İPLİK BİLGİSİ

İpliğin hammaddesi lif (elyaf) olup, elyaf demetlerinin çeşitli yöntemlerle bir araya getirilmesiyle iplik elde edilir.

TEKSTİL LİFLERİ (UZUNLUKLARINA GÖRE )

ŞTAPEL (KESİKLİ) LİFLER: İpek dışındaki tüm doğal lifler kesiklidir.

FİLAMENT(KESİKSİZ) LİFLER: Bütün yapay lifler kesiksiz olarak üretilir. İstenirse doğal lif boyutlarında kesilerek kullanılabilir.

TEKSTİL LİFLERİ(HAMMADDESİNE GÖRE)

DOĞAL LİFLER

KİMYASAL (YAPAY) LİFLER

DOĞAL LİFLER

BİTKİSEL LİFLER

HAYVANSAL LİFLER

MADENSEL LİFLER

BİTKİSEL LİFLER

TOHUM LİFLERİ: Pamuk, kopak

SAP (GÖVDE) LİFLERİ: Keten, kenevir, jüt, rami, bambu

YAPRAK LİFLERİ: Sisal

MEYVE LİFLERİ: Koko (Hindistan cevizi) elyafı

HAYVANSAL LİFLER

DERİ ÜRÜNÜ LİFLER: Yün, Moher(keçi), tiftik(keçi), angora(tavşan)

SALGI ÜRÜNÜ LİFLER: İpek

MADENSEL LİFLER

Asbest lifi

KİMYASAL (YAPAY) LİFLER

SUNİ (REJENERE) LİFLER

SENTETİK LİFLER

SUNİ (REJENERE) LİFLER

SELÜLOZ ESASLI SUNİ LİFLER (RAYON)

PROTEİN ESASLI SUNİ LİFLER: Zein(mısır), ardil(yerfıstığı), silkool(soyafasülyesi)

Kazein(süt)

MADENSEL LİFLER: Cam elyafı, metalik elyaf (sim)

SELÜLOZ ESASLI SUNİ LİFLER

VİSKOZ RAYONU: Viskon (kesikli), floş( kesiksiz)

MODAL

TENSEL

ASETAT RAYONU

CUPRA

ALGİNAT LİFLERİ

SENTETİK LİFLER

POLYESTER

POLİAMİD (NYLON): Nylon 6,6, nylon 6

AKRİLİK (ORLON)

POLİÜRETAN: Elastan lifleri(likra, spandex)

ŞTAPEL (KESİKLİ) İPLİK EĞİRME SİSTEMLERİ

RİNG İPLİK ÜRETİM SİSTEMİ:

BALYA AÇMA

HARMAN-HALLAÇ: Açma, temizleme, karıştırma

TARAK: Açma, tarama

CER: Çekme, birleştirme

FİTİL: İnceltme, büküm

RİNG İPLİK MAKİNESİ: Çekim, büküm ( Ring ilik makinesinde büküm iplik döndürülerek verilir.

BOBİN: Ring iplik makinesinden gelen iplikler, birbirine eklenerek uzun metrajlarda konik veya silindirik bobin üzerine sarılır. Bu esnada ipliğin hatalı kısımları kesilip atılır.

KATLAMA (FLATÖR): Birden fazla iplik bir araya getirilerek bükülür.

OPEN-END İPLİK ÜRETİM SİSTEMİ:

Cer işleminden sonra direkt olarak open-end iplik makinesine giriş yapılır. Çok yüksek hızda dönen bir rotorun içine beslenen cer şeridi merkezkaç kuvveti etkisiyle rotor yüzeyine yapışır. Rotor içersine bir iplik uzatılıp bu iplik sürekli ileri doğru çekildiğinde iplik üretimi gerçekleşir. Oluşan iplik doğrudan bobin halinde sarılır.

KOMPAKT İPLİK ÜRETİM SİSTEMİ:

Kompakt iplikçilik sistemi modifiye edilmiş bir ring iplikçilik sistemidir. İpliğin dış kısmındaki lif çıkıntıları ipliğin yapısına katılarak max derecede tüysüz iplik elde edilir. Genellikle pamuk iplik üretiminde kullanılır.

VORTEKS İPLİK ÜRETİM SİSTEMİ:

Open-end iplik sisteminde olduğu gibi iplik hattındaki fitil ve bobin proseslerini elimine eder. Vakum yardımıyla kısa lifler alınır. Aynı kompakt iplik üretiminde olduğu gibi max. derecede tüysüz iplik elde edilir.Genellikle viskon iplik üretiminde kullanılır.

OPEN-END ve RİNG İPLİK ÜRETİM SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI:

Open-end ipliklerin üretim hızı yüksek, maliyeti düşüktür.
Open-end iplikler daha tüysüz ve sert, ring iplikler tüylü ve yumuşaktır.
Open-end ipliklerin testleri daha iyi, ömrü daha uzundur.
Open-end ipliklerde daha kısa mesafede daha fazla iplik düzgünsüzlüğü vardır. Ring iplikler daha homojen yüzey dağılımı gösterir.
Ring ipliklerde büküm yönü tayin edilebilir. İpliği sol elimizde sabit tutup sağ elimizle kendimize doğru çevirdiğimizde büküm açılıyorsa S büküm, büküm artıyorsa Z büküm verilmiştir. Ancak open-end ipliklerde yüzeydeki sarmal lifler iplik bükümünün açılmasına izin vermez. İpliğin kıvrılıp kaldığını görürüz.
Open-end iplikler 30 Ne’den daha ince üretilmezler.

FARKLI İPLİK MAKİNELERİNDE EĞRİLMİŞ İPLİK GÖRÜNTÜLERİ
OPEN-END	RİNG	KOMPACT

PAMUK İPLİĞİ:

Karde pamuk ipliği: Üretimi oldukça sınırlıdır. 20 Ne’den daha kalın, Ne 6/1- Ne 8/1 gibi iplikler üretilir. 300 g/m2 ve daha üstü kaba kumaşlarda kullanılır.

Penye pamuk ipliği: Penye iplik üretiminde cer işleminden sonra PENYÖZ makinesinde kısa lifler dökülür, elyaf daha paralel hale getirilir. Kısa liflerin dökülmesiyle kalan uzun liflerden üretilen daha kaliteli pamuk ipliğidir. Ne 100/1 gibi iplik inceliğine ulaşmak mümkündür. İki adet penyöz işleminden geçen daha kaliteli pamuk ipliği ise süper penye olarak adlandırılır.

KETEN İPLİĞİ:

Keten liflerinin uzunluğu pamuk lifine göre çok daha fazladır. Lif uzunlukları 30-40 cm olabilmektedir. Uzun lif yapısı nedeniyle tüysüz ve parlak iplik elde edilir. Mukavemeti pamuğa göre çok yüksektir. Esnek olmayan, sert ve kırılgan bir yapıya sahiptir.

KİMYASAL (YAPAY) İPLİKLER

Kimyasal lifler grubunda yer alan tüm suni ve sentetik lifler, kullanılan hammaddelerin uygun bir çözücü içinde çözünmesi ya da ısıtılarak eriyik hale getirilip basınçla düze denilen delikli başlıklardan püskürtülmesi ile elde edilir.

Bu nedenle tüm kimyasal lifler kesiksiz olarak üretilir. İstenirse doğal lif boyutlarında kesilerek kesikli olarak da kullanılabilir.

Suni ve sentetik iplikler ilk üretildiklerinde şeffaf ve parlaktır. Titandioksit gazı verilerek mat, yarı mat ürünler elde edilir.
Suni ve sentetik ipliklerde elde edildikleri düze deliklerinin şekli lifin enine kesit şeklini belirler. Lif kesitleri dairesel, elips, üçgen, yıldız v.b şekillerde olabilir. Lif kesitlerindeki farklılıklar iplik ve dolayısıyla kumaş özelliklerinde çok büyük farklılıklara neden olur.

Monofilament(Tek filament) iplikler, belirli kalınlıkta tek bir filamentten üretilirler. 10, 20, 30, 40 denye olabilir. Piyasada genellikle 20 denye olarak kullanılır.

Multifilament (Çok filament) iplikler çok sayıda filamentten oluşmuş filament ipliktir.Filament haldeki ipliklerde, iplik numarası ile birlikte flaman sayısı da belirtilir. Örneğin 100/36 denye, 100 denye kalınlığında 36 adet flamandan oluşan ipliktir.
Mikroelyaf:Bir denyeden daha düşük incelikteki filament ipliktir. Bu tür ipliklerde flaman sayısı iplik numarasından büyüktür. Örneğin, 35/72 v.b
İplik siparişlerinde, iplik numarası dışında aşağıdaki hususları da belirtmek gerekir:

Flaman sayısı
Lif kesit şekli (yuvarlak,trilobe vs.)
Büküm durumu (bükümsüz, bükümlü, puntalı)
Rengi (ham veya renkli)
Parlaklığı (mat, yarı mat veya parlak)
Hacimliliği (düz, tekstüreli)
Büküm yönü (S veya Z)

SUNİ İPLİKLER:

Hammaddesi selüloz olan suni liflere RAYON denir.
Viskoz rayonu, kesiksiz olarak kullanıldığında FLOŞ, kesikli olarak kullanıldığında VİSKON adını alır.
Lif eldesi için gerekli olan selüloz sadece okaliptüs ağacından sağlanırsa iplik TENCEL adını alır.

Tencel A100 ve tencel LF parlak ve tüysüz kumaşların üretilmesi için uygundur. Tencel standart tipi iplik ise şeftali tüyü efekti verilecek kumaşların dokunması için uygundur.

Lif eldesi için gerekli olan selüloz sadece kayın ağacından sağlanırsa iplik MODAL adını alır. Sadece ring iplik makinesinde eğrilir. Tüylenmez, parlaktır.
ASETAT ve CUPRA iplikler de belli oranlarda kullanımı olan rayon ipliklerdir.
Metalik lifler, altın, gümüş, bakır, nikel ve alüminyum madenlerinden elde edilmektedir. Elde edilen rulo şeklindeki tabaka 0,2-0,8 mm eninde kesilerek metalik elyaf üretilmekte ve SİM iplik olarak kullanılmaktadır. Genellikle 20 denye polyester veya nylon ile birlikte bükülen ya da puntalanan şekliyle takviyeli sim iplik olarak kullanılır.

SENTETİKİPLİKLER:

Poliamid grubu lifler piyasada nylon adıyla anılır. İlk üretilen sentetik lif nylondur. Kadın çoraplarının üretiminde kullanılmıştır. En çok üretilen nylon lifleri, nylon 6,6 ve nylon 6’dır.Nylon 6,6 gerçek nylon lifidir. Çekme ve esneme değerleri daha iyidir, güneş ışığına dayanımı çok daha yüksektir. Nylon 6 ipliğin maliyeti daha düşüktür, daha yumuşaktır.

50 denyeyekadar Nylon 6,6

50-100 denyeNylon 6,6 ve Nylon 6

100 denye ve üzeri Nylon 6 bulunur.

FDY tam çekimli ipliktir. Düz olarak kullanılır. Piyasada starlight olarak da adlandırılır.
IMG (PUNTALI İPLİK): Puntalama işlemi liflerin dağılmasını önlemek için büküm işlemine alternatif olarak yapılan daha ucuz bir işlemdir. Basınçlı hava verilerek belirli aralıklarla liflerin birbirine tutunması ve sarılması sağlanır. Soft IMG geçici puntalama işlemidir.
MUSS İPLİK: Çok parlak FDY ipliktir. Önceleri nylondan elde edilen iplik, günümüzde polyesterden yapılmaktadır.
FLEXY İPLİK: Normalden çok daha fazla esneklik gösteren sentetik ipliklerdir.
TEKSTÜRE İPLİK: Sentetik ipliklere değişik şekillerde kıvrım verilerek özelliklerinin değiştirilmesiyle elde edilen ipliklerdir. İpliklere bu yöntemle doğal iplik özelliklerine yakın özellikler kazandırılmak istenir. Daha hacimli, esnek, mukavemetli, ısı alma ve nem alma yeteneği, hava geçirgenliği yüksek, daha yumuşak iplikler elde edilir. Pek çok farklı tekstüre yöntemi vardır. Örneğin, hava jetli tekstüre, KDK( iplik bir taraftan örülüp, bir taraftan sökülürken ısıl işleme tabii tutulur) v.b
KATYONİK İPLİK: Kumaşta aynı rengin farklı tonlarını elde etmek için kullanılan %100 katyonik boyarmaddelerle boyanan polyester ipliklerdir.
SPARKLİNG İPLİK: SİM BENZERİ ÇOK PARLAK SENTETİK İPLİKTİR.
TİGHT SPOT (KAR İPLİK): Kumaşta kabarık, kumlu bir görünüm veren iplik çeşididir.
ITY İPLİK: FDY iplik ile tekstüre ipliğin beraber katlanıp ya da bükülmesiyle elde edilen ipliktir.
KESİK ELYAF: Polyester lifinin kesikli olarak kullanılan halidir.
Poliüretan grubu liflerde yüksek esnekliğe sahip elastan lifler yer alır. Bu liflerden elde edilen iplikler LİKRA ya da SPANDEX adıyla bilinir. 20, 30 40 denye olarak üretilir. En fazla 20 denye(Monofilament değildir. İki filamentten oluşur.) ve 40 denye olanlar kullanılır. Likra iplikler genellikle çıplak (yalın) haliyle kullanılmaz.

Corespun, likranın iplik eğirme işlemi sırasında büküm bölgesine girmesi ve bu bölgede elyafla birlikte büküm almasıyla üretilir. Likra ipliğin merkezinde kalır ve üstü kullanılan elyaf ile kaplanır. Kullanılan elyaf genellikle pamuk veya viskondur.
Gipe tarzı elastan iplikler ise polyester, nylon gibi filament ipliklerin likra ile puntalanmasından oluşur.

ICM: İki veya daha fazla sayıda tek kat ipliğin büküm verilmeden biraraya getirilmesidir.
MELANJ İPLİK: Değişik renklerdeki elyafın harmanlanmasıyla elde edilen ipliktir.
MULİNE İPLİK: En az iki renk ipliğin beraber bükülmesiyle oluşan ipliktir.
CHENİLLE (şönil) İPLİK: Fantezi iplikler içinde en fazla kullanıla ipliktir. Bu tür iplikler de zemin ipliği polyester olup üzerine her türlü malzeme sarılabilir.
BUKLET İPLİK: Yüzeyinde bukleli çıkıntılar oluşturmak için efekt ipliğinin ana iplik etrafına sarılmasıyla oluşan bir ipliktir. Efekt eldesi , efekt ipliğinin fazla beslenmesi ile sağlanır.
ŞANTUKLU İPLİKLER: Tek veya katlı olarak iplik üzerinde değişik aralıklarla rastgele veya belli bir örüntüye uygun olarak kalın kısımların oluşturulmasıyla elde edilen ipliklerdir. İplik üzerinde oluşturulan bu kalın bölgelere şantuk veya balık adı verilmektedir. Şantuklu kısımların kalınlıkları, uzunlukları ve yerleşim aralıkları değişmektedir.

#iplik #iplikbilgisi #sektöreuyguniplikler