Lisans Düzeyindeki Moda Tasarımı Eğitimi Alan Öğrencilerin Tasarımlarında Kullandıkları Moda İllüstrasyonlarının Değerlendirilmesi *
Emine MERA**
Nihan Semen ERSÖZ UZAR***
Giriş
Bu araştırmanın temel amacı; lisans düzeyindeki moda tasarımı eğitimi alan öğrencilerin tasarımlarında kullandıkları moda illüstrasyonlarının değerlendirilmesidir. Moda tasarımının ilk aşamalarında kullanılan silüet ve çizimlerin öneminin büyük olduğu bilinmektedir. Amaçlanan konu dahilinde lisans düzeyindeki moda tasarımı eğitimi alan öğrencilerin kullandıkları moda illüstrasyonlarında öğrencilerin geldiği noktanın tespit edilmesi, öğrencilerin illüstrasyon çalışmalarında izlediği yol ve mezuniyete yaklaşan bu öğrencilerin çalışmalarında geldikleri son durumun belirlenmesinin ve kapsamlı olarak araştırılmasının bu konu ile ilgilenenlere faydalı olacağı düşünüldüğünden çalışmamızı nitel araştırma olarak, betimsel yöntemlerle tamamladık.
Ülkemizde lisans düzeyinde moda tasarımı eğitimi veren toplam 31 üniversite bulunmaktadır. Bunların 20 adeti devlet üniversitesidir. Çalışmamızda yargısal (kasti) örnekleme yöntemiyle moda tasarımı eğitimi veren devlet üniversitelerinden 4 tanesi seçilmiştir. Her bir devlet üniversitesi moda tasarımı bölümü öğrencilerinden 3'er tane olmak üzere toplamda 12 adet öğrenciyle görüşmeler yapılmış, alınan cevaplar analiz edilerek grafikler hazırlanmıştır. Ayrıca ulaşabildiğimiz bu 12 öğrencinin moda illüstrasyonları yine kolay örnekleme yöntemi ile seçilerek bu öğrenci çalışmaları tasarım ilkelerine göre değerlendirilerek tablolar hazırlanmıştır.
Türkiye'de Lisans Düzeyinde Moda Tasarımı Eğitiminde Tasarım İlkelerinin Kullanımı
Türkiye'de moda tasarımı eğitimini lisans düzeyinde vermekte olan üniversitelerden 4 tanesi araştırmamıza dahil edilmiştir. Bu üniversitelerin ilgili fakültelerinin bazılarında moda resmi derslerinde, bazılarında moda illüstrasyonu derslerinde oluşturulan tasarımların benzer şekilde çalışıldığı görülmüştür. Moda tasarımı lisans eğitimi alan öğrencilerin, eğitim aldıkları bölümlerin müfredatlarına göre üçüncü ve dördüncü sınıflarda moda illüstrasyonu uygulamaları yaptıkları belirlenmiştir (Başaran, 2019: ). Aşağıda seçtiğimiz üniversiteler sıralanmıştır:
a) Selçuk Üniversitesi;
b) Çukurova Üniversitesi;
c) Çankırı-Karatekin Üniversitesi;
d) Hacı Bayram Veli Üniversite 'leridir.
Bunlardan Selçuk Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Moda Tasarımı Bölümü öğrencilerinden 3 adet öğrencinin moda resmi illüstrasyonu, Çukurova Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Tekstil ve Moda Tasarımı Bölümü öğrencilerinden 3 adet öğrencinin moda resmi illüstrasyonu, Çankırı-Karatekin Üniversitesi Sanat, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Tekstil ve Moda Tasarımı Bölümü öğrencilerinden 3 adet öğrencinin moda resmi illüstrasyonu, Hacı Bayram Veli Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Moda Tasarımı Bölümü öğrencilerinden 3 adet öğrencinin moda resmi illüstrasyonu seçilerek toplamda 12 adet öğrencinin moda resmi illüstrasyonları tasarım ilkelerine göre yukarıda verilen başlıklarda değerlendirilerek tablolar oluşturulmuş ve değerlendirmeleri yapılmıştır.
Tasarım kelimesi köken olarak Latince'den gelmektedir. En basit tanımıyla tasarım için hayal ettiğimiz düşüncenin canlandırması diyebiliriz (Dik,2019:7).
Çalışmada tasarım ilkelerini sekiz ana başlıkta aşağıdaki şekilde topladık (Mera, 2022:6).
a) Tekrar;
b) Denge-ritim;
c) Uygunluk;
d) Zıtlık;
e) Birlik;
f) Aralık;
g) Baskınlık (Egemenlik);
h) Oran.
Sanat ve tasarımın her alanında kullanılan belirttiğimiz başlıklarda toplanan tasarım ilkelerini şu şekilde açıklayabiliriz:
Tekrar: Bir öğenin aynen ya da yakın değerde, birden fazla sayıda kullanılması tekrarı meydana getirmektedir (Güngör, 2016:69).
Denge-ritim: Denge, sanatsal tüm çalışmalardaki görsel etkilerin uyum içinde sunulmasıdır. Kompozisyonu oluşturan öğelerin hepsi birden geçer çevresinde gerçekleşmek zorundadır. Uyumlu ve dengeli olan her şey gözümüze daha estetik gelmektedir (Atmaca, 2014;70-71).
Ritim, tasarım sürecinde ortaya çıkmaktadır. Başka bir tanım verecek olsak, sanattaki tekrar, aralık, eleman değişimleridir. (Atmaca,2014:70-71).
Uygunluk: Uygunluk tüm görsel tasarımlar için farklılıktan öte bir benzerlik anlamı taşımaktadır (Aker Alpaslan, 2003:72). Moda tasarımı alanı için en belirgin uygunluk - armoni örneği olarak, renklerinin birbirini tamamladığı ve birlikte tamamen harmanlanmış görünen kumaşların kullanımıyla oluşturulmuş tasarım çalışmalarını örnek gösterebiliriz.
Zıtlık: Zıtlık, Tdk 'ya göre bir şeyin karşıtı anlamını taşımaktadır. Birbirinden farklı şeylerin karşılıklı yerleştirilmesi zıtlığı oluşturmaktadır. Zıtlık aynı zamanda İngilizce kökenli olup 'contrast (Türkçede yaygın kullanımı kontrast) olarak da kullanılmaktadır. Sanatsal tüm kompozisyonlarda kullanılan öğeler arasındaki karşıtlık kontrastı oluşturmaktadır. Kontrastları
biçim, renk, miktar, yön kontrastları (zıtlığı) olarak nitelikleri açısından gruplandırabiliriz (Sözen, 1992;136).
Birlik: Tasarımda birliğin meydana gelebilmesi için sanatsal kompozisyonlarda denge ve bütünlüğün bir arada kullanılması gerekmektedir. Kullanılan her öğe bir diğeriyle ilgili olması çalışmadaki birlik ve bütünlüğün en temel yoludur. Birlik ilkesinin uygulanmasında birbirinden farklı objelerin ya da formların belli bir düzen içinde bütünlük oluşturmasına daima özen gösterilmesi çalışmaların başarılı olmasını sağlamaktadır (Atmaca,2004;86).
Aralık: Tasarım ilkelerinden biride aralıktır. Aralık ilkesini kullanırken tasarım öğeleri arasında bıraktığımız mesafeler kompozisyonda oluşan olumlu etkileri belirgin olarak ortaya çıkarmaktadır. Küçük ve birbirine yakın aralıklar monotonluğu, büyük ve düzensiz aralıklar dikkat çekici ve daha hareketli görünmeyi sağlamaktadırlar (Atmaca,2004;86).
Baskınlık/Egemenlik: Tasarımlarımızda görsel düzenleme yaparken kullandığımız bir diğer önemli ilkede baskınlıktır (egemenliktir). Kompozisyonda kullanılan öğelerden birinin öne çıkmasını ve dikkatimizi o öğeye doğru yönlendirmemizi sağlamaktadır (Atmaca,2004:91).
Oran: Tasarımcı olarak yaptığımız tasarımda vücut türü hakkında kararlar alırız. Hangi oran vurgulanacak, ten ne kadar gizlenecek ya da ten ne kadar gösterilecek hedefi ve kıyafeti seçer, tasarımı en iyi gösterecek şekilde çizeriz. Her yaştan, her kesimden erkek, kadın moda giysilerini giymek ister. Bir kurumu işler vaziyette tutabilecek oranda giysi tasarlayabilmek için ölçümlerin ve insanların hepsinden haberdar olmamız gerekmektedir. Seçtiğimiz kumaşlar, çekici dikiş, narinlik ve gösteriş ilüzyonunu kullanarak üretimi basitleştirip oranları ve koleksiyonun estetik bütünlüğünü koruyabiliriz (Jones,2013:109).
Yukarıda verdiğimiz tanımlamaların her biri ülkemizde moda tasarımı eğitiminde yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Öğrenci Moda İllüstrasyonlarının Değerlendirilmesi
Görsel-1: Burcu Başaran Atölyesi Öğrencileri Moda İllüstrasyonu Çalışmaları
*Mera, E.(2022). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tasarım Ana Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi
**emine meraa@gmail.com
***Prof.Dr.-Selçuk Üniversitesi-Mimarlık Tasarım Fakültesi, nihansemen@selcuk.edu.tr.
