MODA TASARIMINDA RENK VE RENGİN İŞLEVİ
Moda Tasarımında Kullanılan Yaygın Renk Terimleri
Moda, tekstil ve boya endüstrilerilerinde renkleri ayırt etmek ve birleştirmek için yaygın olarak
kullanılan bazı terimler bulunmaktadır. Bu alanda çalışanların kullandıkları bu terimlerin başlıcaları
aşağıda açıklanmıştır;
Spektrum: Prizmadan ışıyan beyaz ışık gibi mordan kırmızıya kadar bütün aralıklardaki renkler.
Ana Renkler: Kırmızı, sarı ve mavi ana renklerdir. Ana renkler olmadan diğer renkler elde edilemez.
Tamamlayıcı Renkler: Kırmızı-yeşil (yeşil: sarı-mavi karışımından elde edilir), mavi-turuncu
(turuncu: kırmızı-sarı karışımından elde edilir), sarı-mor (mor: kırmızı-mavi karışımından elde edilir)
optik olarak zıt renklerdir; renk çemberinde birbirlerinin karşısında görünürler.
Şekil 4.6: Tamamlayıcı Renkler
Benzeşik Renkler: Renk çemberinde ardışık olan ortak bir tona sahip olan renkler, örneğin mavimor, mor ve kırmızı-mor. 84
Şekil 4.7: Benzeşik Renkler
İkincil Renkler: İki-ana rengin karıştırılmasıyla oluşan renklere ikincil renkler denilmektedir. Sarı
renk ile kırmızı rengin karışımı ile turuncu renk elde edilmektedir. Böylelikle turuncu renk ikincil renk
olarak adlandırılmaktadır.
Değer: Griler arasındaki varyasyonu ölçen atıf; bir rengin açıklığını ya da koyuluğunu belirtir. Her
tonun değeri değişebilir – kırmızı renk; açık pembe yada koyu bordo olabilir. Rengin değeri valör değer
olarak ta tanımlanmaktadır.
Titreşik Renk: Eşit değerdeki tamamlayıcı renkler bir araya konulduğunda gerçek yoğunluklarının
üstünde görsel bir yoğunluğa sebep olurlar; aynı zamanda eş zamanlı zıtlık olarak da bilinirler.
Ton: Rengin grileştirilmesi sonucu oluşan degree rengin tonu denilmektedir.
Derin Zengin: Koyu konsantre yoğun, doymuş renk olarak adlandırılmaktadır.
Pastel: Beyaz renk ile ton açılmış renk olarak tanımlanmaktadır.
Sıcak Renkler: Ateşle, güneşışığıyla, heyecan ile ilişkili renkler; turuncu, sarı, eflatun gibi.
Soğuk Renkler: Gökyüzü, deniz, buz, barış ile ilişkili renkler; mavi, mor, beyaz gibi.
Nötrler: Bej, gri, kahverengi, haki, zeytin rengi gibi üçüncü derece renklerdir.
Bastırılmış Renk: Siyah, beyaz, gri ya da kendi tamamlayıcı rengi ile tonu azaltılan renkler
bastırılmış renk olarak adlandırılmaktadır.
Monokromatik Renkler: Monokromatik renkler tek bir öztona sahip, ışık-gölge ya da açık- koyu
tonlardan oluşan renklerdir. Beyaz ve siyah kullanılarak rengin öz tonu kirletilmektedir. Başka bir
deyişle rengin öztonu beyaz renk ile açıklaştırılarak ya da siyah ile koyulaştırılarak çeşitlendirilmektedir.
Renk uygunluğuna dayanan bir görsellik oluşturulmaktadır.
Şekil 4.8: Monokrom Renk Skalası85
Zemin Rengi: Baskın zemin tonu olarak adlandırılmaktadır.
Diğer Renk: Güçlü bir görsel etkisi olan düşük oranda kullanılan renk
Armoniler: Birlikte dengeli ve sevimli görünen iki ya da daha fazla renk olarak tanımlanmaktadır.
Zıtlıklar: Yan yana yerleştirildiklerinde farklılıklarını güçlü bir şekilde vurgulayan renkler; genellikle
renk çemberinde birbirlerinin tam zıttı olan tonlardır. Turuncu ve mavi rengin zıtlığı örnek verilebilir.
Tamamlayıcı renkler: Renk zıtlıklarından meydana gelmektedir. Tamamlayıcı renk şemasında renk
eşleşmeleri, seçilen rengin öztonunun renk dairesinde karşıtlığının bulunması ile gerçekleşmektedir. Bu
zıtlık, aslında iki rengin bir araya gelmesiyle oluşan görselliğin bütünleyici etkisidir.
Şekil 4.9: Tamamlayıcı Renk Şeması
Çıkarımsal Renkler: Çıkarımsal birleşimde ise renkler pigment dediğimiz renk yansıtıcılığı bulunan
öğeler tarafından üretilir. Çıkarımsal tanımı pigmentlerin yansıtıcılık özelliğinden ötürü kullanılmaktadır.
Yüzey üzerine pigment eklendikçe yansıyan ışığın şiddeti azalır. Pigmentler arttıkça yüzeyin ışık
emiciliği artar. Bu da gözümüze yansıyacak olan rengin ışık şiddetini azaltır.
CMY (Cyan, Magenta, Yellow) renk modeli çıkarımsal bir modeldir. Çıkarımsal ana renklerin
maksimum oranda uygulandığı bir yüzey ışık yansıtıcılığını büyük ölçüde yitirir ve siyaha yakın bir renk
verir. Matbaalarda kullanılan baskı makineleri ve renkli yazıcıların büyük bir kısmı, bu renk birleşim
sistemini kullanarak, doğadaki diğer renkleri üretirler. Bu cihazların içlerinde çıkarımsal sistemin üç ana
rengini kullanarak baskı yapabilecek sistemler mevcuttur. Mürekkep püskürtmeli bir yazıcı içindeki üç
ana renkte mürekkepi taşıyan kartuşlar, kağıt üzerine üç rengin herbirinden ihtiyaç oranında püskürterek
tüm renkleri oluşturabilir.
Pigmentsizliğin hali beyaz demektir. Gözümüz toplamsal birleşim yönteminin üç ana rengi olan
kırmızı,yeşil ve maviyi algılar.
Şekil 4.10: Tamamlayıcı Renk Şeması86
Toplamsal Renkler: Renkler belirli oranlarda birbirleriyle birleştikçe yeni renkler oluştururlar. Bu
birleşme iki türlü olabilir. Toplamsal birleşimde rengi oluşturmak için ışık kullanılır. Toplamsal tabiri
ışığın yayılım özelliğinden ötürü kullanılmıştır, yani ışığa başka bir ışık eklendiğinde ışık şiddeti artar.
RGB (Red, Green, Blue) renk modeli toplamsal bir renk modelidir. Kırmızı, yeşil, mavi renkte üç ışık,
maksimum ışık şiddeti ile bir aydınlatma yaptıklarında beyaz renk elde edilir. Bunu evinizde üç adet fener
kullanarak deneyebilirsiniz. Televizyon ve monitörler toplamsal sistemin üç ana rengini (RGB)
oluşturmayı sağlayan elektron tabancaları bulunur. Bu elektron tabancalarının ürettikleri farklı enerjilere
sahip elektronlar, üç ana rengin farklı şiddete sahip hallerini üst üste çakıştırmak suretiyle tüm renkleri
oluşturabilirler. Bu sistemde ışıksızlık hali siyah demektir.
Optik Karışımlar: İki farklı renk birlikte örüldüğünde ya da dokunduğunda oluşan etki optik olarak
adlandırılmaktadır. Kumaşın atkı ve çözgüsündeki renk ayrıcılıkları farklı açılardan bakıldığında renkte
hafif bir değişim etkisi yaratmaktadır. Genellikle optik karışımlar jarse, pamuklu ve ipekte kullanılır.
Resim 4.11: Optik Karışım ile Oluşturulmuş Dokuma
Bununla birlikte renklerin bilimsel tanımları, onların duyumsamalarını ya da yarattıkları duyguları tam
olarak vermezler, dolayısıyla renkleri tanıdık ve dünya hakkında paylaşılan bilgiler doğrultusunda
adlandırılabilmektedir. Hayvan isimleriyle (deve tüyü, kanarya sarısı), çiçek ve bitki isimleri ile (leylak,
mantar, domates kırmızısı), tatlı ve baharat isimleri ile (karamel, safran), mineral ve mücevher isimleri
(inci, mercan, yeşim) gibi tanımlamalar kullanılmaktadır. Rengin bu ilişkisel kullanımı renk konturlarını
hatırlamaya ve bir paleti isimlendirmekte yardımcı olur, ama bu bir uzmana bir eşleştirme için gerekli net
tonu söylemek için yeterli değildir. Bunu yapmak için bir dizi ticari renk eşleştirme sistemleri
geliştirilmiştir. Moda ve tekstilde en fazla kullanılanlar PANTONE Profesyonel Renk Sistemi ve
SCOTDIC (Standard Color of Textile Dictionaire International da la Couleur-Standart Tekstil Renkleri
Sözlüğü) sistemleridir. Bunlar Albert Munsell tarafından geliştirlen ton, değer ve parklaklığa göre
renklerin ölçüm metodlarından ilham alınarak geliştirilmiştir. dergipark
