GİYSİ MODEL ÖZELLİKLERİNİN PARÇA SAYISI,
PARÇA ÇEVRESİ VE DİKİM SÜRESİ İLE İLİŞKİLERİ
Tüketici taleplerinin yön değiştirmesi ile günümüzde klasik ürünlerin dışında çok çeşitli modellerle çalışılması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Model değişimi ile birlikte giysi kalıp özelikleri ve adetleri, kumaş kullanım miktarı, kesim ve dikim işlem özellikleri ve süreleri de değişim göstermektedir. Bu araştırmada, giysi türlerine ait farklı model özelliklerinin dikim süresi üzerinde nasıl bir etkiye sahip olduklarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla; örnek seçilen ürün gruplarında farklı giysi modelleri oluşturularak, parça sayısı ve parça çevresi özelliklerinin dikim süresine etkilerinin nasıl olacağı araştırılmıştır. Böylece model özellikleri değişiminin dikim süresine etkisi ortaya konmuştur.
Günümüzde, müşteri talepleri klasik giysi modellerinin dışında bir eğilim göstermektedir. Önceleri belli modellerle ve yüksek sayılı siparişlerle çalışılırken, günümüzde model sayısı artarken
model başına düşen ürün sayısı ise azalmıştır.
Bunun nedenleri
- Toplumlarda giyime olan doygunlukbnedeni ile giyimin artık bir gereksinim olmaktan çıkıp, bir zevk haline gelmesi.
- Aynı üretim yapan firmaların artması. Müşterinin bu istekleri doğal olarak üreticiyi de farklı modellerle çalışmaya yöneltmiştir. Giysi türleri için çok farklı modeller oluşturulabilir.
Bir giysi üzerinde model oluşturmak; giysiyi istenen yerlerden parçalamak, bölmek, giysinin klasik formunu değiştirmek demektir.
Bu işlemi yaparken konfeksiyon açısından üretim aşamalarının düşünülmesi, üretimin eldeki mevcut olanaklarla verimli,
ekonomik gerçekleştirilmesi önemlidir. Bu araştırmada, giysi türlerine ait farklı model özelliklerinin dikim süresi üzerinde nasıl bir etkiye sahip olduklarının incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada,
örnek seçilen ürün gruplarında farklı modellerin oluşturulması ile kalıp
sayısı ve kalıp çevresi özellikleri değişeceğinden, bu özelliklerin dikim süresine etkilerinin nasıl olacağı araştırılmıştır. Böylece model özellikleri değişiminin dikim süresine etkisi ortaya konmuştur.
2. KURAMSAL TEMELLER
2.1. Konfeksiyon İşletmelerinde
Teknoloji
Teknolojik gelişmeler günümüzde, bireylerin düşünce ve değer yargılarını değiştirmekle kalmamakta, işletmelerde apısal değişikliklere de neden olmaktadır.işletmenin imkanları çerçevesinde,
ileri teknolojilerden yararlanılması ile
- Malzeme kayıpları azalmakta,
- Üretim süreçleri kısalmakta,
- Kalite yükselmekte,
- Maliyetler düşmekte,
- Güvenli iş ortamı yaratılmakta ve
- Malzeme akışı hızlanmaktadır.
Müşteriler artık genel amaçlı, klasik,fazla seçeneği olmayan ürünler ile
yetinmemekte, çok daha fazla modelarasından seçim yapmak istemektedirler.
Üretim sürecinde hız, kalite, maliyet veesneklik önemli olduğu için üreticilerteknolojik gelişmeleri takip etmektedir.Teknolojik yeniliklerin kabul görmesiyleteknolojik çalışmalar bir ivme kazanmakta ve yeni teknolojiler sunulmaktadır.Üretici firmaların uzun süre devamlılıklarını
sürdürebilmeleri için teknolojikgelişmeleri takip etmeleri bir
zorunluluk haline gelmektedir.
Konfeksiyon sanayiinde, hem tasarımhem de üretim aşamasında teknolojiyoğun olarak kullanılmaktadır. ÖrneğinCAD sistemi bu amaç ile kullanılanönemli bir sistemdir. CAD (ComputerAided Design-Bilgisayar Destekli Tasarım),bilgisayar yardımı ile bir ürünün
biçimlendirilmesini (tasarımını) ifadeeder (Obuchi, Özerdağ,1996). Ürüntasarımı, ürünün kalitesini ve maliyetinietkileyen temel faktördür. CAD ile karmaşıküç boyutlu şekiller bilgisayardatasarlanarak oluşturulmakta ve iki boyutlubir ekranda, herhangi bir bakış
açısından ve istenen ölçülerde gösterilebilmektedir
Konfeksiyonun kalıp tasarım aşamasındakullanılan CAD Sistemiyle, üretimdekullanılacak her türlü kalıplar çıkarılır,serilendirilir ve pastal planlarıhazırlanırBilgisayarlı kalıp hazırlama ve serilendirme
sisteminde üretim kalıplarınınbilgisayara aktarılması iki şekilde gerçekleştirilir:
- Ana beden kalıbının elle hazırlanıp,sayısallaştırıcı (digitizer)'da tanımlanarakbilgisayara aktarılması.
- Ana beden kalıbının; "bilgisayar araçları(tool) kullanılarak kalıbının hazırlanması"yöntemi ile bilgisayar ortamındahazırlanması.
2.2 MTM Zaman Ölçüm Yöntemi
MTM (Method’s Time Measurement=Metod Zamanlarının Ölçümü), standartverilerden yararlanarak zaman saptama
yöntemidir. MTM, hareket akışlarınıtemel hareketlere ayrıştıran bir
metodtur. Bu yöntemde, bir işin yapılışındagerekli olan hareket akışları(döndürme hareketinin parmaklarınçevrilmesi ile veya bilek döndürmesi ileyapılması, gözle kontrolun baş döndürmeden
veya başı döndürerek yapılmasıgibi) temel alt hareketlere ayrıştırılarak
incelenir (Güner, 2002). MTMyöntemi F.B. Gilbert ve arkadaşları tarafındangeliştirilmiştir. Bir operasyonungerçekleşmesinde belli bir takımtemel hareketler vardır. Bu hareketeetki eden faktörler analiz edilip, bu hareketinyapılmasında harcanan zaman“norm zaman” olarak belirlenmiş ve“norm zaman tabloları” hazırlanmıştır.
MTM yöntemi uygulanmak istenildiğindeşu aşamaların gerçekleştirilmesigerekir:
- Operasyon analiz edilir.
- Etken süreler belirlenir.
- Norm zaman tablolarından bu süreleralınır.
- Operasyonu oluşturan tüm etken sürelertoplanır ve o operasyon için
standart birim süre bulunur.
Norm zaman tabloları uluslararası tablolardırve aynı operasyon özelliğinesahip olması şartı ile bulunan birimsüre dünyanın her yerinde geçerlidir.MTM yönteminde performans tahminiyapılmasına gerek yoktur. Zaman değerlerinormal performansa (% 100
performans) göre verilmiştir. MTM yöntemisadece zamanın hesaplanmasındadeğil, çalışma metodlarının ve ürünlerin
şekillendirilmesinde, iş eğitiminde,ücretlendirmede kullanılabilmektedir.Konfeksiyon sanayinde MTM yönteminin
kullanılması aşamasında 2 normtabela değeri kullanılır:
*El hareketleri tabelası
*Dikiş uzunlukları tabelası
3. MATERYAL VE YÖNTEM
3.1. Materyal
Bu araştırmanın materyalini, giysi ürüngrupları ve giysi modelleri, konfeksiyonişletmelerinde kullanılan Bilgisayar DestekliTasarım Sistemi ve dokuma kumaşlaroluşturmaktadır.
Giysi ürün grupları ve modeller:
Araştırma kapsamında incelenen ürüngrupları aşağıda yer almaktadır:
*Etek
*Kadın Pantolonu
Bilgisayar destekli tasarım sistemi:
Giysi kalıplarının hazırlanması ve serilendirilmesikonfeksiyon işletmelerindemodel kalıp bölümünde kullanılan “Bilgisayar
Destekli Tasarım” sistemi ilegerçekleştirilmiştir.
3.2. Yöntem
Her bir ürün grubuna uygulanacak modellerinbelirlenmesinde bazı kriterlergözönüne alınmıştır. Bu kriterler belirlenirken
belirli çizim eksenlerinden yararlanılmıştır.Belirlenen kriterlere göre
etek, kadın pantolonu, elbise üzerine 8model uygulaması ve erkek montu üzerine7 model uygulaması yapılmıştır.
Bunlar klasik kesimli, enine kesimli,boyuna kesimli, hem enine hem boyunakesimli modeller, etek, pantolonve elbisede aşağıya doğru açılan moŞekildellerdir. Ancak montta aşağıya doğruaçılan bir model görülmediği için montgrubunda bu kriter ele alınmamıştır.
Enine, boyuna, hem enine hem boyunakesimli modellerde 1. uygulama arkabedenleri klasik, 2. uygulama ise arkabedenleri de ön beden gibi aynı kesimözelliğine sahip modellerdir.Bu araştırmada değerlendirme yöntemiolarak “Değerlendirme Araştırma Yöntemi”seçilmiştir.
Üretim işleminin analizi ve üretimakışı :
Beden ölçüleri: Ülkemizde Türk erkekve kadın standartlarına uygun ölçütablosu oluşturulmadığı ve araştırmanınamacına fazla etkili olmadığı için,giysi kalıpları Alman erkek ve Almankadın Normal Beden Ölçü tablolarıdikkate alınarak hazırlanmıştır.Kalıp hazırlığı: Uygulamanın ilk adımınıtespit edilen modellerin kalıplarının
hazırlanması oluşturmaktadır. KullanılanCAD sisteminde bilgisayar araçlarıkullanılarak (tool) kalıp hazırlanmıştır.Belirlenen ölçü tablosu dikkatealınarak ve Müller sistemi kullanılarakkalıplar hazırlanmıştır. Temel kalıplarçizildikten sonra belirlenen eksenlerden
kalıplar parçalanarak modelleroluşturulmuştur.
Üretim şeması hazırlığı: Dikim işlemindekullanılmak üzere her bir modelinüretim şemaları hazırlanmıştır.Dikim birim süreleri tespiti: Üretimşemasında yer alan her bir dikim operasyonunun
birim süresi, “MTM” yöntemikullanılarak bulunmuştur. Belirlenen
tüm operasyon süreleri toplanarakher bir modelin üretim süresi oluşturulmuştur.Araştırmanın çalışma şekliBu çalışmada aşağıdaki parametreleraraştırılmıştır:
*Parça sayısı: Parça sayısı verisi için,bir modeli oluşturan parçaların adetolarak değeri alınmıştır.
*Parça çevresi: Parça çevresi verisiiçin, bir modeli oluşturan parçalarınçevrelerinin toplamının metre olarakdeğeri alınmıştır.
Dikim süresi: Dikim süresi verisi için,araştırmada modelin üretim şemasıdeğerlerinden yola çıkılarak MTMYöntemine göre operasyon birimsüreleri dakika olarak bulunmuştur.Dikiş işlemlerinde dağılım zamanıpayı olarak %20 ilave edilmiştir.Araştırmada elde edilen deneme sonuçları“SPSS” istatistik paket programı
kullanılarak değerlendirilmiştir.Araştırmada “Pearson Korelasyonu”
kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlarda,“p anlamlılık değeri = olasılık” 0,05’tenküçük ise (p<0,05) değişkenler arasındaki doğrusal ilişki (pozitif korelasyon)anlamlı olarak, p 0,05 ise doğrusal
ilişki anlamsız olarak değerlendirilmiştir.Gözlenen bir olayın değerlendirilirkenhangi olayların etkisi içinde olduğunun
araştırlması “Regresyon Analizi”ile yapılmıştır.
4. PARÇA SAYISI, PARÇAÇEVRESİ, DİKİM SÜRESİ İLEİLGİLİ BULGULAR
Tablo 1 incelendiğinde:
- Parça sayısı ile dikim süresi arasındakiilişkide p=0 bulunduğu için, buiki değişken arasında doğrusal ilişkiistatistiksel olarak anlamlıdır.
- Parça çevresi ile dikim süresi arasındakiilişkide p=0,001 bulunduğu için,bu iki değişken arasında doğrusalilişki istatistiksel olarak anlamlıdır.Şekil 1, parça sayısına göre dikimsüresinin değişimini göstermektedir.Şekil 2, parça çevresine göre dikimsüresinin değişimini göstermektedir.
5. PARÇA SAYISI, PARÇAÇEVRESİ, DİKİM SÜRESİ İLE
İLGİLİ SONUÇLAR
Parça sayısı ve parça çevresi birbiri ileilişkili iki faktördür. Dikim işlemi tamamenparçaların çevreleri ile ilişkilibir işlemlerdir. Model üzerindeki kalıpparça sayısı arttıkça, kalıpların toplamçevreleri artacak, kullanılan sistemlerinözelliğine bağlı olarak dikim sürelerindedeğişmeler meydana gelecektir.Araştırmadaki tüm modellerde parça
sayısı ve parça çevresinin artması dikimsüresini arttırmaktadır. Model içindekiparça sayısının artması demek,birleştirilecek olan çizgilerin artması demektir.Birleştirilecek olan çizgiler artıncadoğal olarak dikim işlemi uzayacaktır.2002 yılında Dr. Mücella Günertarafından gerçekleştirilen “Dikim İşlemlerininBirim Sürelerini Belirlemede
Plan Zamanlar Yönteminin Uygulanmasıve Bir Matematiksel Model Geliştirme”konulu araştırma çerçevesindedikim uzunluğu arttıkça dikim sürelerininarttığı tespit edilmiştir.
Etek, kadın pantolonu, elbise ve montmodellerinde dikim süresi regresyondenklemleri aşağıdadır.
Etek dikim süresi (dk)=0.276+0.282xparça çevresi (m)
K. pantolon dikim süresi (dk)=4.517+0.183xparça çevresi (m)
Elbise dikim süresi (dk)=7.724+0.197xparça çevresi (m)
Mont dikim süresi (dk) =2.456+0.191xparça çevresi (m)
tekstilvekonfeksiyon
