GRAFİK ALANI FİKİR VE MESAJ SEMBOLLEŞTİRME

 

GRAFİK ALANI

FİKİR VE MESAJ SEMBOLLEŞTİRME

Görsel İletişimde Sembolün Yeri ve Önemi

  Mağara duvarlarına oyularak çizilen hayvan figürleri insanoğlunun en eski görsel eseleridir(Fransa’da Lascaux Mağarası İ.Ö. 15000). Bu resimlerde av sahneleri ve el resimleri vardır ve imgelerin insan üzerinde etkisine ilişkin şekil çizilerek yapılmış ilk görsel iletişim örnekleridir.

  Tarih sürecinde bazı topluluk ve kültürlerde kendilerine özgü bir dil olarak semboller kullanılmıştır.

Yazı öncesi tarih sürecinde resimsel yaklaşımın ve benzeştirme ile biçimler kullanılmıştır. (Dicle ve Fırat arasında Sümerler, Akadlar, Asurlular ve Babilliler için yaşam alanı oldu.) Mezopotamya Uygarlığı’nın kurucuları Sümerler ilk yazı sistemini geliştiren toplumdur. IV.Uruk döneminde bulunduğu sanılan ‘Çivi Yazısı’ insanlık tarihinin dönüm noktasından biri olarak kabul edilmektedir. Çivi yazısının gelişimindeki ilk basamak piktogramlardır. Tarihteki ünlü ‘Hammurabi Kanunları’ da taş üzerine çivi yazısı ile yazılmıştır.(İ.Ö 1930-1880)

 

Eski Mısır’da yazı işlevi gören ve resim özelliği taşıyan simgelere Hiyeroglif adı verilmektedir. (İ Ö 3100) Bu simgeler Mısır dışında başka hiçbir uygarlıkla bağlantısı olmayan bir sisteme sahiptir.

Resim ve hiyeroglif, Çin’de temel görsel anlatım biçimi olarak tarih boyunca kullanılmıştır. Her karakter,bir sözcüğü temsil edebiliyordu.Alfabenin bulunuşu yazılı iletişimde bir dönüm noktası olmuştur.

Bilinen ilk alfabetik yazı Fenikeliler tarafından kullanılmıştır. Bugünkü (Lübnan, Suriye ve İsrail’in bulunduğu bölge)

 

Semboller derin bir anlam ve içerik zenginliğine sahiptir. Bu nedenle sembolizm resim, din, edebiyat gibi dallarda yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Örneğin; matematiksel bir işaret olan rakamlar, başlı başına sembolik bir yapıya da sahiptir.

Sembollerin Sınıflandırılması

Fonogramlar

Konuşma seslerini simgeleyen işaretlere fonogram denir.(Alfabede yer alan harfler).

Logogramlar

İmge Bağlantılı Semboller (Piktogram): Konu aldıkları nesneyi doğrudan temsil

ederler.(Telefon,kuru kafa,yürüyen insan figürü, zarf, vb.)

Kavram Bağlantılı Semboller (İdeogram): Konu aldıkları nesneyi algılanabilen

kavramlarla ifade eder.(Dalgalı çizgiler(su),sağa bakan ok)

Diğer Semboller: Ne gerçek nesneleri ne de kavramları temsil ederler.(Alfabeyi

oluşturan harfler, sayılar, noktalama işaretleri, matematiksel işaretler)

Yaygın Olarak Kullanılan Semboller ve Anlamları

Daire Sonsuzluk

Çapa Umut

Kalp Sevgi – Aşk

Kadın -Erkek Cinsiyet

 

 

Kavram Bağlantılı Semboller (İdeogram): Konu aldıkları nesneyi algılanabilen kavramlarla ifade eder.

 

Diğer Semboller: Ne gerçek nesneleri ne de kavramları temsil ederler.(Alfabeyi oluşturan harfler, sayılar, noktalama işaretleri, matematiksel işaretler)

 

Yaygın Olarak Kullanılan Semboller ve Anlamları

 

Daire Sonsuzluk

Çapa Umut

Kalp Sevgi – Aşk

Kadın -Erkek Cinsiyet

Güneş Tanrı

Orak -Tırpan Ölüm

Yıldız Üstünlük - Yücelik

Şemsiye Koruma

Kafatası Ölüm

Kozalak Bereket

Zeytin Dalı Barış

Taç Onur - Şöhret

Güvercin Barış

Gül Güzellik

Baykuş Bilgelik - Akıl

Yılan Kötülük

 

Ağaç: Ağaç türleri kendi içinde değişik anlamlar içerdiği gibi tek başına ‘hayat ağacı’ dünyadan cennete yükselen değişim ve gelişim içindeki yaşayan evreni sembolize eder.

 

Zeytin Ağacı: Barış, bereket ve gücün, dinsel inançlarda ise günahlardan arınmış olmanın sembolüdür.

 

İncir Ağacı: Din bilimini simgeler, bolluk ve bereketin sembolüdür.

 

Servi Ağacı: Sürekli yeşil, canlı ve estetik görünümü ile iyilik, güzellik,uzun ömrün

simgesidir.

Çam Ağacı: Doğu ve Batı kültürlerinde çam kozalağı üretkenlik ve hayat sembolü olarak kullanılır. Uzak Doğu’da ölümsüzlüğün simgesidir.

 

Palmiye: Çöl kültürlerinde suyun ve dolayısıyla hayatın sembolüdür. Sıcak olan iklimlerin çağrışımını yapar.

 

Hayat Ağacı: Hayat ağacı deyimi Tevrat’tan gelmektedir. Yaşamın devamlılığını, yayılışını, öncesini ve sonrasını simgeler. Evrenin ölümsüzlüğünün sembolüdür. Anadolu motiflerinde hayat ağacı sembolü çoğu kez kuş motifleri ile birlikte kullanılır. Bu motif Türk’lerde Şamanizm kökenlidir. Anadolu kültürlerinde önemli bir dekoratif elemanı olarak kullanılmasındaki sebep sembolik geçmişidir. Hayat Ağacı dünya ve cennet arasındaki bir köprü cennete yükselen hayatın dikey sembolizmasını oluşturur. Anadolu mezar taşlarında ve halk sanatında yaygın olarak kullanılır.

 

Rengin Sembolik Olarak Kullanımı

 

Beyaz: Saflık ve temizliğin sembolüdür. Beyaz en huzur verici nötr, sakin ve sessiz bir etkiye sahiptir. Işık, bilgi, aydınlık, nur gibi olumlu ve erdemli değerler ile örtüştürülmüştür. Beyaz ve siyah renkler birlikte kullanıldığında sembolik anlamlara sahip olabilir. Sonuç olarak beyaz arınmış, zafer, barış, neşe, teslimiyet, merhamet, saflık, bereket, masumiyet ve adaletin rengidir; yeniden diriliş ve ölümsüzlüğü de sembolize etmektedir. Batıda gelinliklerin rengi olan beyaz (saflık çağrışımı), Asya’da bazı topluluklarda matem ve yas rengidir.

 

Siyah: Aristokrasinin ve resmiyetin rengidir. Batı kültürlerinde ölümü ve matemi sembolize eder. Gizli, gizemli, dışa kapalı, bilinmeyen bir yapıyı işaret eder. Aynı zamanda büyü ve sihrin rengidir. Siyah; melankoli, umutsuzluk, yasa dışılık ve düş kırıklığınında rengidir. Din kitaplarında, fresklerde, cehennemin ve şeytanın rengi olarak sembolize edilmiştir. Çin’de kışın ve kuzeyin sembolü, Müslümanlıkta fanilik, sonsuzluk gibi sembolik açılımlarla yüklüdür. Batı kültürlerinde ölümü ve matemi sembolize eder.

 

Kırmızı: Cehennemin, şeytanın, tutkunun, ateşin, aşkın, kanın, hayatın rengidir. Baştan çıkarıcı, çekici ve tahrik edici bir özellik taşır. Bunun yanı sıra kırmızı tehlikenin, olumsuzluğun ve dikkatin rengidir. Etkileyici ve uyarıcı yapısından dolayı, dikkat ve uyarının rengidir. Örneğin; trafikte sınırlamalar kırmızı çerçeveli daire içinde belirtilir. Çin’de şans ve üretkenlik ifadesi taşır, Hindistan’da gelinliğin rengidir. Birçok dünya bayrağında kullanılan renktir.

 

Sarı: Yaldız ve varak, bir değer, statü sembolüdür. İlkel toplumlarda sarı renk sonsuzadek yaşamı simgeliyordu. Altın ve güneşin rengidir ve renklerin en sıcak olanıdır. Neşeli ve olumlu bir güce sahip olan sarı iç mimaride mekanlarda sıcak ve samimi bir ortam yaratmak için kullanılmıştır. Sarı, fark edilebilirlik özelliği ile dikkat ve uyarı rengidir. Örnek; uluslar arası iletişimlerde ve trafik işaretlerinde sarı dikkat rengidir. Eski Mısır’da gözden düşme, kıskançlık ve utancı simgeler. Çin’de ise saltanatı ve sarayı simgeler.

 

Mavi: Gökyüzü, su ve denizin rengidir. Mavi aynı zamanda düşlerin, beklenti, hayaller, özgürlük ve huzurun rengidir. Mekânlarda olumlu bir etki yaratır. Dinlendiriciliğinin yanında huzur, rahatlık, emniyet ve güven etkisi yaratır. Kimi zaman negatif etki olarak soğuk ve donuk yapıdadır. Mavi hüzün, melankolik düşüncelerle özdeşleşmiş bir renktir. Mezopotamya’da tanrısal lütfu ve bağışlanmayı ifade eder. Hıristiyanlıkta mavi umut ve dindarlığın rengidir. Çin kültüründe cennetin ve ölümsüzlüğün gücünü sembolize eder. Doğuda Mısır, İran, Hindistan Arap Yarım Adası ve Anadolu’da kötülükleri uzaklaştıran bir renk olduğuna inanılır.

 

Yeşil: Doğal olanın, hayatın ve olumluluğun sembolüdür. Mavi ve sarının birleşiminden oluşur ve her iki rengin özelliklerini de taşır. Baharın, canlılığın, dinginliğin ve huzurun rengidir. İslamiyet’te kutsal olan mekânların, cennetin ve muradın rengidir. Aile kavramı maddi ve manevi zenginliklerin bir sembolü olarak da karşımıza çıkar. İslamiyet’te kutsal renk olan yeşil Hıristiyanlıkta baba, oğul ve kutsal ruh üçlemesini ifade eder. Yeşil doğadaki yaygınlığı dolayısıyla tazelik, doğallık etkisi vermek adına gıda ambalajlarında sıkça kullanılmıştır.

 

Ortak Dil Oluşturmada Semboller (Simgeler)

 

Görsel iletişimin önemi ve gerekliliği ortak dil üretme çabaları açısından işaret ve sembollerden oluşan çalışmalara diğerlerine göre hız kazandırmıştır. Yaşamsal bir işleve sahip olan dil, iletişimin vazgeçilmez bir aracı olarak çağlar boyu dağılarak geliştirmiştir. Önceleri ortak dil üretmeye çalışan insanoğlu yazı ve konuşma dilini daha basitleştirmek yoluyla daha büyük kitlelerle iletişim kurma yolunu da araştırmışlardır.Örnek: Otto Nevrath,ISOTYPE denen sembol dili insan duygu, davranış ve

bilgilerini temek olarak hazırladığı sistemde, tüm insanlar tarafından anlaşılmayı amaçlamıştır.

 

Isotype ‘Uluslararası Resimsel Yazı Eğitimi Sistemi’ (1936) sözcüklerinin İngilizce’deki karşılığının baş harflerinden türetilmiştir. ISOTYPE detaylardan arındırılmış sembol ve işaretlerden başlı başına bir dil oluşturmak; kavramları, nesnelere durum ve mekanlara açıklamalar getirmek ve görsel dili bir işaret dili olarak kullanmaktı. Günümüzde Otto Nevrath ve arkadaşlarının yarattığı görsel sembollerle bir dil

kullanıp tamamen bu dille anlaşamasak da hayatımızın her alanında bu dili bir şekilde kullanmaktayız.

Kökeni yazının çok öncesine uzanan insanoğlunun resimsel elemanlar kullanılmasıyla oluşan bu sistem, aslında günümüz bilgisayar ikonlarının temelidir. Bilgisayar yazılımlarının görsel yapısı, kolay kullanımı, kolay öğrenimi ve akılda kalıcılığı açısından sembollerden faydalanılarak tasarlanmıştır.

10 Otto Nevrath, otobiyografisinde ISOTPYE ile ilgili amacını ve dayanak noktasını şöyle özetlemiştir:

“Sıradan insanların dahi ilgilendikleri konu ile ilgili bilgiye ve atlaslara bakarak coğrafya konusunda bilgi edinircesine özgür ve doğrudan ulaşılabilmelidir. İnsanlık ve bilgi konularında göz ve görselliğin yer almadığı hiçbir alan mevcut değildir.” Günümüzde pek çok günlük gazetenin bilgi grafikleri, okumadan sadece bakarak ve görerek anlamlandırılabilecek bir görsel dille tasarlamaktadır.

 

Semantografi

Bliss’in sistemi, temelinde ana kavramların sembolik şekillerin türetilmesi olduğundan, kolayca kavranması ya da bir iki temel sembolden sonra öğrenmeye gerek kalmadan mantık yoluyla anlaşılabilmesiydi. Blissymbolics adı ile de anılan bir görsel iletişim dilidir. 1897 -1985 Avusturyalı

Charles Bliss tarafından tasarlanmıştır. Günümüzde yaygın olarak görsel iletişim amaçlı kullanılmasının yanı sıra işitme engelli ya da sağır, dilsizlerin eğitiminde yardımcı unsur olarak kullanılmaktadır.

Semantografi’nin çalışma prensibinde her işaret sözcüklerden çok kavramlara karşılık vermek için oluşturulmuştur.

 

    Isotype kavramları görselleştirme hedefine odaklanmış, Semantografi ise içi dolu gerçekçi çizimler yerine kontur çizgileri ile belirtilmiş sadeleştirmelerden (stilizasyonlar) yararlanıyordu.

Locos

  Yukio Ota tarafından tasarlanmıştır (1972). Evrensel iletişim projelerinin en önemlilerinden bir tanesidir. İşaretlerin çoğunun anlamları ilk bakışta anlaşılabilir ve öğrenilmesi kısa sürede gerçekleşebildiği gibi kolay akılda kalır. Bir diğer özelliği de Doğu ve Batı dil sistemini mükemmel bir şekilde birleştirebilmesidir. Locos’ta ana formlara temel bir anlam verilmiştir ve daha karmaşık anlamlar bu temel formdan oluşur. Amaç kelimelerin anlamlarının onlara bakıldığında anlaşılmasıdır. Yapay görsel iletişim dillerinin en sonuncusu olan Locos en başarılarından biridir.

megep.meb.gov