Genel Dokuma Tekniği

Genel kumaş dokuma tekniği,birbirine dik konumda tutulan iki iplik grubunun çeşitli düzenlerde kesişmesi, birbiri içerisinden geçirilmesi ile doku oluşturma olarak tanımlanabilir. Bu sistemde en az iki iplik grubuna ihtiyaç vardır. Bunlardan oluşturulacak dokuya dik konumda olan iplik grubuna çözgü, yatay konumda olan iplik grubuna da atkı iplikleri adı verilmektedir. Dokuma genel olarak üç temel prensibin birbiri ile uyumlu bir şekilde bir tezgah üzerinde toplanması ve çalıştırılması sonucu gerçekleştirilmektedir ve bu işlemlere temel dokuma prensipleri denilmektedir. Dokumada çözgü iplikleri birbirine paralel olarak belli bir sayıda ve yan yana bulunurlar. Dokumanın yapıldığı yöne doğru ilerlemesi gereken çözgü tabakası arasından atkı ipliğinin geçirilmesi ve bunun kumaşa dahil edilmesi sürekli olarak tekrarlanan temel işlemlerdir. Dolayısıyla bir dokuma işleminde 3 temel ve 2 yardımcı safha olduğu göze çarpar. Aynı zamanda dokumanın da üç temel prensibi olarak bilinen bu mekanizmalar, 

 

-Ağızlık açma mekanizması, 

-Atkı atma mekanizması ve 

-Tefe vurma mekanizması olarak sıralanabilir. ayrıca dokumada yardımcı mekanizmalar ise, 

 

-Çözgü salma mekanizması, 

-Kumaş çekme ve sarma mekanizması, 

şeklinde özetlenebilir. Bunların dışında temel dokuma işlemlerine dikkat edildiğinde, bir dokuma kumaşın oluşturulması için üç temel elemanın gerekli olduğu görülebilir. 

 

-Ağızlığı oluşturan gücüler, 

-Ağızlıktan atkı ipliğini geçiren bir atkı taşıma elemanı, 

-Atılan atkıyı kumaşa tefeleyen tarak. 

 

Dokumada çözgü iplikleri, çözgü levendinden sağılmaktadır. Çözgü köprüsünden geçerek dokuma bölgesine gelen çözgüler çerçevelere asılı gücü gözlerinden birer, taraktan ise gruplar ( 2,3 veya 4 iplik ) halinde geçirilirler. Çerçeveler iki gruba ayrıldığı zaman oluşan üçgen kesitli çözgü ağızlığının tepesini kumaş çizgisi, tabanını ise tarak belirlemektedir. 

 

Tarağın her tefe vuruşunu gerçekleştirdikten sonra kumaş çekme tertibatı belirli bir sarma yaparken yine uygun bir miktar çözgünün salınması gerekir. 

 

Çözgü ipliklerinin dokunacak kumaşın desenine göre gücülerden ve tarak dişleri arasından geçirilmesine tahar denir. 

Tahar işlemi örgü raporunda aynı hareketi yapan ipliklerin aynı gücü çerçevelerinden geçirilmesiyle olur. Bu işlem içinde tahar planının hazırlanması gerekir. Tahar planı hazırlanırken aynı hareketi yapan çözgü iplikleri aynı çerçeveye işaretlenir. Farklı hareket yapan çözgüler ise bir sonraki çerçeveye işaretlenir. Aşağıdaki örnekte dört çözgü ipliğide farklı hareket yaptığı için ayrı ayrı çerçevelere işaretlenmiş ve bu plana göre de ayrı ayrı çerçevelerden geçecektir. 

Tahar işlemi dokuma örgüsünün oluşumunda ana faktörlerden birisidir. Tahar işleminde yapılacak bir hata dokuma örgüsünün bozulmasına sebep olacaktır. 

 

1-Dokuma sırasında aynı hareketi yapan çözgü ipliklerini aynı çerçevede 

toplayabilmek için. 

2-Ağızlık hareketini sağlayabilmek için. 

3-Çözgü ipliklerini belirli bir düzene koymak için. 

4-Tarak sıklığı yardımıyla çözgü sıklığını ayarlamak için. 

 

Dokumacılıkta çok çeşitli örgüler olmasından dolayı taharlarda çeşitli olabilmektedir. Ancak en fazla kullanılan ve en çok kullanılan ve temel tahar sistemleri şunlardır. 

a-Düz tahar 

b-Atlama tahar 

c-zikzak tahar 

d-Kırık tahar 

e-Saten atlamalı tahar 

f-Grup tahar 

g-Karışık tahar 

 

a-Düz Tahar:Bu tahar da çözgü iplikleri birinci çerçeveden son çerçeveye kadar sıra ile geçirilirler. Bu tip tadarlara sıra taharı da denir. En basit ve en çok kullanılan tahar çeşididir. 

 

b-Atlama Taharı:Bu taharda çözgü iplikleri çerçevelerden birer atlayarak geçirilir. 

 

c-Zikzak Tahar: Bu taharda çözgü iplikleri birinci çerçeveden son çerçeveye kader düz olarak geçirilir. Son çerçeveden sonra geriye dönülerek birinci çerçeveye kadar yine sıra ile alınırlar. 

 

d-Kırık Tahar: Çözgü iplikleri yine birinci çerçeveden son çerçeveye kadar sıra ile alınırlar,ancak çerçeve sayısının yarısından başlayıp ters yönde yani kırılarak birinci çerçeveye kadar alınırlar. 

 

e-Saten Atlamalı Tahar: Bu taharda çözgü iplikleri saten atlama sayılarına göre çerçevelerden alınırlar.

 

f-Grup Tahar: Bu taharda çözgü ipliklerinin çift rakamlı olanları bir sırada tek numaralı olanları da diğer bir sırada toplanıp gruplandırarak yapılabilir. 

 

g-Karışık Tahar: Bu taharda yukarıda açıklanan tahar çeşidi kurallarının hiçbirisi geçerli değildir. Dokuma örgüsünün durumuna göre değişir. 

 

Dokuma hazırlıkta işlem akış şeması şöyledir. 

Masura üzerine uzun miktarda iplik sararak randımanı artırmak,iplik üzerindeki hatalı kısımları düzeltip ipliği dokumada kullanılabilir hale getirmek olarak özetlenebilir. İplik üzerindeki hatalı kısımlar giderildiği için iler ki işlemlerde iplik kopmaları da büyük ölçüde azalacağından çalışma kolaylığı da sağlanmış olur. Yine bobinleme ile iplik üzerine uzun miktarda iplik sarıldığı için iplik bitişlerinden ve iplikleri birbirine eklemek için kaybolacak zaman ve işgücünden büyük oranda tasarruf sağlanmış olur. 

 

Bobinler şekillerine göre paralel(düz)ve konik olmak üzere iki gruba ayrılırlar. 

1-Paralel (Düz) Bobin:Adından ve aşağıdaki şekilden anlaşılacağı gibi bobinin sarıldığı masura düz olduğundan sarım sonucu oluşan bobinde düz şekildedir. Bobinler çapraz şekilde sarılırlar. 

 2-Konik bobin:Adından ve aşağıdaki şekilden anlaşılacağı gibi bobinin sarıldığı masura konik biçimde olduğundan sarım sonucu oluşan bobinde konik olur. Koniklik açısı ipliğin cinsine ve bobinin kullanılacağı yere göre değişir. 

Kullanım alanları ve şekiller. 

1-İplik Gerdiriciler: Bu tertibatlar ipliği gerdirerek sarımın eşit gerginlikte olmasına yardımcı olurlar. 

İplik gerdiricilerin bir yararı da ipliğin çok ince mukavemetsiz yerlerinin gerilimden dolayı kopmasını sağlayarak ipliğin bu hatasının giderilmesini sağlarlar. 

 2-İplik Frenleri:İpliğin ince ve zayıf yani mukavemetsiz yerlerinin iler ki işlemlerde sahip olması gerekli kopma mukavemetine göre giderilmelidir. Buna göre ilerde gerekli iplik mukavemetine dayanacak iplik sarmak için iplikler bobin makinesinde frenlenir. Böylece iler ki işlemlerde doğabilecek hatalar bu sayede önceden giderilmiş olur. 

3-İplik Temizleyicileri:İplik temizleyicileri iplik üzerindeki hatalı kısımları tespit ederek bunların temizlenmesini sağlamaktadır. İpliğe yapışmış tüm uçuntu ve diğer maddelerle ipliğin kaba kısımları iplik temizleme kısmında giderilir. İplik temizleyicileri genel olarak üç grupta toplanmaktadır. 

a-Mekanik iplik temizleyicileri 

b- Elektromekanik temizleyiciler 

c-Elektronik iplik temizleyiciler 

 

Bobin makineleri genel olarak dört gruba ayrılırlar. 

1-Yarık kasnaklı bobin makinası 

2-Yivli silindirli bobin makinası 

3-Değişen hareketli(gezdirici kelebekli)bobin makinası 

4-Modern bobin makinaları 

1)Yarık Kasnaklı Bobin Makinaları:Bu makinada yalnızca paralel bobin yapılabilir ve genellikle kalın ipliklerin kullanılmasında kullanılır. Bu makinanın en büyük özelliği bobinin dönüşü ve çapraz sarım tek bir hareketle;yarık kasnağın dönmesiyle oluşmaktadır. 

 

2-Yivli Silindirli Bobin Makinası:Yivli silindirli bobin makinasında yarık kasnaklıda olduğu gibi sargı hareketini ve çapraz sarımı yivli silindir yapar. Hem konik hem de düz bobinler sarılabilir. 

 

3-Değişen HareketliPervane kanat(Gezdirici Kelebekli) Bobin Makinası:Bu makinada çapraz sarım işlemini 

silindir yivleri içinde hareket eden gezdirici kelebek sağlamaktadır

 

4-Modern Bobin Makinaları: Bu bobin makinalarına autocorner bobin makinaları da denmektedir. Bu makinalarda masura değişiminden kopan ipliği bağlamaya kadar bir çok işlem otomatik olarak makine tarafından yapılmaktadır. 

 

Basit çapraz sarımlarda,bobin kenarlarında iplikler sıklaşır ve bunun sonucunda bobin kenarları sertleşir. Bu sertleşmenin sebebi ipliklerin hep kenarlarda ters dönmesidir. Bunun sonucunda da iplik sürtünmeleri oluşur,ayrıca boyamada problemler çıkar. Bunu önlemek için bobin makinalarında kenar aktarma sistemi geliştirilmiştir. 

Bu sistemde ipliğe hareket veren sarım millerine veya bobini tutan kola bir sağ bir sol hareket vererek ipliğin kenarlarda aynı yere sarılmasını önleriz. Böylece kenarlarında sert sarılması önlenmiş olur. 

Elde edilecek ipliğin istenilen kat sayısına göre iki yada daha fazla ipliğin bir araya getirilerek aynı bobin masurası üzerine sarılmasına katlama denir. 

a-İpliğin dayanıklılığını arttırmak, 

b-Daha kalın iplik elde etmek. 

c-Değişik özellikte iplik elde etmek. 

d-Karışık renkli (fantezi vb.)iplik elde etmek. 

Bu makina bobinlerin yerleştirildiği cağlığa yerleştirilir. Yerleştirilecek bobin sayası katlanacak iplik sayası kadardır. Cağlığa yerleştirilen bobinlerdeki iplikler kılavuz, germe-çekme ve tertibatından geçirildikten sonra kontrol tertibatından geçirilir. Kontrol tertibatı her ipliği ayrı ayrı kontrol eder ve bundan sonra iplikler sevk silindiriyle yardımcı silindirler arasında üç tur dolandırılır. Böylece katlama daha düzgün olur ve cağlıktan iplik çekimi daha kolay olur. Daha sonra sayaç yardımıyla uzunluğu ölçülen iplikler kopça yardımıyla mmakaraya sarılır. 

İplik liflerinin birbirine daha iyi tutunmalarını sağlayarak daha sağlam iplik elde etmek için ipliklerin kendi etrafında döndürülme işlemlerine büküm denir. Daha kısa özetleyecek olursak bir ipliğin belli bir uzunluktaki tur veya sarım sayısına büküm denir. 

İplikte büküm yönü sağ(Z)ve sol (S) olmak üzere iki türlüdür. Eğer iplik dik bir şekilde tutulduğunda büküm çizgisinin yönü S harfinin ortasındaki çizgi yönündeyse sol büküm. Eğer Z harfinin ortasındaki çizgi yönündeyse sağ büküm denir. 

a-İpliği meydana getiren lifleri bir arada tutmak. 

b-İpliğin tüylenmesini önlemek. 

c-Daha dayanıklı ve sağlam iplik elde etmek. 

d-Sürtünmeye karşı mukavemet oluşturmak. 

e-Dokumaya hazır iplik elde etmek. 

 

Katlama makinasından çıkan katlı ipliğe büküm vererek tek kat haline getirmeye ve mukavemet vermeye yarar. 

Büküm makinasında iğin dönüşü kasnaktan alınan hareketle sağlanır. İğ ile birlikte orta ve iç siperde döner. Makaradan sağılan iplik katlanmış kapağın üst kısmındaki delikten çıkarılarak iç ve orta siperin arasında alttaki deliğe gelir. Büküm işlemi bu delik ile rehber arasında meydana gelir. Orta siperler dönerken iplikte kendi ekseni etrafında döner ve kasnak yardımıyla çapraz olarak bobine sarılır. 

 

Konik çözgü makinaları dört ana bölümden oluşur; 

1-Cağlık kısmı 

2- Sport ve metraj kısmı 

3-Dolap kısmı 

4-Levende alma kısmı 

 

1-Cağlık Kısmı:Çözgü sarımında kullanılacak bobinlerin sarıldığı kısımdır. Üç ana bölümden oluşur. 

a)İğ kısmı:Bobinlerin üzerine takıldığı kısma denir. 

b)Gerilim(fren)kısmı:İpliğin belirli bir gerilimle frenlendiği kısımdır. Böylece iplikler eşit gerginlikte sarılırlar. 

c)İplik Kontrol Kısmı:İpliklerin kopması durumunda kopmayı belirten kısımdır. Işıklı ikaz sistemiyle işçiyi uyarır. 

 

2- Sport ve Metraj Kısmı:İpliklerin çözgü tamburuna sarılmasını sağlar ve beş ana kısımdan oluşur. 

a)Çapraz tarağı:Cağlıktan gelen ipliklerin karışmalarını ve düzgün olarak sıralanmalarını sağlar. Ayrıca çilelerin çapraza alındığı kısımdır. 

b)Kumpas tarağı:Çapraz tarağından gelen ipliklerin istenilen genişlikte çileler haline gelmesini sağlar. Genişliği ayarlayabilmek için açılı yapılmıştır. 

c)Mesafe ayar mekanizması:Çilelerin sarım sırasında birbiri üzerine binme yapmasını ve aralarında boşluk kalmasını önleyen kısımdır. 

d)Ölçü silindiri:Tambur üzerine sarılan çilelere gerekli olan son işlemlerin yapılabilmesi için çilenin bitim uzunluğundan birkaç tur önce durmasını sağlar. 

e)Sport Kızağı:Sportun konik istikametinde kayarak çilelerin istenilen koniklikte sarılmasını sağlayan kısımdır. 

3-Dolap Kısmı:Tambur olarak ta bilinen sol tarafından açılıp yükselebilen plakalar,çilelerin yükselmesinde kullanılan çubuklar bulunan çözgünün çileler halinde üzerine sarıldığı kısımdır. 

4-Levende Alma Kısmı:Çözgünün tambur üzerinden levende aktarıldığı kısımdır. 

Önce çözgü renk raporuna göre bobinler cağlık kısmındaki iğlere dizilirler. İplik uçları bir çekecek yardımıyla fren tertibatı arasından alınarak çapraz tarağı önünde toplanır. Burada çözgü iplikleri dişten geçen tel sayısına uygun olarak tarak dişleri arasından geçirilirler ve yine dişten geçen tel sayısına uygun olarak kumpas tarağından geçirilirler. Burada oluşan çile genişliği hesaplanarak ölçüm sabitleştirilir ve çile tambur üzerindeki çubuklara takılar. Bu sırada daha önceden hazırlanan çapraz ipliği yardımıyla çözgüler çapraza alınır. Daha sonrada makine çalıştırılarak ilk çilenin sarımına başlanır. Çile bitiminde ikinci çapraz alınır ve bu işlemler tüm çileler bitinceye kadar. devam eder. Son çilenin de sarımı bitince çileler makinenin arka tarafındaki vask silindirinden geçirilerek eşit gerginlikte uç bezi kısmındaki halkalara bağlanır. Son olarak levende hareket verilerek levende sarım işlemi gerçekleştirilir. 

Bu makinede iplikler direk cağlık dediğimiz bobinlerin takıldığı kısımdan gelerek çözgü levendine sarılırlar. Buradaki çözgü tel sayısı cağlık kapasitesine bağlıdır. Dokumada kullanılacak çözgü tel sayısına ise haşıl makinesinde yeterli sayıda çözgü levendinin birleştirilmesiyle ulaşırız. 

Düz çözgü makinelerine seri çözgü makineleri de denmektedir ve genellikle pamuklu dokumada kullanılır. 

1-Düz Çözgü Makinelerinin Ana Elemanları ve Çalışma Prensibi: 

-Cağlık 

-İplik kontrol ve frenleme tertibatı 

-Çözgü yağlama silindiri 

-Yönlendirici ve gerdirici silindirler 

-Çözgü tarağı 

-Levent’tir. 

Cağlıktan gelen iplikler çözgü tarağından geçtikten sonra yönlendirici ve gerdirici silindirler arsından levende sarılır. Çözgü tarağı kırılgan yapıda olduğundan istenilen çözgü sıklığı ve genişliğine ayarlanabilmektedir. 

Haşıl tek kat çözgü ipliklerine mukavemet kazandırmak amacıyla yapılan kimyasal işlemdir. Dokuma işlemi sırasında Çözgü iplikleri gücü,lamel tarak ve bazı kısımlarda sürtünme ve gerilmeye maruz kalır. Bu sebepten mukavemeti azalır ve kopmalar meydana gelir. Bu kopmaları önlemek amacıylada çözgü ipliklerine haşıl işlemi uygulanır. Haşıl işlemi sayesinde tek kat pamuklu çözgü ipliklerinin; 

a)Lif uçları birbirine yapıştırılarak mukavemetinin artırılması sağlanır. 

b)İpliklere bir miktar kayganlık vererek sürtünmesi önlenir. 

c) İpliklerin boncuklaşması önlenir. 

İyi bir haşılda karışımında şu özellikler bulunmalıdır: 

1-Yapışkanlık 

2-Elastikiyet 

3-Kayganlık 

4-Nem çekme yeteneği 

5-Bozulmaya karşı dayanıklılık. 

Haşılla mada kullanılan maddeler genel olarak üç gruba ayrılırlar. 

1-Yapıştırıcı maddeler. 

2-Yumuşatıcı ve yağlayıcı maddeler. 

3-Özel nedenlerle haşıla ilave edilen maddeler. 

 

Yapıştırıcı maddeler haşılda kullanıldığı miktar ve işlevleri bakımından büyük öneme sahiptirler. Bu maddeler elyaf uçlarının birbirine tutunmasını sağlayarak iplik mukavemetinin artmasını sağlarlar.- 

a-Tabii Nişastalar:Haşılda kullanılan en önemli maddedir. Buğday,patates,mısır,pirinç nişastası gibi gruplara ayrılırlar. 

b-Modifiye (suda çözünür)Nişastalar:Bunlar suda kolay çözünen ve soğutulduğunda bozulmayan nişastalardır. 

c-Zamklar:Yapıştırıcı gücü fazla olan bu maddeler kısa elyaf kullanıldığında haşıl karışımına ilave edilirler. Haşıl gidermede nişasta moleküllerini kapladığından zorluk çıkarırlar. Bu yüzden az kullanılmaları uygundur. 

Yumuşatıcı ve yağlayıcı maddeler çözgü ipliklerine kayganlık vererek ve tezgahdaki sürtünmeleri azaltır. 

a-Donyağı:Hayvansal yağlardan elde edilir. Hem yağlayıcı hem de yumuşatıcı etki gösterir. 

b-Sabun:Yumuşatıcı olarak kullanılır. İpliklerin sürtünmesini arttırır. 

c-Zeytinyağı:Yağlayıcı ve yumuşatıcı özelliği vardır. 

d-Parafin mumu:İpliğe kayganlık kazandırır. 

Yukarıda sayılan maddeler dışında değişik kimyasal maddelerde kullanılmaktadır. 

Bu maddelere haşıl yardımcı maddeleri de denir. 

a-Köpük Gidericiler:Haşıl karışımında oluşabilecek köpüklenmeyi önlemek amacıyla kullanılırlar. Asetik asit,Kalsiyum,Çinko klorür ve benzeri kimyasal maddelerdir. 

b-Bozulmayı Önleyici maddeler:Bu maddeler haşılın ve haşıllanmış çözgülerin küflenmesini ve bozulmasını önlerler. 

c-Su absorblayıcılar:Bu maddeler suyu emip haşılın tamamen kurumasını önlerler. çinko klorür,kalsiyum klorür gibi tuzlardır. 

d-Haşıl maddelerinin erimesini ve karışmasını çabuklaştıran maddeler:Bunlar sirke asidi,sülfürik asit,sodyum hidroksit,sodyum karbonat gibi maddelerdir. 

Haşıl maddelerinin karışımını sağlayan ve pişirme işlemini yapan aparattır. Bu aparat Karıştırıcı ve pişirici kazan,pompa ve toplama kazanından oluşur. 

Karıştırıcı ve pişirici kazana haşıl reçetesine uygun su ile haşıl maddeleri ilave edilir. Daha sonra pompa yardımıyla pişirici kazana gönderilir. Bu kazanda haşıl maddeleri pişirildikten sonra Buhar basıncı ve borular yardımıyla toplama kazanına gönderilir. Toplama kazanına gelen haşıl maddesi kullanım miktarına uygun olarak haşıl makinasının haşıl teknesine gönderilir. 

Haşıl makinaları dört ana kısımdın oluşur. 

1-Haşıl sehpası(Levent cağlığı) 

2-Haşıl Teknesi 

3-Kurutma kısmı 

4-Levende sarma kısmı. 

 

1-Haşıl Sehpası: Haşıllaşacak çözgü leventlerinin çözgüleri sesleyecek şekilde takıldığı kısımdır. Haşıl sehpasındaki leventler birbirine paralel ve çözgüleri eşit gerginlikte besleyecek şekilde olmalıdır. Haşıl sehpasında levend kapasitesi firmalara göre 5 ile 14 arasında değişebilmektedir. 

 

2-Haşıl Teknesi: Haşıl karışımının içinde bulunduğu ve çözgü ipliklerinin haşıllandığı kısımdır. Bir ön tekne ile İçice geçmiş ikinci bir tekneden oluşur. (Eski makinalarda tek tekne bulunur).Haşıl teknesinde çözgü ipliklerini daldıran,yönlendiren ve fazla haşılı sıkan silindirler bulunur. İpliğin özelliğine göre tek veya çift daldırma yapılabilir. 

Bazı makinalarda ise çözgü iplikleri haşıl teknesine daldırılmayıp silindirlerin bir kısmı haşıla daldırılıp bir kısmı çözgülerle temas ederek haşıl işlemi yapılabilir. 

 

3-Kurutma kısmı: Haşıl teknesinde haşıllanan çözgüleri levende sarmadan önce kurutmaya yarayan kısımdır. Kurutma işlemi üç değişik şekilde yapılır. Bunlar 

a-Silindirli kurutma 

b-Hava ile kamaralı kurutma 

c-Işında kurutma 

a-Silindirli Kurutma:Sıcak silindirlerin etrafından çözgü iplikleri dolandırılarak kurutma yapılır. silindir sayısı firmalara göre 2 ile 14 arasında değişir. 

b-Hava ile kamaralı kurutma:Sıcak hava akımıyla kurutma yapılır. Kamara içindeki silindirleri dolaşıp kamara içinde tur atarak kurutma yapılır.  

c-Işında Kurutma: İnfraret ışınlarıyla kurutma yapılan sistemdir. 

 

4-Levende sarma kısmı: Kurutma kısmından çıkan çözgülerin tek bir çözgü levendine sarıldığı kısımdır. Çözgüler levende sarılmadan çapraz silindirlerinden ve toplama tarağından geçirilirler. Böylece birbirine yapışan çözgü iplikleri ayrılmış olur. Sarım esnasında dikkat edilecek nokta sarım çapı büyüdükçe levend dönüş hızının aynı oranda azaltılmasıdır.  

Mekikli dokuma tezgahlarında mekik içine yerleştirilen atkı masurasının sarılma işlemine atkı hazırlama denir. Mekiksiz tezgahlarda atkılar direk bobinden beslendiğinden atkı hazırlama bölümüne gerek kalmamıştır. Atkı sarımı masuralı atkı sarma ve tulum tipi atkı sarma makinalarında yapılır. 

İnce ipliklerin sarılmasında kullanılır. Bu sistemde atkı ipliği ağaç plastik veya karton masuralar üzerine sarılırlar. Masura dönerek ipliği sararken sarımı düzgün yapmaya yarayan travers(ileri-geri)hareketi verilir. Masura üzerine iplik sarıldıkça iplik rehberi ileri doğru kayar. Masura boyu istenilin boya ulaştığında iplik rehberi iğ dönüşünü durduran mekanizmaya değdiğinden iğ dönüşü durdurulur. 

Genellikle kalın ipliklerin sarımında kullanılır. Tulum tipi masura sarımında iplik makine üzerinde bir iğe sarılır .Sarılan ipliğe koniklik vermek için konik bir rehber vardır. İğ dönerek sarma işlemini gerçekleştirir. İğ dönerken Travers çubuğu ileri geri hareket ederek sarımın düzgün olmasını sağlar. Masura sarıldıkça konik elemanın baskısıyla sarılan kısım sağa kayar ve masura istenilen boya ulaştığında avara düşürücü sarımı durdurur. 

Çözgü ipliklerinin belirli bir düzene göre gücü gözlerinden ve tarak dişleri arasından geçirilmesi işlemine tahar denir. 

Tahar işleminin amacı dokumada kullanılacak örgü cinsine göre aynı hareketi yapan çözgü ipliklerini belirli bir düzene göre aynı çerçevedeki gücü gözlerinden geçirmektir. 
megep.meb.gov