Hidrofilleştirme Nedir?
Hidrofilleştirme: Doğal pamuk lifleri yağ, vaks, pektin, protein, hemiselüloz ve protein gibi safsızlıklar içerirler. Bu safsızlıklar liflere yumuşak ve güzel bir tutum kazandırırlar ancak hidrofob karakterli olduklarından, terbiye işlemleri sırasında liflerin düzgün bir şekilde ıslanmasını ve çözelti alımını güçleştirirler.
Hidrofilleştirme işleminde meydana gelen başlıca olaylar:
Sabunlaştırılabilir yağlar ve vakslar sabunlara dönüştürülür.
Pektinler, suda çözünebilen pektik asit tuzlarına (sodyum pektinat) dönüşür.
Proteinler suda çözünebilen basit amino asitlere veya amonyağa bozunurlar.
Mineraller çözünürler.
Sabunlaşmayan yağlar, sabunlaşabilen vaksların hidrolizi esnasında oluşan sabunlar tarafından emülsiye edilirler.
Haşıl sökme işlemiyle uzaklaştırılamayan haşılın uzaklaştırılması tamamlanır.
Makine yağları ve eğirme yağları uzaklaştırılır.
Kumaştaki bitçikler (kırılmış pamuk çekirdeği) iyice gevşer ve yumuşar; böylelikle ağartmada kolaylıkla uzaklaştırılabilir.
Hemiselülozlar ve küçük selüloz makromolekülleri çözünürler.
Pamuk yağları ve vaksları genellikle trigliserid esteri formundadır. Farklı yollarla uzaklaştırılabilirler ama en yaygın olanı su ve sudkostik ile esterleri sabunlaştırmaktır. Sabunlaştırma; alkali hidroliz için kullanılan bir deyimdir.
Hidrofilleştirme işleminde dikkat edilmesi gereken noktalar:
Suyun sertliği:
Sert su kullanıldığı zaman, yağ asidinin sodyum iyonu, sertlik veren iyon ile yer değiştirecektir (Ca++, Mg++ gibi). Meydana gelen sert sabun suda çözünmez, kumaşın daha sonra göreceği işlemler sırasında problem yaratabilir.
Ayrıca ağır metal iyonları hidrofilleştirme banyosunda bulunan sabun veya deterjanın yapısındaki reaktif gruplarla reaksiyona girebilir. Bu durumda sabun veya deterjan suda çözünmez bir yapıya dönüşür ve yağlı bir film tabakası oluşturarak kumaş yüzeyine çöker. Bu tabaka ise su itici bir yüzey oluşturarak suyun kumaşın içine girmesini engeller.
Suyun sertliğini en aza indirmek için ve hidrofilleştirme etkinliğini arttırmak amacıyla EDTA (etilendiamintetraasetik asit) gibi bir kompleks yapıcı kullanılabilir. Kompleks yapıcılar, suda veya kumaşta bulunan ağır metal iyonlarının kontrolünü sağlar. Kullanılacak kompleks yapıcının seçiminde, alkali banyodaki aktivitesi göz önünde bulundurulmalıdır.
Sabun ve deterjan ilavesi:
Hidrofilleştirme prosesi için sabun ve deterjan ilavesi, yağları ve vaksları emülsiye etmek, yağ lekelerini uzaklaştırmak ve uzaklaştırılmış maddeyi askıda tutmak için yararlıdır.
Suya sabun veya deterjan ilave edildiğinde, hidrofob kısmı suyun dışında olacak şekilde oriyente olacaktır. Konsantrasyon arttıkça ise su fazında çözünmeye başlayacaktır. Deterjan konsantrasyonu belli bir seviyeye ulaştığında (kritik misel konsantrasyonu – CMC) miseller oluşur. Bu çözeltiye kumaş ilave edildiğinde aniden yüzey artacak (1 g pamuğun yüzey alanı yaklaşık 11.2 m2’dir) ve deterjan bu yüzeye gidecektir. Miseller, deterjan deposu gibi görev yaparlar.
Silikat kullanımı:
Sodyumsilikat ve fosfatlar, selüloz materyalindeki lignin kütlesine diğer kimyasalların penetrasyonunu destekler. Bu tip kimyasallar kullanıldığında normalden fazla kostik konsantrasyonu gerekir. Silikatın çözünür kalması, kumaş ve ekipmanın üzerine çökmemesi için bu gereklidir. Silikatın bu dezavantajı nedeniyle bu kimyasal sadece kumaş çok miktarda bitçik içerdiğinde kullanılmalıdır.
Hava oksijeni ile temas:
Hava oksijeniyle temas eden selüloz molekülleri oksidasyona uğrayarak zarar görür. Bazın kuvveti ve konsantrasyonu arttıkça zarar artar. Çözeltiye, hava oksijenini etkisiz hale getirecek ve lifleri koruyacak biryardımcı madde ilave edilmelidir.
Durulama:
Hidrofilleştirmeden sonra mamul sıcak su ile durulanmalıdır. Soğuk su ile durulama yapıldığında, sabunlaşmamış kısımların oluşturduğu emülsiyon bozulur.
tekstilokulu.net
