Nano kelimesi, Yunanca’da “cüce” anlamına gelmektedir ve fiziksel ölçü birimlerinde
ön takı olarak kullanılmaktadır. Örneğin, birim zaman (saniye), birim hacim (litre) ve birim
uzunluk (metre) ölçüm değerleri ile nano ön takısı kullanıldığında, bu ölçüm birimlerinin
milyarda biri anlamını ifade etmektedir. Kısacası, nano-saniye (ns), saniyenin milyarda biri,
nanolitre, litrenin milyarda biri ve nanometre (nm) de metrenin milyarda biridir.
Nano parçacıklar virüslerden yüz defa daha küçüktür, böylece insan gözü tarafından algılanamamaktadır. İnsan saç teli çapının yaklaşık 100.000 nanometre olduğu düşünülürse ne kadar küçük bir ölçekten bahsedildiği daha rahat anlaşılmaktadır. Bir başka deyişle bir nanometre içine yan yana ancak 2-3 atom dizilebilmektedir; yaklaşık olarak 100 veya 1000 atom bir araya gelerek nano ölçeklerde bir nesneyi oluşturmaktadır.
Aşırı derecede küçük boyutlara sahip bu yapılar için, çevremizdeki nesneler için geçerli olan fiziksel ve kimyasal yasalar geçerli değildir. Malzemelerin özellikleri nano ölçekte, makroskopik ölçekten tamamen farklı olup nano-ölçeğe yaklaştıkça birçok yeni özellikler ortaya çıkmaktadır. Örneğin, iletim özellikleri (momentum, enerji ve kütle) artık sürekli olarak değil ancak kesikli olarak tarif edilmektedir. Benzer olarak, optik, elektronik, manyetik ve kimyasal davranışlar klasik değil kuantum olarak tanımlanmaktadır.
19. uncu yüzyıl başlarında gelişmeye başlayan tekstil endüstrisi nanoteknoloji sayesinde yeni bir döneme girmeye hazırlanmaktadır. Tekstilde kullanılan malzemelere nanometre boyutlarında farklı özellikler kazandırılması çok önemli gelişmelere yol açacaktır. Örneğin; çorap ipliğinin gümüş nano parçacıklarla katkılandırılması, mikrop barınmasını ve kokuyu engelleyecek, suyu iten kumaşlardan elde edilmiş giysiler kirlenmeyeceğinden ütü ve yıkamaya ihtiyaç duyulmayacak, esnek ve yıkanabilen sensörlerin kumaşa aktarılması ile elbiselerimiz görecek, duyacak, hissedecek, komut verecek, enerji üretecektir. Kumaş ipliğine elektronik ve optik özelliklerin kazandırılması ile aydınlatma özelliğine sahip giysiler ve renk değiştiren giysiler elde edilebilecektir.
Tekstillerde life uygulanacak tüm yüzey işlemleri tekstilin özelliğini değiştirebilmektedir. Akıllı tekstiller olarak adlandırılan bu teknoloji ile ıslanmayan yüzeyler veya kirlilik tutuculuğu, ısı, yalıtımı gibi yüzeye bazı özelliklerin kazandırılması mümkün olmaktadır. Bunun dışında renk değiştirebilen veya ısıya, neme duyarlı olan kıyafetlerin geliştirilmesi konusunda çok ciddi çalışmalar sürdürülmektedir.
Günümüzde geliştirilen çok işlevli elyaf, askeri giysiler, koruyucu hastane elbiseleri, yüksek performanslı spor giysiler gibi bir çok alanda uygulama bulmaktadır. Çevresel değişimleri algılayarak renk, gözenek ve kalınlık özelliklerini bunlara göre değiştirebilen, mikropları öldüren, cildi besleyip masaj yapabilen, bazı ilaçların deriden vücuda verilmesini sağlayan akıllı tekstiller gibi günümüzde örnekleri görülmeye başlayan çok boyutlu ve çok işlevli akıllı tekstillerin üretiminde önemli gelişmeler yaşanması beklenmektedir. Teknolojik ilerlemeler sonucunda maliyetlerin düşmesiyle yakın bir gelecekte akıllı tekstil ürünlerinin günlük hayatta kullanımın yaygınlaşması beklenmektedir. Orta vadede akıllı tekstil ürünlerinin pazar değerinin milyarlarca dolar seviyesine ulaşacağı tahmin edilmektedir.
Ülkemizde akıllı tekstil üretimi yapan başlıca firmalar: Anteks, Yeşim Tekstil, Karsu
Tekstil, Sude Suni Deri San. A.Ş. (Laminatech), Abbate, Orka Group, İstanbul Çorap, Yeğin
Grup, Has Tekstil, Dema Teknik Tekstil, Fiberflon, Hepatr End. Paz., Altınbaşak Tekstil, Zorlu
Tekstil, Hakkoymaz Tekstil’dir.
Akıllı tekstil alanında hali hazırda üretimi yapılan hazır giyim ürünleri şunlardır:
· İstanbul Çorap tarafından üretilen Parizien Clinique serisinde, ayakta bakteri oluşumunu ve
kokuyu önleyen anti-bakteriyel, selülit oluşumunu önleyen anti-selülit ve bacağa ekstra nem
sağlayan nemlendirici çoraplar üretilmektedir. Çoraplar bu özelliklerini yaklaşık 20 yıkamaya
kadar kaybetmeden koruyabilmektedir(www.ntvmsnbc.com).
· Gaziantep Küsgette kurulu Doliche Firması, özel geliştirdikleri kimyasal bir sistemle
kokusuz çorap üretti ve antibakteriyel özelliğe sahip olan çorabın mantar ve bakterileri
öldürmekte, ayak kokusunu önlemekte ve uzun süreli kullanımda mantar ve diğer hastalıkların
ortadan kalkmasını sağlamaktadır. Yeni geliştirilen özel bir sistemle ürettilen çoraplar klimatik
etki özelliğine sahiptir(www.dolichetekstil.com).
· Has Tekstil San. ve Tic. Ltd. Şti. üç yıl süren araştırma sonucunda 2004 yılında Clothas
markası ile Türkiye’de ilk kez su ve leke tutmayan pantolon üretmiştir. Firma, yıkandığı zaman
güzel koku veren, serin tutan, stres alan ve kolay ütülenen kumaşlar geliştirme çalışmalarını
sürdürmektedir(www.tumgazeteler.com).
· Yeşim Tekstil (Bursa), uygulandığı ürünlerde leke ve su tutmama, çabuk kuruma ve
kolay ütüleme özellikleriyle büyük miktarda enerji ve zaman tasarrufu sağlayan Nano
teknolojisini, Türkiye'de ilk kez örme ürünlerin üretiminde kullanmaya
başlamıştır(www.tumgazeteler.com).
· Orka Group (İstanbul), satışa sunduğu kış koleksiyonda yer alan akıllı kumaşlarla
hazırlanan kıyafetler, su ve leke tutmamakta, vücuttaki nem dengesini sağlayarak terlemeyi
azaltmakta ve kokuyu emmektedir. Bu kumaşların, çabuk kuruma ve ütülenme özellikleri de
bulunmaktadır(www.hurriyetim.com).
· Kelebek mobilya yağ ve kir tutmayan, uzun ömürlü nano-kumaşlar, kuru temizlemeye
ve sık yıkamaya da dayanıklı kumaşlar kullanmaya başlamıştır. Bionic kumaş serisindeki
yüksek aşınmaya dayanıklı olan bu kumaşlar, aynı zamanda yumuşak ve çevre dostu olarak bilinmektedir(www.mobilyaonline.net).
· İstikbal, elektromanyetik dalgalarını %98.5 oranında engelleyen nanoteknolojik kumaş geliştirmiştir.Kumaşın hem ev ürünlerinde hem de endüstride kullanılması düşünülmektedir(http://nanoturkiye.blogspot.com).
· TSK uzun süren AR-GE çalışmalarının ardından, nanoteknoloji ile hazırlanmış
antibakteriyel, kumaşı suya dayanıklı, yüksek mukavemetli, teri emen ancak dışarıdan belli
etmeyen, zor leke tutan, kırışmayan, şapkası daha iyi görüş sağlayan ve her şeyden önemlisi
Türkiye'nin coğrafik yapısına ve bitki örtüsüne uygun renk ve desenlerde hazırlandığı için
uydudan bakıldığında kamuflaj sağlayan üniformalar kullanmaya
başlamıştır(www.zaman.com.tr).
Akıllı tekstillerin son zamanlarda gündeme sıkça gelmesi, öneminin kavranması ve bu yönde ileride güçlü bir talebin oluşacağı beklentisi nedeniyle ülkemizde bu alana girecek firma sayısında artışların olacağı beklenmektedir.
Nanoteknoloji kullanılarak elde edilen tekstillerden üretilecek bazı hazır giyim ürünlerinin gelecekteki kullanım alanları ile ilgili tahminler şunlardır:
*Güneşte uzun süre giyilebilir enerji depolayan sensörler eklendiği giysiler
*Bilgi elde edebilen ve iletebilen sensörlerin eklendiği giysiler
*Çok katlı ve incelikli koruma sağlayan giysiler
*Suçu ortaya çıkaran giysiler
*Yaraların iyileşmesine yardımcı olan giysiler
*Kendi kendini onaran giysiler
*Yer çekimine karşı koyabilme özelliği olan giysiler de gelecekteki kullanım alanları olarak
öngörülmektedir.
KAYNAKLAR:
1- NANOTEKNOLOJİ VE TEKSTİL UYGULAMALARI
Yrd. Doç. Dr. Esen ÖZDOĞAN
Ar. Gör. Aslı DEMİR
Prof. Dr. Nejdet SEVENTEKİN
2- NANOTEKNOLOJİ İLE ÜRETİLEN AKILLI TEKSTİLLER VE TÜKETİCİ BEKLENTİLERİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA
Yrd. Doç. Dr. H.Fatma ŞENER
Öğr. Gör. Fatma BULUT
