Hazır Giyim Ürün Etiketlerinin Markalasmadaki Önemi
Kalite, tüketicinin istediği sartlara ilk defada, her defasında ve kullanım süresi boyunca uymaktır[1]. Bir diğer ifadeyle kalite, bir ürün veya hizmetin, belirlenen veya olabilecek ihtiyaçlarını karsılama kabiliyetine dayanan özelliklerin toplamıdır. Kalite güvencesi ise “Bir ürün veya hizmetin, verilen kalite taleplerini karsılayacak, yeterli düzeyde güvenin sağlanması için gerekli, planlanmıs ve sistematik faaliyetlerin tümüdür.” biçiminde tanımlanabilir. Aslında kalite bir sistemler bütünüdür ve kalite yönetiminin gerçeklesmesi için gerekli, araçlar, yöntemler (prosedürler), akıslar, sorumluluklar ve yapısal organizasyonlar da kalite sistemini tanımlar. Kalite denetim demektir ve kalite denetimi, hedeflere ulasmada, kaliteye yönelik faaliyetlerin ve bunlarla bağlantılı sonuçların, planlanmıs verilere uygun olup olmadıklarını ve bu verilerin, verimli gerçeklestirilip gerçeklestirilmediğini ve yeterli olup olmadıklarını tespit etmek için yapılan, bağımsız ve sistematik bir teknik olarak ifade edilir [2]. Diğer taraftan küresellesmenin getirdiği uluslar arası rekabet üretilen ürün ve hizmetlerde kaliteyi, kalitede bütünlük ve devamlılığı ürüne ve üretici kurulusa duyulan güveni ön plana çıkarmaktadır. Tekstil sektöründe bahsedilen bu güveni kazanabilmek ve devamlılığını sağlamak için üreticinin ürününü tüketiciye çok iyi tanıtması gerekmektedir. Bu noktada hazır giyim ürünleri üzerinde bulunan tüketici bilgi etiketlerinin amaçlarını eksiksiz yerine getirmeleri gerekir. Hazır giyim ürün etiketlerinin kullanılma amacı, tüketicinin satın almıs olduğu ürünün hammadde içeriği ve bakım talimatları konusunda bilgilendirilmesidir. Kalitenin ancak ürünün fonksiyonuna yani hizmet ettiği amaca göre bir anlam tasıyabileceği düsünülürse; genel olarak kalite, “amaca uygunluk derecesi” olarak tanımlanabilir. Ürün ve hizmet kalitesi, ürün ve hizmetin kullanım süresince müsteri beklentilerine cevap verebilme durumudur. Tekstil sektöründe ise bu, ancak tüketiciyi satın aldığı ürün konusunda bilgilendirmekle mümkün olur. Üreticinin bu bilgilendirmeyi yaparken kullandığı hazır giyim etiketlerinin kıstasları uluslararası ve ulusal standartlarca saptanmıstır. Bu standartlar, herhangi bir tüketicinin satın aldığı bir üründe ülke, sehir veya dil gözetmeksizin aynı bilgileri en doğru biçimde anlamasını sağlar. Tüketiciye ulasan bu etiket içeriklerinin hazır giyim ürününe ne derece uygun, etik, anlasılır ve eksiksiz olduğu o üretici firmanın markalasma sürecinin neresinde olduğunu gösterir.
2. HAZIR GİYİM ÜRÜN ETİKETLERİ
Tekstil sektöründe etiketlerin 3 ana kullanım amacı vardır:
*Hammadde içeriği
*Bakım talimatları
*Kökeni
Tekstil ürünlerinin hammaddesi liflerdir. Lifler gerek bu liflerden iplik elde edildikten sonra örgü ve dokuma islemleri ile gerekse lifleri bir araya getirerek yüzey olusturan dokusuz yüzey elde etme islemleri sonucunda tekstil yüzeylerine dönüstürülürler. Her lif çesidinin kendine has incelik, uzunluk, sağlamlık, esneklik, parlaklık, hacimlilik, gibi özellikleri vardır. Bunların yanı sıra bu liflerden tekstil yüzeyi elde
ettikten sonra bu yüzeylere bazı kimyasal bitim islemleri ile yanmazlık, leke iticilik, burusmazlık, hava geçirmezlik gibi özellikler katmak da mümkündür. Üretici firma üretim yaparken ilk önce, ürünün kullanım amacına uygun bir lif seçimi yapmalıdır. Örneğin yazlık bir gömlek üretimi için ter emicilik, kolay ütülenebilirlik özellikleri aranıyorsa nem emiciliği iyi olan pamuk ve ütülenebilme özelliğini iyilestiren polyester lifi tercih edilebilir. Üreticinin, ürününde hangi lif tiplerini kullandığını belirtmesi amacıyla ürün üzerine bilgilendirme etiketi eklenir. Hammadde içeriğini belirten bu etiketler tüketiciye ürün tercihi konusunda yardımcı olacaktır. Bakım talimatları bir hazır giyim ürününün mümkün olan en iyi sekilde nasıl temizleneceğini anlatır. Bu sebeple hazır giyim ürününe uygulanacak olan yıkama, ağartma, kurutma, ütüleme ve kuru temizleme islemleri ile ilgili gerekli ayrıntıları da içermelidir. Etiketlerdeki en önemli husus bakım talimatlarıdır. Çünkü tüketicilerin çoğu bu etiketleri okumamakta, okuyanların çoğu ise bu talimatlara uymamaktadır. Son olarak hazır giyim ürünlerinin ürünün nerede üretildiğinin ya da nerede islem gördüğünün belirtilmesi gerekir. Günümüzde üretim hacmi büyük olan hazır giyim markalarının birçoğu kapasite ayarlamalarını yapabilmek amacıyla diğer ülkelerde fason imalat yaptırmaktadırlar.
Hazır Giyim Ürün Etiketlerinde Kullanılan Lif Çesidi Sembolleri ve Anlamları
Herhangi bir tekstil materyali üzerinde mutlaka lif içeriği yazılmalıdır. Bu içerik bazen lifin ismi ile yazılabileceği gibi bazen de uluslar arası standartlarca kabul görmüs sembollerle de anlatılabilir.
Hazırgiyim Ürün Etiketlerinde Kullanılan Bakım Talimat Sembolleri ve Anlamları
Tekstil Bakım Sembollerinin patenti Dünya Fikri Mülkiyet Teskilatı’na (WIPO; World Intellectual Property Organization) aittir. 1963 yılında kurulmus olan GINETEX (“Groupement International d'Etiquetage pour l'Entretien des Textiles”, “International Association for Textile Care Labelling”, “Tekstil Mamullerinin Bakımİçin Etiketlenmesi Milletlerarası Kurulusu”) 1975 yılında toplanan “Tekstil Mamullerinin Bakım İçin Etiketlenmesi Milletlerarası Sempozyumu”nda konuyu devraldı. GINETEX lisan bağımlılığı olmayan sembollerin gelistirilmesi yolu ile bir sistemin meydana getirilmesi hedefine yöneldi [7].
HAZIR GİYİM ÜRÜN ETİKETLERİNİ KONU ALAN STANDART VE KANUN
4822 sayılı ve 6.3.2003 kabul tarihli “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun”unun 26. maddesine göre; “Tüketiciye sunulan mal ve hizmetler; ilgili bakanlıklar tarafından Resmi Gazetede yayımlanarak mecburi uygulamaya konulan standartlar dâhil olmak üzere uyulması zorunlu olan teknik düzenlemeye
uygun olmalıdır.” Ülkemizde hazır giyim bakım talimatı etiketlerinin kullanımı TSE (Türk Standartları Enstitüsü) tarafından olusturulan ve 2 Mayıs 1996 gün ve 22624 sayılı resmi gazetede yayınlanan TS 10059 EN 23758 “Tekstil-Sembollerle Bakım Kılavuzu Kodunun Tayini” standardı ile belirlenmistir. Bu standart; tekstil mamullerinin en uygun sekilde bakımının yapılması için üzerlerine kalıcı sekilde konulan grafik sembollerle isaretlenmesi yolu ile kullanılan, bir grafik semboller sistemini olusturur.
Bakım için etiketleme de, bu sembollerin kullanım seklini tayin eder. Bu semboller; yıkama, klorla beyazlatma, ütüleme, kuru temizleme ve yıkamadan sonra tamburlu makinede kurutma islemlerini kapsar. Bu standart tüketiciye arz edilen bütün tekstil mamullerine uygulanır [8]. Standartta tarif edilen semboller tekstil mamulü üzerine doğrudan konur veya mamule kalıcı bir sekilde tespit edilmis olan bir etiket üzerine yazılır [8]. Tekstil mamulünün faydalı kullanım süresi boyunca kullanılacak olan semboller, kolayca okunabilirliklerinin muhafaza edilmesini sağlayacak sekilde; dokuma, baskı veya diğer islemlerle yapılabilir [8]. Etiketler, üzerinde belirtilen ve konuldukları tekstil mamulünün bakımı için tabi olacağı islemlere en az onlar kadar dayanıklı olan malzemeden yapılmalıdır [8]. Etiketler ve semboller kolayca okunmalarını sağlayacak büyüklükte olmalıdır. Sembollerin ve etiketlerin tüketici tarafından kolayca okunabilir sekilde tasarımı çok önemlidir [8]. Etiketler ve semboller tekstil mamulüne kalıcı ve tüketici tarafından kolayca okunabilir sekilde tespit edilmis olmalı ve sembollerin herhangi bir kısmı (kesik çizgi gibi) dikis arasında kalarak gizlenmis olmamalıdır [8].
Metre ile satılan mamuller hariç, bakım sembolleri, es sembollerin tekstil mamulü üzerine kalıcı bir sekilde konulmus olması kaydı ile bunların üzerlerinde veya ambalajlarında kalıcı olmayan etiketler seklinde de ayrıca verilebilir [8].
4822 sayılı ve 6.3.2003 kabul tarihli “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun”unun 4. maddesine göre; “Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda ya da reklam ve ilânlarında yer alan veya satıcı tarafından bildirilen veya standardında veya teknik düzenlemesinde tespit edilen nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan ya da tahsis veya kullanım amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar, ayıplı mal olarak kabul edilir.
Tüketici, malın teslimi tarihinden itibaren otuz gün içerisinde ayıbı satıcıya bildirmekle yükümlüdür. Tüketici bu durumda, bedel iadesini de içeren sözlesmeden dönme, malın ayıpsız misliyle değistirilmesi veya ayıp oranında bedel indirimi ya da ücretsiz onarım isteme haklarına sahiptir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür. Tüketici bu seçimlik haklarından biri ile birlikte ayıplı malın neden olduğu ölüm ve/veya yaralanmaya yol açan ve/veya kullanımdaki diğer mallarda zarara neden olan hallerde imalatçı-üreticiden tazminat isteme hakkına da sahiptir.” [9]. Belirtilen kanun maddesindeki “ayıplı mal” tanımına göre bir hazır giyim ürününün etiketindeki hammadde içeriğine uymaması ya da etikette belirtilen bakım talimatlarına uyulduğu halde zarar görmüs olması o ürünün ayıplı mal olduğu anlamına gelir. Kanun maddesinin devam eden içeriğinde bu ürün için 30 gün içerisinde satıcıya itiraz hakkının olduğu anlasılmaktadır. Fakat hazır giyim ürünleri için itiraz söz konusu olunca verilen süre oldukça kısadır. Örneğin satın aldığınız bir palto için bakım talimatlarının uygunluğunu anlamanız için ürünün temizlik gerektirmesi gerekir ki bu süre genelde 30 günden oldukça uzundur. Ya da sezon sonu olarak tabir edilen zamanlarda satın aldığınız bir ürün satın almanın akabinde kullanılmadığı için üründe karsılasılan herhangi bir sorunda da itiraz hakkınızı kaybetmis olursunuz. Bu örneklerde kanun belirtilen süre açısından hazır giyim ürünlerinde tüketiciyi koruyamamaktadır.
teknolojikarastirmalar.com
