Harman-Hallaç Dairesinde Kontrol
1. GİRİŞ
Otomatik kontrol un ne olduğunu, neleri içerdiğini anlayabilmek için bazı temel kavramların açıklanmasına gereksinim vardır. Bu kapsamda başvurulacak temel kavramların başında sistem gelmektedir. Sistem tüm bir birim olarak davranacak yada bir bütünü meydana getirecek biçimde birbiriyle ilişkilendirilmiş, bağlanmış fiziksel bileşenlerin düzenlenmesi olarak tanımlanabilir.
İkinci bir temel kavram kontrol sözcüğünde vardır. Kontrol sözcüğü düzenli hale getirmek, yönlendirmek ve kumanda etmek gibi işlevleri ifade eder.
Bir başka kavram ise kontrol sistemidir. Kontrol sistemi, kendisini yada başka bir sistemi yönlendirecek, veya onu kumanda edecek biçimde ilişkilendirilmiş fiziksel bileşenler topluluğudur. Kontrol sistemini tanımada ve tanıtmada yardımcı iki temel terim vardır: giriş ve çıkış. Giriş bir kontrol sisteminde belirlenebilen bir cevabı üretmek amacıyla dış bir enerji kaynağından kontrol sistemine uygulanan uyarmadır. Çıkış ise kontrol sisteminden elde edilen gerçek cevaptır. Bir kontrol sisteminin amacından giriş ve çıkış büyüklükleri hakkında bilgi edinmek mümkündür. Bunun tersi durumda da , yani giriş ve çıkış büyüklükleri bilinen bir fiziksel bileşenin tabiatını anlamak mümkündür.
Bir kontrol sisteminde birden fazla giriş ve çıkış bulunabilir. Örneğin bir vanada sızdırmalar ve kaçakların giriş ve çıkış oluşturabilmelerine karşılık bunlar istenilen giriş ve çıkışlar değildir. Bu nedenle bu tür büyüklükler normal giriş ve çıkış sayılmazlar. Ancak sistemin ayrıntılı incelenmesi dikkate alınırlar.
Suni kontrol dışarıdan insanın karışmasını gerektirebilir ya da kendi kendisini denetleyebilir şekilde olabilir. Birinci tür kontrole bazen elle kontrol denir. Bunun en basit örneği günlük yaşamda her zaman kullanılan musluklar ve vanalardır. Musluğun elle kumanda ile açılmasıyla sıvı akışı başlatılır veya durdurulur. İkinci tür suni kontrole otomatik kontrol denir. Buna sık karşılaşılan bir örnek olarak termostatlar verilebilir. Termostat sıcaklığa bağlı olarak bir ısıtıcıyı kumanda eder. Eğer oda sıcaklığı ayar sıcaklığının altına düşerse, termostat ısıtıcıyı çalıştırarak sıcaklığın istenen ayar değerine çıkmasını sağlar. Sıcaklık istenilenin üstünde ise termostat ısıtıcıyı durdurur. Böylelikle insan eli değmeden otomatik olarak oda sıcaklığının kararlı bir şekilde belli bir değerde kalması sağlanmış olur.
Tekstilde üretim ve kalitenin kontrolü üretimde süreklilik açısından büyük öneme sahiptir. Çünkü diğer endüstri kollarına rağmen tekstil ürünlerinin hammaddesi olan lifler incelik, uzunluk, mukavemet, uzama, yapısal vb özellikler açısından çok geniş sınırlar içinde değişim göstermektedir. Ayrıca iplikçilikte üretimin çok sayıda ayrı işlemlerin takibi sonucu oluşması ve üretimde insan faktörünün son yıllarda azaltma çabalarına rağmen, çok fazla etkili oluşu nedeniyle istenilen performansa ve kaliteye ulaşılması ancak üretimin her kademesini etkileyen parametrelerin kontrol edilmesi ile sağlanabilmektedir. Özellikle 1990’lı yıllardan sonra bu durum daha önemli hale gelmiştir. Çünkü iplik işletmeleri çok çeşitli zorlayıcı faktörlerle karşı karşıya kalmışlardır.
Tekstilde otomatik kontrol sistemleri basınç, sıcaklık, hız ve zaman gibi ayarların yapılmasında büyük rol oynamaktadır. Tekstil makinelerinde ayarların korunmasında ve düzeltilmesinde bulundukları davranış zaman açısından ve kazanç açısından çok önemli avantajlar sağlamaktadır. Bu sayede otomatik kontrolün kullanıldığı yerlerde zamandan büyük bir tasarruf sağlanmış, işgücü kazancı gerçekleştirilmiş, hatalı üretimlerin yapılması önlenmiş, hataların önceden belirlenmesi ile büyük zararların önlenmesi sağlanmıştır.
2. Harman -Hallaç Dairesinde Kontrol
Bilindiği üzere pamuk lifi özellikleri liften- life, balyadan –balyaya, yetiştirildiği yere ve iklim şartlarına göre yüksek derecede varyasyon gösterir. Maliyet ve kalitenin gittikçe artan öneminden dolayı hammadde mamul ilişkisinin önemi de artmıştır. Bu yüzden bir iplik işletmesinin başarısında uygun tip ve fiyatta hammadde alımı ve efektif harman oranları son derece büyük öneme sahiptir. Dolayısıyla günümüzde eski harmanlama metodları yerine daa ekonomik, hassas ve güvenilir metodlar kullanılmaktadır. Bilgisayar destekli bu yeni metodlar ile konveksiyonel metodlara göre maliyette %5 –12 arasında tasarruf sağlanır. Bilgisayar destekli harmanlama ve izleme sistemleri ile elde edilecek mamulun kalitesinde de doğru bir tahminleme yapmak mümkündür.
Bilgisayar kontrollu harmanlama sistemi harmanlama işleminin hassas bir şekilde kontrolü için geliştirilmiş bir mikroprosesör ve bilgisayar sisteminden oluşmaktadır. Sistemde elektronik tartım, bilgisayardan grafik çıktısı kapak alarmları mikroprosesör kontrol tek yönlü kapalı devre kontrolleri istatiksel işlem analizi için bilgi ve varyasyon katsayısı ürerim ve lif kullanımı ile ilgili raporlar kullanılmaktadır.
Bu hattaki ana kontroller daha çok materyal akışını kontrole yöneliktir v bunlarda kombine kontrollerdir. Burada her bir makinenin birim zamanda aldığı elyaf miktarının yandaki makineye verdiği miktara eşit olması lazımdır ve bunu sağlamak için kullanılan iki sistem vardır. Bunlar sürekli ve sürekli olmayan sistemlerdir.
Dis-kontinü sistemlerde mekanik ve optik olmak üzere iki metod vardır. Mekanik yöntem verimli değil ve pek kullanılmaz. Optik regüle sisteminde besleme borusu içine monte edilmiş 3 adet optik monitör kullanılır bunlardan biri elyaf seviyesinin en fazla inmesine izin verilecek noktaya diğeri ise elyaf seviyesinin en fazla çıkmasına izin verilecek noktaya yerleştirilir. Üçüncü ise emniyet olarak ikinci fotoselin biraz daha üstüne konulmuştur. Elyaf seviyesi ilk fotoselin altına düştüğünde bir önceki makine çalıştırılır ve besleme yapılır. Elyaf seviyesi üstteki fotosele ulaştığında ise önceki makine yeniden durdurulur
Kontinü sistemlerde hattaki tüm makineler çalışır ve regülasyon elektronik olarak sağlanır. Böyle bir sistem Trützschler firması tarafından geliştirilmiştir Trützschler firmasının geliştirmiş olduğu izleme sisteminde lif hazırlamadan tarama işlemine kadar olan lif akışı göz önüne alınmıştır. Lif hazırlama hattındaki her bir makine kendi izleme sistemine sahiptir ve beş seviyeli bir bilgi ağı üzerinden birbiri ile bağlantılıdır.
Şekil -1: Kontrol seviyeleri
Seviye-0 : Bu seviye sensörler ve tahrik elemanlarından oluşmuştur. Sensörler ve tahrik elemanları makine kontrolleri için vazgeçilmez elemanlardır. Bu elemanlar kontrol ve bilgi işleme sistemleri için bilgi sağlarlar. Örneğin sensörler tarakta şerit numarasını topak besleme ünitesi çıkışında lif topluluğu kalınlığını veya harmanlama ünitesinde malzeme ağırlığını ölçerler istenmeyen metal parçacıklarını veya kıvılcımları belirlerler. Tahrik elemanları ise kontrol ve bilgi işleme sistemlerinden gelen kumandaları makinede uygun hareketlere çevirirler. Örneğin bir servomotor açıcı veya brizörde bulunan döküntü kapakçıklarının hareketini ayarlarlar ve böylece döküntü miktarı değiştirilmiş olur. Bir başka örnek ise özel bir magnet ile makinenin çalışması sırasında kapakların açılmasını önlemedir.
Seviye-1 : Bu seviye makine kontrol seviyesidir ve tek bir modüler sistemden ayrı ayrı özel kontrolleri içerir örneğin modüler mikro bilgisayar kontrol sistemi TMS şu kontrol elemanlarına sahiptir; Balecommander, Blendcommander, Mixcommander, Cleancommander, Tuftcommander, Webcommander, Web profile control, Weightcommander, Cardcommander. Bu kontroller ana bilgisayar sisteminden bağımsız olarak çalışır.
Seviye-2 : Bu seviyede tesisat kontrol üniteleri kalite ve üretim bilgi toplama sistemleri bulunur. Bu seviyede bulunan sistemlerden bazıları şunlardır:
- Genel elektik kontrolu
- Elektronik tesisat kontrolu EAS
- Tesisat besleme kontrolu FC
- Tarak bilgi sistemi KIT
Seviye-3 : Üçüncü seviye işlemler seviyesini temsil eder. Bu seviyedeki işlem kontrol sistemi işletmedeki açma temizleme ve taraklama kısımları ile ilgili üretim ve kalite bilgilerini oluşturur ve üretim hakkında kısa sürede doğru kararların alınmasına yardımcı olur. İşlem kontrol sistemi ile işletme ile önemli bilgiler depolanır ve böylece geçmişte belli zaman dilimlerindeki değerlendirmeler yapılarak trendler belirlenebilir. Ayrıca yeni makine ve tesisatlar ile ilgili kararlar doğru bir şekilde kısa bir sürede alınabilir.
Seviye-4 : Bu seviye işletmedeki en üst kontrol seviyesidir. İşletmedeki farklı işlem kontrol sistemleri bu seviyede birleştirilerek işletmedeki tüm üretim ile ilgili bilgiler bir ana bilgisayardan alınabilir.
Harman-hallaç ve tarak makinelerinde bir çok makine yapımcısının geliştirdiği değişik kontrol sistemlerinden en çok göze çarpanlardan Trützschler firmasının geliştirdiği bu izleme sisteminin makine kontrol üniteleri şekil de gösterilmiştir.
Şekil: Harman-hallaç ve tarak makinelerinde kontrol üniteleri
Mikro bilgisayar ile programlanabilir otomatik balya açıcılar blendomat ile kontrol edilir ve izlenir. Hata analizinde hatalar otomatik olarak lokalize edilmekte kullanıcıya yazımla bildirilmektedir. Monitöre üretim işlemleri görüntülenmekte makinenin o an ki durumunu örneğin balya gruplarının kalan çalışma süreleri gibi bilgilerde izlenmektedir. Arıza halinde üç boyutlu çizimler ile arıza yeri gösterilmektedir.
Balya hazırlama kısmında uygulanan kumanda ve kontrol bale commander ile gerçekleştirilir. Topak karıştırma tesisatlarında PWSE; BOW; BOWA; FMN ve FM makinelerinde kullanılan kontrol tertibatı Weightcommander WTC’dir. Bu sistemde yeni harmanlama parametreleri ayarlar ve üretim miktarı klavyeden kolayca gerilebilir. Bilgilerin saklanması ile tekrar aynı çalışma elde edilir. İşlemler ve kalite ile ilgili tüm bilgiler ekrandan ve yazıcıdan alınabilir.
Cleancommander, Cleanomat sistemindeki tüm temizleyicilerin temizleme işlemini kontrol ve kumanda eder örneğin telef miktarını ve temizleme derecesini kontrol etmek üzere çepel bıçaklarının önündeki rehber kanatlarına tek tek kumanda edilir bunun yanında malzeme ve yabancı madde emişleri temizleme silindirlerinin dönüş hızlarıda kontrol ve kumanda edilir.
Cleancommander monitöründen rehber kanatların ayakları veya döküntü yada malzeme emişlerindeki hava basınçları hakkında bilgi alınabilir. Temizleme silindirlerinin dönüş hızlarının değerleri kontrol edilerek monitörden izlenebilir. Ayrıca hatalar tanımlanarak arıza yerleri belirlenir. Cleancommanderin network TKN-2 bilgi ağına bağlanabilme özelliği mevcuttur. Böylece tüm temizleme tesisatı üretim v malzeme akışı açısından bir merkezden kontrol edilerek izlenebilir.
Diğer kumanda kontrollerinden mixcommander çoklu karıştırıcılar MM, MCM, MPM için, Tuftcommander dokusuz yüzey tesisatları için ve webprofile Control yine dokusuz yüzey tesisatlarında FBK 536’da tülbent profil kontrolu için kullanılır.
Elektronik Tesisat Kontrolü (EAS); tek, tek makinelerin çalışmasını kontrol eder ve malzemenin tüm tesisat içerisinde otomatik iletimini sağlar. Makine kontrolüne sahip olmayan makineler ise, doğrudan EAS tarafından kontrol edilir. Makine kontrolleri ait oldukları makinenin çalışma şartları ile ilgili gerçek değer ve bilgileri EAS’ ye aktarırken, girilen ayarlar, hedeflenen değerler EAS’dan makinelere aktarılır.
Feedcommander FC, EAS’nin özel ir formudur. FC ile balyadan tarağa kadar sürekli malzeme akışı kontrol edilir. FC ile makine kontrolleri arasındaki iletişim bilgi ağı ile sağlanır. Monitörden tesisat çalışma şartları ve üretim oranı hakkında çok kısa sürede alınan bilgiler ile işletmenin mevcut temizleme potansiyeli tümü ile kullanmış olur.
Rieter firması harman-hallaç ve tarak makineleri için farklı kontrol sistemleri geliştirilmiştir. Bunlardan biri olan Relay kontrolde tüm tesisatın durumunu gösteren bir diyagram elde edilir. Ana makinelerin dışında yardımcı ünitelerinde ayırma döküntü gibi kontroller gerçekleştirir. Görüntüleme sisteminde tüm tesisatın ve her bir makinenin tek tek çalışma modları grafiksel olarak gösterilir.
Rieter’in geliştirilmiş harman-hallaç hattında, örneğin ince açıcı UNIflex B60’da stapel uzunluğuna göre makine panelinde ayar yapılır. Gerektiğinde telef miktarı ve yoğunluğu değiştirilebilir. Makinenin kontrol programı ızgara pozisyonu ve açıcı silindirin hızını girilen değere göre değiştirir. Ön temizleyici de sıkıştırma olmaksızın temizleme olduğunda stapel uzunluğa girmeye gerek yoktur. Eğer aynı anda birden fazla tip çalışıyorsa ayar her tip için ayrı ayrı optimize edilebilir. Bu geliştirilmiş harman hallaç hattında ABC kontrol sistemi ile tüm makineler ve pnömatik lif taşıma sistemi kontrol edilir ve izlenir. Harman-hallaç ve tarak dairesinde Rieter firmasının geliştirdiği varioset için ABC kontrol şematik olarak görülmektedir.
Şekil: Harman hallaç/tarak dairesinde Rieter Varioset
Geliştirilmiş harman hallaç ve tarak kontrol sistemi ABC control ile tüm makineler ve lif taşıma sistemi kontrol edilir ve izlenir. Bu sistem tüm makinelerin zamanlama kontrolünden sorumlu olan programlanabilir. Logic kontrol ve bir görüntüleme sisteminden oluşur. Bilgi transferi için makinelerin ve PLC nin bilgisayara bağlantısı lan bilgi ağı ile gerçekleşir. ABC kontrol sisteminde tüm makinelerin çalışma şartları ve üretim ve kalite bilgileri ile çalışıcı tarafından girilen tüm parametreler grafik olarak görüntülenir.
Yeni kuşak Rieter temizleme makineleri Uniclean, B10, Unimix, B7/3, Uniflex, B60 ve C50 de ayarlanabilir değerler döküntü miktarı ve temizleme oranıdır. Örneğin ince temizleyici Uniflex B60 ile olan çalışmada çalışıcı tarafından girilen bilgiler stapel uzunluğu döküntü miktarı ve temizleme oranıdır. Bu bilgiler makinenin mikroprosesör kontrol programı ile değerlendirildikten sonra besleme mesafesi açma silindiri hızı ve ızgara pozisyonlarının değiştirilmesi için gerekli elektrik sinyaleri oluşturulur. Sadece C50 taraklarının geliştirilen C-Control PLC nin mevcut olmadığı bir alt sistemdir.
2.1 Yardımcı Kontrol Üniteleri
Harman-hallaç hattındaki kontrol üniteleri metal tutucular yangın önleme tertibatı ve yabancı madde ayırıcı ünitelerdir.
Metal tutucular magnetik ve elektronik olarak ikiye ayrılırlar. Bunlar borulara veya makinelerin özel bölümlerine monte edilirler. Manyetik metal tutucular sadece mıknatıslanabilir metalleri uzaklaştırabilirler ve bu yüzden yetersizdirler.
Elektronik dedektörler ise taşıma borularına yerleştirilir ve ayarlanabilir niteliklidirler. Tespit edilen metal parçasını uzaklaştırmak için dedektörlerden 15 m ileride bir eliminasyon düzeneği vardır. Metal parçası burada taşıma borusundan uzaklaştırılır.
Yangın önleme tertibatı bir kıvılcım dedektörü ve bir elimine edici aygıt içerir ve taşıma borusunun içine yerleştirilir. Bir kıvılcım yada yanan materyal tespit edildiği zaman çok hızlı hareket edebilen bir flap kıvılcım dedektörü tarafından döndürülür ve materyal bir alıcı konteynır içine düşer. Eş zamanlı olarak harmanhallaç hattı durdurulur. Flap hat tekrar açılıncaya kadar elimine edici pozisyonda kalır. Böyle bir sistem Rieter harman hallaç hattında mikser ile temizleyici arasında yer almaktadır.
TARAKTA ONLİNE KONTROL
Tarakların iplik kalitesi üzerine yaptıkları önemli etkiler prosesin kendi içindeki kompleks yapılı olaylardan ve ekonomik üretim açısından yüksek hızlı çalışmaya verilen önemden kaynaklanmaktadır.
Taraklarda yüksek üretim hızı ile kalitedeki düşüş arasında yüksek bir uyumluluk olduğundan yüksek üretim oranı problemlere sebep olur. Performans arttıkça taraklama işlemi daha hassas hale gelmektedir ve kalitenin olumsuz yönde etkilenme ihtimali daha fazla arttırmaktadır.
Tarak şeridi iplik eğirme prosesindeoluşan ilk ara ürün olduğundan nispeten yüksek bir düzgünlük beklenir. Şeritteki düzgünsüzlükler karde iplikçiliğinde ipliğe kadar taşınabilir. İpliğin kalitesinde tarağın rolü çok büyüktür. Taraktan istenilen sonucun alınamamasının en önemli sebeplerinden birisi düzgün olmayan materyal beslenmesidir. Tarakta gözlenebilecek düzensizlikler besleme ve sevk kısmında düzeltilebilir. Materyal besleme sistemi şerit düzgünsüzlüğü üzerinde direkt bir etkiye sahip olduğundan, her durumda mümkün olan en iyi derece ile çalışılmalıdır. Bunu sağlamak için regüle sistemleri kullanılmaktadır.
Kısa-Aralıklı Regüle Sistemleri: 10-12 cm uzunlukta düzeltme yaparlar
Orta-Aralıklı Regüle Sistemleri: 3 metrenin üzerindeki uzunluklarda düzeltme yapar.
Uzun-Aralıklı Regüle Sistemleri: 20 metrenin üzerindeki uzunluklarda düzeltme yapar.
Bu sistemler ileri besleme ve geri besleme sistemlerinden birine göre çalışır.
İleri besleme sistemi :
Daha çok çıktı olarak kesin sonuçların elde edildiği ya da geri besleme sinyali olmadan çıktı olarak sonuçların elde edildiği sistemlerde kullanılır. İleri besleme sisteminde malzeme, değişikliğin yapılacağı uygun pozisyona gelinceye kadar ölçülen hata sinyalinin geciktirilmesi gerekir. Sistemin hassas çalışması için gecikmenin tam olarak tahminlenmesi son derece büyük önem taşır. Genelde bu sistem kısa ve tesadüfi hataların düzeltilmesi için uygundur.
Geri besleme kontrol sistemi:
Çıktı olarak kesin sonuçların elde edilemediğisistemin bünyesinde sürekli bozucu büyüklüklerin ye aldığı sistemlerde değişkenleri kontrol etmek için kullanılan bir sistemdir. Geri besleme kontrol sisteminde hassasiyet otomatik olarak ayarlanmakla birlikte bu sistemler kısa ve tesadüfi hatalar için uygun değildir. Çeviriciye ulaşan bir tesadüfi hata işlem kısmından henüz geçmemiş olmakta ve değiştirilmemektedir. Bu sırada bir değişim yapılması yeni hataların oluşumuna neden olacaktır. Bir başka deyişle geri besleme sistemi kısa tesadüfi hataların bir seri aksini oluşturma eğilimindedir. Hatalar periyodik ve uzun olduklarında ise geri besleme sistemi ile başarılı bir şekilde çalışılabilir. Sıkça kullanılan karışık sistemlerde ise hangi hataların periyodik, hangilerinin tesadüfi olduğunun tahminlenmesi gerekmektedir.
Belirtildiği üzere, düzgünlük kontrolü kısa aralıklı, orta aralıklı ve uzun aralıklı varyasyonlarda yapılabilir. Uzun aralıklı düzgünlük kontrolü ile malzemenin numara değeri düzeltilirken, orta aralıklı düzgünlük kontrolü ile hem numara değeri hem de varyans uzunluk eğrisinin büyük bir kısmı düzeltilir. Kısa aralıklı düzgünlük kontrolünde ise ortalama değerin yanında tüm varyans uzunluk eğrisi düzeltilirken dublaj fonksiyonu da yerine getirilir.
Kısa-Aralıklı Regüle Sistemi
Kısa aralıklı regüle sistemi ile şeridin tüm varyasyon uzunluk eğrisi düzeltilir ve dublaj fonksiyonu yerine getirilir. Bu sistem koyler silindirinden önce küçük bir çekimle bir çekim ünitesinden oluşturulmasını gerektirir. Şekilde gösterilen açık-devre kontrolde bir ölçme noktası, gelen şeridin hacmini bu çekim ünitesinden önce ölçmek ve elde edilen sinyali elektronik kontrol ünitesine transfer etmek üzere, tasarlanmıştır. Bu ünite tarafından oluşturulan kontrol sinyali farklı tasarımlarda olabilen regülasyon cihazına aktarılır ve çıkış silindirlerinin hızını ölçen şerit hacmine ayarlar.
Şekil-9: Çıkışta kısa-aralıklı kontrol sistemi
Şayet ölçüm noktası çekim bölgesi sonuna yerleştirilmiş, veya çıkış silindirleri aynı zamanda ölçme işlevini yerine getirirse, bu durumda sistem kapalı-devre kontrol prensibine göre çalışacaktır.
Şayet açık devre prensibi kısa aralıklı regüle de kullanılmışsa kısa uzunluklar kesinlikle düzgünleştirilir. Fakat bu durumda her zaman ortalama şerit inceliğini sabit tutmak mümkün değildir. Diğer taraftan kapalı-devre kontrol ölü zaman oluşumundan dolayı kısa dalgalı varyasyonları düzgünleştirmek için uygun değildir. Bu bakımdan bu sistemin iki önemli uygulama alanı mevcuttur. Birincisi eğer sistemde penye telefleri işleniyorsa, ikincisi, tarak şeritleri direkt olarak OE rotor eğirme makinesine sevk ediliyorsa
Tarak Çıkışında Kapalı-Devre Regüle uygulaması
Bu regüle sisteminde çıkış silindirleri ile kalender silindirleri arasında yer alan bir ölçme hunisi ile şeridin hacmi ölçülür. Bu ölçme ünitesi tarafından oluşturulan sinyaller değişik tasarımlarda olabilen ve sevk silindirinin hızını ölçülen şerit hacmine göre arttıran veya azaltan regüle sistemine iletilir. Sistem kapalı devre prensibi ile çalışmaktadır. Bu sistem kısa aralıklı düzeltmelerde etkisizdir. Kısa aralıklı hatanın simetriğini oluşturur. Bu nedenle kısa aralıklı regüle sistemlerinde daha çok açık devre prensibi kullanılır.
Şekil-10 çıkışta kısa aralıklı ve kapalı devre regüle sistemlerinin bileşimi
Tarak Besleme Kısmında Regülasyon
Besleme kısmında yapılan regüle sistemi ile daha iyi sonuçlar elde edilir. Açık devre kontrol prensibine göre çalışmaktadır. Elyaf yığının kalınlığı giriş bölgesinde besleme silindiri ve besleme tablasına monte edilmiş sensörler tarafından sürekli ölçülür. Düzeltilecek olan bölge besleme silindiri ile brizör arasındaki bölgeye geldiğinden besleme silindirinin devri aniden mikro bilgisayarın tahrik sistemini harekete geçirmesi ile değiştirilir. Bu sisteme örnek olarak Trützschler firmasının CORRECTAFEED sistemi örnek gösterilebilir.
Şekil : Tarak besleme kısmında regülasyon
3.4. Kombine Regüle Sistemi
USTER CARD CONTROLS bu sisteme örnek verilebilir. Cer makinalarının kullanılmadığı doğrudan tarak şeridinden iplik yapıldığı durumlar için geliştirilen bir kısa aralıklı tarak regüle sistemidir. Yüksek çekimlere bağlı olarak şeritteki kısa aralıklı düzgünsüzlüklerin iplikte önemli numara varyasyonlarına sebep olduğu durumlarda UCCS ile yaklaşık 10 cm şerit uzunluklarından daha uzun olan varyasyonlar düzeltilebilmektedir. Yani tarak şeritlerinde 10 20 cm uzunluğunda ki varyasyonlar bu sistemle düzeltilebilmektedir. Aktif pnömatik ölçüm sistemli UCCSS regüle sisteminde ileri besleme prensibi ile makine çıkış kısmını yerleştirilen düzenleyici çekim ünitesindeki çekim değeri değiştirilerek kısa aralıklı varyasyonlar geri besleme prensibi ile girişteki besleme silindiri hızı değiştirilerek de uzun aralıklı varyasyonlar düzeltilir.
3.5. Orta Aralıklı Regüle Sistemi
Zellweger USTER firması uzun aralıklı otoregüleye orta aralıklı bir regüle sistemi de ekleyerek bu sistemi elde etmiştir bir optik ölçme düzeneği tamburun tüm eni boyunca lif katmanının kesitindeki varyasyonları tespit eder. Ölçme düzeneği dofferin üstünde koruyucu bir kısmın içine konulmuştur. Düzenek liflerden kızıl ötesi ışınların yansımasını ölçer sisteme başta girilen değer ilen karşılaştırmadan sonra farklılık varsa sinyal oluşturulur ve elektronik regüle ünitesine iletilir. Bu sistem tarağın besleme hızını ayarlayan bir tahrik mekanizmasını harekete geçirir. Böylece tambur üzerindeki elyaf katmanının derinliği sabit tutulur.
Şekil: Tarakta orta aralıklı regüle sistemi
Uster M-Controller (UMC), orta aralıklı şerit numara varyasyonlarının giderilmesi için geliştirilmiştir. Belirtildiği üzere bu sistem uzun aralıklı regüle sistemi UCCL ile birlikte kullanılmaktadır. Kontrol prensibi geri besleme şeklindedir. Bir optik ölçüm ünitesi ile tambur üzerindeki lif tabakasının varyasyonu tambur enince saptanarak besleme silindiri hızı kontrol edilir. Bunun yanında ortalama numara değeri ve uzun aralıklı varyasyonlarda UCCL ile düzeltilir. Düzeltme uzunluğu makine tipine bağlı olarak 3-5 m dir. Tek veya iki pasaj cer işleminin uygulandığı durumlarda kullanılması tavsiye edilir.
3.6. Uzun Aralıklı Regüle Sistemi
Tarak makinelerinde en çok kullanılan regüle sistemleridir. Ölçme sevk silindirlerindeki bir sensör tarafından gerçekleştirilir. Bu şekilde elde edilen sinyaller elektronik olarak değerlendirilir. Böylece mekanik veya elektronik regüle sistemleri ile besleme silindirinin hızı sevk edilen şeridin ağırlığına göre düzenlenir.
Şekil : Tarakta uzun aralıklı regüle sistemi
Zellweger USTER firmasının geliştirdiği USTER CARD CONTROL-L pratikte tüm tarak tandem tarak ve sentetik uzun stapel taraklarına takılabilen uzun aralıklı regüle sistemidir. Sistem geri besleme prensibine göre çalışır. Ölçüm makine çıkışında düzletme ise elektronik olarak bir DC motoru vasıtası ile besleme silindiri hızının ayarlanması ile yapılır. Aktif pnömatik prensipte ölçüm yapan ünitede ölçülen şerit numarası görüntülenmektedir. Düzeltme uzunluğu tarak makinesi tipine bağlı olarak 25-30 m dir. Tandem taraklarda yaklaşık 50 m dir. İşletmelerde en az iki pasaj cer işleminin uygulandığı durumlardaUCCL nin kullanımı tavsiye edilmektedir.
Kullanılan ölçüm hunisi ile 3-29 tex inceliğindeki şeritler ölçülür ölçüm hunileri aralıklı olarak basınçlı hava ile temizlenerek toz ve uçuntuların etkisi önlenir. Regüle aralığı beslenen malzemenin maksimum ± 0 varyasyonu kadardır 0 kontrol aralığı limitleri 10 saniyeden fazla bir süre aşıldığında besleme otomatik olarak durur.
Bu sisteme diğer bir örnek ise Trützschler firmasının CORRECTACARD sistemidir. Prensip olarak UCCL ile aynıdır. CORRECTACARD CCD uzun aralıklı şerit numara regülasyonunu sağlar. Ölçüm mekanik olarak makine çıkışındaki huni de ayarlama ise besleme silindiri hızının değiştirilmesi ile yapılmaktadır. Sisteme Correctafeed CFD ilavesi ile şerit düzgünlüğü önemli ölçüde artırılabilmektedir. Bu şekilde düzeltme etkisi şeridin 1 m sinden itibaren başlamaktadır.
3.7. Tarakta Merkezi Kontrol Sistemleri
Bu sistemlere trützschler firmasının DK740 ve DK 760 tarakları için geliştirdiği mikro bilgisayar kontrol sistemi CARDCOMMANDER ile, Rieter firmasının ABC kontrol sistemi örnek olarak verilebilir. Cardcommander kova değiştirici ve regüle sistemleri Correctacard ve Correctafeed ile beraber tarak makineleri ve elyaf besleyicinin tüm fonksiyonlarını kontrol eder.
4. SONUÇ
Yüksek seviyede verimlilik için makinelerde otomatik kontrolün kullanımı önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle tekstil makinelerinde otomatik kontrol verimi arttırmada büyük bir etken olmaktadır. Otomatik kontrol sayesinde verim yükseltilmesi sağlanmış, işgücün den tasarruf gerçekleşmiş, zaman kazacı sağlanmış ve maliyetten tasarruf sağlanmıştır.
Günümüz modern iplik işletmelerinde harman hallaç dairesi birbirine bağlı makinelerden oluşan bir sistemi içermektedir. Harman hallaç dairesinde amaca göre açma, temizleme, toz giderme, karıştırma ve tarağa düzgün bir şekilde materyal beslenmesi işlemleri gerçekleştirilir. Bu işlemleri yaparken daha çok iyi lif kaybı minimum neps oluşumu ve liflerin daha az zarar görmesi hususlarına dikkat edilir. Elyaf yığınları bu aşamada çok karmaşık yapıda olduğundan liflere aşırı stres uygulamadan işlemler gerçekleştirilmelidir. Bunların hepsini insanların kendi başlarına gerçekleştirmeleri çok zordur. Bu işlemlerin hepsi otomatik kontrol sistemleri vasıtasıyla kolaylaştırılmıştır. Hata denetimi yapılması daha kolay bir pozisyona getirilmiştir.
Taraklarda yüksek üretim hızı ile kalitedeki düşüş arasında yüksek bir korelasyon olduğundan yüksek üretim oranı problemlere sebep olur. Performans arttıkça taraklama işlemi daha hassas hale gelmektedir ve kalitenin olumsuz yönde etkilenme ihtimali daha fazla artmaktadır. İşte bu gibi durumlarda otomatik kontrol seviyeleri devreye girerek bu durumun azaltılmasına veya önlenmesine yardımcı olmaktadır.
Bu gibi açılardan günümüz tekstil işletmelerinde otomatik kontrol sistemlerinin yeri çok önemlidir.
vmegep.meb.gov
