1.GİRİŞ
Petrulyte ve Baltakyte [1], kasarlı ve kasarsız keten hav iplikleri ile havlu dokuma kumaş üretmiş,
havluların su emme özelliklerini incelemiş, her iki yöntemle üretilmiş keten hav ipliği ile dokunan
havluların da yüksek su emiş özelliğine sahip olduğunu, yumuşatma işlemi uygulanmış havlularda su
emiliminin daha hızlı gerçekleştiğini ifade etmişlerdir. Karahan, M. [2], havluların dinamik su emme
özelliklerini araştırmış, iplik türünün havlunun dinamik su emme özelliği üzerinde etkili olan
faktörlerden en önemlisi olduğunu, tek katlı ipliklerin çift katlı ipliklerden daha hızlı su emdiğini, hav
uzunluğu, çözgü ve atkı sıklığının havlu kumaşların su emme özellikleri üzerinde iplik türü kadar etkili
olmadığını, hav yüksekliği, atkı ve çözgü sıklığındaki artışın gramaj artışına neden olacağı, bunun
sonucunda da ön yıkama uygulanmış havluların su emme kapasitelerinin artacağını ifade etmiştir.
Karahan ve Eren [3], havlu dokuma kumaşların statik su emme özelliklerini inceleyen, çift katlı open-end
ipliğinden üretilmiş havluların en düşük su emme özelliğine sahip olduğunu bildirmişler, çözgü ve atkı
sıklığı artışının, su emme yüzdesinin düşmesine, hav yükseklik artışının ise su emme yüzdesinin artışına
neden olduğunu bildirmişlerdir. Swani et al [4] ring ve rotor hav iplikleri kullanarak ürettiği havluların
fonksiyonel özelliklerini incelemiş, su emme hızının open-end ve ring ipliklerden üretilen havlularda aynı
olduğunu, bununla birlikte maksimum su emiciliğinin, open end ipliklerden üretilen havlularda elde
edildiğini ifade etmişlerdir. Petrulyte ve Baltakyte [5], havlu kumaşların su emme derecesinin kumaş
karakteristiklerine bağlı olduğu kadar, kumaş cinsine ve bitim işlemlerine de bağlı olduğunu, bitim
işlemleri kumaşlara etkili bir şekilde uygulandığında, kumaşların su emme derecelerinin de artacağını
söylemişlerdir. Petrulyte ve Naslenience [6], keten ve keten/pamuk karışım ipliklerinden üretilen havlu
kumaşların hav yüksekliğine ve bitim işlemlerine bağlı olarak su tutma özelliklerini incelemiş, hav
yüksekliğinin su tutma kapasitesi üzerinde önemli düzeyde etkisi olduğunu, havluların su tutma
kapasitelerinin bitim işlemlerine bağlı, farklı bitim işlemleri uygulanmış havluların su tutma
kapasitelerinin birbirinden farklı olduğunu, (yıkama, ısıtma, mekanik, kimyasal bitim işlemleri v.s.),
yumuşatma işlemi gibi pasif bir işlemle bile havluların su tutma kapasitelerinin etkilendiğini ifade
etmişlerdir. Frontczak-Wasiak ve Snycerski [7], havluların su emiciliği ve tutum özelliklerinin ham
madde, dokuma kumaşın yapısı ve bitim işlemlerine hangi düzeyde bağlı olduğunu tespit etmeye
çalışmışlardır. Jordanov ve Mangovska [8], enzimatik temizleyicilerle işlem görmüş havluların kullanım
ve mekanik özelliklerinin alkali temizleme maddeleri ile işlem görmüş havlulardan daha iyi olduğunu,
boncuklanma, boyutsal stabilite özelliklerinin de alkali temizleme maddeleri ile işlem görmüş havlulardan
daha iyi olduğunu ifade etmişlerdir.
Zervent ve Koç [9], yumuşatıcı tiplerinin havlu kumaşın hidrofilitesini etkilediğini, baskılı havlularda
hidrofilitenin düşük olduğunu, hav yüksekliği arttıkça batma süresinin kısaldığını belirtmişlerdir. Teli et
al. [10], çalışmalarında havlu kumaşları 4 farklı yumuşatıcı (Sarasoft DP, Supercone 2300, Terrysoft 478
ve Terrysoft TC) ile yıkamışlar, Terrysoft 478 numaralı yumuşatıcının, su emiciliğini etkilemeyen en iyi
yumuşatıcı olduğu sonucuna varmışlardır.
Perat [11], havlu kumaşların aşınma dayanımı ve hav çekilmesini incelemiş, havlu kumaşların aşındığını,
aşınma ile hav ipliğinin kumaştan çekilme kuvveti arasında bir ilişki olduğunu ifade etmiştir.
Bu çalışmada, pamuklu havlu dokuma kumaşlarda hav yüksekliği ve gramajın, kumaşın boncuklanma, su
emiciliği ve aşınma dayanımlarına etkisi incelenmiştir.
2.MATERYAL VE METOD
Çalışmada kullanılan havlu kumaşlar Pignone esnek kancalı dokuma makinasında hav yükseklikleri 4-9
mm, gramajları 415.39-1029.97 g/m2 arasında üretilmiştir. Havlu kumaşların hav, atkı ve çözgü iplik
numaraları ve üretim şekilleri Tablo 1’de, hav ipliklerinin düzgünsüzlük ve mukavemet özellikleri Tablo
2’de, Dokunan havlu kumaşların gramaj ve zemin çözgü desen raporları Tablo 3’de verilmiştir.
Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (2) 18-25 Havlu Dokuma Kumaşlarda, Hav Yüksekliği…
20
Tablo 1. Havlu kumaşların hav,atkı ve çözgü iplik numaraları ve üretim şekilleri
1
İplik Numarası (Ne) 20/2 20/2 16/1
İplik Üretim Tekniği Open end Open end Open end
2
İplik Numarası (Ne) 12/1 20/2 16/1
İplik Üretim Tekniği Open end Open end Open end
3
İplik Numarası (Ne) 16/1 20/2 16/1
İplik Üretim Tekniği Ring Open end Open end
4
İplik Numarası (Ne) 16/1 20/2 16/1
İplik Üretim Tekniği Open end Open end Open end
5
İplik Numarası (Ne) 20/1 20/2 16/1
İplik Üretim Tekniği Ring Open end Open end
Tablo 2. Dokunan havlu kumaşların gramaj ve zemin çözgü desen raporları
No % U
Ġnce yer
-% 50
Kalın yer
+% 50
Neps
+ %200
H
(Tüylülük)
Rkm
(kgf*Nm)
1 7.4 0 2 3 9.6 16.3
2 10.23 1.5 18.5 31 4.34 13.53
3 7.57 0 10 10 7.21 25.72
4 11.5 3.1 234 630 8.49 15.74
5 7.8 0 5 5 8.1 21.1
Sekerden, F. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (2) 18-25
21
Tablo 3. Dokunan havlu kumaşların gramaj ve zemin çözgü desen raporları
Zemin Desen Raporu
Numune
Gramaj
(gr/m2)
Hav yüksekliği (mm)
2 424.66 4.1215
4 415.39 6.512
1 626.02 6.1305
5 552.89 7.936
3 638.40 9.093
Tablo 3’de görüldüğü gibi havlu kumaşlar 415.9 gr/m2 ile 638.40 gr/m2 gramajları arasında, bezayağı
(B1/1) ve çözgü ribsi (Rç 2/1) zemin deseninde dokunmuştur.
Deneylerin yapıldığı laboratuarda, ortam şartları, % 65 ± 2 izafi rutubet ve 20 ± 20C sıcaklık değerinde
olmuştur. Deneyler yapılmadan önce bütün iplik ve kumaş numuneleri 24 saat kondisyonlanmıştır [12].
2.1. KumaĢlara Uygulanan Testler
Kumaşlara uygulanan testler ve kullanılan standartlar Tablo 4’de verilmiştir.
Kumaşların hidrofilitesi, TS 866 standardına göre, numunelerin 7.5x7.5 cm boyutlarında kesilip, saf suya
bırakılması ve kronometre yardımıyla batma süresinin tespit edilmesi şeklinde hesaplanmıştır.
Kumaşların hav yükseklikleri, TS 629 standardına göre ölçülmüştür.
Kumaşların aşınma dayanımı TS EN ISO 12947-3 standardına göre Martindale aşınma mukavemeti test
cihazında yapılmıştır. Numune kumaşların aşınma dayanımları, kütle kaybı (%) ile belirlenmiştir.
Kumaşların boncuklanma dayanımı TS EN ISO 12945-1 standardına göre ICI Boncuklanma (Kutulu)
cihazında yapılmıştır. Numune kumaşların 10000 devirdeki tüylenme (boncuklanma) dereceleri
belirlenmiştir.
Tablo 4. Kumaşlara uygulanan testler ve kullanılan standartlar
Test Adı Standart
Dokunmuş Kumaşlar - Birim Uzunluk ve Birim Alan
Kütlesinin Tayini
TS 251
Kasarlı Pamuklu Tekstil Mamullerinin Su Emme Özelliğinin
Tayini
TS 866
Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (2) 18-25 Havlu Dokuma Kumaşlarda, Hav Yüksekliği…
22
Hav yüksekliği(Tekstil - Havlular ve havlu kumaşlar - Örme -
Özellikler ve deney metotları)
TS 629
Tekstil - Martindale Metoduyla Kumaşların Aşınmaya Karşı
Dayanımının Tayini- Bölüm 3: Kütle Kaybının Tayini
TS EN ISO 12947-3/Nisan
2001
Tekstil- Kumaşlarda Yüzey Tüylenmesi ve Boncuklanma
Yatkınlığının Tayini- Bölüm 1: Boncuklanma Kutusu Metodu
TS EN ISO 12945-1/Nisan
2002
3.BULGULAR VE DEĞERLENDĠRME
3.1. HĠDROFĠLĠTE
TS 866 standardına göre yapılmış olan kumaşların hidrofilite sonuçları, hav yükseklikleri ile birlikte Şekil
1’de verilmiştir.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1 2 3 4 5
Kumaşlar
Hav yüksekliği (mm)
0
5
10
15
20
25
30
Batma süresi (sn)
Hav yüksekliği Batma süresi
ġekil 1. Havlu kumaşların hidrofilite- hav yükseklikleri
Şekil 1’de görüldüğü gibi hav yüksekliği ile batma süresinin doğru orantılı olduğu, hav yüksekliği arttıkça
batma süresinin de arttığı, hav yüksekliği azaldıkça batma süresinin de azaldığı, gramajları yüksek olan 1
ve 3 numaralı kumaşların, batma sürelerinin de daha fazla olduğu anlaşılmaktadır.
3.2. KumaĢların AĢınma Dayanımı Tayini
Şekil 2’de aşınma dayanımı sonuçları gösterilmiştir.
Sekerden, F. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (2) 18-25
23
0
5
10
15
20
25
30
10000 20000 30000
Devir sayısı (n)
Kütle kaybı (%)
2 3 4 5
ġekil 2. Kumaşların aşınma dayanımı
1 numaralı kumaş, 10000 devir sonunda parçalanmıştır. En yüksek kütle kaybı 5 numaralı numunede, en
düşük kütle kaybı ise 2 numaralı numunede olmuştur (Şekil 2). Şekil 2 ve Tablo 1 birlikte incelendiğinde
aşınma dayanımı ile iplik kalınlığının ters orantılı olduğu, hav iplik kalınlığı arttıkça, aşınmadaki kütle
kaybı (%)’nın azaldığı görülmektedir.
3.3. KumaĢların Boncuklanma Dayanımı Tayini
Havlu kumaşların boncuklanma sonuçları Tablo 5’de verilmiştir. Boncuklanma dereceleri 1 den 5’e
kadardır. 1’de çok ileri derecede boncuklanma, 2’de ileri derecede boncuklanma, 3’de orta derecede
boncuklanma, 4’de hafif derecede boncuklanma ve 5’de boncuklanma yok şeklinde değerlendirme
yapılır.
Tablo 5. Havlu kumaşların boncuklanma sonuçları
KumaĢlar
Boncuklanma
Derecesi
1 4-5
2 4
3 4
4 4
5 4
Tablo 5’den en iyi boncuklanma derecesinin çift katlı hav ipliği ile dokunmuş olan 1 numaralı numunenin
sahip olduğu görülmektedir.
Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (2) 18-25 Havlu Dokuma Kumaşlarda, Hav Yüksekliği…
24
4.SONUÇLAR
Çalışmanın sonuçları aşağıda özetlenmiştir;
Hav yüksekliği ile batma süresinin doğru orantılı olduğu, hav yüksekliği arttıkça batma süresinin de
arttığı, hav yüksekliği azaldıkça batma süresinin de azaldığı görülmüştür. Gramaj arttıkça, batma
süresinin de uzadığı tespit edilmiştir.
Aşınma dayanımı ile iplik kalınlığının ters orantılı olduğu, hav iplik kalınlığı arttıkça, aşınmadaki kütle
kaybı (%)’nın azaldığı görülmektedir.
Çift katlı hav ipliği ile dokunmuş olan 1 numaralı numunenin en iyi boncuklanma derecesine sahip
olduğu gözlenmiştir.
5. KAYNAKLAR
1. Petrulyte S., Baltakyte, R., 2008, “Investigation into the wetting Phenemenon of Terry Fabrics”
Fibres& Textiles in Eastern Europe, Vol: 16, No: 4(69), s: 62-66
2. Karahan,M., 2007, “Experimental Investigation of the Effect of Fabric Construction on Dynamic
Water Absorption in Terry Fabrics” Fibres& Textiles in Eastern Europe, July/ September, Vol: 15,
No: 3 (62), s: 74-80
3. Karahan, M, Eren, R., 2006, “Experimental Investigation of the Effect of Fabric Parameters on Static
Water Absorption in Terry Fabrics” Fibres& Textiles in Eastern Europe, April /June, Vol: 14, No: 2
(56) s: 59-63
4. Swani N.M., Hari, P.K., Anandjiwala R., 1984,, “Performance properties of terry towels made from
open end ring spun yarns”, Indian Journal of Textile Research, Vol: 9, No: 3, s: 90-94
5. Petrulyte, S., Baltakyte, R., 2009, “Liquid Sorption and Transport in Woven Structures”
Fibres&Textiles in Eastern Europe, Vol: 17, no: 2 (73), s: 39-45
6. Perulyte, S., Nanslenience, J., 2010, “Investigation of the Liquid Retention Capacity of Terry Fabrics”,
Fibres& Textiles in Eastern Europe, Vol: 18, No:5(82), s:93-97
7. Frontczak-Wasiak I., Snycerski M., 2004, “Use properties of terry woven fabrics “Fibres and Textiles
in Eastern Europe. 12(1), s: 40-44
8. Jordanov I., Mangovska B., 2004, ” Enzymatic scouring of terry for towels “Vlakna a Textil. 11(2), s:
43-49
9. Zervent B, Koç, E., 2006, “An Experimental Approach on the Performance of Towels: Part II. Degree
of Hydrophility and Dimensional Variation” Fibres&Textiles in Eastern Europe, April/June, Vol: 4,
No: 2 (56), s: 64-70
Sekerden, F. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (2) 18-25
25
10. Teli M.D., Munawar Q., Chaudhari S., Saraf N., 2000, “Finishing terry towel with
softeners”International Dyer. 185(4), s: 25-30
11.Perat H.M., 2003, ”Abrasion resistance of terry cloth”, Tekstilec. November/December , 46(11-12), :
369-373
12. TS EN ISO 139, 2008,” Tekstil - Şartlandırma ve deney için standart ortamlar”, Türk Standartları
Enstitüsü, Ankara, 10 sayfa
13. TS 251,2008” Dokunmuş Kumaşlar - Birim Uzunluk ve Birim Alan Kütlesinin Tayini” Türk
Standartları Enstitüsü, Ankara, 9 sayfa
14. TS 866,1985, ” Kasarlı Pamuklu Tekstil Mamullerinin Su Emme Özelliğinin Tayini” Türk
Standartları Enstitüsü, Ankara, 6 sayfa
15. TS 629, 2007, “Tekstil - Havlular ve havlu kumaşlar - Örme - Özellikler ve deney metotları” Türk
Standartları Enstitüsü, Ankara, 15 sayfa
16. TS EN ISO 12947-3/Nisan 2001” Tekstil - Martindale Metoduyla Kumaşların Aşınmaya Karşı
Dayanımının Tayini- Bölüm 3: Kütle Kaybının Tayini” Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 11sayfa
17. TS EN ISO 12945-1/Nisan 2002” Tekstil- Kumaşlarda Yüzey Tüylenmesi ve Boncuklanma
Yatkınlığının Tayini- Bölüm 1: Boncuklanma Kutusu Metodu” Türk Standartları Enstitüsü, Ankara,
9 sayfa
TEġEKKÜR
Havlu kumaşların üretilmesine imkan tanıyan SANKO AŞ’ye, Laboratuarlarında kumaş testlerinin
yapılmasına olanak sağlayan T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme
ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB), İstanbul Tekstil Kalite Kontrol Laboratuarı’na,
teşekkürlerimi sunarım.
