DÜZ İPLİK EKSENİNDEN SAPMALARIN KUMAŞ KULLANIM MİKTARI ÜZERİNE ETKİSİ
Düz iplik hattı, bir kumaştaki ipliklerin doğrultusudur. Uzunlamasına düz iplik,kumaş parçasının uzunluğu boyunca devam eden iplikleri işaret eder. Bu iplikler, kumaş kenarına paraleldir. Enlemesine çizgiler (atkı yönünde), kenardan kenara kumaş parçasının eni boyunca devam eden iplikleri işaret eder (1). Üçüncü önemli doğrultu, verevdir. Gerçek bir verev kenarla 45 açı oluşturacak şekilde kumaşın ortasında mükemmel bir köşegen oluşturur.Bu doğrultu maksimum esneme ve gerilme miktarını sağlar.
2. MATERYAL VE YÖNTEM
2.1. Materyal
Bu araştırmanın materyalini, hazır giyim işletmeleri, bilgisayar destekli tasarım sistemi (CAD), ürün modelleri vedokuma kumaşlar oluşturmaktadır.
2.1.1. Hazır Giyim İşletmeleri
Bu araştırmadaki veriler, İzmir ilinde faaliyet gösteren 25 adet hazır giyim işletmesinden elde edilmiştir.
2.1.2. Bilgisayar Destekli TasarımSistemi (CAD)
Bu araştırmada, seçilen ürün modellerine ait kalıpların hazırlanması, bu kalıpların serilendirilmesi ve pastal resimlerinin hazırlanması işlemleri, bilgisayar destekli tasarım sistemleri yardımı ile gerçekleştirilmiştir.
2.1.3. Ürün Modelleri
Bu araştırmada üç adet ürün modeli seçilmiştir. Modellerin özellikleri; Model 1 - Klasik Etek, Model 2 - Parçalı Etek,Model 3 – Pantolon, olup, çalışılan modeller ve bunlara ait ölçü tabloları sırasıyla, Şekil 2, Şekil 3, Şekil 4, Tablo 1 ve Tablo 2’de görülmektedir.
2.1.4. Dokuma Kumaşlar
Bu araştırmada, 140cm.(net pastal eni) eninde, düz, hav ve desen yönü olmayan dokuma kumaşlar kullanılmıştır.
2.2. Yöntem
Araştırma 2 aşamada gerçekleştirilmiştir.İlk aşamada İzmir ilinde faaliyet gösteren 25 kadar hazır giyim işletmesindeki kesimhane çalışanlarına bir anket uygulanmış ve pastal resminin çizilmesi esnasında, düz iplik hattı ile ilgili sorular sorulmuştur.İkinci aşamada üç adet ürün modeli seçilmiş, bu modellere ait kalıplar hazırlanarak serilendirilmiştir. Daha sonra tüm kalıplar gerçek düz iplik hattında iken ve kalıpların bazıları düz iplik hattından bir miktar saptırılmak suretiyle ürünlere ait pastal resimleri bilgisayar destekli tasarım sistemi (CAD) yardımı ile hazırlanmıştır. Böylece her iki pastal resminin verimliliği ve kumaş kullanım miktarı karşılaştırılmıştır.
2.2.1. Araştırmaya Ait Kabuller
2.2.1.1. Beden Dağılımı
Uygun kumaş eninin belirlenmesi açısından,giysi kalıplarının kumaş üzerine yerleşimini ifade eden kesim planlarının oluşturulabilmesi için, kullanılanbedenler ve beden dağılımına (asortiye) ihtiyaç vardır.Kesim planları hazırlığında kullanılan bedenler ve asorti oranları aşağıdaki gibidir:
36 38 40 42
1 1 1 1
2.2.1.2. Uygun Kumaş Eni
Bu araştırmada, piyasada, dokuma kumaşlarda en çok kullanılan en olan 140 cm.(net pastal eni) genişliğindeki kumaşlar ile çalışılmıştır.
3. BULGULAR
3.1. Anket Çalışması Bulguları
İzmir ilinde faaliyet gösteren 25 hazır giyim işletmesindeki kesimhane çalışanlarına anket çalışmasının uygulanması sonucunda aşağıdaki veriler elde edilmiştir.
3.1.1. Bilgisayarlı Tasarım Sisteminin Varlığı
Ankete katılan hazır giyim işletmelerinin %20’sinde(5 firmada),bilgisayarlı tasarım sistemi (CAD) bulunmazken,%80’ ninde (20 firmada) bilgisayarlı tasarım sistemi bulunmaktadır.
3.1.2. Pastal Resminin Serimden Önce Kontrol Edilip Edilmeme Durumu
Ankete katılan firmaların tamamı, pastal planı çizildikten sonra (serimden önce), pastal planını kontrol ettiklerinibelirtmişlerdir.
3.1.3. Pastal Resmi Kontrol Edildiğinde Düz İplik Yönünde Sapmalara Rastlanma Durumu
Ankete katılan firmalara, pastal resmi kontrol edildiğinde düz iplik yönünde sapmalara rastlanıp rastlanmadığı sorulduğunda, bu soruya 13 firma yanıt vermiştir. Firmaların yaklaşık %16’sı (2 firma), sapmalara rastladığını belirtmiştir.Firmaların % 84’ü ise (11 firma),düz iplik yönünde sapmalara rastlamadığını belirtmiştir.
3.1.4. Düz İplik Doğrultusundan Sapma Miktarı
Ankete katılan firmalara, gerektiğinde kalıpları düz iplik doğrultusundan ne kadar saptırdıkları sorulduğunda, firmaların %8’i (2 firma),kalıpları düz iplik hattından %2-4 oranında saptırdıklarını,%56’sı(14 firma),yalnızca 1cm.lik bir sapma yaptıklarını, %36’sı (9 firma) ise, düz iplik hattından hiç sapma yapmadıklarını belirtmişlerdir.
3.2. Pastal Resimleri ile Elde Edilen Bulgular
Araştırmanın materyalini oluşturan her 3 modele ait kalıplarla gerçek düz iplik doğrultusuna uyularak pastal resimleri hazırlanmıştır. Bu pastal resimleriaşağıda görülmektedir;
Model 1 – Klasik Etek: Klasik eteğe ait kalıpların gerçek düz iplik hattında yerleştirilerek hazırlanan pastal resmi Şekil 8’de görülmektedir. Bu pastal resminde, serim boyu, 2m 83cm. ve pastalverimi %84.4 olarak bulunmuştur. Bu pastal resmi hazırlandıktan sonra eteğin bazı parçaları, giysi görünümü bozulmayacak şekilde, maksimum 2-5º kaydırılmak suretiyle, yeni pastal resmi hazırlanmıştır. Bu pastal resmi, Şekil 9’da görülmektedir. Bu pastal resminde, serim boyu, 2m. 82cm. ve pastal verimi %84.8 olarak bulunmuştur.
Model 2 – Parçalı Etek: Parçalı eteğe ait kalıpların gerçek düz iplik hattında yerleştirilerek hazırlanan pastal resmi Şekil 10’da görülmektedir. Bu pastal resminde, serim boyu, 3m-97cm. ve pastal verimi %71.7 olarak bulunmuştur. Bu pastal resmi hazırlandıktan sonra eteğin bazı parçaları, giysi görünümü bozulmayacak şekilde, maksimum 2-5º kaydırılmak suretiyle, yeni pastal resmi hazırlanmıştır.Bu pastal resmi, Şekil 11’de görülmektedir. Bu pastal resminde, serim boyu, 3m. 92cm. ve pastalverimi %72.2 olarak bulunmuştur.
Model 3 - Pantolon: Pantolona ait kalıpların gerçek düz iplik hattında yerleştirilmesi ile hazırlanan pastal resmi Şekil 12’de görülmektedir.Bu pastal resminde,serim boyu, 5m. 21cm. ve pastal verimi %88.5 olarak bulunmuştur.Bu pastal resmi hazırlandıktan sonra eteğin bazı parçaları, giysi görünümü bozulmayacak şekilde, maksimum 2-5º kaydırılmak suretiyle, yeni pastal resmi hazırlanmıştır.Bu pastal resmi, Şekil 13’de görülmektedir. Bu pastal resminde, serim boyu, 5m. 17cm. ve pastal verimi %89.1 olarak bulunmuştur.
4. SONUÇLAR VE ÖNERİLER
4.1. Anket Sonuçları ve Öneriler
Konfeksiyon üreticileri, kumaş kullanım miktarını azaltmak için zaman zaman pastal resmini hazırlarken, kalıplar üzerinde bulunan düz iplik doğrultusundan sapma yoluna gitmektedirler (3). Ankete katılan firmalar, bir yandan kalıpları düz iplik hattından hiçbir şekilde kaydırmadıklarını belirtirlerken, bir yandan da gerektiğinde ne kadar sapma yaptıklarını belirtmişlerdir. Bu ise, kumaş kullanım miktarını azaltmak için, hazır giyim işletmelerinde az ya da çok oranda kalıpların düz iplik doğrultusundan saptırıldığını göstermektedir.Burada önemli olan ne kadar kaydırma yapıldığıdır. Ankete katılan firmaların büyük çoğunluğunun bilgisayarlı tasarım sistemi kullandığı görülmüştür. Bu da, elle yapılan pastal çizimlerinde insandan kaynaklanan hataların azaltılması açısından büyük önem taşımaktadır. Elle yapılan çizimlerde kalıpları düz iplik hattından kaydırma miktarı tamamen kesim bölümünde çalışanlara bağlıdır ve kumaş kullanım miktarını azaltmak için çok fazla oranda kaydırma yapılabilir.Fakat bilgisayarlı tasarım sistemleri ancak belirli bir kaydırma miktarına izin vermektedir. Bu da üreticiye, bu sistemde yapılan sapma oranının, giysi görünümünü etkilemeyeceğinin garantisini verir.
4.2. Pastal Resmi Çalışması Sonuçları ve Öneriler
Bir ürünün maliyetinin yaklaşık %50 - 60’ını kumaş ve malzeme maliyeti oluşturmaktadır. Bu nedenle kumaş, özellikle üreticiler için son derece önemli bir maliyet unsurudur. Bu maliyeti mümkün olduğu kadar az tutabilmek için,kumaş kullanım miktarını yani birim sarfiyat miktarını azaltmak gerekir.Bu nedenle üreticiler, giysiyi oluşturan kalıp parçalarını düz iplik ekseninden döndürmek suretiyle, kumaştan yararlanma oranını artırma ve böylece maliyetleri azaltma yoluna gitmektedirler.Fakat düz iplik hattından çok geniş açılarda bir sapma yapılması mümkün değildir. Çünkü giysinin görünümü ve kalitesi bozulur (4).Bu araştırmada kullanılan modellere ait, sapmalı ve sapmasız pastal resimleri Şekil 8, Şekil 9, Şekil 10, Şekil 11, Şekil 12 ve Şekil 13’de görülmektedir. Model 1’de (klasik etek), sapmasız pastal resminde,serim boyu,2m. 83cm.ve pastal verimi %84.4 olarak bulunmuştur.Sapmalı pastal resminde ise, serim boyu, 2m. 82cm. ve pastal verimi %84.8 olarak bulunmuştur.Maksimum 2-5º’lik bir sapma ile pastal verimi, %0,4 artmıştır.Model 2’de (parçalı etek), sapmasız pastal resminde, serim boyu, 3m. 97cm. ve pastal verimi %71.7 olarak bulunmuştur.Sapmalı pastal resminde ise,serim boyu,3m. 92cm.ve pastalerimi %72.2 olarak bulunmuştur. Maksimum 2-5º’lik bir sapma ile pastal verimi, %0,5 artmıştır.Bu artış çok fazla bir artış gibi görünmemektedir.Fakat pastal boyuna bakıldığında, pastal boyunda 5cm lik bir azalma olduğu görülmektedir. Bu ise, kumaştan epey bir miktar tasarruf edildiği anlamına gelmektedir.Model 3’de (pantolon), sapmasız pastal resminde, serim boyu, 5m. 21cm. ve pastal verimi %88.5 olarak bulunmuştur.Sapmalı pastal resminde ise, serim boyu, 5m. 17cm. ve pastal verimi %89.1 olarak bulunmuştur. Maksimum 2-5º’lik bir sapma ile pastal verimi, %0,6 oranında artmıştır. Bu artış çok fazla bir artış gibi görünmemektedir. Fakat pastal boyuna bakıldığında,pastal boyunda 4cm’lik bir azalma olduğu görülmektedir. Bu ise,kumaştan önemli miktarda tasarruf edildiğini göstermektedir. Pantolona ait sapmalı pastal resmi incelendiğinde, kemer, düz iplik doğrultusundan saptırıldığında daha iyi yerleşim ve kesim özelliği elde edilebildiği görülmektedir. Sapma yapılmadan yerleştirilince, kesiminin daha zor olacağı ve yerleşimde boşluklar kaldığı gözlenmiştir. Sonuç olarak, modelin yaka-kol pervazları, mostra,pervaz gibi geçirilen kemerparçaları maksimum 2-5º saptırıldığında, daha iyi bir verim yüzdesi ve kesim kolaylığı elde edilebildiği ve giysi görünümünde bir bozulmaya neden olmadan kumaş tasarrufu sağlayabileceği görülmektedir.
tekstilvekonfeksiyon.com
