HAVLU KUMAŞLARIN ÖZELLİKLERİ

HAVLU KUMAŞIN TANIMI

TSE 629 (1991) ’ a göre havlu kumaş; suyu kolaylıkla emen, ilmek ipliği boyalı ve/veya boyasız pamuk ipliği olan bir veya iki yüzü ilmekli olarak dokunan veya örülen beyaz, boyalı veya baskılı kumaştır.

HAVLUNUN SINIFLANDIRILMASI

Havlu kumaşlar, gramajlarına göre;

1. Çok ağır (> 550 g/m2 )

2. Ağır ( 450-550 g/m2 )

3. Orta ( 350-450 g/m2 )

4. Hafif (250-350 g/m2 ) olmak üzere dört tipe ayrılmaktadır.

Havlu kumaşlar üretim şekillerine göre;

1. Dokuma

2. Örme olmak üzere iki sınıfa ayrılmaktadır ( TSE 1991).

İlmek oluşum sistemine göre;

1. Kumaş çizgisi sabit, tefe hareketli sistem

2. Kumaş çizgisi hareketli, tefe sabit sistem olmak üzere iki siteme ayrılmaktadır (Bozgeyik 1991).

Birim ilmekteki atkı sayısına göre;

1. İki atkılı havlu kumaşlar

2. Üç atkılı havlu kumaşlar

3. Dört atkılı havlu kumaşlar

4. Beş atkılı havlu kumaşlar

5. Altı atkılı havlu kumaşlar

6. Yedi ve daha fazla atkılı havlu kumaşlar olarak altı gruba ayrılır (TSE 1991).

Yüzlerdeki ilmek varlığına göre;

1. Tek yüz ilmekli havlu kumaşlar

2. İki yüz ilmekli havlu kumaşlar olmak üzere iki tipe ayrılmaktadır (TSE 1991).

Havlu kumaşlar hatalarına göre;

1. Birinci seçim

2. İkinci seçim

3. Üçüncü seçim olmak üzere üç seçime ayrılmaktadır ( TSE 1991).

HAVLU KUMAŞIN YAPISI

Bir havlu kumaş üç grup iplikten meydana gelmektedir.

1. Hav çözgüsü

2. Zemin çözgüsü

3. Atkı

Zemin Çözgü İpliği: Zemin çözgü ipliklerinde aranılan önemli özellik mukavemetinin yüksek olması ve sürtünme ile tüylenme meydana getirmemesidir. Gerek yüzey düzgünlüğü, gerekse havlunun kalitesi bu ipliklere bağlıdır. Genellikle 20/2 Ne ya da 10/1 Ne pamuk ipliği kullanılır (Acar 2004). Zemin çözgüsü, havlu kumaşı bir arada tutan ve dokuma sırasında yüksek gerginliğe sahip iplik sistemidir. Maliyetlerin azaltılması amacıyla zemin çözgüsü için dokuma özellikleri taşımayan iplik tercih edilmektedir.

Hav Çözgü İpliği: Havlu kumaşlarda aranan en büyük özellik olan su tutma özelliğini bu iplikler vermektedir. Hav iplikleri genelde tek kat olmasına karşın özel durumlarda Ne 20/2 ipliklerde kullanılabilir (Acar 2004).

Atkı İpliği: Pamuk, polyester, floş ipliği yaygın olarak kullanılan ipliklerdir. Genellikle 16/1 Ne, 20/1 Ne iplikler kullanılır ( Acar 2004).

HAVLUDA KULLANILAN İPLİKLERİN ÖZELLİKLERİ

Havluda kullanılan ipliklerin sahip olması istenilen özelliklerini aşağıdaki gibi sıralanabilmektedir:

1. Yüksek oranda su emicilik

2. Yüksek yaş dayanım

3. İyi boyanabilirlik

4. İyi renk haslığı

5. Yıkanabilirlik ve kolay temizlenme

6. Yumuşak tutum

7. Alerji yapmama

8. Düşük maliyet

9. Kolay elde edilebilirlik olarak sınıflandırılabilir (Acar 2004).

DOKUMA HAZIRLIK İŞLEMLERİ

Dokuma hazırlık işlemleri, dokuma sırasında atkı ve çözgü ipliğinin en iyi performansı gösterebilmesi dokuma işleminden önce yapılan işlemlerdir.

Çözgü Çözme: Bu işlemde, plana göre cağlığa yerleştirilmiş olan bobinlerden çözülen iplik yönlendirici ve gerginlik ayarlayıcılardan ve taraktan geçerek çözgü levendine sarılır. Çözgü çözmede iki ana sistem uygulanmaktadır. Seri çözgü çözme sistemi ve bölümlü çözgü çözme sistemi. Çözgü çözerken bobinlerin yerleştiği cağlığın kapasitesi yeterli ve çözgüyü oluşturan iplik sayısı çok yüksek değilse, bobinlerden çekilen iplikler çözgü levendine doğrudan sarılabilir. Bu sistem direkt çözgü çözme sistemi olarak tanımlanır. Kumaş eninin fazla olduğu ya da kumaş sıklığının yüksek sayıda çözgü ipliği olmasını gerektirdiği kumaşlar ve desenli kumaşlar için dokuma hazırlığında çözgü, bölümler ya da çileler halinde çözülür. Bu bölümler önce konik tambura oradan da çözgü levendine sarılır. Bu işlem bölümlü çözgüleme adını alır (Acar 2004).

Çözgü Haşıllama: Pamuklu dokumacılığında çözgü ipliklerine, dokuma sırasında sürtünmelere karşı kayganlık, gerilmelere karşı dayanım ve esneklik vermek amacıyla çözgü haşıllama işlemi uygulanması gerekir. Çözgü haşıllama işlemi, çözgü ipliklerinin, lifleri geçici olarak birbirine yapıştırmak amacıyla kıvamlı bir madde ile kaplanmasıdır. Bağıl maddesi; gerekli kıvamı, çabuk kurumayı, dokuma koşullarına dayanımı ve dokuma sonrasında çabuk sökülmeyi sağlayan bileşimlerde hazırlanır (Acar 2004). Zemin ve hav çözgülerinin haşıllanması arasında farklılık bulunmaktadır. Dokuma sırasında daha yüksek gerginliğe maruz kalan zemin çözgüleri olduğu için hav çözgüleri zemin çözgülerine göre daha az miktarda haşıllanır. İşletmeler, hav çözgüsünü hiç haşıllamamayı tercih etmektedirler.

Taharlama: Tahar, çözgü ipliklerinin istenen sıraya göre tarak dişleri ve gücü telleri arasından geçirilme işlemidir. Böylece çözgüler sıralanır, çaprazlaşmaları önlenir ve çözgü sıklığı belirlenir. Şekil 2.3’ de ilmeli yapı üretim işlem akış şeması gösterilmektedir. Şekil 2.3’ deki ilmeli yapı üretim işlem akış şemasında gösterildiği gibi zemin hav çözgüleri çözüldükten sonra haşıllanır ardından taharlama işlemi gerçekleşir. Atkı iplikleri üretime katılarak çözgü iplikleriyle dokuma işlemi gerçeleşir. Böylece dokuma işlemini sırayla kalite kontrol, boya, konfeksiyon işlemleri takip etmiş olur. Üretim işlem akışı sırasında önemli unsurlardan biri kalite kontrolün sürekliliğidir. Havlu kumaş dokumada çözgü iplikleri genelde tarak dişlerinden ikili olarak geçirilir. 110/2, 115/2, 120/2 yaygın kullanıma sahip tarak numaralarıdır. Tarak numaralarında paydaki numara 10 cm.’ deki tarak diş sayısını, paydadaki numara ise dişten geçen çözgü iplik sayısını verir (Acar 2004). Taharlama işleminden sonra dokuma işlemi gerçekleşir ve ardından kalite kontrol, terbiye ve konfeksiyon işlemleriyle üretim gerçekleşmiş olur.

Havlu kumaşlar, hav başına 2, 3, 4, 5 veya daha fazla atkılı olarak üretilirler. En yaygın üretime sahip olan atkılar 3 atkılı olan tiptedir. Hav başına üç atkı düşen bir havlu kumaşın dokunması sırasında ilk iki atkı, tarak tarafından kumaş oluşum çizgisinden hav boyunun yaklaşık iki katı kadar uzaklıkta bırakılır. Bu, tefenin hareketinin sınırlandırılmasıyla gerçekleştirilir. Üçüncü atkı atımından sonra ise tefe tam hareket yaparak üç atkıyı birden kumaşa dahil eder. Zemin çözgüleri gergin, hav çözgüleri ise gevşektir. Atkı iplikleri zemin çözgüleri üzerinden kayarak ve hav çözgülerini de beraberinde çekip hav oluşturmalarını sağlayarak kumaşa dahil edilir (Acar 2004). Havlu kumaşın çözgü doğrultusu boyunca kesit görünüşü şekildeki gibidir.

Havlu kumaşın çözgü doğrultusu boyunca enine kesit görünüşü (Acar 2004) Şekilde görüldüğü üzere çözgü iplikleri hav ve zemin çözgüsü olarak iki sistemdir. Atkılar ise tek sistemden oluşur. Temel Türk havlusunda üst hav çözgüsü ve alt hav çözgüsü ile birinci ve ikinci zemin çözgüleri kendi aralarında 2/1 ribs örgü oluşturur.

Çözgüler kumaş eni boyunca 1:1 yada 2:2 hav ve zemin çözgüsü biçiminde sıralanabilir. Şekil de üç atkılı temel Türk havlusunun 1:1 ve 2:2 çözgü düzenindeki örgü raporları verilmektedir.

Hav boyunu belirtmenin yolu 10 cm havlu kumaşta bulunan bir hav çözgüsü uzunluğunu bulmaktır. Gramaj ayarlamada ve kumaş kalınlığında büyük etkiye sahiptir.

Havlu kumaşın taşıması gereken özellikler:

1. Estetik görünüm

2. Yüksek oranda su emicilik

3. Yüksek oranda yaş mukavemet

4. İyi boya alabilme ve yüksek renk haslık değeri

5. Yıkanabilirlik ve kolay temizleme

6. Yumuşak tutum olarak sınıflandırılmaktadır ( Acar 2004).

Havlu kumaşa özgü fiziksel özellikler:

Nem Emme: Gerek hav iplikleriyle kumaş yüzey alanıma artırılması, gerek yüksek emicilik özelliğine sahip pamuk ipliğinin kullanılması havlu kumaşa yüksek nem emme özelliği kazandırır (Acar 2004).

Isı Tutma: Havlu kumaş yüzeyini kaplayan havlar havayı hapsederek kumaşa yüksek derecede ısı tutma özelliği kazandırır (Acar 2004).

Buruşmazlık: Havların kumaşa kalın bir yapı kazandırması, kumaşın buruşmasına engel oluşturur (Acar 2004). Matlık Havların kumaşa oldukça pürüzlü bir yüzey oluşturması, havlu kumaşa mat özellik kazandırır. Bu durum yalnız kadife traşlamadan geçmemiş havlu kumaşlar için geçerlidir. Kadife havlu kumaşlar ise parlak bir görüntüye sahiptir (Acar 2004).

HAVLU DOKUMA MAKİNALARINDA OPTİMUM ÇÖZGÜ GERGİNLİĞİ VE HAVLU KUMAŞLAR ÜZERİNE ETKİSİ

Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalı Semih DEMİRAL

Danışman : Yrd. Doç. Dr. Güngör DURUR