1. GİRİŞ
Dokuma işlemi sırasında; iplik kalitesi, makine hataları ve enerji kesintisi sebebiyle oluşan üretim
kesintileri dokuma randımanını en çok etkileyen faktörlerdir. İplik kopuşları ve diğer sebeplerden
dolayı oluşan makine duruşları dokumadaki işçi sayısına etki ederek personel maliyetlerini
arttırmaktadır.
Dokumada ortaya çıkan iplik kopuşları, malzeme kalitesinden, iplik ve bobin hazırlama
proseslerinden, dokuma hazırlık işlemlerinden ve dokumadan kaynaklanabilir [2, 23].
Dokuma kumaş üretiminde malzeme seçimi çok önemlidir. Yapılan araştırmalarda pahalı elyaf
karışımları kullanıldığında hammadde ve eğirme maliyetleri yüksek olsa da, dokuma
maliyetlerinde iplik kopuşlarının azaldığı ve bu nedenle ikinci kalite mamul miktarının yarı yarıya
azaldığı görülmüştür[21]. Ayrıca hazırlanan çözgü levent kalitesinin de dokuma verimliliği ve
özellikle çözgü iplik kopuşları üzerinde büyük etkisi vardır. İyi hazırlanmamış çözgüler daha fazla
iplik kopuşlarına yol açarak dokuma maliyetlerini arttırdığı gibi, kalitenin de düşmesine neden
olmaktadır [23].
Dokuma performansını ve verimliliğini arttırmak için makine konstrüksiyonları ile ilgili çeşitli
çalışmalar yapılmış, ana malzemeyi oluşturan ipliklerin özelliklerini iyileştirerek dokuma
performansını arttırmak hedeflenmiştir. Mukavemet ve kopma uzaması, dokuma performansını
etkileyen en önemli iplik özelliklerindendir. Çünkü ipliğe, iplik ve kumaş üretimi ya da terbiye
işlemleri sırasında gerilimler uygulanır. İpliğin bu gerilimler karşısında kopmaması için
mukavemeti yüksek olmalıdır. İpliğin uzamasının yüksek olması durumunda, mukavemeti düşük
olsa bile, uygulanan gerilimlere karşı dayanabilmesi mümkün olabilmektedir. Özellikle çok yüksek
hızlara ulaşan dokuma ve örme makinelerinde her bir duruş hem verimliliği düşürür hem de kumaş
kalitesini olumsuz etkiler. Tekstil ürünlerinde mamulün minimum bir mukavemet değerinde olması
gerekir [1].
Yapılan araştırmalarda ring iplikleriyle kompakt ipliklerin iplik özellikleri karşılaştırılmış, kompakt
ipliklerin ring ipliklere göre daha yüksek kopma mukavemeti ve uzaması, daha düşük tüylülüğe
sahip olduğu ifade edilmiştir [3, 7, 8].
Çelik ve Kadoğlu, 2004 yılında yaptıkları çalışmada, ring ve kompakt iplik eğirme teknolojisi ile %
100 yün ve % 45 yün - % 55 polyester lifleri ile 19 tex ve 25 tex dokuma ve örme iplikleri
üretmişler; üretilen ipliklerin iplik düzgünsüzlüğü (%CV), ince-kalın yer, neps, tüylülük, kopma
mukavemeti ve kopma uzama değerlerini karşılaştırmışlardır. Çalışma sonucunda, ince ipliklerde
kompakt ipliklerin ring ipliklerine göre daha avantajlı olduğunu, kompakt ipliklerin tüylülüklerinin
oldukça düşük olduğunu, ancak kompakt yün ipliklerinin yüksek maliyeti sebebiyle bu ipliklerinin
sadece kaliteli ve pahalı mamuller için üretilmesinin uygun olacağını belirtmişlerdir [9].
Birçok çalışmada, ring ve kompakt ipliklerden dokuma veya örme kumaş özellikleri arasındaki
farklar incelemiş; kompakt ipliklerden üretilen kumaşlarda kumaş mukavemet değerleri ring
ipliklerinden üretilen kumaşlara göre daha yüksek, pilling değerleri ise daha düşük olarak
bulunmuştur [4, 12, 13, 14, 22].
Bu çalışmada, kompakt iplik özellikleri ve bu konuda yapılmış çalışmalardan yola çıkılarak,
kompakt ipliklerin dokuma randımanını ve kumaş performansını nasıl etkileyeceği ile ilgili sebep–
sonuç ilişkisi yorumlanmıştır.
2. KOMPAKT İPLİK EGİRME SİSTEMİ
Kompakt iplikçilik sistemi modifiye edilmiş bir ring iplikçilik sistemidir. Klasik ring iplik
makinelerinde iplik üretirken oluşan eğirme üçgeninin dış kısmındaki lifler ya ipliğe dahil olmayıp
uçuntu halinde uzaklaşmakta yada yetersiz bir şekilde ipliğe dahil olmaktadır. Bu lifler, ipliğe
yeterli bir şekilde tutunamadığından, mukavemete katkıları sınırlıdır. Kompakt iplikçilik
sisteminde ise, lifler ana çekimden sonra aerodinamik olarak kompakt hale gelirler. Böylece lifler
birbirlerine yakın olarak durabilmekte ve eğirme üçgenine taşınan lif kütlesi yoğunlaştırılmış
Yavaşcaoğlu A. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2012 (1) 13-21
15
olmaktadır. Bu durum karşısında bütün lifler eğirme üçgenine katılmakta ve iplik yapısına
tamamen entegre olarak daha iyi iplik formasyonu sağlanabilmektedir [15, 26].
Kompakt eğirme sistemi, çekim aparatından çıkan elyaf bandını azaltıp daraltması ve eğirme
üçgenini ortadan kaldırması sayesinde iplik kalitesini yükseltmektedir [5, 16, 17]. Kompakt
iplikçilikte, ipliği oluşturan liflerin büyük bir çoğunluğu iplik yapısı içerisine daha iyi
katıldığından, konvansiyonel ring ipliği ile karşılaştırıldığında daha az tüylü, daha düzgün yüzeyli,
daha mukavemetli, uzama oranı daha yüksek ve daha sıkı iplik yapısı ortaya çıkmaktadır [18].
Kompakt İplikçilik Prensibi; Ring iplik makinesindeki çekim bölgesi çıkışında; lif topluluğunun
yoğunlaştırılması ve dolayısıyla eğirme üçgeninin çok küçültülmesine, neredeyse tamamen yok
edilmesine dayanmaktadır.
Eğirme Üçgeni; Ring iplik makinelerindeki eğirme geometrisine ait parametrelerden biri olan
eğirme üçgeni, çekim sisteminin çıkış kıstırma hattı (K-L) ile ipliğin büküm almış olan ucu (S)
arasındaki bölge olarak tanımlanmaktadır (Şekil 1.) [29], eğirme üçgeni, hem iplik kopuşlarını hem
de iplik yapısını etkilemektedir [30].
Şekil 1. Eğirme üçgeni [29]
Liflerin yoğunlaştırılması sayesinde çekim sistemi çıkışında eğirme üçgeni olmadan iplik
çekilebilmekte ve bu sayede lifler birbirine daha sıkı ve paralel biçimde bağlanabilmektedir [15].
Eğirme üçgeninin iplik yapısına uçuntu, tüylülük ve mukavemet üzerinde olumsuz etkileri vardır.
Araştırmalar sonucunda, eğirme üçgeninin ortadan kaldırılması veya minimize edilmesi ile bazı
fiziksel iplik özelliklerinde olumlu gelişmeler olacağı, eğirme üçgeni oluşumunun engellenmesi ile
ipliğin dış kısmındaki liflerin dahi daha az gerilerek iplik yapısına katılacağı ve bu sayede
mukavemette artış olurken, tüylülük değerinde azalmalar olacağı saptanmıştır [18,2 7]. Yüksek
tüylülük, dokuma ve örme gibi proseslerde iplik kopuşlarına ve uçuntulara sebep olduğundan
çoğunlukla istenmeyen bir özelliktir.
Konvansiyonel Ring Kompakt Ring
Şekil 2. Konvansiyonel ring ve kompakt ring sistemlerinde oluşan eğirme üçgenlerinin şematik görüntüleri [31]
3. KOMPAKT İPLİK ÖZELLİKLERİ
Kompakt iplikler konvansiyonel ring ipliği ile karşılaştırıldığında; daha az tüylü, daha düzgün
yüzeyli, daha mukavemetli, uzama oranı daha yüksek, daha sıkı iplik yapısına sahip olduğu ortaya
Teknolojik Araştırmalar: TTED 2012 (1) 13-21 Dokuma Kumaş Üretiminde Kompakt İplik Ku…
16
çıkmıştır. Kompakt ipliklerin mukavemet ve uzama (%) değerleri konvansiyonel ring ipliklere göre
ortalama %10- %15 daha fazladır [18]. Kompakt ipliklerde, lifler düzgün yerleştiği için iplik
düzgünsüzlüğü azdır. İplikler daha düzgündür. İplik hataları (ince ve kalın yer, neps) daha azdır
[6]. İplik tüylülüğünde de kompakt eğirme ile birlikte azalmalar görülmüştür. Kompakt ipliklerde
3mm’den uzun olan tüyler %65-%100 arası daha azdır [18].
Şekil 3. Konvansiyonel ring ve kompakt iplik yapıları [31].
Kompakt ipliklerin aşınma dayanımları daha yüksektir. Ayrıca, kompakt ipliklerde yaklaşık %15-
20 daha az büküm vererek konvansiyonel ring ipliğiyle aynı mukavemet değeri
yakalanabilmektedir [18]. Daha az büküm verilerek aynı mukavemet değerinin elde
edilebildiğinden daha yüksek üretim değerlerine ulaşılabilir[15].
Bobinleme işlemlerinde ipliğin mukavemet ve uzama değerlerinde önemli değişmeler
olmamaktadır[33]. Ancak iplik tüylülüğü ve neps değerlerinde artışlar görülmektedir. Bunun
sebebi de özellikle ipliğin dış yüzeyindeki liflerin iplik yapısına sıkı bir şekilde tutunmamasıdır. Bu
gevşek lifler bobinleme işlemi esnasında iplik yüzeyinden kalkarak veya kayarak ilave bir tüylülük
ve neps oluşumuna sebep olmaktadırlar. Bu durum kompakt ipliklerde liflerin birbirine sıkı ve
düzgün bir biçimde bağlanmasından dolayı azalmaktadır [20]. Bobinleme işlemi sonrasında, ring
ipliklerdeki gibi kompakt ipliklerdeki iplik tüylülüğü de belirgin olarak artmaktadır. Tüylülükteki
artış miktarı, iplik yüzeyinin pürüzsüz olmasından dolayı kompakt ipliklerde daha fazla
olabilmektedir. Ancak, bobinleme öncesinde de bobinleme sonrasında da kompakt ipliklerin
tüylülüğü konvansiyonel ring ipliklere göre daha düşük olmaktadır[32, 34, 35].
4. KOMPAKT İPLİK KULLANIMININ DOKUMA PERFORMANSINA ETKİSİ
Kompakt ipliklerde, iplik yapısını oluşturan liflerin birbirlerine sıkı ve düzgün bir şekilde
bağlanmaktadır. Bu sayede sağlanan yüksek lif sıyrılma direnci, yüksek aşınma dayanımı ve düşük
tüylülük gibi özellikler, kompakt ipliklerin dokuma hazırlık ve dokuma işlemlerinde yüksek
performans göstermelerini ve bu işlemlerde maliyet avantajı sağlamalarına imkan vermektedir [2,
39, 40]. Çözgü çözme ve haşıllama işlemleri dokuma öncesinde dokumaya hazırlık olarak yapılan
işlemlerdir. Çözgü çözme işleminde, ipliğe çeşitli kuvvetler etki etmektedir. İplik meydana gelen
kuvvetlerin oluşturduğu gerginliklere dayanamadığında kopmaktadır. Bir ipliğin mukavemeti
yüksek olduğunda, bu ipliğin çözgü çözmedeki ve dokuma işlemlerindeki performansı da
artmaktadır. Ring ipliklere kıyasla daha az büküm değerlerinde bile kompakt ipliklerin mukavemeti
ring ipliğinkine nazaran yüksek olduğundan dolayı, çözgü çözme işlemi sırasında daha az iplik
kopuşu meydana gelmektedir [25, 37]. Kısa stapelli iplikler, kısa ve uzun tüylere sahiptir. Bu
iplikler dokuma işleminde çözgü olarak kullanıldığında, dokuma işleminden önce mutlaka
haşıllanması gerekmektedir. Aksi takdirde, iplikteki tüyler özellikle de uzun tüyler dokuma işlemi
sırasında ağızlık açma işleminde ipliklerin birbirlerine düğümlenerek tezgahta çözgü kopuşlarına
sebep olmaktadır. Haşıllama işlemi, oldukça pahalı bir prosestir. Kompakt ipliklerde uzun tüyler
neredeyse bulunmadığı için haşıllamada çözgü ipliklerinin birbirine yapışma eğilimi azalmaktadır.
Yavaşcaoğlu A. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2012 (1) 13-21
17
Konvansiyonel ring iplik Kompakt iplik
Şekil 4. Haşıl işleminde konvansiyonel ring ve kompakt ipliklerin yapışma eğilimi [35].
Kompakt iplikler, daha düşük büküm seviyelerinde eğrilebilirler. Bunun için ipliklerin absorbsiyon
gücü artmakta ve üniform bir haşıllama işlemi gerçekleştirilebilmektedir. Kompakt ipliklerin
tüylülük değerlerinin düşük olması ve mukavemetlerinin yüksek olması sebebiyle çözgü çekilmesi
sırasında iplik kopuşlarında %30’ a varan bir kopuş azalması olmaktadır. İplik kopuşlarının
azalmasıyla randıman artmakta ve kopan çözgüleri bağlamak için daha az personele ihtiyaç
duyulmaktadır [28].
Kompakt ipliklerle çalışılırken, belli bir çözgü hazırlık veya dokuma performansı için haşıl oranı,
aynı özellikteki ring ipliklerle çalışılan duruma kıyasla kullanılan haşıl miktarından %50’ ye varan
oranında daha az kullanılarak ring ipliklerden daha iyi çalışma performansı sağlamaktadır [28, 36,
38, 39, 40, 42, 48]. Böylece haşıl maddesi tasarrufu sağlanmaktadır. Haşıl derecesinin ne kadar
düşürülebileceği, kullanılan ipliğin, dokuma konstrüksiyonunun ve dokuma makinesinin
özelliklerine bağlı olarak değişmektedir. İstenilen çalışma performansı ve haşıllama maliyeti
arasında bir optimizasyonun yapılması gereklidir. Haşıllama derecesindeki azalma, haşıl maliyeti
ve haşıl sökme işlemi açısından da bir avantajdır. Haşıl sökme işleminde özellikle atık su arıtma
maliyetlerindeki azalmadan kaynaklanan bir avantaj vardır. Ring ipliklere kullanılan haşıl
derecesine göre %20 daha düşük haşıl derecesi uygulanarak hazırlanan çözgülerle yapılan
araştırmada, kompakt ipliklerin kullanımıyla çözgü hazırlama işleminde gerçekleşen kopuşlarda
%29, dokuma işlemlerindeki çözgü kopuşlarında %43, atkı kopuşlarında ise %33 oranlarında
azalmalar olduğu görülmüştür [40]. İplik yapısının özelliklerinden dolayı haşıllama işleminde
önemli maliyet avantajı sağlayan kompakt iplikler, konvansiyonel ring ipliklere göre daha yüksek
ve üniform olan iplik mukavemet değerleri ve önemli miktarda düşük olan tüylülük değerleriyle,
dokuma makinesinin çalışma performansı oldukça iyileştirmektedir [39]. Dokuma hazırlık ve
dokuma işlemlerinde önemli derecede ekonomiklik sağlayan kompakt iplikler, elde edilen kumaş
özellikleri açısından da çeşitli avantajlar sağlamakta ve yeni dokuma kalitelerinin yaratılması için
olanak sağlamaktadırlar [35]. Aynı büküm ve iplik numarası özelliklerindeki ring ipliklere göre,
kompakt ipliklerden elde edilen kumaşlar, daha net bir dokuma yapısı, daha yüksek kumaş kopma
ve yırtılma değerleri, daha düşük boncuklanma eğilimi, daha yüksek aşınma direnci ve daha yüksek
parlaklık gibi özelliklere sahiptir [35, 39]. Kompakt ipliklerden elde edilmiş dokuma kumaşların,
iplik tüylülüğünün az olmasından dolayı örtücülüklerinin biraz düşük olması ve yine aynı sebepten
iplikteki hataların dokuma yapısında daha kolay görülmesi gibi dezavantajları vardır. Bu
dezavantajların, uygun kumaş parametrelerinin seçimi ve bitim işlemleri sayesinde giderilmesi
mümkündür [39]. Şekil 5’de aynı özellikteki kompakt ve ring ipliklerden elde edilmiş dokuma
kumaş görüntüleri verilmiştir.
Teknolojik Araştırmalar: TTED 2012 (1) 13-21 Dokuma Kumaş Üretiminde Kompakt İplik Ku…
18
Şekil 5. Konvansiyonel ring ve kompakt ipliklerden elde edilmiş dokuma kumaş örnekleri [31]
Kesikli liflerden elde edilen konvansiyonel iplikler, belli kumaş kaliteleri için gazeleme işleminden
geçirilirler. Gazeleme sırasında yanan tüylerin oluşturduğu isli tozun iplikle birlikte bobine
sarılması problemlere yol açmaktadır. Bu yüzden gazelenmiş iplik bobinlerinin tekrar bir aktarma
işlemine tabi tutulması gerekmektedir [33]. Gazeleme işlemi maliyetli ve zahmetli bir işlemdir.
Ayrıca, gazeleme işlemi sırasında % 6-10 arasında hammadde yanarak kaybolmaktadır[39].
Kompakt iplikler çok düşük olan tüylülükleri sayesinde gazeleme işlemine ihtiyaç göstermeksizin
dokuma ve örme işlemlerinde kullanılabilmektedirler[10]. Eğer çok özel kumaşlar için, çok düşük
tüylülük seviyesi isteniyorsa, kompakt ipliklerin ring ipliklerle hiç mümkün olamayan hızlarda,
dolayısıyla çok ekonomik olarak gazelenmesi yapılabilir. Artz (1997) tarafından yapılan bir
çalışmada, 900 m/dak’lık hızla gazelenen kompakt ipliklerin 600 m/dak’lık hızla gazelenen ring
ipliklerinden çok daha düşük tüylülük seviyesine sahip olduğu belirtilmektedir[33].
Kompakt ipliklerin ring ipliklere kıyasla daha düzgün iplik yapısı, daha düşük tüylülük ve daha
yüksek mukavemet özellikleri çözgü çözme ve haşıllama işlemlerinde olduğu gibi dokuma
işleminde de çeşitli olumlu iyileşmeler sağlar. Dokuma işleminde kompakt ipliklerin kullanılması
durumunda iplik kopuşu dolayısıyla da tezgah duruşu ring ipliklere kıyasla daha az meydana
gelmektedir. Kompakt ipliklerin bu avantajı, farklı haşıllama dereceleri ve büküm değerlerinde de
devam etmektedir [3, 11, 33, 35]. Çözgü ipliği kopuşlarında yaklaşık olarak %50, atkı ipliği
kopuşlarında ise %30 azalma tespit edilmiştir [5]. Bu durumda tezgah randımanı artığı gibi
kumaştaki dokuma hatalarının sayısı da azalmaktadır [36].
Kompakt ipliklerden elde edilen dokuma kumaşlar; özellikle buruşmazlık apresi gibi, uygulandığı
kumaşta mukavemet düşüşüne sebep olan terbiye işlemlerinde, azalan kumaş mukavemetini telafi
edebilirler. Fakat aynı işlem konvansiyonel ring ipliklerinden mamul kumaşlarda önemli sorunlara
yol açmaktadır [35, 39].
Dokuma sırasında meydana gelen uçuntu miktarı kompakt ipliklerle çalışılırken daha az
olmaktadır. Havlu ve battaniye dokumacılığında daha az aşınma ve lif telefi olması sağlanır. Daha
iyi mukavemet ve aşınma dayanımı sayesinde kompakt ipliklerde, dokuma işlemi sırasında
çözgüde % 50’ye atkıda ise %30’a varan iplik kopuşu azalmaları dikkat çekmektedir. Böylece
dokuma randımanı dolayısıyla üretim artarken, dokuma maliyeti ise önemli ölçüde azalmaktadır.
Dokumada kompakt ipliklerin kullanılması durumunda atkı atımı sırasında meydana gelen çözgü
kopuşları farklı tezgah tipleri açısından incelendiğinde, iplik kopuşlarında azalma tespit edilmiştir.
Kompakt iplikler atkıda kullanıldığında, 100.000 atkı atımında rapierli dokuma makinelerinde
%33, hava jetli makinelerde ise %45 daha az kopuş olduğu saptanmıştır. Hava jetli dokuma
makinelerinde konvansiyonel ring ipliği kullanıldığında 500-600 metre/dakikalık atkı atımı
yapılırken, kompakt ipliklerde 700- 800 metre/dakikaya kadar çıkılabilmektedir. Ayrıca, dokuma
işleminde katlı iplik yerine daha ucuz tek katlı kompakt iplik kullanılabilmektedir [28, 41, 42].
Ayrıca dokuma işleminde kompakt çözgü ipliklerinin birbirine dolaşma eğiliminin daha düşük
olduğu gözlenmiştir.
Kompakt ipliklerle dokunan kumaşlar; kompakt iplik yapısının daha düzgün olmasından dolayı
daha düzgün yüzeye sahiptir. İplik mukavemeti kumaş mukavemetini de doğrudan etkilediğinden
kompakt ipliklerden yapılan dokuma kumaşların mukavemet değerleri daha yüksek ve aşınma
dayanımları daha iyidir. Ayrıca kompakt ipliklerden yapılan dokuma kumaşların parlaklığı da
fazladır. Kompakt ipliklerin düşük tüylülük özelliği dokunan kumaşların boncuklaşma
eğilimlerinin de düşük olmasını sağlamaktadır. Kompakt ipliklerin tüylülüğünün düşük olmasından
dolayı bu ipliklerden elde edilen ipliklerin örtücülükleri düşük olmaktadır [41]. Dolayısıyla
kumaştaki hatalar da daha kolay bir şekilde fark edilebilmektedir. Ancak, uygun sıklık, iplik
numarası gibi kumaş parametreleri ve bitim işlemleri seçilerek bu durumun giderilmesi
mümkündür.
Kompakt ipliklerden elde edilen kumaşlar, düşük tüylülük değerleri sayesinde baskı desenlerinde
belirgin ve keskin hatlar gösterirler. Ayrıca baskı işlemi esnasında, kompakt ipliklerden elde edilen
Yavaşcaoğlu A. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2012 (1) 13-21
19
kumaşların daha düşük miktarda uçuntu oluşturması nedeniyle, baskı şablonlarında tıkanma
meydana gelmez [35].
Boyama işlemlerinde, kompakt ipliklerden mamul kumaşlar, ring ipliklerden mamul olanlara göre,
aynı boyarmadde konsantrasyonu ile boyandıklarında daha dolgun bir renge sahip görünürler [35].
Kompakt ipliklerden dokunmuş kumaşlara yapılan baskı ve boyamalar sonucunda oldukça parlak
renkler elde edilmekte, tüylülüğün az olmasından dolayı baskı da kontürler daha net olmaktadır.
5.SONUÇ
Dokuma kumaş üretiminde; gerek çözgü çözme gerekse dokuma işlemi esnasında oluşan iplik
kopuşları dokumanın randımanını düşürmekte, duruş hataları (sık-seyrek) ve iplik bağlama ile
oluşan düğümler hataları ise kumaş kalitesini önemli ölçüde etkilemektedir. Dokumanın
randımanının düşmesi ve kumaş hatalarının oluşması dokuma maliyetini de etkilemektedir.
Yapılan çalışmalarda pahalı elyaf karışımlarının kullanıldığı hammadde ve eğirme maliyetleri
yüksek olsa da, dokuma maliyetlerinde iplik kopuşlarının azaldığı ve bundan dolayı ikinci kalite
mamul miktarının yarı yarıya azaldığı görülmüştür[21].
Meriç, Özkal’ ın 2002 yılında yaptığı çalışmada, belirli zaman dilimi içinde incelenen dokuma
makinelerinde kayıt edilen duruşların %53’ünün atkı kopuşları, % 29’unun ise çözgü iplik
kopuşları olduğu tespit edilmiştir. Atkı ipliği kopuşlarının en büyük nedeni atkı atma
mekanizmalarında ortaya çıkan mekanik arızalardır. Çözgü kopuşlarında ise çözgü ipliği kalitesi
büyük rol oynamaktadır. Duruş süreleri ele alındığında çözgü leventlerinin elle bağlanması ve çok
telli çözgü kopuşları en fazla zamanı almaktadır. Çok telli çözgü kopuşları genellikle çözgü
kalitesinin düşük olması veya haşıllamanın düzgün yapılmaması sonucunda ortaya çıkmaktadır.
Bunun yanında ortamdaki uçuntular iplik üzerine yapışarak birbirini tutmakta ve grup halinde iplik
kopuşlarına yol açmaktadır[2].
Dokuma randımanını, dokuma kumaş kalitesini, dokuma kumaşın yapısal ve performans
özelliklerini önemli ölçüde etkileyen iplik özellikleri, dokumada kullanılacak ipliğin seçiminin ne
kadar önemli olduğunu göstermektedir. Yapılan bilimsel araştırmalara dayanarak; dokumada
kompakt iplik kullanımı ile;
Daha mukavemetli iplikler kullanıldığından ;
Çözgüde haşıl maliyeti ve haşıl sökme maliyeti azaltılacak,
Haşıl sökme işleminde özellikle atık su arıtma maliyetlerindeki azalmadan kaynaklanman
bir avantaj sağlanacak,
İplik uzamasının yüksek olmasından dolayı çözgüye etki eden gerilimlere karşı direnç
artacak,
İplik kopuşları azalacak,
Dokunan kumaşların aşınma dayanımı ve mukavemetleri artacak,
İplik kopuşlarının azalması ile;
Daha yüksek üretim değerlerine çıkılabilecek,
İplik bağlamadan gereksinimi azalarak işçi sayısı azaltılabilecek,
Dokuma kumaş hataları azalacak,
Makine duruşları azalacak,
Daha kaliteli kumaş üretilebilecek,
Maliyet azalacak,
Kompakt ipliklerin tüylülük özelliğinin az olmasından dolayı;
Gazeleme işlemine gerek duyulmayacak,
Uçuntu az olduğundan iplik kopuşları azalacak,
Kumaş yüzeyi daha düzgün ve parlak görünecek,
Baskılar daha düzgün ve net yapılabilecek,
Çözgü ipliklerinin birbirine dolaşması azalacak,
Dokunan kumaşların boncuklaşma eğilimleri düşük olacaktır.
Teknolojik Araştırmalar: TTED 2012 (1) 13-21 Dokuma Kumaş Üretiminde Kompakt İplik Ku…
20
KAYNAKLAR
1. Çelik, P., 2001, “Kompakt İplik Eğirme Teknolojisi ve Mevcut Deneyimler Işığında Genel
Değerlendirilmesi” Tekstil ve Konfeksiyon, Yıl: 11( 2) s:68-75.
2. Meriç, B., Özkal, A., 2002, “Döşemelik Kumaş Üreten Bir İşletmede Randıman Analizi”,
Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 7(1), 131-140.
3. Artz, P., Auschejks, L., Betz, D., 1997, “Almanya’dan Yeni Bir Eğirme Sistemi Kompakt -
Eğirme” Tekstil Maraton, Temmuz- Ağustos, s: 28-40.
4. Cheng, K.P.S., Yu, C., 2003, “A Study of Compact Spun Yarns”, Textile Research Journal, Vol.
73 Issues 4, pp. 345-349.
5. Jackowski, T., Cyniak, D., Czekalski, J., 2004, “Compact Cotton Yarn”, FIBRES TEXTILES in
Eastern Europe, December, pp. 22-26.
6. Babaarslan, O., 2000, “Kompakt Ring Üretim Sistemleri ve İplik Özellikleri”, Tekstil ve Hazır
Giyim Araştırma Dergisi, Ocak- Mart, s:19-25.
7. Nikolic, M., Stjepanovic, Z., Lesjak, F., 2003, Compact Spinning for Improved Quality of Ring -
Spun Yarns” FIBRES TEXTILES in Eastern Europe, October - December, pp. 30-35.
8. Basal, G., Oxenham, W., 2007, “Comparison of Properties and Structures of Compact and
Conventional Spun Yarns”, Textile Research Journal, Vol. 76 Issues 7, pp. 567-575.
9. Çelik, P., Kadoğlu, H., 2004, “A Research on the Compact Spinning for Long Staple Yarns”,
FIBRES TEXTILES in Eastern Europe, December, pp. 27-31.
10. Yeşilpınar, S., 2006, “Analysis of the Performance of Sewing Threads Manufactured from
Conventional and Compact Ring-spun Yarns”, FIBRES TEXTILES in Eastern Europe, April - June,
pp. 20-23.
11. Topf, 1998, “Kompakt İpliklerin Yapısı Yeni Eğirme Sistemleri –Yeni İplikler”, Tekstil
Maraton, Temmuz- Ağustos, s: 43-49.
12. Çeken, F., Göktepe, F., 2005, “Comparison of the Properties of Knitted Fabrics Produced by
Conventional and Compact Ring Spun Yarns”, FIBRES TEXTILES in Eastern Europe, January -
March, pp. 47-50.
13. Ömeroğlu, S., 2005, “Kompakt ve Ring İpliklerinden Elde Edilmiş Örme Kumaşların Patlama
Mukavemeti ve Boncuklanma Performansı Üzerine Bir Araştırma” Mühendislik Bilimleri Dergisi,
Cilt 11, Sayı 3, s:357-360.
14. Özdil, N., Özdoğan, E., Demirel, A., Öktem, T., 2005, “A Comparative Study of the
Characteristics of Compact Yarn – Based Knitted Fabrics”, FIBRES TEXTILES in Eastern Europe,
April - June, pp. 39-43.
15. Babaarslan, O., Vuruşkan, D., 2005, “Kompakt İplik Eğirme Sistemleri: Tekstilde Yeri ve
Önemi”, Tekstil Teknolojileri ve Tekstil Makineleri Kongresi, TMMOB Makine Mühendisleri
Odası,11-12 Kasım, Gaziantep.
16. Krifa M. ve Ethridge M.D., 2006, “Compact Spinning Effect on Cotton Yarn Quality:
Interactions with Fiber Characteristics”, Textile Research Journal, Vol 76(5), 388-399.
17. Rieter-Com4.pdf ComforSpin Machine K44 Katalogu, 2006, www.rieter.com, Web Sitesi.
18. Hoşsoy, İ., 2001, “Kompakt ve Konvansiyonel Ring İplik Eğirme Sistemlerinin
Karşılaştırılması”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
İstanbul.
19. Wırth, E., 1998,’ Sıfır Hatalı Dokumacılık Gerçek mi?, Tekstil Teknolosi, 22, 116-126.
20. Sezgin, O.S., 2005, “Konvansiyonel Ring ve Kompakt İplik Egirme Sistemleri ile Elde Edilen
İpliklerin Örme Kumas Performanslarının Karşılaştırılması”, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman
Demirel Üniversitesi, Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalı, Isparta.
21. Akkaya, S., 1999, “Duruş Hatasız Dokuma”, Tekstil ve Konfeksiyon,, 4, 312-314.
22. Dönmez Kretzschmar, S., Özgüney, A.T., Özçelik, G., Özerdem, A., 2007, “The Comparison
of Cotton Knitted Fabric Properties Made of Compact and Conventional Ring Yarns Before and
After the Dyeing Process”, Textile Research Journal, Vol 77 (4), 233-241.
Yavaşcaoğlu A. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2012 (1) 13-21
21
23. Bedez, T., Vahaplar, T., Koca, Ö., 2002, “İplik-Dokuma Hataları ve Bu Hataların Kumaş
Kalitesine
Etkisi”, Bitirme Tezi, Ege Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İzmir.
24. Klıngsöhr, F., 1997, ‘Dokumada İplik Kopuşlarının Önemi’, Melliand Türkiye Sayısı, Nisan,
29-30
25.Taskın, C., Özgüney, A., Dönmez, S., Gürkan, P., Özçel_K, G., Özerdem, A., 2004. Kompakt
Ve Konvansiyonel Ring İpliklerin Fiziksel Özelliklerinin Bobinleme İşlemi Sonrası
Karşılaştırılması. Tekstil&Teknik, 260-266.
26.Canoğlu, S., Yükseloğlu, M., 2003. Yün Ve Pamuk İplik Makinelerinde Teknolojik Yenilikler,
Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi, Tekstil Eğitimi Bölümü, İstanbul.
27. Çelik,P., ‘Kompakt İplik Eğirme Makinesinde Uzun Stapelli Liflerin Eğrilmesi ve İplik
Özelliklerinin Klasik Eğirme Tekniği İle Karşılaştırılması’, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2002, İzmir.
28. ‘Economic Advantages By Processing EliteYarn’, Spinnovation 15, The magazine for Spinning
Mills, 2000, s:18-19
29.Hechtl, R., 1996. Compact Spinning System-An Opportunity For Improving The Ring Spinning
Process, Melliand English, 77(4), 37-38.
30.Klein, W., 1988. The Technology Of Short-Staple Spinning, Textile Institute, England.
31.Rieter K44 Kompakt İplik Eğirme Sistemine Ait Teknik Dokümanlar, 2002.
32.Ömeroğlu, S., Ülkü, S., 2002. Bobinleme İşlemin İplik Tüylülüğüne Etkileri Üzerine Bir
Araştırma, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayi 1, 141-145.
33.Artzt, P., 1997. The Special Structure of Compact Yarns-Advantages In Downstream
Processing, ITB Yarn And Fabric Forming, No 2, 41-48.
34.Dash J.R., Ishtiaque S.M., Alagirusamy R, 2002. Properties And Processibility Of Compact
Yarns, Indian Journal Of Fibre & Textile Research, 27 (4), 362-368.
35.Rusch, A., 2002. Com4 Sayesinde Konfor Sonraki İşlemlerde Yeni Potansiyel, Rieter Türkiye
Sempozyumu-2002, 34-39, Antalya.
36.Iftikhar, A., 2002. “Compact The Future Spinning”, www.ptj.com.pk/2-2002/file1/Iftikhar.htm.
37.Iftikhar, A., 2003. Comp act Yarn and Warping-New Concepts, Spinnovation, No 19, 32-33.
38.Egbers, G., 1999. İplikçilik Ve Dokumacılığın Geleceği, Melliand Türkiye Sayısı, Sayı 2, 66-
67.
39.Kampen, W., 2000. The Advantages of Condonsed Spinning. Melliand English, 4, 58-59.
40.Olbrich, A. 2000. The Air Com Tex 700 Conderser Ring Spinnnig Machine, Melliand
International, 6, 25-29.
41.Jackowski, T., Chylewska, B., Cyniak, D., 1994. The Hairness of Yarns from Cottonand Cotton
Type Fibres, Fibres and Textiles in Eastern Europe, 22-23 March-June.
42.Çelik, A. ve Bozkurt, Y., 2005, “Kompakt İplikler”, Tekstil ve Mühendis, Yıl: 12(57) s:26-38.
