1.1.1. Düz Örme Makinelerinde Toplam Ġğne Sayısı Hesabı
Düz örme makinelerinde toplam iğne sayısı hesaplanırken aĢağıdada görüldüğü gibi
makine çalıĢma geniĢliğine inç (inç) ve makine inceliğine (E) (Fein) ihtiyaç duyulur.
Ø ÇalıĢma geniĢliği; düz örme makinesi iğne plakasındaki ilk iğne ve son iğne
arasındaki mesafedir. ÇalıĢma geniĢliği Ingiliz ölçü birimi olan inç veya cm
cinsinden verilmektedir. Fakat toplam iğne sayısının hesaplanmasında makine
çalıĢma geniĢliği inç olarak alınmaktadır.
Ø Makine inceliği (fein) (E); iğne plakası üzerinde 1 inçteki (2.54 cm) iğne
sayısıdır.
Tek plakalı düz örme makinelerinde toplam iğne sayısı hesabı:
TĠS = MÇE x E
TĠS : Toplam iğne sayısı
MÇE : Makine çalıĢma eni (inç)
E : Makine inceliği (inç)
Resim 1.3: Tek plakalı düz örme makinesi
Çift plakalı düz örme makinelerinde toplam iğne sayısı hesabı:
Çift plakalı atkılı örme makinelerinde ön plakadaki iğne sayısı kadar arka plakada iğne
mevcuttur. Bu nedenle bir plakada bulunan toplam iğne sayısı 2 ile çarpılır.
Resim 1.4: Çift plakalı düz örme makinesi5
1.1.2 Yuvarlak Örme Makinelerinde Toplam Ġğne Sayısı Hesabı
Yuvarlak örme makinelerinde iğne sayısı hesabı yapılırken düz örme makinelerindeki
çalıĢma geniĢliği yerine makinenin iğne plakasının silindir Ģeklinde olmasından dolayı
makine çapı (pus) kullanılmaktadır. Makine çapı da düz örme makinelerinde çalıĢma
geniĢliğinde olduğu gibi inç olarak hesaplanır.
Ø Makine çapı (pus); yuvarlak örme makinelerinde silindir iğne plakasının
çapıdır. Makine çapı pus olarak belirtilmesine rağmen ölçü birimi inçtir.
Tek plakalı yuvarlak örme makinelerinde toplam iğne sayısı hesabı:
TĠS = Q x π x E
Q : Makine çapı (pus)
3.14 : π sabit sayı
E : Makine inceliği (Fein)
Resim 1.5: Tek plakalı yuvarlak örme makinesi6
Çift plakalı yuvarlak örme makinelerinde toplam iğne sayısı hesabı:
Silindir plaka iğne sayısı kadar kapak iğne plakasında da iğne olduğu için tek plakada
bulunan toplam iğne sayısı 2 ile çarpılır.
Resim 1.6: Çift plakalı yuvarlak örme makinesi
1.2 Makine Ġnceliği ve Taksimatı Hesapları
AĢağıda makine inceliğinin ve taksimat hesaplarının nasıl yapıldığı açıklanmıĢtır.
Ø Makine inceliği (fein) (E)
Düz ve yuvarlak örme makinelerinde aynı iğne plakası üzerinde 1 inçteki iğne
sayısıdır. E harfi ile ifade edilir ve fain olarak okunur
Uluslararası ölçü birimi olarak kabul edilen inç 2,54 cm’ye (25,4 mm) denk
gelmektedir.
Resim 1.7: Çift plakalı yuvarlak örme makinesi makine inceliği7
Örme makinelerinde makine inceliği ile makinede kullanılabilecek iplik kalınlıkları
arasında bir iliĢki vardır. Makine inceliği arttıkça iplik inceliği de artmaktadır. Ġplik makine
inceliğine uygun olmalıdır eğer kalın iplik verilirse iğne kancası kırılır, olması gerekenden
daha ince bir iplik verilirse ilmek aralarında boĢluklar oluĢur file görünümüne sahip olur.
Ø Makine inceliği (E) ve iplik numarası (Ne) arasındaki iliĢki
Makine inceliği ne kadar yüksek olursa bu makineden elde edilecek örgü de ince olur.
Fein (E) Ġplik Nu. (Ne)
14 18/1 – 24/1
20 20/1 – 28/1
22 24/1 – 30/1
24 32/1 – 42/1
Tablo 1.1: Makine inceliği ve iplik numarası arasındaki iliĢki
Resim 1.8: Kalın iplik verildiğinde kırılan iğne kancası
Resim 1.9: Ġnce iplik verildiğinde oluĢan örgü
Ø Makine inceliği (E) ve iğne sayısı arasındaki iliĢki
Makine inceliği (E) ne kadar yüksek olursa iğne sayısıda o kadar artıĢ gösterir. 8
Fein (E) Ġğne Sayısı
Tek Plakalı Örme Makineleri
10 1008
12 1800
22 2064
26 2449
28 2989
Çift Plakalı Örme Makineleri
14 2 x 1320
15 2 x 1404
16 2 x 1512
18 2 x 1920
24 2 x 2256
Tablo 1.2: Makine inceliğine göre toplam iğne sayıları
Makine inceliğine uygun iğne seçimi yapılmalıdır, aksi takdirde kumaĢta istenmeyen
hatalar gözlenir.
Ø Makine taksimatı (t) :
Düz ve yuvarlak örme makinelerinde aynı iğne plakası üzerinde yan yana iki komĢu
iğne arasındaki mesafedir.―t‖ ile gösterilir, birimi mm’dir.
ġekil 1.1: Makine taksimatı
N = Ġğne kafası kalınlığı
P = Ġğne aralığı
t = N+P (Ġki iğne arasındaki mesafe)9
Resim 1.10: Düz ve yuvarlak örme makinesinde iki iğne araındaki mesafe
1.3 KumaĢ Eni ve KumaĢ Çekmesi Hesapları
KumaĢ eni kumaĢın bir kenarından diğer kenarına olan uzaklığının cm cinsinden
değeridir. KumaĢ eni düz örme makinelerinde çalıĢma geniĢliğinden büyük olmamak üzere
istenilen ölçüde ayarlanabilmektedir. Düz örme makinelerinde iğne sabit mekik hareketli
olduğu için iğne iptal edilerek istenilen en için iğne çalıĢtırılabilir. Yuvarlak örme
makinelerinde ise bu mümkün değildir. Bu makinelerde kumaĢ enini belirleyen esas unsur
makine çapıdır. Çünkü yuvarlak örme makinelerinde iğneler hareketli, mekik sabittir.
Yuvarlak örme makinesinde iğne iptali gerçekleĢtirseniz bile hareketli olduğu için o kısmı
atlama örgü olarak örmektedir. 10
Ø Örme kumaĢ eni ölçülürken dikkat edilmesi gereken hususlar:
Ölçme iĢlemi kumaĢ makineden çıkar çıkmaz yapılmamalıdır. Çünkü
üretim esnasında kumaĢ gerdirilmiĢtir ve gerçek ebatlarından farklı bir
durumdadır. Bundan dolayı kumaĢ makineden çıktıktan sonra bir miktar
dinlendirilmeli ve ondan sonra aĢağıdaki hususlar göz önünde tutularak
ölçüm yapılmalıdır.
Ölçme iĢlemi örme kumaĢ kırıĢıklığının olmadığı yerlerden yapılmalıdır.
Ölçme iĢlemi; yapılırken kumaĢ ne gerdirilmeli ne de pot bırakılmalı,
kumaĢın normal görünümlü yerinden yapılmalıdır.
Ölçme iĢlemi kumaĢın farklı yerlerinden birkaç kez yapılır, ortalaması
alınarak sapmalar belirlenir.
Ölçme iĢlemi kumaĢ topunun ne baĢ ne son kısmından yapılmalıdır.
Makine ilk çalıĢmaya baĢladığında ve makine durdurulurken istenilen
devri almadığı için kumaĢ topunun orta noktalarını tercih ediniz.
1.3.1. Düz Örme (Triko) Makinelerinde KumaĢ Eni Hesabı
Düz örme (triko) makinelerinde istenilen geniĢlikte ve aralıkta çalıĢılabilir. Bu
makinelerde kumaĢ eninin hesaplanmasında çalıĢılabilecek en geniĢ kumaĢın eni hesaplanır.
ġekil 1.2: Düz örme (triko) makinelerinde kumaĢ eni
ġekil 1.3: Düz örme (triko) makinelerinde çalıĢma eni11
AĢağıda düz örme makinesinde kumaĢ eninin hesaplanması için gerekli formül
verilmiĢtir.
MÇE = TĠS x 2.54
E
MÇE : Makine ÇalıĢma Eni (cm)
TĠS : Toplam Ġğne Sayısı
E : Makine Ġnceliği
Burada kullanılan toplam iğne sayısı tek plakalı düz örme (triko) makine hesabındaki
toplam iğne sayısıdır çünkü tek ve çift plakada kumaĢ eni değiĢmez sadece kumaĢın yüzeyi
değiĢir. Bu yüzden tek plakadaki iğne sayısı alınır. Makine çalıĢma eni aynı zamanda
hesaplama yapılan makinede örülen kumaĢın alabileceği en yüksek eni belirtmektedir.
1.3.2. Yuvarlak Örme Makineleri Ġçin KumaĢ Eni Hesabı
Yuvarlak örme makinesinde kumaĢ eninin hesaplanmasında önce toplam iğne sayısı
bulunur ve çıkan sonuç örülen kumaĢın üzerinde 1 cm’deki ilmek çubuk sayısına bölünür.
AĢağıda yuvarlak örme makinesinde örülen kumaĢların kumaĢ enini hesaplama formülü
verilmiĢtir.
L = Q (R) x 3.14 x E
Ç/cm
L : KumaĢ Eni (cm)
Q (R) : Makine Çapı (Pus)
3.14 : π sabit sayı
E : Makine Ġnceliği (Fein)
Ç/cm : Çubuk sıklığı
Ø Çubuk sikliği; 1 cm’deki ilmek sayısına denir (Ç/cm).
1.3.3. Örme KumaĢlarda KumaĢ Enini Etkileyen Faktörler
KumaĢ enini etkileyen faktörler aĢağıda açıklanacaktır.
1.3.3.1. Makine Çapı veya Makine ÇalıĢma GeniĢliği
Yuvarlak örme makinelerinde silindir iğnelerinin oluĢturduğu dairenin çapıdır.
Silindir dairede herhangi bir iğnenin onun tam karĢısına gelen iğneye olan uzaklığıdır.
Makine çapı örülebilecek maksimum kumaĢ enini belirler. Makine çapı yükseldikçe
daha geniĢ kumaĢ elde etmek mümkündür. 12
Düz örme makinelerinde ise çalıĢma geniĢliği kumaĢ enini belirlemektedir. Eğer
makine çalıĢma geniĢliği 2,50 metre ise bu makinede bu ölçünün daha üzerinde örgü elde
etmek mümkün değildir.
ġekil 1.5: Yuvarlak örme makinelerinde makine çapı
Resim 1.11: Düz örme makinesinde çalıĢma eni
Resim 1.12: Tek ve çift plaka yuvarlak örme makinelerinde makine çapı13
Yuvarlak örme makinesinde çapları aynı olan makineden az farkla çeĢitli enlerde
kumaĢ üretmek mümkündür, bu Ģekilde kumaĢ üretimi Ģunlara bağlıdır:
Ø Örgü deseni
Ø KumaĢ grmajı, ilmek boy ayarı, ilmek sıklığı
Ø Ġplik numarası, iplik cinsi
Ø Terbiye iĢlemleri
1.3.3.2. Makine Ġnceliği ve Toplam Ġğne Sayısı
Makine inceliği (E) ve makinede toplam iğne sayısı örme kumaĢın enini
etkilemektedir. Düz ve yuvarlak örme makinelerinde makine inceliği kumaĢ üzerinde cm’ye
düĢen ilmek çubuk sayısını belirlemektedir. Örneğin aynı çalıĢma geniĢliğinde fakat farklı
incelikteki iki makinede üretilen kumaĢın üzerinde ölçüm yapıldığında cm’ye düĢen may
sayısı farklı olacaktır. Daha ince makinede örülen kumaĢın eni diğer kumaĢtan geniĢ olur.
Toplam iğne sayısı düz örme makinelerinde çalıĢan iğne sayısı baz alındığından kumaĢ enini
etkilerken yuvarlak örme makinelerinde düz örme makinesindeki kadar etkilememektedir.
1.3.3.3. Örgü Tipi ve Desen Yapısı
Yuvarlak ve düz örme makinelerinde örgünün sıklığı veya gevĢekliği, desenlerin
yapısı kumaĢ enini etkilemektedir. Aynı özelliklerdeki iki makinede birinde sıkı diğerinde de
gevĢek örgü örüldüğünde gevĢek örülen kumaĢın eni daha geniĢ olacaktır. Ayrıca bazı
desenler kumaĢın toplanmasına ya da açılmasına neden olmaktadır. Özellikle yığmalı örgüler
kumaĢı daha çok toplar ve enine etki eder.
1.3.3.4. Ġlmek Çubuğu Sıklığı
Ġlmek çubuk sıklığı; 1 cm’deki ilmek sayısına denir. Ġlmek sayısı değiĢimi çok
önemlidir, makine inceliği ile doğru orantılıdır, incelik artarsa iğne sayısı artar, iğne sayısı
artarsa ilmek (çubuk) sayısı artar, eğer incelik azalırsa ilmek (çubuk) sayısı da azalır.
Aynı makinede sıklık ayarı ile oynanarak üretilen iki farklı kumaĢın ilmek çubuk
sıklığı da farklı olacaktır. Diğer özellikler aynı olduğu zaman kumaĢların çubuk sıklığı az
olanı diğerinden daha geniĢ olur.
1.3.3.5. Ġplik Cinsi ve Numarası
Her iplik cinsi makinede çalıĢmak için uygun değildir, makinenin inceliğine iğnenin
inceliğine uygun iplik numarası seçimi yapmak gerekir. Ġplik kalınlığı arttıkça kumaĢ eni de
belli oranda artar. Bunun sebebi kumaĢın dokusundandır çünkü ipliğin kalınlığı makine
inceliği ile orantılıdır. Kalın iplik daha düĢük faynlı makinelerde örüldüğü için örgü daha
gevĢek olacaktır ve kumaĢ enine de etki edecektir.14
1.4. Örme Makinelerinde ÇalıĢma Hızları
Örme makinelerinin çalıĢma hızları üretimde randımanı artırmak içim önemlidir. Düz
örme makineleri ile yuvarlak örme makineleri çalıĢma prensiplerinden dolayı hız açısından
çok farklıdır.
1.4.1. Düz Örme Makinelerinde ÇalıĢma Hızları
Düz örme makineleri gidiĢ geliĢ yollu olduğu için daha yavaĢtır. Düz örme (triko)
makineleri 1-2-3-4 sistemli olarak birbirinden ayrılmaktadır. Buradaki sistem sayısı
makinenin bir gidiĢ geliĢte kaç sıra ördüğünü gösterir. Her sistem bir sırayı oluĢturur.
Ø Tek sistemli düz örme (Triko) makineleri çalıĢma hızları
Düz örme makinelerinde makinenin çalıĢma geniĢliğinden ayrı olarak bir de her iki
tarafta kızak dönüĢ yolları bulunmaktadır. Makine çalıĢma hızı hesaplanırken bu dönüĢ
yollarının da göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Hesaplama yapılırken makine eni
olarak dönüĢ yolunun âahil edildiği sonuç baz alınmalıdır. Burada bulunan değer düz örme
makinesinin sistemlerinin bağlı bulunduğu kızağın (semer) hızını saniyede yaptığı yolu
sistem sayısı ile orantılı olarak ortaya çıkarır. AĢağıda düz örme makinesinin çalıĢma hızını
hesaplama formülü verilmiĢtir.
V (m/sn.) = ME x n(kurs/dk.)
100
ME = MÇE + (2xDY)
DY : DönüĢ yolu (cm) (makinede çalıĢılmayan kısımların toplamı)
ME : Kızak yolu (makine eni) (cm)
V : Makine hızı (m/sn.)
n : Makinenin bir dakikada yaptığı gidiĢ geliĢ sayısı
Resim 1.13: Tek sistemli düz örme makinesi15
Düz örme makinelerinde kurs sayısı yerine devir sayısı verilir. Bu yüzden hesaplama
yapılırken makinenin bir devirde bir gidiĢ bir geliĢ yaptığı ve iki sıra ördüğü göz önünde
bulundurulmalıdır. Bu yüzden sıra sayısı bulunurken devir sayısını iki ile çarparız.
Örnek : Tek sistemli düz örme (triko) makinesinde çalıĢma eni 320, dönüĢ yolu 40 cm,
makine devri 16 dev/dakikadır. Bu makinenin çalıĢma hızı kaçtır?
V (m/sn.) = ME x n (kurs/dk.)
100 x 60
ME = 320 + (40x2) = 400 cm
Kızak dönüĢ yolunu bir giderken bir de gelirken katettiği için makine eni
hesaplanırken dönüĢ yolu iki ile çarpılır.
n = 16 (dev/dk.) x 2 = 32 kurs/dk.
V (m/sn.) = 400 x 32
100 x 60
V (m/sn.) = 2.13 m/sn.
Ø Çift ve daha fazla sistemli düz örme (triko) makineleri çalıĢma hızları
Çift ve daha fazla sistemli düz örme (triko) makinelerinin tek sistemliden farkı, her
sistem bir sıra örüyorsa her harekette sistem sayısı kadar sıra örmesidir. Burada sadece sıra
sayısı değiĢir.
Yukarıda bir sistem için hesaplanan örnekte makine 32 kurs/dk. Yapıyordu.
Yukarıdaki örneğe göre devir sayısı 16 dev/dk. olan tek sistemli makine 32 kurs/dk.
oluyordu. Birden çok sistemli makinelerde ise devir sayısı sistem sayısına çarpılır, dakikada
ördüğü sıra sayısı (kurs/dk.) bulunur. Örneğin; yukarıdaki verilere göre makine 16 dev/dk.
yapıyorsa ve makine sistem sayısı 6 ise hesaplama aĢağıdaki gibi olur.
Resim 1.14: Çift sistemli düz örme makinesi16
V (m/sn.) = ME x n (kurs/dk.)
100 x 60
ME = 320 + (40x2) = 400 cm
n = 16 (dev/dk.) x 2 = 32 kurs/dk. tek sistem için 32x6= 192 kurs/dk.
V (m/sn.) = 400 x 192
100 x 60
V (m/sn.) = 12,8 m/sn.
Örnekten de görüldüğü düz örme makinelerde devir sayısı kadar sistem sayısı da
üretim randımanı açısından önemlidir.
1.4.2. Yuvarlak Örme Makinelerinde ÇalıĢma Hızları
Yuvarlak örme makineleri, düz örme (triko) makinelerine göre kat kat daha hızlıdır.
Yuvarlak örme makinelerinde devir sayı ve sistem sayısı düz örme makinesinden çok daha
fazladır. Yuvarlak makinelerinin asıl ortaya çıkıĢ amacı ve çalıĢma prensibi de aslında kısa
zamanda daha çok kumaĢ üretmektir. Sistemler sabitleĢtirilerek hareketli iğne plakaları
oluĢturulmuĢ böylece aynı anda 40-120 sıra örebilecek Ģekilde tasarlanmıĢtır.
Resim 1.15: Yuvarlak örme makineleri
Yuvarlak örme makinelerinde çalıĢma hızları aĢağıdaki formülle hesaplanmaktadır:
V (m/sn.) = π x n x Q (Pus) x 2.54
100 x 60
Formüldeki 2,54 sayısı makine pusunun inç olarak verilmesi nedeniye bu değerin
cm’ye çevrilmesi içindir. Yuvarlak örme makinelerinde hesaplanan hız örme silindirinin
saniyede yaptığı yolun metre olarak değerini gösterir. Yuvarlak örme makinelerinde n değeri
yani devir/dakikası aynı verildiği Ģekliyle kullanılır. Çünkü bu makineler aynı yönde dairesel 17
döndükleri için baĢladıkları noktaya geldiklerinde bir devir olarak hesaplanır. Eğer bir
makine 28 dev/dk. gösteriyorsa bu makine dakikada 28 tur dönüyor demektir.
V : Makine Hızı (m/sn.)
π : 3.14 sabit sayı
Q : Makine Çapı (pus)
n : Makine devri (dev/dk.)
Örnek: Çapı 30 pus olan mbie makinenin devri 29 dev/dk.dır?
V (m/sn.) = π x n x Q (Pus) x 2.54
100 x 60
V (m/sn.) = 3,14 x 29 x 30 x 2.54
100 x 60
V (m/sn.) = 1,15 m/sn.
Yuvarlak örme makinelerinde çalıĢma prensibinden dolayı sistem sayısının çevresel
hıza bir etkisi yoktur.18
UYGULAMA FAALĠYETĠ
Ø Düz örme ve yuvarlak örme makinelerinde iğne sayısı, makine inceliği ve
çalıĢma hızı hesaplamalarını yapınız.
ĠĢlem Basamakları Öneriler
Ø Düz örme (triko) makinelerinde iğne
sayısı hesabı yapınız.
Ø Ġğne sayısı hesabı için gerekli bilgileri
toplayınız.
Ø Belli bir makine çalıĢma geniĢliği
seçiniz (60 inç).
Ø Ġğne sayısı hesabı yapacağınız
makinenin inceliğini bulunuz.
Ø Toplam iğne sayısını hesaplayınız.
Ø Makine çalıĢma geniĢliğinin inç üzerinden
olmasına dikkat ediniz eğer cm olarak
verildiyse inçe çevirerek iĢlem yapınız.
1 inç = 2.54 cm = 25.4 mm
Ø Yuvarlak örme makinesinde iğne sayısı
hesabı yapınız.
Ø Makine çapınız bulunuz (30 pus).
Ø Ġğne sayısı hesabı yapacağınız
makinenin inceliğini bulunuz.
Ø Makine çapı, makine inceliği ölçü
birimlerinin (inç) aynı olmasına dikkat
ediniz.
Ø Düz örme makineleri için kumaĢ eni
hesabı yapınız.
Ø Yukarıda bulduğunuz değerleri
kullanarak kumaĢ eni hesabı yapınız.
Ø Düz örme makinelerinde belli çalıĢma
geniĢliği alınırken yuvarlak örme
makinelerinde makine çapı kadar en
alınabilir.
UYGULAMA FAALĠYETĠ19
Ø Yuvarlak örme makineleri için kumaĢ
eni hesabı yapınız.
Ø Yukarıda bulduğunuz değerleri
kullanarak kumaĢ eni hesabı yapınız.
Ø Yuvarlak örme makinelerinde makine çapı
bize kumaĢ enini verir. Burada düz örmede
kumaĢ en hesabından farklı olarak çap ve
çubuk sıklığını da hesaba katmanız
gerekmektedir.
Ø Düz örme makinelerinde çalıĢma hızı
hesabı yapınız.
Ø Tek sistemli düz örme makinesi için
çalıĢma hızı yapınız.
Ø Düz örme makinelerinde sistem sayısını
göz önünde bulundurunuz.
Ø Yuvarlak örme makinelerinde çalıĢma
hızı hesabı yapınız.
Ø Yukarıdaki bilgileri kullanınız.
Ø Yuvarlak örme makinelerinde devir
sayısının sistem sayısıyla bağlantısı
yoktur, düz örme makinelerindeki iĢlem
yapılmaz.
KONTROL LĠSTESĠ
Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler için
Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1. Atkılı örme hesaplarını yapmak için uygun araçları hazırladınız mı?
2. Araçları ve ortamı temizlediniz mi?
3. Düz ve yuvarlak örme makinesinde toplam iğne sayısını doğru
olarak buldunuz mu?
4. Makine inceliği ve makine taksimatı hesaplarını doğru olarak
buldunuz mu?
5. Düz ve yuvarlak örme makinelerinde kumaĢ eni ve kumaĢ çekmesi
6. hesaplarını doğru olarak buldunuz mu?
7. Düz ve yuvarlak örme makinelerinde çalıĢma hızı hesabını doğru
olarak buldunuz mu?
8. Yaptığınız hesaplamaları gözden geçirdiniz mi?
9. Çıkan sonuç istenilen değerlerin dıĢında ise hesapları gözden
geçirdiniz mi?
ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2
Uygun ortam ve donanım sağlandığında tekniğine uygun düz örme (triko)
makinelerinde üretim hesaplamaları yapabileceksiniz.
Ø Düz örme (triko) makinesinin üretim hesaplarını yapabilmek için gerekli
bilgileri toplayınız.
Ø Topladığınız bilgileri arkadaĢlarınızla tartıĢınız ve raporlaĢtırarak dosyalar
oluĢturunuz.
Ø Hazırladığınız raporu arkadaĢlarınızla paylaĢınız.
2. DÜZ ÖRME MAKĠNELERĠNDE ÜRETĠM
HESAPLARI
2.1. Saatte Üretilen Ġlmek Sırası Sayısının Hesabı
Ü.Ġ.SS =
RS
n x 2 x SS x R x 60
Ü.Ġ.SS : Bir saatte üretilen ilmek sıra sayısı (sıra/h)
n : Devir sayısı (dev/dk.)
SS : Sistem sayısı
R : Makine randımanı (%)
RS : Renk sayısı (Jakarlı ürünlerde dikkate alınmaktadır.)
2.2. Saatte Kaç Metre KumaĢ Üretildiğinin Hesabı
Ü.K.M. =
S/cm x 100
Ü.Ġ.Ġ.S
Ü.K.M : Bir saatte üretilen kumaĢ miktarı (m)
ÜS : Bir saatte üretilen ilmek sıra sayısı (sıra/h)
S/cm : Sıra sıklığı (sıra/cm)
ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2
AMAÇ
ARAġTIRMA23
2.3. Saatte Metrekare Bazında Üretilen KumaĢ Miktarının Hesabı
Ü.K.M
2
= Ü.K.M. x K.E.
Ü.K.M
2
: Bir saatte üretilen kumaĢın m2
olarak üretim (m2
/h)
ÜM : Bir saatte üretilen kumaĢ miktarı (m)
K.E : KumaĢ geniĢliği (m)
2.4. Saatte Üretilen Parça Sayısının Miktarının Hesabı
Ü.P.S. =
PB
Ü.K.M x 100
Ü.P.S. : Bir saatte üretilen parça sayısı
Ü.K.M. : Bir saatte üretilen kumaĢ miktarı (m)
PB : Parça boyu (cm)
2.5. Saatte Üretilen KumaĢın Ağırlık Olarak Miktarının Hesabı
Ü.K.M : Bir saatteki kumaĢ üretimi (kg)
ÜPS : Bir saatte üretilen parça sayısı
BG : Birim gramaj (g / parça)
2.6. Saatte Harcanan Ġplik Uzunluğunun Hesabı
Ø Bir sırada harcanan iplik uzunluğu:
L = l x ÇS x B
L : Bir sırada kullanılan iplik uzunluğu (m/sıra)
l : Ġlmek iplik uzunluğu (cm)
ÇS : Bir cm’deki çubuk sayısı
B : KumaĢ geniĢliği (m)
Ø Bir saatte kullanılan iplik miktarı:
L(h) = L x Ü.Ġ.SS
L(h) : Bir saatte kullanılan iplik uzunluğı (m/h)
L : Bir sırada kullanılan iplik uzunluğu (m/sıra)
Ü.Ġ.SS : Bir saatte üretilen ilmek sıra sayısı (sıra/h)24
2.7. Makinede ÇalıĢan Ġğne Sayısı Hesabı
Ç.Ġ.S. =
2,54
M.Ç.G x E
Ç.Ġ.S : Makinede çalıĢılan iğne sayısı (cm)
M.Ç.G: ÇalıĢma geniĢliği (cm)
E : Makine inceliği
2.8. Ön ve Arka Parçalar Ġçin Gerekli Olan Hesaplar
Ø Bir parça için gerekli iğne sayısı:
P.Ġ.S =
10
K.G. x Ç/10 cm
Ç/10—10 cm’deki ilmek çubuk sayısı
Ø Makine geniĢliğinde örülebilecek parça sayısı:
P.S. =
P.I.S.
Ç.I.S.
P.S : Parça sayısı
ÇĠS : Makinede çalıĢılan iğne sayısı (cm)
PĠS : Bir parça için gerekli iğne sayısı
Ø Kemer için gerekli sıra sayısı:
KSS =
10
Sira/10 x KG
Sıra/10: 10 cm’deki ilmek sıra sayısı
KSS : Kemer için gerekli sıra sayısı
Sıra/10 : 10 cm’deki sıra sıklığı
KG : Kenar geniĢliği
Ø Beden örgüsü boyu sıra sayısı:
B.Ö.S.S. =
10
Sira/10 x B.Ö.B
BÖSS : Beden örgüsü boyu sıra sayısı
Sıra/10 : 10 cm’deki sıra sıklığı
BÖB : Beden örgüsü boyu25
Ø Beden boyu tüm sıra sayısı:
B.T.S.S. = K.S.S + B.Ö.S.S.
BTSS : Beden boyu tüm sıra sayısı
KSS : Kemer için gerekli sıra sayısı
BÖSS : Beden örgüsü boyu sıra sayısı
2.9. Kollar Ġçin Gerekli Hesaplar
AĢağıdaki formüller kullanılarak kollar için gerekli hesaplamalar yapılır.
Ø Kol için iğne sayısı:
KĠS =
10
KG x Ç/10
KĠS : Kol iğne sayısı
KG : Kol geniĢliği
Ø Kol ağzı sıra sayısı:
K.A.S.S. =
10
Sııra/10 x KU
KSS : Kol ağzı sıra sayısı
Sıra/10: 10 cm’deki sıra sıklığı
KU : Kenar uzunluğu
Ø Kol boyu sıra sayısı:
K.B.S.S =
10
Sııra/10 x KB
KBSS : Kol boyu sıra sayısı
Sıra/10 : 10 cm’deki sıra sıklığı
KB : Kol boyu
Ø Kol boyu tüm sıra sayısı:
K.T.S.S = KSS + KBSS
KTSS: Kol boyu tüm sıra sayısı
KSS : Kol ağzı sıra sayısı
KBSS : Kol boyu sıra sayısı26
2.10. Yaka Ġçin Örülme Zamanı
AĢağıdaki formüller kullanılarak yaka için gerekli örülme zamanı hesaplamaları
yapılır.
Y.Ö.Z =
n x 2 x ÇYG
T.Y.S.S.
YÖZ : Yaka örülme zamanı (dk.)
TYSS: Tüm yaka için gerekli sıra sayısı
n : Makine devri (dev/dk.)
ÇYG : ÇalıĢma yeri geniĢliği
2.11. Bütün Kazak Ġçin Örülme Zamanı Hesabı
AĢağıdaki formüller kullanılarak kazak için gerekli örülme zamanı hesaplamaları
yapılır.
Ö.A.Z. =
n x 2 x ÇYG
BTSS
ÖAZ : Ön ve arka parçalar için geçen zaman (dk.)
BTSS: Beden boyu tüm sıra sayısı
n : Makine devri (dev/dk.)
ÇYG : ÇalıĢma yeri geniĢliği
K.Ö.Z. =
n x 2 x ÇYG
KTSS
KÖZ : Kol örülme zamanı (dk.)
KTSS: Kol boyu tüm sıra sayısı
n : Makine devri (dev/dk.)
ÇYS : ÇalıĢma yeri geniĢliği
BKÖZ = ÖAZ + KÖZ + YÖZ
BKÖZ: Bütün kazak örülme zamanı (dk.)
ÖAZ : Ön ve arka parçalar için geçen zaman (dk.)
KÖZ : Kol örülme zamanı (dk.)
YÖZ : Yaka örülme zamanı (dk.)27
UYGULAMA FAALĠYETĠ
Ø Düz örme (triko) makinelerinde üretim hesabı yapınız.
ĠĢlem Basamakları Öneriler
Ø Saatte üretilen ilmek sıra sayısı hesabını
yapınız.
n :12 dev/dk.
SS : 2
R : %95
RS : 1
Ø Devir sayısını iki ile çarparak bir devirde
her kafa için örülen sıra sayısına dikkat
ediniz.
Ø Saatte kaç metre kumaĢ üretildiğinin
hesabını yapınız.
Ø Hesaplama yaparken hangi birimde
istenildiğine dikkat ediniz.
Ø Saatte metrekare bazında üretilen
kumaĢ miktarını hesaplayınız.
B : 1.8 m
Ø Makinede çalıĢılan kumaĢ geniĢliğini
metre cinsinden alınız.
Ø Saatte üretilen parça sayısı miktarını
hesaplayınız.
PB : 50 cm
Ø Kullanılan sabit rakamların nereden
geldiğine dikkat ediniz.
Ø Saatte üretilen kumaĢın ağırlık olarak
miktarının hesabını yapınız.
BG : 600 g/parça
Ø Burada kumaĢın ağırlığını bulurken parça
boyunu dikkate alınız.
Ø Saatte harcanan iplik uzunluğunun
hesabı yapınız.
Ø Bir sırada harcanan iplik uzunluğunu
hesaplayınız.
l : 10 mm
ÇS : 13
B : 200 cm
Ø Bir saatte kullanılan iplik miktarını
hesaplayınız.
Ø Ġplik uzunluğunu bulurken birim ölçülere
dikkat ediniz.
.megep.meb
