az rastlanan ve değişik boyutta olan hatalar ise; kıvrım, takıntı iplik, bukle, halka, tüylü iplik ve iplik üzerindeki bitkisel-hayvansal artıklardır.
Düzgünsüz ipliklerin makinelerde kullanımı düşük dayanım sebebi ile kopmalara sebep olur. Buda makine duruşlarını arttırır, verimliliği azaltır ve fire artar.düzgünsüz ipliklerle elde edilmiş kumaşlarda düzgünsüz yüzey oluşur.İplik incelik ve numara düzgünsüzlüğünün kumaş üzerinde oluşturduğu düzgünsüzlük özellikle boyamadan sonra ortaya çıkar ve iplik abrajı olarak isimlendirilir.
İplikte numara ve incelik düzgünsüzlüklerini en aza indirmek için ipliğin üretiminden itibaren bazı işlemler gerçekleştirilir. Örneğin kesikli (stapel) elyaftan eğirilmiş ipliklerin üretiminde tarama işlemi düzgünsüzlüğü arttırıcı en önemli etkendir. Ayrıca dikiş ipliklerinde katlama işlemide üniform bir düzgünlük ve yapı oluşumu sağlar.
Sonuç olarak tam düzgün bir iplikte;
• İpliğin enine kesitinin her birinde aynı sayıda lif bulunmalı
• Lifler eşit ve üniform doğrusal yoğunlukta olmalıdır.
Bu özellikler henüz sağlanamamıştır. Bütün ipliklerde giderilemeyen bir düzgünsüzlük vardır. Minimum düzgünsüzlük içeren iplik en düzgün ipliktir.
Genel olarak düzgünsüzlük ölçme metotları;
A-) Sübjektif metotlar B-) Objektif metotlar
Olmak üzere ikiye ayrılır.
A-) Sübjektif metotlar
Düzgünsüzlüğün rakamsal ifadesi mümkün değildir. Görsel inceleme yapılır, iki metodu vardır.
1-) Levhaya sarım yolu
2-) Dokuyup örerek kıyaslama
B-) Objektif metotlar
Düzgünsüzlükte rakamsal ifade kullanıla bilir. Metotları şunlardır;
1-) Kesip tartma
2-) Mukavemet değişimi
3-) Büküm değişimi
4-) Basınç altındaki incelik değişimi
5-) Projeksiyon mikroskobu metodu
6-) Elektronik sistemler
Buradaki sübjektif metotlardan, levha üzerine sarım metoduna değinilecektir.
4. DENEYDE KULLANILAN CİHAZLAR
Düzgünsüzlüğü incelenecek olan iplik ve buna zıt renkte konik levha. Koyu renk iplik için açık renk levha, açık renk iplik için koyu renk levha kullanılır.
5. DENEY NUMUNESİ
Deneyde kullanılan numuneler gri melanj iplik, lacivert iplik ve yün fitilidir.
6. DENEYİ YAPILIŞI
Düzgünsüzlüğünü ölçmek için lacivert renkli iplik seçildiğinden dolayı beyaz konik levhaya düzgün ve paralel olarak sarılmıştır. İpliğin düzgünsüzlük kontrolü için levhaya sarımı sırasında bazı noktalara dikkat etmek gerekir. Örneğin iplik sarım aralıkları eşit olmalıdır.hatalar daha belirgin görüldüğünden levhalar tercihen konik olmalıdır.Kontroller uygun gün ışığı altında veya suni ışıkta ışık arkadan gelecek şekilde yapılmalıdır.
Sarıcı alet yardımıyla iplik konik levha üzerine sarıldıktan sonra iplik koparılarak levha aletten çıkarılmıştır. Gün ışığı altında Amerika Standart Enstitüsünün hazırladığı PSTM denilen standart fotoğraflarla karşılaştırma yapılmıştır. Bu fotoğraflar A,B,C,D değerlerini alıp, “A” en iyisi, “D” en kötüsü değerini ifade eder.
Gri melanj iplik ve yün fitili içinde aynı işlemler yapılmış, toplam üç farklı numune için A,B,C,D gibi bir değer belirlenmiştir.
7. SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
CİNSİ ASTM CETVELİNE GÖRE DEĞERİ
LACİVER İPLİK C
GRİ MELANJ İPLİK B
YÜN FİTİLİ C
YORUM:
Lacivert renkli ipliğin birinci kalitede kullanılması uygun değildir. İkinci ve üçüncü kalitede ürünlerin oluşumu için kullanıla bilir.
Gri melanj renkli iplik birinci kalite ürün oluşumu için kullanıla bilir. Hassas müşterilerimiz için ikinci kalite ürün oluşumunda önerile bilir.
Yün fitilimizin ise birinci kalite ürün oluşumu için kullanılması uygun değildir. İkinci ve üçüncü kalitede ürün oluşumu için uygundur.
--------------------------------------------------------------------------------
İPLİK BÜKÜMÜ
1.AMAÇ
Deneyin amacı; ipliğin birim uzunluktaki büküm sayısı ve büküm yönünün belirlenmesi.
2.GENEL BİLGİLER
Tekstil sektöründe kumaş üretimi için hammadde olan iplik; liflerin temizlenmesi , paralelleştirilmesi, istenilen uzunluğa kadar çekilerek inceltilmesi, bükülerek mukavemet kazandırılması ve sarılması sonucu elde edilir. İpliklerin en önemli özelliklerinden biride bükümüdür.ipliğin mukavemetli olabilmesi için bükülmesi lazımdır. Büküm miktarı arttıkça, ipliğin mukavemeti de artar. Ancak bu artış bir sonsuz olmayıp bir kritik noktayı aşınca, bükümün çoğalmasına rağmen, iplik mukavemeti süratle düşmeye başlar. Bu nedenle zorunlu olmadıkça fazla bükümle çalışmak tavsiye edilmez.
İplikteki büküm meydana gelecek yüzeyin cinsine göre değiştiği gibi (örgü,dokuma,halı,havlu,…vs.), ipliği oluşturan makinelerin (open-end, ring) özelliklerine ve cinsine göre de farklılık gösterebilir.
İpliklerde büküm yönü S (sol büküm) ve Z (sağ büküm) harfleri ile gösterilir. Büküm miktarını ve yönünü değiştirerek çeşitli kumaş efektleri elde edilebilir. Bunlardan bazıları gözle görülebilir, bazıları kumaşın tutumunu değiştirir, bazıları da mekaniktir. Örneğin bir kumaşın dokunmasında çözgüde hem “S” hem de “Z” bükümlü iki ayrı tip iplik kullanılması ve dolayısı ile bu ipliklerden ışınların farklı yollarla yansıması nedeni ile yollu kumaş etkisi görülür.
El ile büküm yönünü tayin etmenin yolu: Her iki elin baş parmağı ile işaret parmağı arasında kısa bir iplik numunesi tutulur. Sağ el ile sağa doğru bükülür. İplik bükümü açılarak iplik mukavemetini kaybediyor veya uç kısımlarda elyaf paralel hale geliyorsa “Z” bükümdür. Şayet ipliğin bükümünde artış kaydediliyor ise “S” bükümdür.
3.DENEY DÜZENEĞİ
Büküm ölçme cihazı: Sabit bir iplik sıkıştırma çenesi ile iki yönde dönebilen ve iplik doğrultusunda hareket eden bir sıkıştırma çenesinden ibarettir. Hareket eden çenenin dönüş sayısı bir sayaç aracılığı ile sayılabilir. Çeneler arası uzaklık 25-250 mm ye ayarlanabilir.Cihazda bükümün açılmasından doğan uzamayı alacak düzen ile ipliği çeneler arasında belirli bir gerginlikte tuta bilecek bir düzen bulunmaktadır. Bu gerginliği sağlayacak ipliğin numarasına göre ağırlıklar mevcuttur.
4. DENEYİN YAPILIŞI
İlk etapta “Z” büküm mü, yoksa “S” büküm mü olduğunu elimizle kontrol edilmiş ve “Z” büküm olduğu görülmüştür. Numunemiz 250 mm mesafelik metoda göre ayarlanmıştır. Bir ucu çenelere sıkıştırılmış diğer ucuna da iplik numarası ile orantılı ve ipliği belli bir gerginlikte tuta bilecek ağırlık takılmıştır. Bu ikinci uç da çeneye sıkıştırılarak bükümün açılmasından dolayı uzamayı gösteren kadranın ibresi sıfıra ayarlanmıştır.
Hareket eden çene, ipliğin bükümünü alacak yönde çevrilmeye başlayınca ibre hareket etmiş iplik tamamen açıldıktan ve ters yönde bükülmeye başladıktan sonra ibre tekrar eski yerine gelmiştir. Sayaçta okuduğumuz değer 500 mm için büküm sayısını vermiştir. Çünkü 250mm’yi önce çözüp daha sonra ters yönde tekrar bükerek ilk mesafenin iki katını veren sayaç miktarını bulmuş olduk. Bu değeri iki ile çarparak bir metredeki büküm sayısı bulunmuştur.
5. SONUÇLAR
Yapılan on üç deney için ölçüm değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir
Deney No 0,5 m’ deki ölçüm değeri 1 m’ deki ölçüm değeri
1 384 768
2 406 812
3 393 786
4 471 942
5 376 752
6 397 794
7 381 762
8 384 768
9 431 862
10 424 848
11 438 876
12 431 862
13 390 780
Ortalama 408 816
St. Sapma 6,83 13,66
Değişim katsayısı 1,67 1,67
--------------------------------------------------------------------------------
İPLİK MUKAVEMETİ
1.AMAÇ
Sabit uzunluktaki bir ipliğin bir F kuvveti altında kuru ve yaş mukavemetlerinin ölçülmesi.
2.GENEL BİLGİLER
Mukavemet; Materyalin kullanımı yada giyim sırasında dışardan gelen kuvvetlerce uygulanan gerilim ve kopmaya dayanımı anlatan bir terimdir.İpliğin mukavemeti bir kalite kriteri olarak ifade edilmektedir.
İplik mukavemetine etkiyen faktörler;
• Lif uzunluğu :Lif uzunluğu arttıkça mukavemette artacaktır.Kısa liflerin mukavemeti düşük olur.
• Hammadde cinsi :Keten, pamuk, naylon, royon ve yünün soldan sağa mukavemeti azalırken uzama yüzdesi artar.
• Elyafın paralellik durumu :Elyafların paralel halde olması mukavemeti azaltacaktır.
• Uzunluk dağılımı :Uzun iplik için uygulanacak kuvvet buna ters orantılı olarak daha az kısa iplik için ise daha fazla olacaktır.
• Düzgünsüzlük oranı :Mukavemetle ters orantılı şekilde düzgünsüzlük arttıkça mukavemet azalacaktır.
• Lif mukavemeti :İplik mukavemetini doğrudan etkiler. Lifin mukavemeti, iplikle doğru orantılıdır.
• Büküm :Bir noktaya kadar iplik mukavemetini destekleyici bir faktördür.
• Nem ve yabancı madde oran :Elyafın cinsine göre nem mukavemeti olumlu ve olumsuz yönlerden etkileye bilir. Yabancı maddeler de mukavemeti olumsuz etkileyen faktörlerdendir.
İplik mukavemet ölçüm aletleri aşağıdaki esaslara göre sınıflandırılır.
• Yük artış oranı sabit aletler
• Uzama oranı sabit aletler
• Çene hızı oranı sabit aletler
Biz deneyimizi yük artış oranı sabit aletler sınıfına giren uster cihazı ile yapacağız. Uster iplik mukavemet test aleti tek iplik mukavemetini ölçer. Bu alet sayesinde tek iplik testi için öngörülen zaman oldukça azalmıştır. Kapasitesi 0-200 ile 0- 2000 gr. Arsında değiştirile bilir.
3.DENEY NUMUNESİ
Üç pamuklu, üç polyester iplik için yaş ve kuru olmak üzere toplam on iki iplik numunesi alınmıştır.
4.DENEYİN YAPILIŞI
İlk etapta bütün mekanik ve elektronik deney aletlerinde olduğu gibi kalibre ve sıfırlama işlemleri yapılır.Makinemize gerekli ayarlamalar yapıldıktan sonra, belli uzunluğa sahip ipliğimiz uçlarından makine üzerindeki çenelere sabitlenmiştir. Burada dikkat edilecek husus; yine makinenin bir elemanı olan ve fotosellik bir özellikle ipliğin varlık ve gerginliğini fark eden çengelimsi yapıdan geçirilmesidir.
Daha sonra makineye start verilmiş ve ipliğin mukavemetine göre belli gr/F kuvvetlerde, belli uzunluklarda kopuşlar yaşanmıştır.
Bu deney kuru pamuk için üç, yaş pamuk için üç, kuru ve yaş polyester için yine üçer kez tekrar edilmiştir.
5.SONUÇLAR VE DEĞERLENDİRİLMESİ
PAMUK POLYESTER
KURU YAŞ KURU YAŞ
Deney No Kopma
Yükü Uzama Kopma
Yükü Uzama Kopma
Yükü Uzama Kopma
Yükü Uzama
1 490 gr/F 8,8 cm 460 gr/F 10,5 cm 600 gr/F 6,5 cm 500 gr/F 5,5 cm
2 180 gr/F 2,5 cm 190 gr/F 4 cm 570 gr/F 6 cm 500 gr/F 5,5 cm
3 100 gr/F 2,7 cm 120 gr/F 4,8 cm 560 gr/F 6 cm 520 gr/F 5,4 cm
Ortalama 256 gr/F 4,6 cm 256 gr/F 6,4 cm 576 gr/F 6,1 cm 506 gr/f 5,5 cm
Standart
Sapma 109 1,9 95 2,4 5,1 0,14 6,1 0,07
Değişim
Kat Sayısı 42,5 41,3 37,1 37,5 0,9 2,3 1,2 1,3
Sonuç olarak pamuk liflerinden oluşan ipliğimizin yaş mukavemetinin kuruya kıyasla daha iyi olduğu görülmüştür. Polyester liflerinden oluşan ipliğimizin ise kuru mukavemetinin yaşa göre daha iyi olduğu yine yapılan deneyler sonucunda görülmüştür.İPLİK NUMARASI TAYİNİ DENEYİ
1. AMAÇ
Deneyin amacı; ipliklerin numaralarının belirlenmesi.
2. GENEL BİLGİLER
Tekstilde kumaşın üretimi için gerekli madde olan iplik; liflerin temizlenmesi, parelelleştirilmesi, istenen uzunluğa kadar çekilerek inceltilmesi, bükülerek mukavemet kazandırılması ve bobinlenerek sarılması esasına dayanır. İplikte incelik, istenen kumaşın sağlamlığından,düzgünlüğüne, hdrofilliğinden parlak bir yüzeye sahip olmasına kadar çok geniş bir yelpazeyi etkiler. Bunun yanında kumaş yapacak örgü yada dokuma makinasının çalışır aksamı yine ipliğin incelik yada kalınlığına göre değişir.
Tek tek liflerin bir arya gelmesi ile elde edilen ipliğin inceliğini çap olarak mevcut ölçü aletleri ile kesin olarak tesbit etmek mümkün değildir.Bu nedenle iplik inceliğinin tesbitinde ölçülmesi kolay iki özellikten faydalanılır.Bunlardan birincisi ağırlık numaralandırma sistemi, diğeri ise uzunluk numaralandırma sistemidir.
a-) Ağırlık Esasına Göre Numaralandırma Sistemi:
Bu sistemde iplik numarası birim uzunluğa tekabül eden ağırlıkla ifade edilir. Bu sisteme “direkt” numaralandırma sistemi de denmektedir.bu sistemde iplik numarası;
G
Numara=
L
Şeklinde ifade edilir.Burada;
G: İplik numunesi ağırlığı (gr)
L: iplik numunesi uzunluğu (m)
Olarak tanımlanmaktadır.Bu numaralandırma sisteminde kullanılan temel numaralar denye (denier) ve (tex)’dir.
Teks (tex) sistemi: Her ülkede kullanılan ölçü sistemlerinin değişik olması iplik numaralama sisteminde de farklılıkların olmasına sebep olmaktadır.Bu durum bilhassa ticarette uluslar arası karışıklıklara sebebiyet vermektedir.Bunun için dünya milletleri bütün dünyada ortak bir sistem olarak “teks” sistemini kabül etmişlerdir. Teks sistemi doğrusal olup metrik birimlere dayanır.Ağırlık ve uzunluk belirtmek basit olduğundan her çeşit lif ve ipliğe uygulanması kolaydır.
Bu sistemde birim, 1km (1000 m) uzunluğundaki ipliğin kütlesi 1gr olarak gösteren teks’dir. Daha açıkça,
G(gr)
Teks=
(km)
olarak ifade edilmektedir. Ancak birim uzunluk olarak 1 km alınması pratikte mümkün olmaya bilir. Bunun için eşitlik,
G(gr)
Teks= 1000
L(m)
Denye sistemi: 9000 metre uzunluğundaki bir ipliğin ağırlığı 1gr gelirse o ipliğin denye’si 1 olur.
G(gr)
Td= 9000
L(m)
b-) Uzunluk Esasına Göre Numaralama Sistemi:
Bu sistemde “indirek” numaralandırma sistemi olarak da bilinmektedir. Bu sistemde iplik numarası,birim ağırlıktaki uzunlukla ifade edilir.Bu sistemde iplik numarası;
L(m)
Numara=
G(gr)
Şeklinde ifade edilmektedir.Çeşitli ülkeler tarafından kullanılan birim sistemlerinin farklı olması nedeniyle farklı numaralandır2ma sistemleri ortaya çıkmıştır.Bunlar arasında en çok bilinen ve kullanılan numaralandırma sistemleri, Metrik ve İngiliz sistemidir.
Metrik Sistem: Ağırlığı 1gr olan ipliğin metre olarak gösterdiği uzunluğa o ipliğin metrik numarası denir.Diğer bir ifade ile 1gr ipliğin metre cinsinden uzunluğu şeklinde tanımlanır.
L(m)
Nm=
G(gr)
Örneğin 400m uzunluğundaki bir iplik 10gr geliyorsa ipliğin metrik numarası;
L(m) 400
Nm= = = 40 olarak bulunur.
G(gr) 10
İngiliz Sistemi: Bu sistemde ağırlık birimi olarak Pound veya Libre,uzunluk birimi olarakda Hunk kullanılır ve
L(Hunk)
Ne= şeklinde tanımlanır.
G(Libre)
Bu sistem kullanılan hammaddeye göre pamuk numaralama, yün numaralama ve keten numaralama sistemi olarak üç grupta toplanır. Bunlar arasındaki ilişki aşağıdaki tablo 1’de verilmiştir.tablo 2’de iplik numaralama sistemlerinin birbirine çevrilmesi görülmektedir.
c
SİSTEM
SEMBOL UZUNLUK
DÖNÜŞÜM
FAKTÖRÜ(n) İPLİK AĞIRLI
BİRİMİ
İngiliz Pamuk Numarası Ne c
840 yarda 1 libre
İngiliz Yün Numarası
(Kamgarn) Ne k
560 yarda 1libre
İngiliz Yün Numarası
(Straygran-Yorkshire) Ne st 256 yarda 1libre
İngiliz Keten Numarası Ne L 300 yarda 1libre
Tablo-1 İngiliz iplik numaralandırma sistemleri
BİLİNEN İSTENEN
İPLİK NUMARA SİSTEMİ DENYE
(Td) (TEKS)
(Tt) Nm Nec NeL Nek Nest
DENYE(Td) 1 0,111Td 9000
────
Td 5315
────
Td 14482
────
Td 7992
────
Td 17440
────
Td
TEKS(Tt) 9Tt 1 1000
────
Tt 590
────
Tt 1654
────
Tt 886
────
Tt 1938
────
Tt
METRİK
NUMARA(Nm) 9000
────
Nm 1000
────
Nm 1 0,590 Nm 1654 Nm 0,866 Nm 1938Nm
İNGİLİZ PAMUK NUMARASI
(Nec) 5315
────
Nec 590
────
Nec 1,693 Nec 1 2,80Nec 1,50Nec 3,38Nec
İNGİLİZ KETEN NUMARASI
(Net) 14482
────
NeL 1654
────
NeL 0,605NeL 0,357NeL 1 0,536NeL 1,172NeL
İNGİLZ YÜN NUMARASI (KAMGARN) (Nest) 7992
────
Nek 886
────
Nek 1,129 Nek 0,667 Nek 1,867 Nek 1 2,188 Nek
İNGİLZ YÜN NUMARASI (STRAYGRAN) (Nest) 17440
────
Nest 1938
────
Nest 0,516 Nest 0,305 Nest 0,853 Nest 0,457 Nest 1
Tablo-2 iplik numara sistemlerinin birbirine çevrilmesi
3. DENEY DÜZENEĞİ
Numara çıkrığı :Çevresi 1m ve toleransı %0,1’dir.
Hassas terazi : Toleransı %0,2’dir.
Kurutma fırını :
4.DENEYİN YAPILIŞI
Öncelikle yaptığımız deneyde hassasiyetini ölçmek için numarasını ölçmek istediğimiz iplik çıkrığa iki tur sarılır. Çıkrıktan çıkarılan ipliğin boyu ölçülerek iki metre olduğu görülür. Buradan anlaşıldığı gibi çıkrığın bir tur sarımı bir metreye tekamül etmiştir.
Çıkrığın üzerindeki sayaç sıfırlanmıştır. ipliğin düzenli ve doğrusal olarak gelmesini sağlayan düzenek kullanılarak buralardan geçirilip, ucu çıkrık üzerindeki vida boşluğuna sıkıştırılarak tutturulmuştur. Daha sonra çıkrığın kolu çevrilerek elli tur sarılmıştır. Elli turda çıkrık üzerinde oluşan iplik çilesi elli metre olmaktadır. Çileler çıkrıktan itinalı bir şekilde çıkarılıp, bükülmüş ve ayrı ayrı saklanmıştır. En az %2 hassasiyetli tartıda tartım gerçekleştirilmiş ve değerler kaydedilmiştir.
5.SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Yapılan ölçümler sonucunda elli metre uzunluğundaki ipliğin ağırlık ölçümleri aşağıda verilmiştir.
NUMUNE NO UZUNLUK AĞIRLIK
1 50 metre 1,60
2 50 metre 1,60
3 50 metre 1,60
4 50 metre 1,59
5 50 metre 1,56
6 50 metre 1,59
7 50 metre 1,59
8 50 metre 1,57
9 50 metre 1,58
10 50 metre 1,60
11 50 metre 1,59
12 50 metre 1,58
13 50 metre 1,57
14 50 metre 1,58
15 50 metre 1,60
16 50 metre 1,59
17 50 metre 1,59
ORTALAMA 50 metre 1,587
Yapılan ölçümler sonucunda iplik numaraları Nm, tex, ve denye numaralandırma sistemlerine göre hesaplanmış şekli ile aşağıda verilmiştir.
NUMUNE
NO İPLİK NUMARA DEĞERİ
Nm Tex Denye
1 31,25 32 288
2 31,25 32 288
3 31,25 32 288
4 31,44 31,8 286,2
5 32,05 31,2 280,8
6 31,44 31,8 286,2
7 31,44 31,8 286,2
8 31,84 31,4 282,6
9 31,64 31,6 284,4
10 31,25 32 288
11 31,44 31,8 286,2
12 31,64 31,6 284,4
13 31,84 31,4 282,6
14 31,64 31,6 284,4
15 31,25 32 288
16 31,44 31,8 286,2
17 31,44 31,8 286,2
Ortalama 31,50 31,85 285,6
Standart sapma 0,240 0,266 2,184
Değişim katsayısı 0,76 0,835 0,764
KUMAŞ MUKAVEMETİ DENEYİ
1.AMAÇ
Gerilmeler altında kumaş mukavemetinin tayini.
2.GENEL BİLGİLER
Kumaşı meydana getiren doku daha oluşum aşamasında bile büyük gerilmelere maruz kalmaktadır. Bu gerilmeleri konfeksiyon aşaması ve nihai ürün aşaması izlemektedir. Hem üreticiyi hem de tüketici etkileyen bu faktör; üretici için fire, tüketici için memnuniyetsizlik ifade eder. Bu sebeple amaç belli gerilmeler altında direnç gösterebilen mukavemetli mamuller üretmek ve tüketmektir.
3.DENEY DÜZENEĞİ
Deney elektronik ve mekanik düzeneklerden oluşan kumaş mukavemet ölçüm cihazı ile yapılmaktadır.
4.DENEY NUMUNESİ
Deney numunesi 5cm ende düzgünce kesilmiş üç adet dokuma kumaş numunesidir.
5.DENEYİN YAPILIŞI
İlk etapta makine kalibreleri yapılmış ve daha önce yüklü değerler sıfırlanarak deney aleti ön hazırlıktan geçirilmiştir.daha sonra kumaş tutacak çeneler arası 20 cm yani 200 mm’ ye ayarlanarak kumaş bu aralığa yerleştirilmiş ve çeneler sıkılmıştır. Makinenin çalışma esası; artan kuvvetler uygulayarak, mekanizmaya stabil bir şekilde yerleştirilmiş kumaşı gererek koparmaya dayanmaktadır.
Start verilen makine daha önce değinildiği gibi kumaşa boydan kuvvetler uygulayarak çekmeye başlamış ve yapılan üç deney içinde farklı kuvvetlerde farklı uzamalar sonucu kopuşlar yaşanmıştır.
Aşağıdaki formüllerden yararlanarak ∆l (uzama), Σ (birim uzama) bulunmuş, sonuç bölümünde tabloda yerlerine konulmuştur.
lu- lo ∆l lu = uzama sonu boy
∆l = lu – lo Σ = ─── = ───
lo lo lo = orjinal boy
5.SONUÇ
Uygulanan kuvvet sonucu numunelerin kopma anındaki değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Numune
No Kuvvet İlk Boy Son Boy ∆l
Uzama Σ
Birim Uz.
1 20,27 kg/f 200,0 cm 261,6 cm 61,6 cm 0,31
2 20,54 kg/f 200,0 cm 251,9 cm 51,9 cm 0,26
3 17,33 kg/f 200,0 cm 257,6 cm 57,6 cm 0,29
Ortalama 19,38 kg/f 200,0 cm 257,0 cm 57,0 cm 0,28
Standart
Sapma 0,86 0 2,42 2,42 0,013
Değişim
Katsayısı 4,43 0 0,95 4,25 4,64
Yapılan üç deney sonucunda 20,27 kg/f kuvvetinde 61,6 cm uzama, 20,54 kg/f kuvvetinde 51,9 cm uzama ve 17,33 kg/f kuvvetinde 57,6 cm uzama sonunda kopuşların yaşandığı görülmüştür.
--------------------------------------------------------------------------------
SIKLIK
1.AMAÇ
Dokuma bir kumaşın yüzeyi atkı ve çözgü ipliklerinden oluşmaktadır. Deneyin amacı; atkı ve çözgü yönündeki iplik sıklığını tespit etmektir.
2.GENEL BİLGİLER
Bir dokuda sıklık; kumaşın hava geçirgenliği, tutumu (sert yada yumuşak olması), birim ağırlığı ve düzgün stabil bir yüzey gibi fiziksel bazı özellikleri etkileye bildiği gibi, birim alandaki iplik sıklığınca iplik numarasının tahmini gibi detaylar hakkında da bize ışık tutabilecek bir kavramdır.
TS 250 ’ye göre esas alınan bu deneyde kullanılan temel ifadeler aşağıdaki gibidir.
Atkı sıklığı : Kumaşın birim boyundaki atkı ipliği sayısıdır.
Çözgü sıklığı : Kumaşın birim enindeki çözgü ipliği sayısıdır.
Birim alandaki iplik sayısı : Atlı ipliği sayısı + Çözgü ipliği sayısı
3.DENEY DÜZENEĞİ
* Lüp aleti
* Sayım işlemi için iğne
4.DENEY NUMUNESİ
* Bez ayağı dokuma kumaş
* Gabardin dokuma kumaş
5.DENEYİN YAPILIŞI
Sıklık deneyi lüp kullanarak veya ihtiyaca yada kolaylığına göre birim uzunlukta ki atkı ve çözgü tellerini el ile saymak üzere iki şekilde yapılır.
Deneyimizde bez ayağı dokuma sıklığı için lüpten faydalanılmış, gabardin dokuma sıklığı ise el ile sayılmıştır.
Bez ayağı dokuma sıklığının belirlenmesi ; Numune kenarında ki atkı ve çözgü iplikleri saçaklar haline getirilmiş ve lüp’ün kenarı kumaşın atkı ve çözgü yönüne paralel olacak şekilde kumaş üzerine konulmuştur. Mercekten bakılarak bir iğne yardımı ile atkı ve çözgü yönünde 1 cm’ deki iplikler sayılmış ve bu değer 1"e yani 2,54 cm’ e yayılmıştır.
Gabardin dokuma sıklığının belirlenmesi ; Yine numune kenarındaki fazlalıklar alınarak bir saçak oluşturulmuştur. İğne yardımı ile 1cm ’e düşen atkı ve çözgü iplikleri bu sefer el ile sayılmış ve bulunan değer yine 1"e yayılarak atkı ve çözgü sıklığı belirlenmiştir.
6.SONUÇ
Yapılan sayımlar sonunda 1cm ve 1"deki atkı-çözgü sıklıkları aşağıdaki tablo da verilmiştir.
KUMAŞIN
CİNSİ ATKI SIKLIĞI ÇÖZGÜ SIKLIĞI
1 cm’ deki 1" deki 1 cm’ deki 1" deki
BEZ AYAĞI 28 71 28 71
GABARDİN 28 71 17 43
Bu sonuçlar itibari ile bez ayağı için 1" deki atkı ve çözgü sıklığı 71, gabardin için atkı 71 çözgü 43 bulunmuştur.
ELYAFTA İNCELİK TAYİNİ DENEYİ
ELYAFTA İNCELİK TAYİNİ
1. DENEY AMACI
Deneyin amacı; pamuk liflerinin inceliğinin mikroner cihazında hava akımı yardımı ile belirlenmesidir.
2. GENEL BİLGİLER
Elyaf inceliğinin belirlenmesi,bu elyaftan hangi numara aralığında iplik üretilebileceğini gösterir, incelikleri farklı liflerden elde edilen iplilerin numaraları birbirinden farklı olup, ince liflerden ince iplikler üretilmektedir. Pamuk liflerinde incelikle uzunluk arasında şu ilişki vardir; uzun lifli pamuk elyafı kısa lifli pamuk elyafından daha incedir. Aynı numarada iplik eğrildiği zaman ince liflerin daha muntazam iplik verdiği ve telefin azaldığı görülmüştür. İnce liflerden yapılmış ipliklerin ( diğer faktörleri eşit olduğu zaman ) kalın liflerden yapılanlara göre mukavemetleri daha fazladır. Elyaf inceliği , Hem Ring hem de Open-end iplikçiliğinde önemlidir. Çünkü elyaf inceldikçi eğirilebilme sınırı artar. Yani ; bükülebilme özelliği artar.Pamuk elyafının inceliği mikroner değeri ile ifade edilmektedir. İncelikleri farklı liflerin hava akımına karşı gosterdikleri dirençler birbirinden farklıdır. İnce lifler hava akımına karşı büyük direnç gösterirler. Böylece ince liflerden geçen hava miktarı kalın liflere göre daha az olur. Liflerin bu özelliğinden yararlanılarak hava akımı yöntemi ile incelik tayin edilmektedir.
3. DENEYDE KULLANILAN CİHAZLAR
1. Hassas terazi
2. Mikroner cihazı
3. Akümülatör
4. NUMUNE HAZ1RLAMA
Numuneler; tohum, kum, sap v.b, gibi yabancı maddelerden arındırılarak temizlenir.Her biri 3.24 gram olacak şekilde deney numuneleri hazırlanır.
5. DENEYİN YAPILIŞI
Yabancı maddelerden temizlenen 3.24 gramlık deney numunesi, mikroner cihazının numune haznesine düzgün bir şekilde yerleştirilir.Belirli basınçta hava numune içinden geçirilir. Numuneden geçen hava akımı cihazın gösterge kısmından, basınç farkı ise manometreden ölçülür. Skalası mikroner değerine göre işaretli olan cihazlarda, skala üzerinden doğrudan mikroner değeri okunabilir.
Ölçümü tamamlanan deney numunesi hazneden çıkartılır.Elle düzeltilir ve tekrar hazneye yerleştirilerek ikinci kez ölçüme tabi tutulur.Böylece alınan her iki deney numunesi için 4 ölçüm yapılır.
6. SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Alınan 2 deney numunesi ile yapilan 4 ölçümün ortalaması hesaplanır. Mikroner değerine göre pamuk incelikleri aşağıdaki şekilde değerlendirilir:
3.0 ve aşağısı (çok ince)
3.0-3.9 ince
4.0-4.9 Orta (vasat)
5.0-5.9 Kalın
6.0 ve yukarısı çok kalın
DENEY SONUÇLARI
Numune No Değeri Mikroner
1 4,0
2 4,1
3 3,9
Ortalama 4
St. sapma 0,1
Ortalama hesabı n = 3’tür.
X ‗ x1 + x2+......xn ‗ 4,0 + 4,1 + 3,9 ‗ 4
n 3
Standart sapma (S)
√S2 = S
Yani ; Varyansın kökü alınırsa standart sapma bulunmuş olur.
S2 ifadesi varyans demektir. Varyansı hesaplarsak standart sapmayı bulmuş oluruz.
∑ x2 _ (∑x)2
n
n – 1
∑x2 = (4,0) 2 + (4,1) 2 + (3,9) 2 = 16 + 16,81 + 15,21 = 48,02
∑x = 4,0 + 4,1 + 3,9 = 12
(∑x)2 = (12)2 = 144
(∑x)2/3 = 144/3 = 48
S2 ‗ 48,02 - 48 ‗ 0,01 bulunur.
2
Standart sapma (S) = √0,01 = 0,1 bulunur.
3.0 ve aşağısı (çok ince)
3.0-3.9 ince
4.0-4.9 Orta (vasat)
5.0-5.9 Kalın
6.0 ve yukarısı çok kalın
Yaptığımız deney sonuçlarına gore 1.numune 4.0 , 2.numune 4.1 , 3.numune ise 3,9 dur. Buna gore ;numunelerimizden 2 ‘si vasatidir. Diğer numune ise ince sınıfına girmektedir.
--------------------------------------------------------------------------------
NUMUNE KUMAŞ BOYAMA DENEYİ
NUMUNE KUMAŞ BOYAMA
1. AMAÇ
Deneyin amacı; numune kumaşın , laboratuardaki techizatlar yardımı ile istenilene uygun şekilde boyanmasını sağlamaktır.
2. GENEL BİLGİLER
Dokunmuş kumaşların bir sonraki aşamadaki göreceği işlemlerden birisi de boya işlemidir. Boya işleminden istenilen unsur , yapılan işlemin gerekli şartları taşımasıdır. Yani ; istenilen boyayı istenilen şekilde almasını sağlamaya çalışmaktır.
3. DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER
• Hassas terazi
• Pipet
• Beher
• Boya makinası
• 9,5 gr kumaş
• Su
• Spatül
• Kumaş ve boyanın konduğu metal tüp
4. NUMUNE HAZ1RLAMA
Numunenin hazırlanmasındaki ilk aşama boyanın hazırlanmasını sağlamaktır. 2,5 gr boya alınır. Alınan boya miktarı 250 cc ‘ye tamamlanır. Bir miktar sıcak su ilave edilerek boyanın iyice çözünmesi sağlanır. Daha sonra üzerine su ilave edilerek 250 cc ‘ye tamamlanır. Eğer 5 gr ‘lık bir boya işlemi yapmak isteseydik bu defa 500 cc ‘ ye tamamlamak gerekirdi. Karışım yapılacak diğer boyarmaddelerde aynı işleme tabi tutulur.
Karıştırılan boyalar ;
• 2,5 Blue
• 2,5 Red S3B7
• 4,72 Black B
Boya flotte oranı :1 / 8
Kumaş :9,5 gr
Buna ilave olarak da tuz ve sodanın da eklenmesi gerekir.
5. DENEYİN YAPILIŞI
250 cc lik boyarmadde içeren tüplerden alınan boyaların belli bir oranda karışması ile istenilen rengi yakalamaya çalışırız. Yaptığımız deneyde kullanılan renkler olan sarı , kırmızı ve siyahın karışımı ile koyu laciverte yakın bir renk elde etmeye çalışırız. Alacağımız oran örnek çalışmada belirtilmiştir. Mesela ; kırmızı için 2,5 ve mavi için 2,5 lik örnek hazırlarız. Karışımı hazırladıktan sonra bunları bir tüpte toplarız. Islatmış olduğumuz kumaşı iyice sıkarak üzerinde fazla su olmamasına dikkat etmek gerekir. Suyunu iyice sıktıktan sonra diğerleri ile beraber tüpe yerleştirip tüpün ağzını sıkıca kapatırız. Hazırlamış olduğumuz tüpleri tutaç vasıtası ile makinaya yerleştiririz. Makinanın içerisinde yağ bulunduğu için kaynaması daha çabuk olur. Tüpler makina içerisinde çevrilmeye başlar. Eğer çevrilmeseydi kumaşın her tarafına rengi veremezdik. Bu sebepten dolayı döndürülmesi gerekmektedir. Makinanın içindeki tüpler makinada yaklaşık olarak 1 saat kalır. Vakit dolunca da tüpler çıkartılır. Kapakları açılır. İçerisindeki kumaş çıkartılıp, boya dökülür. Daha sonra kumaş içerisinde ısınmakta olan bir beher içerisine konur. Su kaynayınca biraz beklenir ve kumaş çıkarılır. Bunun yapılmasının sebebi ; kumaştaki fazla bulunan boyadan kumaşı arındırmaktır. Bu işlemde tamamlanınca nemli halde bulunan kumaş kurutulur ve böylece deney aşaması biter sonuç aşaması başlar.
6. SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Sonuçlar örnek kartelasından uygun kumaş parçası ile karşılaştırma sonucu değerlendirmeye tabi tutulur.
--------------------------------------------------------------------------------
ELYAFTA MUKAVEMET TAYİNİ
1. AMAÇ
Deneyin amacı; pamuk liflerinin mukavemetinin presley cihazı yardımı ile belirlenmesidir.
2. GENEL BİLGİLER
İplikten liflerinden istenilen özelliklerden birisi de mukavemettir. Sağlam bir elyafla yapılan iplikler de sağlam olacağı için , elyaf mukav
