GENEL ÖRMECiLiK BiLGiSi
Tekstil yüzeyleri olusumunda çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Bunların sınıflandırılması aşağıdaki gibidir.
Tekstil Yüzeyleri
*Örgü Yüzeyler:İpliklerin birbiri içinden geçen ilmekler oluşturması ile elde edilir.
*Dokuma Yüzeyler:İpliklerin birbirlerinin arasından geçmesi ile elde edilir.
*Dokusuz Yüzeyler:Liflerin birbiri içine sokuşturulması ile elde edilir.
Örmecilik, çok eskilere dayanan, ilmekler sayesinde yüzey oluşturma yöntemidir. El örmeciliğinin tarihi miladın 2. yüzyıllarına kadar inmektedir. El örmeciliği şiş gibi basit aletler vasıtası ile yapılabilmektedir. Makine örmeciliği 16. yüzyılda (1589,ingiltere) başlamış ise de endüstriyel anlamdaki makine örmeciliği 20. yüzyılda patlama göstermiştir. İpliklerin ilmek oluşturmaları ve ilmeklerin birbiri içerisinden geçmeleri ile elde edilen örgü yüzeyler çeşitli sınıflandırmalara tabi tutulabilirler. En temel sınıflandırma yöntemi, ipliklerin ilmek oluşturma doğrultularına göre yapılan sınıflandırmadır. Bu tanımlamaya göre örmecilik iki ana gruba ayrılır:
1. Çözgü Örmeciliği
2. AtkI Örmeciliği
İplikler boyuna (dikey doğrultuda) ilmek oluştururlar ve sağındaki/solundaki ilmek çubukları ile iç içe geçerler. Çözgü örmeciliğine, verilecek en çok bilinen örnekler; tül perdeler, mayo kumaşları, sentetik bayan çamaşırları, file örgüler, bazı döşemeliklerdir. Ayrıca kimi sporcu kıyafetleri ve teknik kumaşlar da (sera örtüleri, balık ağları gibi) çözgü örmeciliği ile üretilirler Çözgü örmeciliği ile elde edilen kumaşlar ipliğin çekilmesi yoluyla sökülememektedirler. Yapıları atkı örmeciliği ile karşılaştırılınca daha stabil olmakla birlikte dokuma yüzeyler kadar stabil değillerdir. Yumuşaklık yönünden dokuma kumaşlardan daha iyilerdir ancak atkı örmeleri kadar yumuşak yapıya sahip değillerdir. Aşağıdaki resimde çözgülü örme yüzey yapısını ve ipliğin örgüdeki durumunu görmek mümkündür. Desenlendirme yapılmış çözgülü örgü yüzeylerde iplik değişik hareketler ve ilmekler oluşturabilmektedir. Atkı örmeciliğinde iplikler enine (yatay doğrultuda) ilmek oluştururlar ve bu ilmek sıraları altındaki/üstündeki ilmek sıraları ile iç içe geçerler.Bu ipliklerin uçları bulunup çekildiğinde kumaşlar enine sökülürler. Atkı örmeciliği ile üretilen kumaşlara verilecek en çok bilinen örnek halk arasında “penye” denilen ve genelde yazlık pamuklu - spor olan kumaşlardır.Yine bir diğer temel örnek de kışlık yünlü - kalın kumaşlar olan “triko” kumaşlardır.Ayrıca erkek çorapları, pamuklu erkek ve bayan iç çamaşırları da atkı örmeciliği ile elde edilen yüzeylerle yapılırlar. Atkı örmeciliği yüzeyleri dokuma yüzeylere göre oldukça fazla, çözgülü örme yüzeylere göre ise belirgin miktarda, fazla esnek ve yumuşaktırlar.Böylelikle vücuda uyum sağlarlar ve insan hareketlerini kısıtlamazlar. Günümüzde tüm dünya insanlarının rahat ve spor giyime yönelmeleri neticesinde atkı örmeciliğine olan talep patlamıştır.Genç yaşlı, kadın-erkek ve tüm sosyal sınıflardaki insanlar özellikle gündelik hayatlarında, mümkünse tüm anlarında atkı örmeciliğine ait kumaşlara
yönelmişlerdir. Sadece kullanım özellikleri ile değil aynı zamanda maliyetlerinin ucuz oluşu yönüyle de atkı örmeleri tercih edilmektedir. Tüm bu nedenler dikkate alındığında atkı örmeciliğine talebin artığını daha iyi görebilir ve makineleşme ile üretime geçilmesini anlayabiliriz.Atkı örmeciliğinin bazı detaylarını diğer örme çeşitlerine göre daha fazla anlatacak olmamızın sebebi de yaygın şekilde üretilir ve kullanılır olmaları ile ilgilidir.
Atkı Örmeciliği makineları
*Düz Örgü makineları
( Triko Makinaları)
*Yuvarlak Örgü makineları
( Penye Kumaş Makinaları)
Düz örgü makineleri kazak imalatında kullanılan kumaşları üretirler ve üretim hızları yuvarlak örgü makinelerine oranla daha düşüktür.Bu makinelerde penye sektöründe kullanılan yaka,manşet,... gibi yüzeyler de oluşturulur. Görünüm ve bazı temel farklılıklarına rağmen kumaş oluşturma
mantıkları yuvarlak örgü makinelerine benzer. Yuvarlak örgü makineleri ile kumaş üretimi daha seri, kolay ve ucuz görülmektedir. Ayrıca kumaşlarının kullanım alanları da geniştir: Erkek/bayan üst-dış iç giyimleri, çocuk-bebek kıyafetleri, çocuk-büyük çorapları, eşofmanlıklar,pijama ve
gecelikler... gibi. Yuvarlak örme makinelerini tek yataklı (tek plakalı) ve iki yataklı (çift plakalı) olmak üzere ikiye ayırabiliriz.Tek yataklı makinelerde; süprem, havlu,iki iplik,üç iplik, pike... gibi temel örgüler ve birçok türev örgüler örülür. iki yataklı yuvarlak örgü makinelerinde ise ribana ,interlok gibi temel örgüler ve bir çok türev örgüler örülürler.
ATKI ÖRMECİLİĞİNDE İLMEK VE YÜZEY OLUŞUMU
Şekilde yuvarlak ve düz örgü makinelerinde dilli iğne ile ilmek oluşum safhaları adım adım görülmektedir. Ýöne , kancası vasıtasıyla aldığı ipliği ilmek haline dönüştürmekte ve her yeni iplikle bir ilmek daha oluşturmaya devam etmektedir.Yan yana dizili iğneler oluşturdukları ilmek çubukları sayesinde örgü yüzeyi meydana getiriler.İğnelerin ilmek oluşturmasında en az onlar kadar rolü üstlenen bir diğer örme elementi de iğnelere hareket şekillerini veren çeliklerdir.Kam,kilit diye de isimlendirilen çelikler , yatay hareketini makinenin dönüşü sayesinde alan iğnelere , düşey doğrultuda hareket yönlerini verirler.Temel çelikler ve ilmek şekilleri aşağıda gösterilmiştir :
TEMEL ATKI ÖRGÜ YÜZEYLER
SÜPREM :
Kullanılan en yaygın temel örgü yüzeyidir. Tek plakalı örgü makinelerinde üretilir, sade bir yapısı vardır. Ön yüzey görüntüsü arka yüzey görüntüsünden farklıdır. Tamamen ilmeklerden oluşur.
Esnek ve stabil olmayan bir yüzeydir. Kenar kıvrılmalarına, may dönmesine açıktır. Genelde Ne 30/1,20/1,30/2 iplikler ile örülür. Büyük çoğunlukla hafif gramajlı yazlık giyim eşyalarında kullanılır. 30/2 ve daha kalın iplikler ile örülenleri mevsimlik, kışlık giyim eşyalarında kullanılır.
RIBANA :
Çift plakalı+
makinelerde üretilen iki temel örgü yüzeyinden biridir. Üst giyim eşyalarının yaka, etek, kol uçları ve eşofman altı paçaları için aranan esnekliği verir. Geçtiğimiz birkaç yıla kadar iç çamaşırı imalatında kullanılan ribana kumaşlar günümüzde üst giyim eşyalarında beden kumaşı olarak da sıkça
kullanılmaktadırlar. Aksesuar olarak kullanılacakları zaman genellikle elastik iplikli (likralı) örülürler.Bu sayede esneklikleri daha da artar.Ribana kumaşlarda dönme ve kenar kıvrılması olmamakla birlikte elastik iplikle örüldüklerinde kenar kıvrılması olur. Tamamen ilmeklerden oluşan yapıları vardır. Süprem kumaştan kalındırlar.Ön yüzey görüntüleri ile arka yüzey görüntüleri aynıdır.
İNTERLOK :
Çift plakalı makinelerde üretilen iki temel örgü yüzeyinden biridir. İki ribana örgünün aynı anda iç içe örülmüş halidir. ilmek ve atlamalardan oluşur. Temel örgü yüzeylerinin en stabil olanıdır.
Nispeten hacimli ve yumuşak bir yapıya sahip olmaları sebebiyle bebek giyimi başta olmak üzere yumuşak dokunuşun istenildiği tüm giyim eşyalarında tercih edilir. Esnekliği ribanadan azdır. Yüzeyi ise daha düzgündür. Kenar kıvrılması ve may dönmesi görülmez. Ön ve arka yüzey görüntüsü aynıdır.
HAM ÖRGÜ YÜZEYLERDE DESENLENDİRME
Örgü yüzeyler ham halde iken yani terbiye işlemlerinden önce üç temel yolla desenlendirilirler. Kullanılan iplikler, ilmek çeşitleri ve iğne dizilişlerine göre birbirinden farklı kumaşlar elde etmek mümkündür. Kimi zaman bu yöntemlerden ikisi veya üçü bir arada kullanılabilir.
Örgü yüzeyi oluşturan iplikler farklı numaralarda , karışımlarda , renklerde,... seçilebilir. Bu sayede çizgili , renkle desenli , farklı yüzey kabarıklıklarında veya farklı boyarmadde alım özelliklerine sahip ipliklerle örülmüş kumaşlar elde edilir. Örgü makinesindeki iğneleri tekrar eden düzenlerle (raporlarla) makine kovanından çıkarma yoluyla iğne desenli kumaşlar örülür. 2*2 ribana bu kumaşlara verilecek
en iyi örnektir. 2*2 ifadesi makinede sırayla 2 dolu iğne 2 boş iğne düzenini anlatır. Ribana makinesinde 2*2 iğne düzeni ile elde edilen ribana örgüye kaşkorse ismi verilir. Yine çok kullanılan örgü yüzeylerden “selanik” kumaşlarda ise ön yatakta 1*1 iğne deseni varken arka yatakta iğneler tam doludur. Ayrıca bu kumaşta ön yüzey genellikle daha kalın ipliklerle örülürken (30/2 gibi) diğer iplik(ler) daha ince seçilirler.(30/1,20/1 gibi) ilmek çeşitlerinin belirli bir düzende bir arada kullanılmaları ile çok değişik örgü yüzeyler elde edilir. Bu yolla, þu ana kadar bahsettiğimiz süprem, ribana ve interlok örgülere ek
olarak; pike, ottoman , iki iplik , pike interlok... gibi sık kullanılan ve bilinen kumaşlarla sayısız türev örgüler elde edilir.
ÖRGÜ KUMAŞ SİPARİŞLERİNDE BELİRTİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
Her sipariş için gerekli olan detayları bilip bu detaylara uygun kumaş siparişi verilmesi gerekmektedir. Aşağıda belirtilen özelliklerin hepsi neticede ulaşılacak kumaşın tam istenilen gibi olmasını sağlamak amacı ile kontrol edilip sipariş anında forma gerektiği kadarı ile aktarılmalıdır.
İplik Özellikleri :
Ne - 30/1,20/1,60/2,...
Kalite - Penye , Karde
Eğirme - Ring , Open-End
Karışım - Pamuk-Polyester , %100 Modal ..
iğne Deseni (varsa) : 2*2 , Ön 2*1 Kapak tam dolu
Elastik iplik (varsa) : % 5 Elastik iplikli ,......
Örgü Cinsi : Süprem, pike ,ribana,.....
May izi (varsa) : Maylı
Makine Çap ve inceliği : 30”-28E , 26”-22E,...
Ağırlık :
Gramaj - Ham 210 gr/m2 , Mamul 300 gr/m2 ,..
May sayısı - 15 May/cm ,...
iplik Uzunluğu - 17cm/50 ilmek,...
Çizgi Raporu (varsa) :
2cm siyah - 3cm sarı , 40 sıra mavi+44 sıra mor ,.....
Desen (varsa) :
Desen No:356 , Petek desen,.....
Mamul siparişlerde kumaşın uygun bulunmuş ( okeylenmiş ) renk adı veya numarası , en-boy çekmelerinin alt ve üst limitleri , açık en olup olmadığı ve kumaşa uygulanacak silikon apre , enzim yıkama , şardon , zımpara ,... gibi işlemler bildirilmelidir. Baskılı mamullerde ise desen bilgileri
, zemin işlemi , varyant detayları ,.... bildirilmelidir.
YAKA-MANŞET SİPARİŞLERİNDE BELİRTİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
Ebatlar (En*Boy , cm) : 40*10 Mamul ,....
İplik Özellikler :
Ne - 30/5 , 20/3 , .....
Kalite - Penye , Karde
Eğirme - Ring , Open-End
Karışım - Pamuk-Polyester , %100 Pamuk , .....
......
iğne Deseni (varsa) : 2*2 ,....
Elastik iplik (varsa) : Her sırada siyah gipeli,....
Makine inceliği : 12E,....
Sıklık : 15 May/cm ,....
Çizgi Raporu (varsa) :
2cm siyah - 3cm sarı , 40 sıra mavi+44 sıra mor ,.....
Desen (varsa) :
Desen No:44 , Balıksırtı Desen , ......
Tabii ki her siparişte miktar , teslim zamanı , fiyat-vade bilgileri de bildirilmelidir.
tekstilmuhendisi.wordpress
