NAKIŞ TASARIMLARI
ÜRÜN BELİRLEME
Tasarım Nedir?
Tasarım, zihinde canlandırılan biçimdir. Zihinde, hayal kurma, farklılıkları bulma, sorgulama, yaratıcı düşünme, eleştirel düşünme, akıl yürütme gibi üst düzey süreçleri canlandırarak, kişiye özgü yeni tasarımlar yapmaktır. Kullanım ihtiyaçlarına göre, bir şeyin kullanılabilirliğini arttırmak için farklı bir bakış ile yapılan şekillendirmedir. Uygulamak üzere nakışta bir ürün belirlerken, zemin, iplik, renk, desen, kompozisyon hazırlama aşamasında her zaman kişinin kendisinden bir şeyler katarak yeni ve özgün tasarımlar oluşturulabilir.
Üzeri Nakışla İşlenecek Ürün Çeşitleri ve Ölçüleri
Uygulandığı ürüne anlam yükleyen işlemeler, geçmişten bugüne ihtiyacı karşılayan küçükten büyüğe her türlü eşyada kullanılmıştır. Örf, adet, gelenek ve görenekler gibi sosyal kurallar işlemeler açısından oldukça önemlidir. Bugünde devam eden hediye verme, çeyiz hazırlama, sünnet, düğün, doğum gibi geleneklerle güncelliğini korumaktadır.
Nakışla yapılabilecek çok çeşitli ürün seçeneği vardır. Bunların belirlenmiş standart bir ölçüleri yoktur. Yere, zamana, ihtiyaca, kişinin zevkine ve günün modasına göre ürün ölçüleri değişmektedir.
Her alanda kullanılabilen işlemeli ürünler şu şekilde sınıflandırılabilir:
* Dekorasyonunda kullanılanlar
* Giyim süslemede kullanılanlar
Dekorasyonda Kullanılanlar
Ev ve mekan aksesuarlarıdır. Modaya zevke ve kullanılan eşyaya göre istenilen ölçülerde hazırlanabilir. Kare, dikdörtgen, yuvarlak, oval şekillerde olabilir. Ev Tekstilleri günümüzde perdeden döşemeliğe ve örtülere, havludan çarşafa ve yastık kılıflarına, yer döşemelerine kadar uzanan ve sayısı daha da artabilen, mutfak ve banyoda kullanılan tekstilleri de içeren geniş bir ürün yelpazesini kapsamaktadır. Ürün çeşitlerini şu şekilde sınıflandırmak mümkündür:
* Oda Takımları:masa örtüleri, panolar, kırlentler, kılıflar, çeşitli örtüler, abajurlar, gazetelikler, seccadeler, sehpa takımları, perdeler, vb.gibi.
*Yatak Takımları (yatak örtüleri, çarşaf ve etekler, yorgan yüzü ve çarşafları, yastık kılıfları, dolap örtüleri, bohçalar, şaseler, çoçuk yatak takımları, vb.gibi).
* Banyo Takımları (havlular, banyo örtü ve perdeleri, bornozlar, klozet
takımları, dolap örtüleri, vb.gibi).
*Yemek Takımları ( masa örtüleri, amerikan servisler, çay takımları, tepsi
örtüleri, dolap örtüleri, vb. gibi).
Ürünlerin ölçüleri, evin fiziki durumuna, günün modasına, kişinin zevkine ve ihtiyaca göre değişmektedir.
Giyim ve Aksesuarları
Giyim ve aksesuarlarında ölçüler, kişinin vücut yapısına, zevkine ve modaya göre değişmektedir.
Giyim süslemede kullanılan ürünler:
*Giysi Üzerinde:
Dış Giyimde ( gelinlikler, fantezi kıyafetler, etekler, pantolonlar, bluzlar, elbiseler,
şortlar, çocuk giysileri, vb. gibi),
İç Giyimde ( sabahlık, gecelik, iç çamaşırlar, pijama, bebek iç giysileri, vb. gibi).
*Giyim Aksesuarları (çanta, kemer, ayakkabı, broş, yaka çiçekleri, fular, şal,
şapka, mendil, eşarp, kravat, kolye küpe, yaka ve manşet, namaz örtüleri, terlik,
vb. gibi).
Desen Çiziminde Kullanılan Araç ve Gereçler
*Kurşun kalemler: sert (H), normal (HB) ve yumuşak (B) olmak üzere üç
çeşittir.
* Kâğıtlar: resim kâğıdı, parşömen kâğıdı.
* Boyalar:guvaş boya, kuru kalem.
*Fırça.
*Silgi.
* Pergel cetvel, gönye.
Desen İçin Faydalanılan Kaynaklar
Desen araştırması yaparken faydalanılacak kaynaklar şunlardır.
* Doğadan (çiçek, ağaç, böcek gibi).
* Geometrik şekillerden (üçgen, kare, daire gibi).
* Çizilmiş desenlerden, desen kitaplarından.
*Eski Türk işlemelerinden, işlenmiş ürünlerden.
* Milletlerin folklorundan.
*Kumaş desenlerinden.
1.5. Kompozisyon
Bir işi, bir ürünü oluşturan parçaların bir düzen gösterecek biçimde bir araya getirilmesidir. Kompozisyonda en önemli unsur, parçaların bir bütün oluşturması, parçaların birbirine uyumsuz ve yabancı olmamasıdır. Elde edilen motifin, bir bütün oluşturacak biçimde düzenlenmesinde, uyum ve denge çok önemlidir. Motifi, ardı ardına, simetrik, asimetrik, bir noktadan çıkarak ya da geometrik biçimler içerisine yerleştirerek düzenleme yapabilir. Kompozisyonda açık- koyu, denge, birlik gibi prensiplere dikkat edilmelidir.
Kalıp Hazırlama
Herhangi bir şeyin yapımında; şekline uygun birebir ölçüleriyle hazırlama işlemine denir.
Yapacağımız ürünün bitmiş şeklini görmek amacıyla yapılan ön hazırlıktır. Kullanılacak malzemelerin ziyanını önlemek, için gereklidir. Kalıp hazırlarken ilk önce, ürünün birebir ölçülerinde kalıp hazırlanır. Kâğıt üzerinde desen, kompozisyon ve kenar temizleme tekniği oluşturulur. İyi hazırlanmış bir kalıp iyi biri işin veya ürünün oluşturulmasında ilk aşamadır.
Not: Kalıp hazırlanırken parşömen, mulaj, karton, vb. gibi kâğıtlar kullanılabilir.
Renk
Renk konusu işlemeli ürünler için oldukça önemlidir. Renk seçimi ve uyumu doğru kullanılmadığında gerecin, desenin ve tekniğin uygulanışındaki kaliteyi olumsuz yönde etkiler. İşlemelerde kullanılacak renkler seçilirken işlenecek kumaşın rengi ve ürünün kullanılacağı yer göz önünde bulundurulması gerekir. İşlemeye başlamadan önce yapacağınız ürüne, desene, tekniğe uygun olarak, guvaş boya ve renkli kuru kalem ile renklendirme yapılır.
MALZEME İHTİYACI
İşlemede iplik ve kumaş seçmek önemli ve dikkat isteyen bir konudur.
Ürün Yapımında Kullanılan Kumaşlar ve Diğer Zeminler
Nakışlı ürün yapımında çeşitli kumaşlar kullanılmaktadır.
* Patiska
* Opal
* Keten
* Kanaviçe
* Etamin
* Goblen
* Çuval
* Tela
* Tafta
* Saten
* Saten düşes
* Atlas
* Şantuk
* Organze
* Şifon
* Tül
* Krep
* Krep demur
* Krep saten
* Jorjet
* Pazen
* Yöresel dokumalar
* Kadife, gibi.
* Bunların dışında deri ve suni deri de kullanılmaktadır.
Kumaş Türleri
Kumaşlar bitkisel , hayvansal veya kimyasal liflerden dokunan her türlü dokumalardır. Bitkisel liflerden (pamuk, keten rafya) elde edilen dokumalardır. Bunlar; patiska, opal, keten, kanaviçe, etamin ve goblen, saten vb. gibi kumaşlardır. Hayvansal liflerden (ipek, yün) elde edilen; tela, tafta, saten, organza şifon gibi
kumaşlardır. Kimyasal liflerden (suni ipek, suni yün) elde edilen kumaşlara, viskon,naylon gibi
kumaşları örnek verebiliriz.
Kumaşların Özellikleri
Pamuğun kullanıldığı yerler sayılamayacak kadar çoktur. İşlenmemiş pamuk lifleri, hafif sarımsı beyaz renktedir. Pamuk liflerinin esneme özelliği ipek ve yün liflerinden daha az olduğundan çabuk kırışır ve daha az nemi çeker. Aşınmaya ve sürtünmeye karşı çok dayanıklıdır. Bir kumaşın pamuklu olduğunu anlamak için yaktığımızda is bırakmadan süratle yanar. Yanık kâğıt kokusu verir ve az kül bırakır. Pamuklu kumaşlar ısıya dayanıklıdır, kaynatılabilir, kullanışlıdır. Keten bitkisinin sap liflerinden elde edilen keten lifleri saman sarısı rengindedir. Sağlam, parlak görünüşlü ve kullanışlıdır. Çeşitli kalınlıkta dokunan keten kumaşlar yıkanmaya, ütülenmeye uygun olduklarından nakışlı ürün yapımında önemli yer tutar. İpek böceğinin kozasından elde edilen doğal ipek lifleri, sağlam parlak ve esnektir.
Görünüşü güzel, kullanışlı ve yıkanmaya elverişlidir. Zor elde edildiği için pahalıdır. İpek lifleri yandığı zaman siyah ve az bir kül bırakır. Eriyormuş gibi parlak bir alevle yanar. Güneş altında uzun süre kalan ipek, sararır ve dayanıklılığı azalır. Koyun ve tiftik keçisinden elde edilen yün lifleri, beyaz ve fildişi rengindedir. Liflerin esneme payı fazla olduğu için kırışmaz. Yün liflerinin ince ve uzun olanı tercih edilir. Ateşe tutulan yün lifleri, yanmış saç ve boynuz kokusu verir, siyah kömürümsü bir artık bırakır.
Birçok kimyasal maddelerin birleşmesinden elde edilen kumaşlar, parlak görünümlü
çok sağlam, nem çekmeyen, sürtünmeye ve çekmeye uygun olan bir liftir. Fazla ısıda yanar. Güneşten sararır. Kolay yıkanır. Çabuk kurur.
Ürün Yapımında Kullanılan İplikler
Uygulanacak nakış tekniğine ve kullanılan kumaşlara göre iplik türü farklılık gösterir. Nakışta kullanılacak ipliklerin, her yerinin aynı kalınlıkta, temiz, pürüzsüz, esnek, az bükümlü, sağlam ve parlak olması gerekir. İpliklerin boya vermeyen cinsten olmasına dikkat edilmelidir.
Nakışlı ürün yapımında kullanılan ipliklerin bazıları şunlardır.
* Muline
* Pamukaki
* Kotonlar
* Merserize iplikler
* Kukalar
* Çamaşır ipeği
* İbrişim
* Kordone
Floş
* Rafya
* Kordon
* Yün
* Orlon
* İplikler Cinsleri ve Özellikleri
İplikler yapıldıkları lif özelliğine göre sınıflandırılabilirler.
* Bitkisel Liflerden Ürtilen İplikler:
Bazı kimyasal işlemlerden geçirildikten sonra işlenecek hale gelen pamuk lifleri, ancak bu yolla ipek gibi görünüşe sahip olur. Buna pamuk ipliklerinin ipekleştirilmesi denir. Merserize, pamukaki, muline, koton gibi nakış iplikleri bu yol ile yapılır. Keten iplikler kukalar halinde satılır. İki kat ipliğin bükülmesinden meydana gelir. Az bükümlü ince sağlam ve parlak görünüşlüdür.
- Hayvansal Liflerden Üretilen İplikler:
İpek ipliklerin çeşitli renkleri ve bu renklerin tonları bulunur. Parlak sağlam ve güzel görünüşlüdürler. Renkleri solmadığı için nakış ve iç giyim süslemelerinde rahatlıkla kullanılır. Çamaşır ipeği, ibrişim, kordone, floş gibi ipliklerdir. Yün lifinde üretilen iplikler piyasada çeşitli renk ve kalınlıkta, normal ve az bükümlü olarak bulunmaktadır.
- Kimyasal liflerden üretilen iplikler:
Bu iplikler parlak, güzel görünüşlü ve çok bükümlüdür. Suni ipekten üretilen floş, az bükümlü, yumuşak ve parlak görüntülü, çeşitli renk ve tonları olan ve çileler halinde satılan ipliklerdir. Naylon iplikler, parlak ve çok bükümlüdür.sağlam olmaları nedeniyle pul- boncuk dikiminde, oya ve dantellerin yapımında kullanılır.Çeşitli kalınlıklarda bobinler halinde satılmaktadır. Orlon, sentetik rafya, kordon ve şeritlerde bu grup iplikler arasında yer alır.
* Madensel liflerden üretilen iplikler:
Madensel liflerden elde edilen iplikler sim sırms, ince şerit tellerdir. Sırma, altın, gümüş gibi madensel tellerin haddeden geçirilmesi ile inceltilerek tel haline getirilmesi ile elde edilir. Sim, çok ince altın, gümüş ve madensel tellerin ince ipek veya pamuk iplikleri üzerine sarılması ile elde edilen ipliklerdir. Madensel tellerin özel makinelerden geçirilerek 1 mm. genişliğinde yassı şeritler haline getirilmesi ile ince şerit teller elde edilir. Bunlar altın ve gümüş olabildiği gibi gümüş üzerine altın, bakır üzerine gümüş kaplanarak da yapılmaktadırlar. Sim, sırma ve çeşitli ipliklere karıştırılarak değişik kalınlıkta üretilen harçlar da işlemelerde kullanılmaktadır( Kenar temizleme ve süsleyici olarak).
Ürün Yapımında Kullanılan Yardımcı ve Süsleyici Malzemeler
Çeşitleri
Ürün yapımında kumaş ve ipliklerin yanı sıra birçok yardımcı malzeme gereklidir. Bunlar, çeşitli iğneler, kasnaklar ve gergefler, kasnak bezleri, çeşitli makaslar, kalemler, ütü ve gereçleri, yüksükler, mekik, firkete, çeşitli kâğıtlar, süslemede kullanılan pul ve boncuklar, madensel liflerden yapılan süsleme malzemeleri, sim, sırma ve tel kırma gibi malzemelerdir.
Özellikleri
- İğneler: baş, gövde ve uç olmak üzere üç kısımdan oluşur. İğneler numaralıdır. Numaralar büyüdükçe iğne incelir. Dikiş veya işleme yapılırken, iğne uzunluk ve kalınlıkları kumaş, iplik kalınlığı ile oranlı olması gerekir. Kullanıldıkları yere göre şekillenmişlerdir. Dikiş iğneleri, toplu iğne, tel kırma iğnesi, sırma iğnesi(biz), triko iğnesi(şiş), kroşe iğnesi(tığ), file iğnesi, etamin iğnesi, ciğerdeldi iğnesi gibi.
*Kasnak ve Gergef: nakısın düzgün ve süratli işlenmesi için kumaşı germek gerekir. Kumaşın gergin durmasını sağlayan yardımcı malzemelerdir. Büyük işlemelerde işlenen yerin ezilip kirlenmemesi için gergef kullanılır.
* Kasnak Bezi: kumaşın zedelenmesini ve kirlenmesini önlemek için kullanılır.
Patiska amerikan bezi gibi sağlam kumaşlardan ve dikdörtgen şeklinde yapılır.
* Makaslar: kullanıldıkları yere göre isim alırlar. Çelik olanı tercih edilmelidir.
Nakış makası, terzi makası, sürfile makası gibi birçok çeşitleri vardır.
* Kalemler: desen çiziminde kullanılan kalemler, sertlik derecelerine göre
değişir.(A) yumuşak, (B) orta, (H)sert kalemlerdir.
Kâğıtlar: desenin düzgün şekilde çizilmesi ve kumaşa geçirilmesi için çeşitli kâğıtlara ihtiyaç duyulur. Bunlar, parşömen kâğıdı, mulâj kâğıdı, karbon kâğıdı, milimetrik kâğıt, gri mukavva, sarı karton, beyaz karton gibi.
*Ütü ve gereçleri: ütüler kumaşların yüzeylerine net ve güzel bir görünüm sağlamak amacıyla kullanılan metal araçlardır. Ütüyle birlikte ütü masası, ütü bezi ve su kabına ihtiyaç vardır.
* Pul Boncuk ve Diğer Süsleyici Malzemeler: işlemelere güzel ve çekici bir görünüm kazandırmak amacıyla kullanılırlar. Bunlar, yuvarlak boncuk, boru boncuk, plastik ve madeni pullar, stras (suni pırlanta benzeri taş) inci gibi.
Madensel Liflerden Yapılan Gereçler: sırma, sim, ince şerit teller ve harçlardır. Altın gümüş ve bakır tellerden yapılan bu gereçler ürün süslemede önemli yer tutarlar.
ÜRÜNÜ İŞLEME
Ürün İşlemede Kullanılan Nakış Teknikleri
Nakışlı ürün hazırlarken kullandığımız nakış teknikleri şunlardır.
* Basit Nakış İğne Teknikleri
* Türk İşi Tekniği
* Hesap İşi Tekniği
* Maraş İşi Tekniği
* Çin İğnesi Tekniği
* Aplike Tekniği
* Beyaz İş Tekniği
* Antep İşi Tekniği
* Blonya ve Astragan İşi Tekniği
* Kum İğnesi Tekniği
* Pul Boncuk Dikiş Tekniği
Ölçü Oran
Genel anlamıyla, büyüklük, nicelik, derece bakımından iki şey arasında, ya da parça ile tüm arasında bulunan bağıntının karşılaştırılmasıdır. Ürün hazırlamada, desenin ürüne, ürünün kullanılacağı yere olan oranı, ölçülendirme yaparken büyük önem taşır.
Nakışta Kullanılan Desen Geçirme Teknikleri
Deseni kumaşa geçirme, işlemenin güzelliği kadar önem taşımaktadır. Kumaşa muntazam olarak geçirilen bir desen o oranla muntazam da işlenecektir. Kumaş cinsine ve işleme tekniğine uygun olarak, deseni kumaş üzerine geçirme teknikleri şunlardır.
*Çizerek Desen Geçirme
* Işıklı Masa Kullanarak Desen Geçirme
*Desenin Tersini Çevirip Üstten Sürterek Desen Geçirme
* Kopya Kâğıdı ile Desen Geçirme
* Teyelleyerek Desen Geçirme
* Ütüleme Yolu ile Desen Geçirme
* Deseni Kumaş Altına Koyarak Desen Geçirme
* Sayarak Desen Geçirme
* Oyarak Desen Geçirme
Deseni Kumaşa Geçirmede Kullanılan Araç Ve Gereçler
* Parşömen ve mulâj kâğıdı
* Kopya kâğıdı
* Kalemler; sert kalem(H), yumuşak kalem(B)
* Işıklı masa
* İşlenecek zemin
* İğne
* İplik
* Nakışta Kumaşı Germe
- Kumaşı Germenin Önemi
* Gerilen kumaş üzerinde nakış daha düzgün işlenir.
* İşlemenin daha kolay ve süratli işlenmesini sağlar.
* Kumaşın eller arasında kalarak yıpranmasını engeller.
Kullanılan Germe Araç ve Gereçleri
* Kasnak
* El kasnağı
* Makine kasnağı
* Vidalı kasnak
* Ayaklı kasnak ve masaya sıkıştırılan kasnak
* Gergef
* Karton
* Kâğıt
Kumaşı Germe Yöntemleri
*Kumaşı kâğıt ile germe
* Kumaşı kasnak ile germe
* Kumaşı gergef ile germe
* Kumaşı karton üzerine teyelleyerek germe (Maraş işi tekniğinde uygulanır.)
ÜRÜNÜ KULLANIMA HAZIRLAMA
Nakışta Kullanılan Yardımcı İğneler ve Süsleyici Malzemeler
Nakışta kullanılan yardımcı iğne teknikleri yapılan ürüne, kullanılan tekniğe, desen özelliğine, kişisel zevke ve kullanım yeri dikkate alınarak seçilir ve uygulanır. Her tekniğin yardımcı iğnesi farklılık gösterir. Genellikle basit nakış iğne teknikleri hemen hemen her teknik içerisinde kullanılır. Çeşitli ebatlarda ve şekillerde boncuk, pul, inci, stras, kurt, tırtıl gibi malzemeler yardımcı malzemelerdir. Ürünü süslemek için kullanılır.
Nakışta Kullanılan Kenar Temizleme Teknikleri
Nakış yapılan ürünün kenar temizliği ürünü ve görünümünü tamamıyla etkiler. Bu açıdan işlemeye uygun olarak seçilen ve uygulanan kenar temizliği çeşidi, işlemenin güzelliğine anlam katacağından çok önem vermek gerekir. Kenar temizliği; uygulanan işe, desene özelliğine, kumaş özelliğine, kullanılacak yere
ve kişinin zevkine göre seçilmelidir.
Kenar temizleme çeşitleri;
* Köşe çevirerek.
* Saçak bırakarak.
* Püskül yaparak.
*Makrame yaparak.
* Rişliyö yaparak.
* Aplike yaparak.
* İğne oyası yaparak.
* Tığ danteli yaparak.
* Firkete ve mekik oyası dikerek.
* Basit nakış iğneleri yaparak.
* Maraş işi ile.
* Makine nakışı yaparak.
Ütü
İstenilmeyen kırışıklıkların giderilmesi, işlemenin net ve güzel görünmesi, kumaş dayanıklılığını sağlaması açısından bitmiş ürünün mutlaka ütülenmesi gerekir.Ütü yaparken kumaş hammaddesi özelliğini, dokuma özelliğini ve işleme tekniğini göz önünde bulundurmalıdır.
Kalite Kontrol
Hataları tespit etmek, üretilen ürünün standartlara uygunluğunu belirleyen uygulamadır. Kalite kontrol, ürün yapım aşamasında da uygulanmalıdır. Ürün tamamlandıktan sonra kalite kontrol yapılarak kullanıma hazır hale getirilmiş olur. Kalite kontrol yapılırken şu hususlara dikkat edilir:
* İşleme eksikliği.
* İplikleri çekince sökülme.
* Ürün ölçülerine uygunluğu.
*Alt ve üst yüzeylerde iplik temizleme.
* Oluşan lekeleri giderme.
cahilim.com
