LABORATUARDA KULLANILAN TEMEL KİMYASALLAR VE KULLANIM ALANLARI
· Sodyum karbonat ( soda )
Na2CO3 formülündedir ve molekül ağırlığı 106.004 gr/mol değerindedir. Piyasada kalsine soda ( Na2CO3 ) ve nadiren de kristal soda
( Na2CO3.10H2O ) halinde bulunur. Fiziksel görünümü katı ve beyazdır.
Tanınması : sodanın sudaki çözeltileri hidroliz sonucunda bazik özellik gösterir. İndikatör kağıdını maviye boyar. Sodaya ya da soda çözeltisine seyreltik hidro klorik asit döküldüğünde CO2 açığa çıkar. Bu gaz bir boru ile içerisinde doymuş Ba (OH)2 çözeltisi bulunan bir deney tüpüne gönderilirse , berrak çözelti bulanır ve beyaz baryumkarbonat çökmeye başlar.
Kantitatif Analizi : Soda tuz olmasına rağmen hidroliz nedeni ile çözeltileri baz özelliği gösterir. Yani kuvvetli asit ile titre edilebilir. Yalnız indikatör olarak metiloranj veya metilrot kullanılmalıdır.
Kullanım Alanları
1. pamuklu ve keten gibi selülozik elyafların pişirilmesinde
2. bazlardan zarar görmesi istenilmeyen tekstil mamüllerinin nötralizasyon işleminde
3. bazik ortam gerektiren boyama işlemlerinde kalevi ortamı sağlamak amacı ile
· Sodyum hidroksit ( sudkostik)
NaOH formülündedir ve molekü ağırlığı 40 gr/mol’dür. Piyasada katı pul
kostik ya da %32.5 lik çözelti şeklinde bulunur.
Tanınması : Kuvvetli bir bazdır. İndikatör kağıdını koyu maviye boyar. Sodyum iyonları içerdiğinden sudkostik eriyiğine daldırılıp çıkartılan bir platin tel aleve tutulduğunda alevi sarıya boyar.
Kantitatif Analizi : Kuvvetli bir baz olduğundan dolayı , kolaylıkla kuvvetli bir asitle titre edilebilir. Asit olarak genellikle HCI kullanılır. İndikatör olarak metiloranj veya fenolftalein kullanılabilir. Sudkostiğin çözünmesinde veya derişik sudkostik çözeltisinin seyreltilmesinde kaynatılmış damıtık su kullanılması neticenin daha sağlıklı olmasını sağlar.
Kullanım Alanları :
1. pamuklu ön terbiye işlemlerinin hemen hemen hepsinde
2. pamuklu mamüllerin boyanmasında
3. özellikle küp boyar maddeleri ile küpleme işleminde kullanılır.
Hidroklorik asit ( HCI )
Mol ağırlığı 36.465 gr/mol değerindedir. Piyasada dumanlı derişik hidroklorik asit % 36-38 miktarlarında bulunur.
Tanınması : Karakteristik , genze kaçan dumanından hemen tanınabilir. Bunun yanında kuvvetli asit olduğundan indikatör kağıdı pH ı 0-1 değerleri arasında gösterir. Seyreltilmiş hidroklorik asit çözeltisine , seyreltilmiş gümüş nitrat çözeltisi damlatıldığında beyaz gümüşklorür çöker.
Kantitatif Analizi : Hidroklorik asidin dekantitatif analizi ayarlı sodyumhidroksit çözeltisi ile titre edilerek kolay bir şekilde yapılabilir.
Kullanım Alanları :
1.nötrleştirme işlemlerinde
2.asitleme işlemlerinde
3.yünlü mamüllerin karbonizasyon işleminde
4.sülfirik asidin kullanıldığı her alanda.
5.polyester- pamuk karışımı kumaşlarda kumaştaki pamuk oranının belirlenmesinde ( laboratuarda yapılan pratik uygulama)
Asetik Asit ( sirke asidi)
CH3COOH formülündedir ve molekül ağırlığı 60.052 gr/mol değerindedir. Piyasada %30 luk ya da %60 lık asetik asit olarak bulunduğu gibi buz sirkesi adı altında %99-100 olarak da özel amaçlar için üretilmektedir.
Tanınması : asetik asit karakteristik sirke kokusundan tanınır. ( sirke %3-8 lik asetik asit çözeltisidir )
Kantitatif Analizi : Zayıf bir asit olduğundan kuvvetli bir bazla titre edilebilir. Yalnız indikatör olarak fenolftalein kullanılması gerekir.
FORMİK ASİT(HCOOH):
Bakterilere küf ve mayalara etki eder…
Mikrobik bozunmayı önlemek için gıdalarda koruyucu olarak kulanılır… ( Karınca salgısında bol miktarda bulunur)
SORBİK ASİT (HC6H7O2):
Küf ve mayaların gelişmesine engel olur.Bu özelliğinden dolayı yiyeceklerde antimikrobik koruyucu olarak kullanılır. Kokusu lezzeti yoktur.
SÜLFÜRİK ASİT (H2SO4):
Endüstüride kullanılan en önemli asit ve dünyada en çok üretilen kimyasallardan biridir. SO2 gazı kullanılarak Kontakt metodu denilen bir metotla üretilir. Endüstride birçok alanda kullanılan bu asit,özellikle gübre üretiminde,amonyum sülfat üretiminde,patlayıcı yapımında,boya sanayinde,petrokimya sanayinde kullanılmaktadır.
BENZOİK ASİT (C6H5COOOH):
Beyaz renkli iğne ve yaprakçık görünümünde bir maddedir.Gıdalarda mikrobik bozunmayı önlemek için kullanılır. En çok kullanıldığı alanlar,meyva suyu,marmelat,reçel,gazlı ,içecekler,turşular ,ketçap ve benzeri ürünlerdir. Benzoik asit, bir çok bitkinin yaprak ,kabuk ve meyvelerinde bulunur.Benzoik asit genellikle sodyum tuzu olarak (Sodyum benzoat) kullanılır. İlave edildiği bitkinin tadını etkiler.
FOLİK ASİT :
Folik asit dokularında az da olsa bulunur.Folik asit en çok koyu yeşil yapraklı sebzeler ve gıda olarak kullanılan hayvanların böbrek ve karaciğerlerinde bulunur. Biftek, huhubat, sebzeler,domates,peynir ve sütte az miktarda bulunur.Folik asit eksikliğinde vücutta anemi (kansızlık )ortaya çıkar.
HİDROJEN SÜLFÜR (H2S):
Renksiz bir gazdır. Kokmuş yumurtayı andıran bir kokusu vardır. Çok zehirlidir. Uzun zaman solunduğunda insanı öldürebilir. Havada seyreltik olarak bulunduğunda yorgunluk ve baş ağrısı yapar.
NİTRİK ASIT(HNO3):
Nitrik asit,dinamit yapımında kullanılır. Nitrik asitin gliserin ile reaksiyonundan nitrogliserin meydana gelir. Ayrıca nitrik asit NH4NO3 içeren gübrelerin üretiminde kullanılır.
FOSFORİK ASİT (H3PO4):
Saf fosforik asit,renksiz kristaller halinde bir katıdır. Fosforik asit,en çok fosfatlı gübrelerin yapımında ve ilaç endüstrisinde kullanılır.
HİDROFLORİK ASİT(HF):
Hidroflorik asit yüksek oktanlı benzin yapımında ,sentetik kriyolit (Na3AlF6) imalatında kullanılır. Ayrıca hidroflorik asit camların üzerine şekiller yapmak için kullanılır. Bu iş için,önce cam eşya yüzeyi bir parafin tabakası ile kaplanır.
Sonra parafinin üzerine bir çelik kalem ile istenen şekil çizilir. Bu çizgilere hidrojen florür gazı veya çözeltisi tatbik edilir. Camdaki parafin temizlendikten sonra camda yalnız sabit şekiller kalır.
BOYA İÇİN ÇÖZÜNÜRLÜK TESTİ
Piyasada kullanılan boyaların çözünürlüklerinin belli bir değerin altına düşmemesi gerekir. Boyanın boyanacak kumaşa iyice nüfuz edebilmesi için flotte içinde belli bir çözünürlük değerini sağlaması gerekmektedir.
Herhangi bir boyanın belli bir derişimdeki çözeltisinin vakum cihazından geçiş süresinin tayini ile bu boyanın çözünürlük değeri belirlenmektedir. İki adet filtre kağıdı ( 2’lik ve 4’lük olmak üzere ) üzerinden geçen boya çözeltisinin geçiş süresi boya çözünürlüğü hakkında kesin bir bilgi oluşturur. Bu süre 10-15 saniye arasında ise boyanın çözünürlüğü iyi kabul edilir.
Çözünürlük testi sırasında analiz edilen boyanın içerdiği safsızlık oranı da ortaya çıkar. Filtre kağıtları test sonrasında kurutularak tartılır. İşlem görmeden önceki ağırlıkları da dikkate alınarak boyanın ( eğer varsa) ihtiva ettiği safsızlık miktarı belirlenmiş olur.
megep.meb.gov.
