Hazır Giyim Üretiminde Kalite Kontrol
Hazır giyim sanayi, çeşitli tekstil üretim faaliyetlerinin en sın halkasını teşkil etmektedir. Bu sektör de kalite son derece önemlidir. Zira hazır giysilerin istenilen fiyatla sarıla bilmesi ancak tüketici isteklerinin karşılanması ile mümkün olabilir ki buda ancak hatasız üretimle mümkündür. Zira en küçük bir kesim hatası sonunda çeşitli uyumsuzluklar ortaya çıkacak ve kalite düşecektir.
Hazır giyim yada konfeksiyon mamullerin de özellikle iki grupta incelenebilir .
1-Kumaş ve yardımcı malzeme kalitesi:
Kumaş kalitesi kumaşın büyük ve görünen hatalardan uzak oluşu, ekose kumaşlarda ekoselerin çarpık olmayışı, farklı renk tonlarında ve farklı desenlerde olmayışı, çek memesi tüylenmemesi ile belirlenir. Kaliteyi etkileyen yardımcı malzemeler ise Astar telâ ve dikiş ipliğidir. Astarın buruşmazlığı su ile lekelenmemesi, çekmemesi, telanın çekmemesi ipliğin sağlam olması istenir. Kumaş kontrolünün nasıl uygulanacağını aşağıdaki detaylı bir biçimde açıklanmıştır.
Hazır giysi işletmesinin ambarına her yeni kumaş geldiğinde aynı cins ve renk kumaşların birer topunda 1 metre ölçülenerek işaretlenir,daha sonra kumaşa bir el ütüsü ile bol miktarda buhar, verilerek çekiştirilmeden ütü yapılır. Ütülenen kumaş tam kurumaya bırakılır. Kuruma sonunda kumaşın en ve boyundan kaç santim çektiği, kumaşın buhar ve ütüden sonra kabarıp kabarmadığı kontrol edilir.
Eğer kumaş kabarıp tüyleniyorsa hiç kesime alınmaz.
Kumaş boydan 2 cm kadar çekmişse kesim tapılırken örneğin ceket ve kol boyuna 1 cm ilâve yapılır. Pantolon boyuna ise 2 cm ilâve edilir.
Eğer kumaş enden 2 cm çekmiş ise kalıp numaraları değiştirilebilir (50 kalıp kullanılıp 48 beden numarası verilir)
Kontrol edilen topların kartlarına bu bilgilerin yanında kumaş hatalarının kaç metrede bir tekrar ettiği de yazılır.
2.Üretim:
Üretim kalitesi iki bölümde incelenebilir;
a- Dikiş ve ütü kalitesi
Dikişin sağlamlığı, dikiş uzunluğunun iyi ayarlanmış olması ile ilgilidir. Ütü kalitesi ise son kontrolde önemlidir.
b-İşlem hatalarının ve bunların yol açtığı görünüm hatalarının bulunmaması,
İyi bir mamulden üretim hatası bulunmayan düzgün bir görünüm istenir. Üretim hataları çeşitli işlemlerin yanlış yapılmış olması sonucu oluşur. Bu tip hatalar saptandığında önce hata değerlendirilmesi yapılarak hatalar düzeltilebilir ve düzeltilemeyen hatalar olarak sınıflandırılır.
Buna örnek olarak erkek ceket ve pantolonları da düzeltilebilir ve düzeltilmeyen hatalar aşağıda maddeler halinde verilmiştir:
CEKET: Düzeltilebilen hatalar
1-Sason dikiminin muntazam olması
2-Yan cep Flâtosunun düzgün dikilmiş olması
3-Cep kapağının ve gazi dikişinin düzgün dikilmiş olması
4-Yan ve arka dikişlerin düzgün olması
5-Üst yaka takılmasının düzgün olması
6-Yaka gazi dikişinin düzgün olması
7-Askı dikişinin düzgün olması
8-Mostura dikişinin düzgün olması
9-İlik yapımının düzgün olmayışı ve düğme dikiminin hatalı olması (yerinde olmayışı)
10-Petü cebini yerinde olmayışı ve düzgün dikilmeyişi
11-Omuz dikişinin düzgün olmayışı
12-Kolların iç ve dış dikişlerinin düzgün olmayışı
13-Aparturanın düzgün yapılmamış olması
14-Kol ağzı dikişlerinin hatalı yapılması
15-kol gazi dikişinin düzgün olması (kaynarizma dikişinin,vatka takılmasının, kavadıra kapanmasının düzgün olması)
16-İç astar ceplerinin düzgün yapılmaması
17-Refakat ve beden etiketlerinin yanlış dikilmesi
18-Düzeltilebilecek olan astar defoları
19-Astar sason, yan dikiş ve arka dikişlerinin düzgün olmaması
20-Etek kıvırmasının düzgün olmaması, eteğin astara düzgün dikilmemesi (astarın fazla kolalı veya gergin olması)
21-Arka astar pilesinin düzgün olmaması
22-Kol astarlarındaki düzgünsüzlük (uzun veya kısa olması)
23-Kolların eşit olarak yerine takılmaması (ileri veya geri takılması)
24-Yaka keçesinin düzgün dikilmemiş olması
25-Uzun ve kısa dikişlerin sökük olması, gevşek dikilmiş olması
26-Ütü ve presın düzgün yapılmamış olması
27-Ekoseli kumaşlarda ceplerin yan, arka ve kol karelerinin birbirini tutmaması (düzeltilebilecek şekilde olanlar) 0,5 cm. ye kadar olan kare kaymaları simetri olmak şartı ile kabul edilecektir.
1cm.ye kadar olan petü karelerde simetri olmak şartı ile kare kayması hatalı sayılmayacaktır.
28-Simetri hataları (yakalarda, omuzlarda, ceplerde) düzeltilebilecek olanlar
29-Ceketi meydana getiren parçalardan bir veya bir kaçanda renk farklılığının bulunması (düzeltilebilecek olanlar)
DÜZELTİLEMEYEN HATALAR (Defolu)
1-Kumaş defosu bulunması (dokuma,apre boya hataları vs.)
2-İşletmede temizlenemeyen lekeler
3-Astar defoları (düzeltilemeyecek olanlar)
4-Makas kaçığı
5-İliğin yanlış yerde ve tarafta açılması
6-Ekoseli kumaşlarda karelerin tutmaması (yakalarda, kollarda, omuzlarda, ceplerde, yan ve arka dikişlerde) (0.5 cm. den fazla olması halinde)
7-Simetri hataları (bantlarda ve kesimde ceket parçalarının değişik bedenlerle karışması neticesinde meydana gelebilir)
8-Beden ölçülerinin yanlış uygulanmış olması
9-Düzeltilmeyen potlar ve büzülmeler.
PANTOLON: DÜZELTİLEBİLEN HATALAR
1-Sağ ve sol fermuar dikimi düzgün değilse (fermuar rengi nin kumaş renginde olması)
2-Patlet üst dikişinin düzgün olmaması
3-Kemerlerin bedene dikiminin düzgün olmayışı
4-Köprülerin eşit aralıkta olmaması ve eğri dikilmiş olması
5-Kemer telâsının kemere dikiminin düzgün olmayışı
6-Kemer baskı dikişinin düzgün olmayışı
7-Yan cep yapımının düzgün olmayışı (üst gazi dikişi iç torba dikişinin düzgün olmayışı)
8-Arka cep flâto dikiminin ve iç torba dikiminin düzgün olmayışı
9-Pontriz dikişlerinin düzgün olmayışı (cep kenarlarında)
10-Sason dikiminin düzgün olmayışı
11-Kanca takılmasının düzgün olmayışı
12-İki parçayı birleştiren çatkı dikişinin ve büyük bedenlerde ağ dikişine konulan parçaların (Kuş’un) eşit olmaması, düzgün dikilmemesi
13-Dış boy ve iç boy dikişlerinin bir dikiş payının 7 mm.nin altında ve üstünde olması
14-Diz astarının gergin ve fazla kolalı olması
15-Overlok dikiminin düzgün olmaması
16-İşletme işersinde temizlenebilen lekeler
17-beden ve refakat etiketinin değişik takılmış olması
18-İliğin yanlış yerde açılması ve iliğin yerinde dikilmemesi
19-Ütü ve presin muntazam yapılmamış olması
20-Sökük ve gevşek dikilmiş olan kısa ve uzun dikişlerin bulunması
21-1cm. ye kadar olan petü karelerde simetri olmak şartı ile kare kayması hatalı sayılmayacaktır
22-1cm. den büyük karelerde 0,5 cm.ye kadar olan kaymalar kabul edilecektir. (simetri olmak şartı ile)
DÜZELTİLEMEYEN HATALAR (Defolu)
1-Kumaş defosu bulunması (dokuma,apre,renk vs)
2-İşletme içersinde temizlenemeyen lekeler
3-Makas kaçıkları (kumaşın herhangi bir yerinde olabilir)
4-Ekoseli kumaşlarda karelerin birbirni tutmaması (düzeltilemeyecek şekilde olanlar) (0,5 cm. den fazla olması halınde)
5-Beden ölçülerinin yanlış uygulanmış olması
6-Düzeltilemeyen poylar ve büzülmeler.
Hata kontrollerinin uygulanışı ise aşağıdaki örnekte açıklandığı şekilde yapılır.
1-Ceket kontrolu
Önce ön parçalardaki ilik ve ilik yerleri düğme ve düğme yeri yaka, cepler ve kollar kontrol edilir daha sonra ceketi çevirip arka panel dikişi arka roba kontrol edilir.
Bu kontrollerden sonra hataları:
1-Dokuma (kumaş) hataları
2-Bitim (terbiye) hataları
3-dikiş hataları
olarak gruplandırılır ve onarılacak ceketler ayrılır. Bu kontrolü bir program halinde uygulayacak olursak;
Her 25 adet (1 demet) ceketin, Dokuma hataları, Terbiye hataları Dikiş hataları kontrol edilir.
Her 25 adet ceketin 3 adedinin; 1 cm deki dikme adedi, baskı dikişlerinin kenardan uzaklığı tutturulan dikişler kenar dikişleri dikiş ipliğinin rengi kontrol edilir.
Her 25 adet ceketin 1 adedinin; Düğmeleri, genel görünümü, beden etiketi kontrol edilmeli kol uzunluğu arka uzunluk ve göğüs genişliği ölçülmelidir.
2. Pantolon kontrolu.
Ceket için uygulanan kontrolu pantolon için yapar sak, Her 25 adet (1 demet) pantolonun dokuma hataları terbiye hataları ve dikim hataları kontrol edilir.
her 25 adet pantolonun; 3 adedinin; Bütün dikişleri cm deki ilme adedi dikiş eni baskı dikişleri bütün tutturulan dikişler ve dikiş ipliğinin rengi kontrol edilir.
Her 25 adet pantolonun 1 adedinin; Beden etiketi ve genel görünümü kontrol edilir. Bel ölçüsü yan uzunluğu ve iç uzunluğu ölçülerek kontrol edilir.
Üretim esnasında meydana gelen hatalar yukarıda belirtildiği şekil de kontrol edildikten sonra yapılacak işlemler ikiye ayrılır.
1-Düzeltilebilir hatalar saptandığında bunlar bir onarım grubuna verilerek giderilir.
2-Hatanın oluştuğu işlem saptanarak hata kaynağında gerekli düzeltmeler yapılır .
Hazır Giyim Sanayii Kontrol Kartları
Ürün kalitesinin istatiksel olarak kontrolünde ise hatalı ürün oranı kontrol edilecek değişken olarak alınır. Bu amaçla kontrol kartları bölümünde etraflıca açıklanan p kontrol kartı hazırlanır. Bilindiği gibi p (Nitelik kontrol kartlarında, idi. Eylem sınırları =
Uyarı sınırları =
Merkezi çizgi = P
Eğer hazırlanan kontrol kartına göre alt Eylem sınırının altına geçildiğinde ya kontrol gereği gibi tapılmamakta veya standart iyi seçilmemiştir. Bunun aksine üst sınır seçilmişse bir kalite bozukluğu söz konusudur derhal gerekli tedbirin alınması gerekir.
Kontrol kartlarının hazır giyimde kullanılması ile ilgili olarak Sümerbank defterdar fabrikasında geliştirilen bir sistem kolay bir şekilde hemen tüm konfeksiyon işlet melerine uygulanabilecek niteliktedir. Bu sisteme göre hatalar saptandıktan ve sınıflandırıldıktan sonra ” Üretim içi kalite dizeyi (k1)”ve Genel kalite dizeyi (k0)”olmak üzere iki değişik şekilde değerlendirilmektedir.
k 1= _Hayasız Giysi Sayısı x 100 - %
Hatalı Düzeltilebilir Hatasız
Giysi hatalı giysi sa Giysi
Sayısı Sayısı Sayısı
k o = Hatasız giysi sayısı x 100% %
Hatalı Hatasız
Giysi x Giysi
Sayısı Sayısı
Bu iki değerlendirmede üretime geri gönderilecek mamul olmadığında k1 = k0 olur. ancak iyi bir kontrol sisteminde k0 nadiren % 100 olur, genellikle k0 ile k1 arasında bir fark vardır. Şekil.. 17……de k0 ve k1 değerlerinin günlük gösterildiği bir grafik verilmiştir.
GÜNLER
k0 ve k1 değerleri arasında aşırı farklılıklar oluştuğunda kalite kontrol standartlarının ve kontrolcülerin gözden geçirilmesi gerekmektedir.
Tekstil Terbiyesinde Kalite Kontrol
Çeşitli zorluklarına rağmen Tekstil terbiyesinin çeşitli aşamalarında istatistiksel kalite kontrol uygulanabilmektedir.
Giriş Kontrolü
Terbiye dairelerinde giriş kontrol boyama ve kimyasal maddelerde ve kumaşta yapılmaktadır.
Boyama ve Kimyasal Maddelerde Kontrol
Sık sık kullanılan standar boya tiplerini, klor, sülfirik asit gibi kimyasal maddelerin giriş kontrolünde bizim için önemli olan özelliklerine (yoğunluk v.b) ait değerlerin kayıt edilmesi önemlidir.
Kumaş Giriş Kontrolu
Gerek enterge bir işletmede ve gerekse tekstil boya fabrikasında kumaşta bir hata var ise terbiyeciler bunun dokumadan gelmesini isterler. Bu nedenle de Boya işletmelerinde hem bez kontrolü son derece önemlidir.
Ancak dokumadan gelen hambez kontrolünün % 100 yapılabilmesi için hem imkan yoktur ve hem de ekonomik bakımdan mümkün değildir, fakat böyle olduğu içinde giriş kontrolünden vazgeçmek doğru değildir. İyi bir örnekleme plânı ile hem kumaş partisi rahatlıkla kontrol edilebilir. Böylece gelen kumaşlar kalitelerine göre ayrılabilir.
Eğer bir partinin kontrolu sonunda hata sayısı fazla ise yani kalite değişikliği söz konusu ise ikinci bir örnekleme ile yeniden kontrol yapılır ve şayet kontrol neticeleri istenilen sınırlarda ise kumaş kabul edilir.
Aksi halde parti reklamasyona gönderilir.
Üretim Kontrolu
Tekstilin diğer bölümlerinde olduğu gibi terbiye dairesinde de kontrol kartları yardımı ile üretim kontrolü yapmak mamul kalitesi açısından yararlıdır. Örneğin beyazlatma ve merserizasyon işlemlerinde olduğu gibi.
Beyazlatmada kullanılan kontrol kartları
Etkili bir beyazlatma işleminde çözeltide bulunan ak tif kükürt ve sülfirik asidin önceden saptanmış sınırlar içinde tutulması çok önemlidir. Asit klor veya su katımı ile deneyimli bir ustanın teknik olarak gerekli sınırlar içinde ortalama yoğunluğu tutturması mümkündür. Belirli periyotlarla ölçülerek elde edilen değerlerin işlendiği kontrol kartları yardımıyla (x kartları) üretimi tolerans sınırları içinde tutmak ve gerektiğinde müdahale etmek mümkündür. klemm ve Rıehl le göre kontrol sınırlarından dışarıya taşmalar için kalite değeri “0 kü aşağıda verilen formülle bulunabilmektedir.
Ma .
Qk = ¾¾¾¾100 %
Mg
M a = Tolerans sınırlarını geçen ölçüm değerleri
M g = Toplam ölçüm değeri
Bu değerin hesaplanmasıyla terbiye dairesinde çalışan işçilerinde kontrolü yapılabilmektedir.
Merserizasyon işleminde de üretim beyazlatma işlemi ne benzer tarzda kontrol kartlarıyla yapılarak üretim kontrol altında tutulabilir.
Son Kontrol
a-Boya Haslığı Kontrollerinin Değerlendirilmesi.
Bilindiği gibi tekstil mamullerinin kalitesinde boya dairesi laboratuarlarında bu kontroller devamlı olarak yapılır.
Ancak kontrollerden elde edilen sonuçların beraberce yorumlanması çok nadir olarak yapılmaktadır. Eğer kontrollerden elde edilen değerler bir kontrol kartına işlenecek olursa boya haslığını yakından izlemek mümkün olur. Öte yandan bu tür kartlar hazırlanırken çeşitli özellikler bez olarak alınabilir.
(Örneğin, boyar maddeye göre, renk tonuna göre, boya gruplarına göre yapılabilir)
b- Kumaş Çıkış Kontrolü
Boyanmış kumaşlardaki kontroller ham bez çıkışında yapılan kontrollere benzer tarzda yapılmaktadır.
tekstilsayfasi.blogspot.comtekstilsayfasi.blogspot.com
