1. Giriş
Ticarette “Alpaka Yünü” diye anılan tekstil endüstrisinde özel bir yer işgal eden alpaka lifleri, Lama
ailesine mensup olan Alpaka (Lama pacos)’dan elde edilmektedir. Alpakalar Güney Amerika’nın batı
kıyılarında uzanan And dağlarının 3000 m. yüksekliğinden başlayıp sarp bölgelerine kadar çıkan yüksek
yaylalarında yaşamaktadır [1]. Buralarda sıcaklık gün içinde -25ºC ile +18ºC arasında değişmektedir.
Yetişkin bir alpaka 65-80 kg. ağırlığındadır ve lüks lif elde edilen birçok diğer memeliden farklı olarak
alpakalar, Ankara keçisi ve koyun gibi, tek tip life sahiptirler, yani kaba kıllar ve alt ince lifler olmak
üzere iki farklı lif üretmezler [2]. Alpakalar evcilleştirilmiştir ve Lama ailesine mensup hayvanlar
arasında tekstil endüstrisi açısından en önemli olanıdırlar [1].
Alpakaların, kabarık tüyleri vücutlarından dışarıya çıkan Huacaya ve tüyleri heybetli görünüme sahip saç
lüleleri şeklinde vücutlarından sarkan Suri olmak üzere, iki farklı türü vardır [3]. Suri’lerin tüyleri soğuğa
karşı daha az izolasyon sağlayabildiğinden, bu hayvanlar Güney Amerika’nın sert dağ iklimine karşı daha
az dayanıklıdırlar. Bu nedenle Suri türü daha az bulunmaktadır ve Alpaka popülâsyonunun %19-20’sini
oluşturmaktadırlar. Ancak Suri’lerin lifleri daha uzun ve ipeğimsi olduğu için daha pahalıdır [4]. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2010 (1) 65-72 Alpaka Lifleri
66
Şekil 1: Huacaya (solda) ve Suri (sağda) türlerine ait alpakalar [5]
2. Alpakanın Tarihçesi
Alpakaların tarihçesi Güney Amerika’nın tarih öncesi dönemlerine dayanmaktadır. Alpakaların 6.000 yıl
önce evcilleştirilmiş olduğuna dair kanıtlar vardır. Elimizde Güney Amerika medeniyetleri tarafından
geliştirilmiş herhangi bir yazılı dil kaydı bulunmaması alpakanın uzak geçmişini dökümante etme
çabasını zorlaştırmaktadır. Alpakalar And mitolojisindeki tanrıça “Pachmana” ile ilişkilendirilmektedir.
Alpakaların onlara iyi bakıldığı ve hürmet edildiği sürece dünyada kalmaları için insanlığa ödünç
verildiğine inanılmaktaydı. Bu açıklamalara göre, alpakalar Peru’daki Ausangate dağında hediye olarak
verilmiştir. Đspanyol istilacılar Peru’ya vardığında tekstillere dayalı bir medeniyetle karşılaşmışlardır.
Đnka insanları alpaka, lama ve pamuk liflerinden üretilen dokumaların kullanıldığı bir toplumda
yaşıyorlardı. And bölgesinde yaşayan insanlar elbise giymekteydi ve alpaka lifleri en pahalılarından
biriydi. Soylulara sadakat alpaka liflerinden yapılmış giysiyle ödüllendirilmekteydi. Mağlup olmuş
lordların günahkârlığını hafifletmek için bir yığın alpakadan yapılmış tekstil ürününü bağışlamaktaydılar.
Askerlerin ücretleri alpakadan yapılmış tekstil ürünleriyle ödenmekteydi. Bu toplumda kıyafet yapımı en
büyük işletmecilikti. Alpakadan yapılmış tekstillerin konulduğu ambarlar çok değerliydi ve Đnka askerleri
savaştan geri çekilirken bunları kasten yakmışlardır. Đspanyollar, bol miktardaki altın, gümüş ve değerli
taşlar gözlerini kör ettiğinden, bu insanların gerçek hazinelerine itibar etmemişlerdir. Yerli insanlara
boyun eğdirme ve oraları istila etme çabaları içerisinde, alpaka ve lamalar toplu olarak itlaf edilmişlerdir.
Güney Amerika’daki alpakaların %90 kadarı itlaf edilmiş ve otlaklarda çürümeye terk edilmiştir. Bu
mükemmel hayvanların sadece geriye kalan küçük miktarları yerli halk tarafından korunmuştur. Güney
Amerika’nın Đspanyol işgaline uğramasından sonra alpakalar geri planda kalmıştır [6]. Đngiliz tekstil
tüccarı Sir Titus Salt tarafından keşfedildiği 19. yy ortalarına kadar alpaka lifi tam olarak
bilinmemekteydi. Bu tarihten itibaren kaşmir, ipek gibi dünyanın en pahalı lüks lifleri içerisinde yerini
almıştır [4].
Alpaka liflerinin Avrupa’ya ilk ihracı Đspanya’ya olmuştur. Đspanya da bu lifi Almanya ve Fransa’ya
transfer etmiştir. 1808 yılında alpaka lifleri ilk kez Đngiltere’de eğrilmeye çalışılmış, ancak çalışılamaz bir
materyal olarak nitelendirilmiştir. 1830’da Benjamin Outram, alpaka liflerinden iplik yapmayı yeniden
denemiş ve yine başarılı olamamıştır. 1836 yılında Bradford tarafından çözgüde pamuk kullanılarak
alpaka içeren kumaş üretilmiştir. Çözgüde pamuk, atkıda alpaka kullanılması fikri alpakanın başarılı bir
şekilde kullanılmasını sağlayan basit ve akıllıca bir fikirdi. Bradford halen alpaka için önemli iplik eğirme
ve üretim merkezidir. Büyük miktarlarda iplik ve giysiler her yıl Avrupa kıtasına ve ABD’ye ihraç
edilmektedir [3].
3. Alpaka Liflerinin Dünyadaki Üretimi
Dünyada şu an için var olan alpakaların %98’i halen Güney Amerika’da bulunmaktadır [4]. Alpakalar
Peru, Şili ve Bolivya’nın dağlık arazilerinde yaşamaktadır. Dünya alpaka popülasyonunun %80’inden
fazlası Peru’nun güneyinde, 3.700-5.000 m yükseklikte Titicaca gölünün kuzeybatısında, bulunmaktadır.
Peru’da 120.000 aile geçimini sadece alpakadan sağlamaktadır [7]. Her yıl 2 milyon ton lif üretilen yün Atav R. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2010 (1) 65-72
67
endüstrisine kıyasla alpaka endüstrisi yıllık 4 bin ton lif üretmektedir [4]. 2001 yılı verilerine göre
yağıltılı alpaka liflerinin fiyatı 2-10 $/kg. arasında değişmektedir [3].
Şekil 2: Güney Amerika’da alpaka liflerinin en yoğun üretildiği yerler [7]
Sir Titus Salt ve diğer Bradford üreticileri tarafından alpaka giysilerin başarılı bir şekilde üretiminden
sonra alpaka yünü için büyük bir talep doğmuştur. Bu talep karşılanamadığından, alpakaların Đngiltere,
Avrupa kıtası ve Avustralya’da yetiştirilmek üzere yeni iklim koşullarına alıştırılma çabaları ve Đngiliz
koyunlarıyla melezlenmesi denemeleri yapılmış, ancak başarısız olunmuştur. Alpaka ile vikunyanın
melezlenmesi de tatmin edici sonuçlar vermemiştir [3]. Erkek lama ile dişi alpakanın melezlenmesiyle
“Huarizo”, erkek alpaka ile dişi lamanın melezlenmesiyle ise “Misti” adı verilen türler elde edilmiştir [2].
Binlerce yıldan beri Güney Amerika’da (Peru, Arjantin, Şili, Bolivya) yetiştirilen alpakalar son yıllarda
diğer ülkelere de ihraç edilmiştir. Alpaka Sahipleri ve Yetiştiricileri Birliği’ne (Alpaca Owners and
Breeders Association) göre alpakalar günümüzde ABD, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Đngiltere ve
birçok diğer ülkede yetiştirilmektedir [3]. Tablo 1’de 2000 yılında çeşitli ülkelerde mevcut olan alpaka
popülâsyonu verilmektedir.
Tablo 1: Çeşitli ülkelerdeki alpaka popülasyonu (2000)
Ülke Alpaka Sayısı
Peru 3.500.000
Bolivya 350.000
Şili 40.000
Arjantin 5.000
Ekvator 5.000
ABD 15.000
Kanada 10.000
Avustralya 20.000
Yeni Zelanda 5.000
Đngiltere 5.000
Toplam 3.955.000
Bu ülkelerin dışında Çin’in de alpakalara ilgi göstermeye başladığına dair işaretler mevcuttur. Bazı
bilgilere göre, artık Çin sadece alpaka lifi almamakta, aynı zamanda canlı hayvanları da ülkelerine ithal
etmektedir [6].
4. Alpaka Liflerinin Sınıflandırılması
Alpakalar ortalama olarak her 18 ayda bir kırkılmakta ve her hayvandan yaklaşık 3.5 kg. lif (yavru
alpakalardan 3 kg., yetişkin alpakalardan 5 kg.) elde edilmektedir [2]. Hayvanlardan elde edilen Teknolojik Araştırmalar: TTED 2010 (1) 65-72 Alpaka Lifleri
68
gömlekler önce kum ve toprakları uzaklaştırmak için silkilmekte, kolay taşınabilecek tutamlar halinde
katlanmakta, daha sonra torbalara doldurulmakta ve zamanla rutubetlenerek ağırlığı artmayacak şeki1de
hazırlanıp ambalajlanmaktadır. Bunun için gömlekler önce tartılmakta, renklerine göre sınf1andırılmakta
ve dereceleri ayırt edilmektedir. Genel olarak alpaka yünleri renklerine göre: beyaz, gri, taba, açık
kahverengi, koyu kahverengi, siyah ve karışık olmak üzere yediye ayrılmaktadır [1]. Tüm alpaka
yünlerinin değişik renkleri arasındaki oran genellikle şöyledir;
% 12’si beyaz,
% 22’si gri,
% 15’i açık taba,
% 15’i açık kahverengi,
% 23’ü koyu kahverengi,
% 10’u siyah
% 10’u karışıktır.
Yukarıda sözü edilen temel renklerin dışında alpakaların mavimsi gri, karamel rengi, kırmızı, mercan kırı,
kahverengi/beyaz, siyah/beyaz gibi pek çok farklı rengi olabilmektedir [2, 4]. Moda endüstrisi için daha
geniş bir renk aralığında boyanabilen beyaz ve taba renkli alpakalar tercih edilmektedir [4]. Renk
çeşitliliği çeşitli ülkelerin alpakaları arasında da farklılık göstermektedir;
- Bolivya alpakaları 17,
- Peru alpakaları 22,
- Kanada alpakaları 9,
- ABD alpakaları 7
renge ayrılmaktadır [8].
Yapağılar elde edildiği hayvanın yaşına göre yavru (cria) (1 yaşından küçük), “tui” (1-2 yaş arası) ve
yetişkin olarak ayrılmaktadır. Daha sonra bunlar hayvandan elde edildiği vücut bölmesine göre;
(a) birincil yapağı (sırt, yan, omuz ve but kısımları)
(b) boyun
(c) diğer kısımlar (göğüs, karın, bacaklar)
(d) parçalar (baş, baldırlar, kuyruk ve diğer ekstrem parçalar)
olmak üzere 4 sınıfa ayrılmaktadır.
Birincil yapağılar da inceliklerine göre;
- yavru (<22 µm)
- çok ince (22.0-24.9 µm)
- orta incelikte (25.0-29.9 µm) ve
- kalın (>30 µm)
şeklinde derecelendirilmektedir. Çok kalın koruyucu kıllar ve kemp kılları ana partilerden ayrılmaktadır.
Yapağılar, uzunluklarına göre;
- kısa (<60 mm)
- orta (60-120 mm)
- uzun (>120 mm)
şeklinde sınıflandırılmaktadır [2]. Atav R. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2010 (1) 65-72
69
5. Alpaka Liflerinin Mikroskobik Özellikleri
Alpaka lifleri arasında medulası bulunmayan lif oranı %10’dan daha azdır. Genellikle hepsinde
medulanın mevcut olduğu görülmektedir. Korteks tabakasının kalınlığı medulanın mevcudiyetine göre
değişmektedir. Çok ince lifler yalnız üst örtü hücreleriyle korteks tabakasından oluşmaktadır. Kalın
liflerin bazılarında medula oranı %50’nin üstünde yer tutmaktadır [1]. Medulalı lifler daha az boya
almakta ve bitmiş giyside kendini belli etmektedir. Bunlar ayrıca düşük dayanıma sahip olmaktadır. Kalın
liflerde medulalı lif oranı ince liflere kıyasla daha yüksektir [3]. Kaba kılların bazılarında medula iki
kanallı olarak görülmektedir. Bu durum alpaka liflerinin enine kesitlerinde açıkça belli olmakta ve
bunların diğer liflerden ayırt edilmesini sağlamaktadır.
Alpaka liflerinin uzunluğuna görünüşü deve liflerine benzese de geçit lifler daha fazladır. Đnce lifler 25-30
mikron, geçit lifler 40-50 mikron, kalın lifler ise 70-75 mikrondur. Pulcuklar net olarak fark
edilememektedir. Liflerin enine kesiti daha çok ovaldir. Đnce liflerde de medula görülmektedir. Renkli
liflerde pigmentler belirgindir. Medula yuvarlak veya oval parçalıdır. Parçalı medula kalın liflerde
görülmektedir. Ayrıca beyaz liflerde parçalı medulaya daha çok rastlanmaktadır [1].
Şekil 3: Alpaka liflerinin uzunluğuna ve enine görünüşleri [2]
6. Alpaka Liflerinin Fiziksel Özellikleri
Alpaka liflerinin kalitesini belirleyen parametreler şunlardır;
- incelik (çap),
- uzunluk,
- renk,
- temizlik ve
- medulasyon derecesidir.
Alpaka liflerinin mukavemeti yün gibi diğer doğal liflere kıyasla oldukça üstün olduğu için kalite ve
dolayısıyla fiyatı belirleyen parametreler içerisinde yer almamaktadır. Lif uzunluğu önemli bir
parametredir, çünkü üreticilerin daha ince ve mukavim iplikler üretmesine imkân sağlamaktadır. Lif
inceldikçe uniformite artmaktadır. Bu nedenle, lif inceliği de fiyatı belirlemede bir diğer önemli
parametredir [9].
Đncelik
Đyi kalitede alpaka liflerinin çapı yaklaşık olarak 18 ile 25 µm’dir. Đnce lifler tercih edildiğinden daha
pahalıdırlar. Alpakalar yaşlandıkça lifleri yılda 1 ile 5 µm kadar kalınlaşmaktadır. Lif kalınlaşmasının
önemli bir nedeni aşırı beslemedir. Alpakalar aşırı beslendiklerinde kilo almamaktadırlar, ancak lifleri
daha kalın bir hal almaktadır [3]. 34 µm’den kalın olan lifler ise “lama tipi” olarak nitelendirilmektedir
[4]. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2010 (1) 65-72 Alpaka Lifleri
70
Uzunluk
Huacaya türünden elde edilen liflerin uzunlukları yavrularda 20-25 cm, yetişkinlerde 25-30 cm iken, Suri
türünden elde edilen liflerin uzunlukları 50-55 cm civarındadır [2].
Mukavemet
Alpaka liflerinin mukavemeti tiftiğe yakındır. Yalnız bu liflerde pigmentlerin bulunuşu lif mukavemeti
üzerine etki etmektedir. Genellikle siyah pigmentli alpaka lifleri beyaz renkli liflerden daha sağlamdır [1].
Ondülasyon
Hemen hemen örmeciler tarafından kullanılan bütün alpaka lifleri daha fazla kıvrıma sahip olan ve
dolayısıyla yüne daha çok benzeyen Huacaya türüne aittir. Suri türüne ait alpakaların lifleri ise hemen
hemen hiç kıvrıma sahip değildir [4]. Bu nedenle bunlar dokuma kumaşların üretimine daha uygundurlar
[3].
Renk
Alpaka lifleri mavi-siyah, kahverengi-siyah, kahverengi, taba, beyaz, gümüş grisi gibi pek çok renklerde
olabilmektedir. Ancak daha geniş bir renk aralığında boyanabilen beyaz alpakalar seçimli üretme
nedeniyle daha baskındır. Güney Amerika’da beyaz lifler koyu renkli olanlara göre daha iyi özelliklere
sahip oldukları için tercih edilmektedirler. ABD ve başka ülkelerde koyu renkli liflere olan talep artmıştır.
Yetiştiriciler mükemmel özelliklere sahip lif veren koyu renkli hayvanların yetiştirilmesi üzerinde özenle
çalışmakta olup, bu alanda son 5-7 yılda önemli ilerleme kaydedilmiştir [4].
Diğer Özellikler
Alpakanın en önemli özelliği ipeğimsi, yumuşak tutumudur. Tutumu pek çok faktör etkilemekle beraber
lif inceliği (çapı) en önemlisidir. Alpakanın değerli olmasına yol açan diğer özellikleri arasında parlaklığı,
dayanımı, çok sıcak tutması (yapısındaki mikroskobik boyuttaki hava boşlukları sayesinde havayı
hapsettiğinden yüne göre 7 kat daha sıcak tutmaktadır), dökümlülüğü, boyayı çok iyi alması ve
pillinglenme eğilimi olmaması sayılabilir [4]. Ayrıca merinos yününe göre aşınma dayanımı daha
yüksektir [10].
Yünün dalamasına karşı hassas olan birçok insan alpakayı rahat bir şekilde giyebilmektedir. Çünkü
alpaka liflerinin dış yüzeyindeki pullar daha küçük, daha az belirgin ve birbiri üzerine daha az katlanmış
durumdadır. Tüm bunlar alpakayı yüne göre daha yumuşak yapmakta ve aynı zamanda parlaklık ve
dökümlülük özelliği kazandırmaktadır [4].
Ayrıca alpaka lifleri minimum düzeyde lanolin içerdiği için alerji yapmamakta ve yüne karşı alerjisi olan
kimseler tarafından giyilebilmektedir [11]. Bu lifler su iticidir, ıslakken bile termaldir ve güneş ışını
radyasyonuna karşı dayanıklıdır. Bu karakteristikler hayvanın sıcaklıktaki aşırı değişimlere karşı
dayanabilmesini mümkün kılmaktadır. Dolaysıyla bu lifler aynı korumayı insanlara da sağlamaktadır [3].
7. Alpaka Liflerinin Kimyasal Özellikleri
Alpakalardan elde edilen lifler tiftiğe çok benzemektedir. Liflerdeki yabancı madde miktarı %25’i
geçmemektedir [1]. Genellikle temiz lif oranı %85-90 dolaylarındadır [2]. Kimyasal özellikleri
bakımından bu lifler Harris tarafından incelenmiştir. Bunlarda bulunan ortalama kükürt oranı %4.15, azot
oranı %16.3 olarak bulunmuştur. Diğer lüks liflerle karşılaştırıldıklarında lama liflerinin bileşiminde
kükürdün %0.5 oranında fazla o1duğu görülmektedir. Diğer kimyasal özellikleri bakımından büyük bir Atav R. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2010 (1) 65-72
71
farklılık göstermemektedirler. Daha çok tiftik ve deve liflerine benzemektedirler. Alpaka liflerinin
keçeleşme özelliği düşüktür [1].
Alpaka lifleri, yün ve diğer hayvansal lifler gibi, disülfür köprülerinin oluşmasına yol açan sistin
aminoasidinden yüksek oranda içermektedir. Liflerin mekanik özellikleri büyük ölçüde disülfür
köprülerinin sayısına ve dağılımına bağlı olarak değişmektedir. Disülfür bağları veya polipeptid zincirleri
ağartma maddeleri (yükseltgen veya indirgen), yüksek sıcaklık ve alkali işlemler gibi yaş işlem
koşullarından kolaylıkla etkilenebilmektedirler. Örneğin, bir sistin aminoasidi 2 tane sisteik asit
oluşturacak şekilde yükseltgenebilmektedir.
Şekil 4: Alpaka liflerinde disülfür köprülerinin oksidasyonu
Metilen mavisi heteroçiklik halka içeren bir tür bazik boyarmaddedir. Bu boya sisteik asitle zayıf asidik
ortamda tuz oluşturmaktadır. Lifteki sisteik asit miktarı arttıkça metilen mavisi boyasının alımı da
artmaktadır. Bu sayede lifleri metilen mavisi çözeltisiyle muamele ederek sisteik asit miktarını saptamak
mümkündür. Sisteik asit, sistin aminoasidinin oksidasyon, yüksek sıcaklık veya diğer kimyasal işlemlerle
parçalanması sonucu oluştuğundan, metilen mavisi ile işlem yapılarak ağartma veya boyama sonrası lifte
oluşan hasar saptanabilmektedir.
Alpaka gibi ince hayvansal lifler iç kortikal hücreler ve dış kütikula hücrelerinden oluşmaktadır. Boyacı
için önemli olan dış tabakanın (yani kütikulanın) şekli ve yapısıdır. Kütikula da kendi içinde
ekzokütikula, endokütikula ve epikütikula olmak üzere üç kısma ayrılmaktadır. Ekzokütikula
kütikuladaki sistin aminoasitlerinin en büyük kısmını içermektedir. Endokütikula hücreleri düşük
miktarda sistin aminoasidi içermektedir. Bu hücreler enzim tarafından parçalanabilmektedir. Düşük sistin
içeriği endokütikulayı ekzokütikulaya göre kimyasal etkilere karşı daha hassas yapmaktadır. Epikütikula
hücreleri kimyasal açıdan inert olan ince bir hidrofobik membrana sahiptir. Bu dayanıklı membran asitler,
alkaliler, proteolitik enzimler, yükseltgen ve indirgen maddeler gibi kimyasallarla işlem sırasında lifin en
son çözünecek kısmıdır [12].
8. Alpaka Liflerinin Kullanım Alanları
Alpaka lifleri yerli halk tarafından kullanılan çok basit ve ucuz giysilerden takım elbiseler gibi sofistike,
pahalı ürünlere kadar çok çeşitli ürünlerin üretiminde kullanılmaktadır [3]. Alpaka liflerinin en temel
kullanım alanı örme giysiler ve hafif takım elbiseliklerdir. En büyük pazarlar ABD, Japonya ve Đtalya’dır.
Ayrıca Đspanya, Bolivya, Kolombiya ve Đngiltere önemli miktarda dokuma kumaş, Avustralya ve Arjantin
ise önemli miktarda örme giysi ithal etmektedir [2].
Kullanım alanlarını genişletmek için alpaka lifleri diğer liflerle, özellikle de yünle, karıştırılmaktadır.
%70 alpaka %30 yün içerecek şekilde yapılan karışım, liflerin yumuşaklık, ipeğimsi tutum, dökümlülük,
dayanıklılık ve sıcak tutma özelliklerini olumsuz etkilemeden alpakanın en önemli eksikliği olan
elastikiyeti sağlamaktadır. Alpakayla yaygın olarak karıştırılan diğer lifler tiftik (ilave parlaklık ve
mukavemet sağlar), ipek (parlaklık sağlar) ve pamuktur (alpakanın sıcak tutma özelliğini azaltır ve
böylece her sezon giyilebilen giysi üretimini mümkün kılar) [4]. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2010 (1) 65-72 Alpaka Lifleri
72
9. Literatür
1) Harmancıoğlu, M., Lif Teknolojisi (Yün ve Deri Ürünü Diğer Lifler), Ege Üniversitesi Ziraat Fak.
Yayını-Đzmir, 1974
2) Hunter, L., Hunter, E.L., Silk, Mohair, Cashmere and other Luxury Fibres, edited by R.R. Franck,
Boca Raton Boston New York Washington DC, U.S.A, CRC Pres ISBN 0-8493-1311-2, 2000
3) http://en.wikipedia.org/wiki/Alpaca_fiber
4) http://www.interweaveknits.com/articles/Alpaca-fall00.pdf
5) http://www.morningstarfiber.com/alpacas.htm
6) http://www.gatewayalpacas.com/alpacas/
7) ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/011/i0709e/i0709e07.pdf
8) http://www.gatewayalpacas.com/alpaca/assessing-fiber/hand-grading.htm
9) http://www.alpacas.com/alpacalibrary/alpacafibertextile.aspx
10) http://www.gatewayalpacas.com/alpaca/alpaca-fiber/fiber-overview.htm
11) http://www.peruvianconnection.com/category/fiber+-+product+info/alpaca+fiber.do
12) Wang, X., Wang, L., Liu, X., The quality and processing performance of alpaca fibres, A report for
the Rural Industries Research and Development Corporation, ISBN 0642 58694 2, Publication No.
03/128, Project No. UD-2A, November 2003
