1.GİRİŞ
Hazır giyim ve konfeksiyon sektörü ülkemiz endüstrisi içinde çok önemli bir yere sahiptir.
Sektörün ülkemizin dıs satımları içindeki önemi giderek artıs göstermektedir. Hazır giyim
ürünlerinin kalitesini etkileyen en önemli unsurlardan biri de ütü, kalite kontrol ve paketleme
islemleridir. Hazır giyim üretiminde ütülemenin özel bir önemi vardır. Bir giysi ne kadar
düzgün dikilirse dikilsin, güzel görünmesini sağlayan ütü islemleridir.
Hazır giyim sanayi, çesitli tekstil üretim faaliyetlerinin en son halkasını teskil etmektedir. Bu
sektör de kalite son derece önemlidir. Zira hazır giysilerin istenilen fiyatla satılabilmesi ancak
tüketici isteklerinin karsılanması ile mümkün olabilir. Kalite deyince, bir ürünün ihtiyaca
uygunluğu, iyi veya kötü olusu akla gelir. Hazır giyim ürünlerinde kalite fiyat kadar önemli
bir satıs etkenidir.
Hazır giyim sektöründe rasyonel çalısmanın ana prensiplerinden biri de paketleme
(ambalajlama)dır. Paketleme bir yandan maliyeti, diğer yandan da satısı etkileyen bir
unsurdur. Paketlemenin albenisi ve reklam fonksiyonu konteynırlara bile sıçramıs
durumdadır. Kuskusuz bu noktada paketlemenin form ve içeriği ile ilgili açıklamaların yanı
sıra malların müsterilere hasarsız iletilmesi kaygısı da önemli rol oynamaktadır. Ayrıca bu
konuda özellikle ihracat paketlemelerinde ISO standartlarına uyma zorunluluğu da
bulunmaktadır. [1]
2. DENEYSEL VE TEOR
İK ÇALIŞMA
2. 1. HAZIR GİYİM ÜRETİMİNDE ÜTÜ- KALİTE KONTROL - PAKETLEME
İ
SLEMLERİ
Hazır giyim üretiminde dikim islemleri arasında ve dikim islemleri tamamlandıktan sonra
giysi türüne göre ütü ve pres islemleri gerekmektedir. Genel olarak küçük parçaların
hazırlanması sırasında uygulanan ütüleme islemleri çoğu kez dikis açma, yapıstırma ve
düzgünlestirme amacıyla yapılan islemlerdir. Bu islemler ara ütüleme olarak bilinir. Dikim
isleminin bazı asamalarında büyük parçalara sekil verilmesi için ara presler kullanılır. Bitmis
giysi üzerinde yapılan ütülemenin amacı ise giysiye biçim vermektir. Bu islemler son ütü
islemleri adını alarak bölümler ve asamalar halinde uygulanırlar. Ara ütü islemlerinde
elektrikli el ütüleri ve elle çalıstırılan bu harlı ütüler kullanılmaktadır. El ütüleri genellikle tek
katlı küçük parçaların ve astarların ütülenmesinde kullanılır. Dikis açma islemlerinde ve kalın
parçaların ütülenmesinde buharlı el ütüleri ile vakum çekisli ve ısıtmalı ütü masaları birlikte
kullanılır. Bu masalar elektrik akımıyla ısıtılır. Böylelikle rutubetin masa üzerinden çabuk
geçmesi sağlanır. Ayrıca ütüde soğutmayı sağlamak ve buharı emmek üzere masalar vakum
tertibatı ile donatılmıstır.[2]
Ütüleme, çok özel ütü-preslerin yapılmasına karsın malzemeye elle hareketin verildiği emek
yoğun bir çalısmadır. Bu nedenlerle de kaliteyi ve maliyeti doğrudan etkiler. Kaliteyi
arttırmak ve maliyeti azaltmak için is yeri düzenlemesinin dikkatle yapılması gerekmektedir.
Kalite kontrol, sadece üretim asamasında değil, üretim öncesi ve sonrasında da yapılan ve
isletmenin diğer bölümleriyle yakın iliskisi olan bir fonksiyon olarak düsünülmelidir. Kısaca
kalite kontrolü, tüketici isteklerini en ekonomik düzeyde karsılamak amacıyla isletme
organizasyonu içindeki çesitli ünitelerde, kalitenin yaratılması, yasatılması ve gelistirilmesi
yolunda çabaların koordineli bir sekilde birlestirildiği bir sistemdir.
Hazır Giyimde Kalite Kontrolünün Yararları:
-Mamul ürün kalite düzeyinin yükselmesine,
-Son kontrolde islerin geri çevrilmemesine
-Satıs mağazalarında sikayetlerin azalmasına,
-Firma prestijinin artmasına,
-Dikisteki çalısmaların kolaylasmasına,
-Tamirlerinin azalmasına,
-Personel moralinin yükselmesine ve dolayısıyla
-Maliyetin düsmesine neden olur.
2. 2. Hazır Giyim Sektöründe Paketleme de Kullanılan Malzemeler ve Özellikleri
Hazır giyim sektöründe giysiler genelde belli bir üretim (kumas seçimi, kalıp hazırlama,
kesim, dikim, ütü, son islemler, kalite kontrol) sürecinden geçtikten sonra paketleme ve
sevkiyat bölümüne gelir. Burada giysiler durumlarına ve müsterinin (alıcı firmanın) isteğine
göre katlanarak posetlenir ve kolilere konularak sevkiyatı yapılır. Ya da askılara takılarak
posetlenir ve sevkiyatı da askı sistemindeki bir nakliye aracı ile yapılır.
Paketleme isleminin amacı, giysilerin bedenini, rengini, cinsini vb. özelliklerini belirlemek,
düzgün ve net görünmesini sağlamak, giysilerin kirlenmesini ve yıpranmasını önlemek,
gideceği yere sağlam ulasmasını sağlamaktır.
Paketleme islemi yapılırken genellikle kullanılan malzemeler sunlardır: Katlama kartonu, kart
etiket, ip, çengelli iğne, kılçık, sticker, askı, seffaf kağıt, poset, koli, koli bandı, çember (koli
için), koli üstü bilgi kağıdıdır.[1]
2.3. Hazır Giyim Sektöründe Paketlemede Dikkat Edilecek Noktalar
Paketleme; bir malın tasınması, depolanması ya da satısa hazır hale getirilmesi islemidir.
Paketleme islemi yapılırken müsterinin (siparisi veren alıcı firmanın ) vermis olduğu siparise
göre mallar üretilir, paketlenir ve sevkiyatı (yüklemesi) yapılır.[1]
Müsteri, malı üretici firmaya verirken istediği tüm detayları net bir sekilde yazılı olarak
bildirir. Bu bir siparis dökümüdür. Siparis dökümündeki bulunan bilgiler mutlaka yazılı
olmak zorundadır. Aksi takdirde üretim yanlıs yönlendirilmis olur ve bu da müsterinin
hatasıdır.
Üretici firmada almıs olduğu siparis dökümünü ve üretimde kendisinden kullanacağı
malzemeler varsa bunları müsteriye onaylatmak zorundadır. Onay almayan bir malzeme
kullanıldığında üretici firma hatalıdır.
Müsteri tarafından üretici firmaya verilen siparis dökümü söyledir:
Yapılacak olan malın kumas bilgisi, renk bilgisi, beden bilgisi, etiket bilgisi, aksesuar bilgisi,
ambalajlama sekli, yükleme sekli, malda dikis tekniği, iplik kalınlıkları ve renkleri, ve özel
istek varsa bunların belirtilmesidir.
Hazır giyim ürünlerinin sevkiyatı sırasında herhangi bir sorun çıkmaması için paketleme
yapılırken asağıdaki ayrıntılara dikkat edilmelidir.
- Kumasların cinslerinin aynı olmasına,
- Renklerin birbirleriyle aynı olmasına,
- Bedenlerinin birbirleriyle aynı olmasına,
- Đstenen ölçülerle ürünün aynı olmasına,
- Ütüsünün düzgün olmasına,
- Aksesuar olarak kullanılan malzemelerin doğru olarak kullanılmasına,
- Kullanılan kart etiketlerin doğru olmasına,
- Katlamanın düzgün sekilde olmasına
- Katlama esnasında malın içinde ip, iğne vb. seylerin kalmamasına,
- Doğru posetlerin kullanılmasına,
- Asorti sayılarının doğru olmasına,
- Dikis tekniği ile kullanılan ipliğin uygunluğuna,
- Koli üstü bilgi kağıdındaki bilgilerin doğru olmasına,
- Koli poset ölçülerinin, içine konacak malın ölçülerine uygun olmasına dikkat edilir.
2.4.Hazır Giyim Sektöründe Paketleme Sonucu Yapılan Yükleme
Daha öncede belirtildiği gibi paketleme bir malın tasınması, depolanması ya da satısa hazır
hale getirilmesi islemidir. Bu islem yapılırken giysilerin durumları ve müsterinin vermis
olduğu paketleme-yükleme detayları göz önünde bulundurulur. Üretici firma kendisine göre
paketleme-yükleme yapamaz. Bunun için müsteri tarafından üretici firmaya malda istediği
paketleme-yükleme detayları yazılı olarak verilmelidir. Üretici firmada bu bilgilere uymak
zorundadır. Aksi halde mal müsteri tarafından kabul edilemez ve satıs yapılamaz.
Müsteri tarafından belirlenen paketleme ve yükleme detayında koli poset ölçüleri, artikel,
renk-beden numaraları, kullanılması gereken etiketler ve malın asortisi hakkında bilgiler
bulunur.
Paketleme islemi yapılırken giysilerin durumları da göz önünde bulundurulur. Çünkü
giysilerin durumlarına göre paketleme seklide değisir. Örneğin; penye, t.shirt, elbise,
pantolon, gömlek vb. katlanması mümkün olan giysiler verilen ölçülere göre katlanır. Gerekli
etiketler basılır, posetlenir, asortisine göre kolilere yerlestirilir ve ambalajlanır. Üzerine koli
üstü bilgi kağıdı yapıstırılır.
Ayrıca ceket, takım elbise, mont, kaban, pardesü, gelinlik, fantezi elbise vb. gibi katlanması
mümkün olmayan giysiler ütülendikten sonra askılara takılarak, gerekli etiket ve stickerları
ilave edildikten sonra giysilere uygun poset ve ya kılıflara konulur.
Bütün bu paketleme islemleri yapıldıktan sonra katlanarak paketlenen ve kolilere konan
mallar koliler halinde, katlanamayan ve askılara takılıp posetlenen malların da askı
sistemindeki nakliye araçlarıyla sevkiyatı yapılır.
Sevkiyatı yapılan mallar Avrupa ülkelerine gidiyorsa posetlerin ve kolilerin üzerinde çevreci
ve geri dönüsüm ibaresi bulunması gerekir (Sekil 1.)
S
ekil 1.Posetlerin ve kolilerin üzerinde bulunması gereken geri dönüsüm ibaresi
Paketlemede çevreyi korumak için önlem alındığında hem paketleme maliyetine hem de
atıklardan tasarruf edilmesine yardımcı olunmaktadır.
2.5. HAZIR GİYİM SEKTÖRÜNDE ÜRETİLEN ÖRNEK BİR ÜRÜNÜN ÜTÜ-
KALİTE KONTROL - PAKETLEMENMESİ
Hazır giyim sektöründe giysiler; istenen ölçüler esas alınarak elde edilen kalıplardan seri
halde ve provasız olarak üretilir. Daha sonra da müsterinin ölçülerine göre satılır.
Bu çalısmada, bir hazır giyim isletmesinde atlet-tshırt üretimi süreci gözlemlenerek giysiye
uygulanan ütü, kalite kontrol ve paketleme islemleri sırası ile sunulmustur.
Üretimin istenilen kalitede olması için ütü, kalite kontrol ve paketleme islemleri çok
önemlidir. Bu bölümlerde eğitilmis kisiler çalıstığı sürece iyi sonuç alınacağı bir gerçektir.
Hazır giyim sektöründe atlet-tshırt üretiminde dikim islemlerinin arasında ve dikim islemleri
bittikten sonra ütü islemleri gerekmektedir. Atlet-tshırt üretiminde arka beden parçalarının
birlestirilmesi, arka yakaya karyoka, ön kol biye, arka yaka + kol biye, parça takma,
birlestirme, karyokası, sağ omuz, yaka biye, sol omuz, yan çatma, kol kapama, yaka kapama,
arka yaka önü, etek recme kullanılmaktadır.
Atlet üretiminde dikim sonrası bitmis ütüsü yapılırken, çok dikkat edilerek ütülenir.
Ütüleme, ütü makinelerinin kullanılmasına rağmen giysiye elle hareket verildiğinden emekyoğun
bir çalısmadır. Bu nedenlerle de kalite özelliklerini iki açıdan incelemek mümkündür.
1- Dikim öncesinde ve dikim esnasında yapılan kalite kontrolleri: Kumas ve yardımcı
malzemenin kesilmesinden önce yapılan kalıp kontrolü, yardımcı malzemenin hatasız olarak
kesilmesi, dikiste rahat bir çalısmayı sağlar. Kesimden gelen islerin çıt yerleri, bütün kesim
parçalarının tam olup olmadığı dağıtım masasında kontrol edilir. Dikis kalitesi, dikisin
sağlamlığı, düzgünlüğü ve görünüm özellikleriyle ilgilidir.
Dikiste;
-Dikis genisliği, (5 dikis/1 cm. gibi)
-Makine iğnesinin kumasın kalınlığına veya inceliğine göre değistirilmesi,
-Đpliğin renk ve kalınlık seçimi,
-Kumas ve yardımcı malzemenin ütüde ve yapıstırmada sıcaktan göreceği değisikliklerin
önceden hesaplanması,
-Belirli miktarlar da belli yerlere (omuz gibi) verilen bollukların hatasız olarak verilmesi,
-Düğme, vb. diğer yardımcı malzemelerin doğru, düzgün ve sağlam bir sekilde dikilmesi,
-Etiketlerin yerinde ve düzgün dikilmesi gerekir. Ütü kalitesi ise son kontrolde önemlidir.
Eğer yetersiz ise tekrarlanabilir.
Bir kalite kontrol sisteminin kurulmasını gerektiren kalite ise, islem hataları ile ilgili kalitedir.
Bu hatalar kesim, dikim, ütü ve pres islemlerinde ortaya çıkabilir. Hataya yol açan olay,
islemlin yanlıs uygulanması veya uygulama sırasında gerekli dikkatin gösterilmemis
olmasıdır. Kesim kalıpları ve is analizleri sonucu hazırlanan operasyon tanımları, islemlerin
nasıl yapılması gerektiğini, islem süreleri ile birlikte açıklama ve çizimlerle gösterdiğinden
firma kalite standartları olarak da kullanılabilir.
2- Đslem hataları ve bunların yol açtığı görünüm hataları: Đslem hatalarının nedenleri ve hangi
asamada ortaya çıkmıs olabileceği, kalite kontrolcülerin tecrübe ve teknik bilgileriyle ortaya
konabilir. Đslem hataları saptandığında yapılacak ilk is, hatanın değerlendirilmesidir. Hatalar;
düzeltilebilen ve düzeltilemeyen olmak üzere iki türdür.
Düzeltilebilir hataları olan bitmis veya yarı bitmis atlet-tshırtler bir tamir grubuna verilerek
düzeltilebilir. Bu durumda ayrı bir onarım grubu gerekmektedir. Bu hem makinelerin, hem de
belirli, bir isgücünün üretim kapasitesinin dısında tutulmasına yol açar.
Düzeltilebilir hataları olan atlet-tshırtlerin düzeltilmesi için bir baska yol ise, atlet-tshırtteki
hatanın olustuğu islem saptanır ve islemin yapıldığı noktaya geri gönderilerek hata giderilir.
Bu yöntem, hatanın yapıldığı islemlerde üretimin yavaslamasına ve birikim nedeniyle diğer
islemlerin aksamasına yol açabilir.
Düzeltilemeyen hatalar ise, hatalı ürün ambarına gönderilir. Daha sonra hatalı ürünler
mümkünse indirimli fiyatlarla satılarak değerlendir.
Bitmis bir atlet-tshırtte hatalı ürün olarak ayrılmasını gerektiren ve düzeltilemeyen hatalar
s
unlardır:
-Simetri hataları (özellikle yaka, omuz vb.)
-Düzgün olmayan uzun dikisler,
-Düzeltilme imkanı olmayan potlar,
-Yapıstırılan telaların yüzey bozuklukları (kabarıklık, dönüklük vb.)
-Ekoselerde, omuz ve yan dikislerde karelerin tutması.(2cm boyutundaki karelerde 0,5cm’yi
geçen kaymalar hata olarak kabul edilir.)
-Çıkmayan lekeler,
-Ütü yanıkları,
-Yanlıs montajlanmıs parçalar (renk farkı olan parçalar)
Günümüzde hazır giyim sektörlerinde uygulanan kalite kontrolü, hatalı ürün ihtimalinin
azalması için kalite düzeyinin belirlenmesi ve bu düzeyin korunması ile ilgili çalısmalar olup,
kalite standartlarının saptanması, ölçülmesi ve uygulamada standartlara uyulması ile ilgili
denetim ve önlem çalısmalarının tümüdür.
3. BULGULAR
3.1. Atlet-Tshirt Katlama Tekniği
Hazır giyim sektöründe atlet-tshırt üretiminde kullanılan ütüleme sekli, katlama ve paketleme
islemlerinde büyük isletmelerde özellikle otomatik katlayıcılar kullanılmaktadır. Fakat henüz
o asamaya gelemeyen küçük isletmelerde ise, insan gücü kullanılarak elde katlanıp
paketlenmektedir. Burada otomatik katlayıcılar kullanmaktaki en önemli amaç, görünümde
kalite ve isgücünde verimlilik sağlamaktır.
Hazır giyim isletmesinde atlet-tshırt üretim süreci gözlemlenerek, giysiye uygulanan dikim
islemi sırasında ve sonrasındaki ütüleme, resim 1’de verilmistir.(Resim 1.a, 1.b, 1.c, 1.d.)
Ütüleme islemi bitiminde ürünler kalite kontrol bölümüne gelir. Ürün üzerinde ölçülerin
sipariste formundaki birimlere uygunluğuna dikkat edilir. Modele göre ölçüm yerleri
belirlenen omuz, boy, kol oyuntusu, yaka açıklığı, yaka düsüklüğü, yaka genisliği ve beden
genisliği gibi yerlerin ölçü kontrolü yapılır. Ürün üzerindeki aksesuar, etiketlerin numune ve
siparise uygunluğu kontrol edilir. Son olarak ta ürünün ön yüzü, arka yüzü ve iç kısmı da
Kalite kontrolden geçen ürünler, 25x40 cm ölçülerindeki katlama kartonu kullanılarak
katlanan ürünler bedenlerine göre ayrılarak, kolilenmesi için raflara yerlestirilir. ( Resim 3.a,
.
Raflardan alınan ve gerekli kart etiketleri takılarak katlanmıs ürünler, asorti sayılarına göre
ürünlerin ön yüzleri üste gelecek sekilde kolilere iki sıra halinde yerlestirilir. Kolilerin üstü
koli bandı kullanılarak kapatılır. Kolinin yan görünen yüzeyine koli üstü bilgi formu ve
ürünün gönderileceği ülkenin bayrağı yapıstırılır. ( Ürün dısarıya ihraç edildiği ve siparisinde
bu sekilde olduğu için) ( Resim 4.a, 4.b, 4.c, 4.d, 4.e.) Ürün artık sevkiyata hazırdır.
3. 2. Atlet-Tshırt Paketlemede Kullanılacak Malzemeler ve Özellikleri
Günümüzde hazır giyim sektöründe çesitli model ve renklerde üretilen Atlet-tshırt paketleme
islemi yapılırken kullanılan malzemeler ve özellikleri asağıdaki gibi sıralanabilir.
-Katlama Kartonu: Bu modelde katlama kartonu 25x40 cm ölçülerindedir. Fakat bu ölçüler
firmalara, modele ve isteğe göre değisir. Katlama kartonu, sert beyaz kartondan hazırlanmıstır
ve katlamanın düzgün olması, istenen ölçülerde olması ve katlandıktan sonra görüntünün net
olması için kullanılır.
-Firma Kart Etiketi: Buna reklam etiketi de denir ve Atlet-tshırt yaka etiketine takılır.
Adından da anlasılacağı gibi etiketin üzerinde malı üreten firmanın adı ve arması bulunur.
Đ
nce kartondan yapılmıs olan etiketin ön tarafında malı üreten firmanın arması, telefon
numarası ve üretim yeri, arka tarafında ise gömleğin kalitesi, bedeni, fiyatı, kullanım
talimatları, atlet-Tshırt üretimi yapılan adresi ve yine telefon numarası vardır. ( Sekil 2.a.-
- Poset: 25x40 cm ölçülerindedir. Kapanma yeri kendinden yapıskanlıdır. Posetin ölçüleri ve
kapanma özelliği firmalara ve isteğe göre değisir. Bazı posetlerde uluslar arası simgelerin
anlamları, çevreci ve geri dönüsüm isaretleri bulunur. (Sekil 3.)
-Koli: 40x54x40 ölçülerinde kraft liner oluklu kartondan yapılmıstır. Kolinin ölçüsü
müsterinin isteği ve asorti sayısına göre değisir. Kolinin üzerinde geri dönüsüm ve çevre
ibaresi vardır.
myo-os.duzce.edu
