GRAFİK
AFİŞ TASARIMI VE ÖZELLİKLERİ
Afiş, toplumun yaşadığı, toplandığı caddede, meydan ve sokaklarda duvar ya da ilan panolarına yapıştırılan ve dolayısıyla buradan geçen insanlar tarafından görülen ve değişik boyutlarda olan tanıtım medyasıdır. Afiş, her türlü ürünün tanıtımını yapmak için kullanılır ve onları her yerde görmek
mümkündür. Çünkü afiş gazete ilanları gibi okuyucularına değil, geniş topluluklara seslenir.
.JPG)
Afiş, tasarım ve sanat kaygısının eşit ağırlıkta olduğu, konusunu toplumsal yapı içinde yer alan gereksinimlere uygun sosyal olarak, politik, ticari, kültürel ve benzerlerden alan bir şeyi duyurmak ve tanıtmak için hazırlanan çoğu resimli duvar ilanlarıdır. Halkı bir düşüncenin, bir malın ya da bir olayın varlığı konusunda bilgilendirme amacıyla duvarlara asılan, yapıştırılan, resimli yazı ve ilanlara afiş denir.
Grafik Sanatında Afişin Yeri ve Önemi
Afişler, hem belli bir konuda belge değerindedir hem de renkli düzen ve istifiyle estetik değer taşır. Afişin gelişimi 19. yüzyılda olmuştur. Önce yazı ile resim ve taş baskısı ile bir araya geldi. Daha sonra da renkli taş baskı ile bunlar renklendi ve çoğaltılabildi. Ayrıca ekonomideki gelişmeler işi hızlandırdı. Bu arada afiş estetiğini geliştirdi, ayrı bir sanat türü oldu. Sanatçılar da buna büyük ilgi gösterdiler. Manet Bonnard, Toulouse - Lautrec, Daumier vb. gibi önemli sanatçılar bu sanata büyük katkıda bulundular.
Bu arada çeşitli sanat akımları da afiş sanatında etkilerini gösterdi. Kübizm, Art Nouveau, Bauhaus, Pop Art, Op Art gibi sanat akımları kendi damgalarını afişlere vurdu. Mizah şiirsellik, gerçek üstülük, saçmalık gibi çeşitli yaklaşımlarla zenginleşti. Giderek ayrıntılardan yalınlığa doğru bir gelişim gösterdi. Bu arada afiş estetiğini geliştirdi, ayrı bir sanat türü oldu. Sanatçılar da buna büyük ilgi gösterdiler. Manet Bonnard, Toulouse - Lautrec, Daumier vb. gibi önemli sanatçılar bu sanata büyük katkıda bulundular.
Bize gelince; Türkiye’de geçen yüzyılda yalnız yazı ve çok az resimde kullanan sarı, mavi, kırmızı, yeşil zemine basılmış ince uzun kâğıtlara basılıyordu. Büyük boy olanları da vardı. Afişe çağcıl anlayışı getiren sanatçı Almanya’da afiş eğitimi gören İhap Hulusi olmuştur. Uzun süre, bu sanatın tek temsilcisi sayılabilir. 1923 yılında ilk afiş sergisini açtı. Bankalara, Tekel’e, Milli Piyango’ya, Kurukahveci gibi kurumlara yaptığı afişler bugünde tazeliğini korumaktadır. 1927’de afiş sanatı Güzel Sanatlar Akademisine girdi. 1950’ye kadar afiş sanatında sivrilen sanatçılar arasında Orhan Omay, Mahzar Resmor, Tarık Uzmen, Yusuf Karaca, Faruk Morel, Natık Soyaren’i sayabiliriz. Daha sonraki kuşakta farklı yaklaşımlar görüldü. Yeni gelenler arasında Mengü Ertel, Yurdaer Altıntaş, Leyla Uçansu, Erkal Yavi, Metin Edremit, Fahrettin Sepetçioğlu, Sungu Çapan, Turgay Betil, Sait Maden, Sinan Bozkurt, Bülent Erkmen, Sadık Karamustafa vb. afiş sanatçılarımız kendilerini uluslararası alanlarda gösterdiler; Türk afişçiliği seçkin yerini almış, afiş sanatçıları birçok Bienale katılarak ödüller almışlardır. Bunlar içinde Mengü Ertelin ayrı bir yeri vardır. Türk afiş sanatı özellikle Mengü Ertel gibi seçkin sanatçıların yaratıcılığı ile uluslararası düzeyde önemli bir yere yerleşmiştir. El ilanlarından dev gibi billboardlara doğru dönüş sayesinde afiş, kentsel örgünün sürekli bir parçası olarak gelişmiş, her değişimde, şehir sokağı dekoru için resimli fon oluşturmuştur. 20. yüzyıl başlarındaki afişler gün ışığı saatlerinde yayalar ve yavaş hareket eden araçlardaki insanlar tarafından, yakından izlenebilir bir biçimde tasarlandılar. Bunun tersine 24 basılı sayfadan meydana gelen ya da devasa resimlenmiş görüntü ve işaretlerden
oluşan billboardlar hızlı hareket eden günümüz trafiğinde oldukça uzaktan bile derhal algılanma çabası içindedir. Üstelik ülkemizde kullanılan 10 parçalık orta boy billboardlarart arda billboard panolarında iki ya da üç kez tekrarlanarak hızlı-süratli bir ortamda alıcı kitlesi tarafından algılanma endişesini yansıtır.
Günümüzde tek sayfada basılı afişler, insanların yakın temas içinde oldukları ortamlarda, otobüs ve metro duraklarında, bir dükkanın vitrininde, direklerde vb. yerlerde ve üstelik kapak mekanlarda görülür. Tüm teknolojik gelişmelere ve değişen iletişim, araç ve ortamlarına karşın afiş bilgilendirme ve ikna etme aracı olarak varlığını sürdürmektedir. Sanatçının dışa sunumunun diğer hiçbir biçimine benzemeksizin, afişler özel gereksinimlere uygun bir biçimde üretilir. Öte yandan son çeyrek yüzyıldaki politik ve teknolojik değişimlerin karşı konulmazlığına rağmen, aslında yaratıcı ve canlılık katan, İsviçre’de Wolfqana Weinary, Almanya’da Rombow-Lienemeyer ve Van De Sant, Japonya’da Tadanor Yokoa gibi, tasarımcıların bir küçük kesiminin kültürel posterleri, bu kültürel döngünün önemli delilleri
olarak görülmektedir.
1.3. Afiş Çeşitleri
Afiş türleri değişik kaynaklara ve görüşlere dayanarak bir takım saptamalar
yapılabilir. Ortalama kanıya göre afiş türlerini niteliklerine göre üç ayrı bölüme ayırabiliriz.
*Ticari afişler (Advertising)
* Kültürel afişler (Culture)
* Sosyal afişler (Social)
Ticari Afişler (Advertising Posters)
Bir ürünü ya da hizmeti tanıtan afişlerdir. Buyurucu bir dil kullanmayan, halkı
etkilemek ve yönlendirmek için hazırlanan afişlerdir. Konularına göre:
* Direk mesaj ( Direek Mail)
* Moda ( Fashion )
* Yemek ( Food )
* Endüstri ( Industry )
* Enstütüler ( Instıtutıons)
* Basımevleri ( Publishers Publicity )
* Uyarıcılar ( Stimulanit )
* Grafik Endüstrisi ( Graphic Industry )
* Turizm ( Tourism )
* Kurumlar ( Servies )
Kültürel Afişler (Culturel Posters)
Sanat ve kültürle ilgili olan afişlerdir. Konu olarak da;
* Sanat galerileri ( Ant Galeries )
* Kültürel olaylar ( Culturel Evants )
* Sergiler ( Exhibirions )
* Filmler ( Film )
* Tiyatro (Theatre)
* Festival (Festivals)
* Müzik (Music)
* Spor (Sport )
Sosyal Afişler (Social Posters)
* Eğitici ve uyarıcı politik bir düşünceyi tanıtan konuları işler.
* Eğitim (Education)
* Çevre ve Ekoloji (Environment and Ecology)
* Siyasi (Political Postres)
Afiş Tasarım Süreci
Müzik, edebiyat, sanat ve tasarım dallarında yaratıcılık; bilinmeyeni bulma ve her yeni probleme yeni bir çözüm getirme uğraşıdır. Başka bir deyimle sanat, boş bir sayfanın egemenliğine ye da hiçbir şeyin var olmadığı bir ortama yaratıcılık gücüyle bir tür meydan okumadır. Tasarım süreci afişte ele alınacak konunun belirlenmesiyle başlamaktadır. Bu süreç, problemin çözümüne yani afiş tasarımının sonuçlandırılmasına kadar sürmektedir. Tasarım bir problemin çözümüdür. Bu problemler grafik tasarımında genellikle iki boyutlu yüzeyler üzerinde çözülmektedir. Bu aşamada problemin tanımına yönelik, sorular sorularak problem anlaşılmaya çalışılmaktadır. Emre Becer’e göre tasarım problemi çözümü genellikle beş asamadan oluşmaktadır. Bunlar:
*Problemin Tanımı
* Bilgi Toplama
* Yaratıcılık ve buluş süreci
* Çözüm Bulma
* Uygulama
Problemin Tanımı
Afiş tasarımı probleminin çözümünde ilk asama problemi tanımlamaktır. Problem tanımlarken de sorular sormakta yarar vardır. Yapılan afişte neye ulaşmak istiyorsunuz? Afisin amacı nedir? Amaç, hedef aldığımız kitleyi bilgilendirmek bir konuya açıklık getirmek olabileceği gibi politik, sosyal kültürel bir konuyu halka tanıtmak da olabilir. Bütün bunların dışında amacımız bir ürünü tanıtmak ya da sadece eğlendirmek de olabilir.Amacımızı belirledikten sonra afişte vurguladığımız mesaj kimleri hedefliyor,
sorusuna yanıt bulmak gerekiyor. Hedef kitleniz kimdir? Yaptığımız afiş ulusal mı yoksa uluslar- arası bir kitleye mi hitap ediyor? Hedef kitlenin ortak özellikleri var mı? (Sigara tiryakileri, aynı takımın taraftarları gibi) Hangi yaş dönemini hedefliyorsunuz? Afişte tanıtılacak şey bir ürün mü, bir hizmet mi, yoksa bir düşünce ya da felsefe midir? Afiş tasarımı yapılırken bütün bu sorulara yanıt bulmak zorunludur.
Bilgi Toplama
Afişin nitelikli, özgün ve hedeflerine ulaşabilmesi için problem (konu) hakkında mümkün olduğunca çok bilgi toplanmalıdır. Bu süreçte; yapılacak olan afiş çalışmasının ne zaman, nerede kullanılacak, bu konuyla ilgili daha önce yapılmış çalışmalar var mı, afiş kimleri hedefliyor gibi sorulara yanıt bulmak gerekir. Bu sorulara yanıt ararken de afiş tasarımcısı alıcı kitleye göre düşünmek ve afisi ona göre
mesajlandırmak zorundadır. Afiş tasarımında uygulanacak konu ile ilgili olarak öğrenci kütüphane araştırması, internet araştırması, grafik atölye dersi öğretim elemanıyla ikili görüşme yaparak bilgi
toplanmalıdır. Bilgi toplama süreci son derece önemlidir. Konu hakkında ne kadar çok bilgi
toplanırsa yaratıcılığa ve araştırmaya yeni boyutlar getirecektir. Bilgi toplama sürecinde bir kitapta, dergide, katalogda ya da internette gördüğü bir afişin tamamının ya da bir kısmını aynen alıp tasarımda kullanılmamalıdır. Bu tür davranışların olmaması için konu verilirken gerekli uyarılarda bulunulmalı ve bu tür davranışların kesinlikle hoş görülmeyeceği açıkça öğrenciye aktarılmalıdır.
Öğrenci, doğal olarak bir tasarım problemini nasıl çözüldüğünü incelemelidir, bu da eğitimin bir parçasıdır ama bir öğrenci elindeki tasarım problemini kendi yetenek ve yaratıcılığıyla çözmek için çaba göstermelidir. Tasarımcılar, meraklı ve gözlemci kişilerdir. Bu bakımdan bir tasarımcı sinema,
tiyatro, güzel sanatlar, edebiyat ve diğer tasarım dallarından da esinlenmelidir. Unutulmaması gereken nokta etkili bir afiş, tasarımı için bilgi toplama süreci iyi yapılmalı ve önemsenmelidir.
megep.meb.gov
