Örme Makinalarında Kullanılan İğneler
İğne,örme makinalarının küçük fakat işlev açısından belki de en önemli elemanıdır. İğnelerin diziliş şekli, zamanlamaları, büyüklükleri ve diğer özellikleri örme kumaşın yapısını etkilerler. Bildiğimiz gibi makinanın inceliğiyle doğru orantılı olarak 1 inçteki iğne sayısı artıyor. Makinalarda kullanılan iğnelerin sayı olarak çok olduğu gözönüne alınırsa,örmenin temel elemanı olan iğnelerin kalite ve ekonomiklik açısından optimum olması, üreticilerin her zaman hassasiyetle üstünde durması gereken bir unsurdur.
Biz de bu derece önemli olduğununu bildiğimiz iğnelerin, örme sektörü tarafından ne derece tanındığı, iğne tercihlerinde öne çıkan nedenlerin ne olduğu ve hangi marka iğneyi neden kullandıklarını birebir görmek açısından, çeşitli firmalarla bağlantı kurarak onlardan bilgi edinmeye çalıştık.
İğneler temelde aynı vazife için tasarlanmış elemanlar olsalar bile, üreticiler yapısal olarak birçok paramatreyle oynayarak,teknolojinin de nimetlerinden çok olumlu paylar çıkartarak,sürekli bir araştırma-geliştirme sürecine girmişlerdir. Yüksek üretim hızlarında ve sert, sürekli üretim şartları altında çalışırken her iğnenin kalitesi ve fonksiyonel güvenirliliği söz konusu olmaktadır. Değişik kullanım alanlarına bağlı olarak çok çeşit iğne üretimine gidilmiş ve iğne üretim sektöründe rekabete yol açmıştır. Yaptığımız birkaç fabrika gezileri ve aldığımız bilgilere göre * birçok işletmede tercih edilen iğne markasının Groz-Beckert olduğunu öğrendik.Ayrıca, sorulrımıza aldığımız cevaplardan; firmalarda iğne seçimi yapılırken bilinçli tercihlerin ön plana çıkmadığı sonucuna vardık.Çünkü bu firmalarda iğne satın alınırken, iğnenin teknik özellikleri, diğerlerine olan yapısal üstünlükleri gibi unsurlar araştırılmıyor.İğne seçimi yapılırken hangi parametrelere göre seçim yaptıklarını sorduğumuzda , firmadan firmaya değişken cevaplar aldık, ve bu cevaplar genelde üç noktada yoğunlaştı:
1.Örme makinası satın alınırken, satıcının önerdiği iğneyi kullanmak,
2.Farklı makinalada, farklı iğmnalari deneyip, elde edilen ürün kalitesine göre,fiyatlar da gözönünde bulundurularak, firmnın çıkarları doğrultusunda seçim yapmak,
3.piyasada kaliteli olarak bilinen , kullanımı yaygın olan iğneleri kullanmak.
İğne seçiminde etkili olan iki unsur: kalite ve fiyat
Kalite, her üreticinin nihayi amacıdır ve kaliteli ürün elde etmek için katlanılması gereken fedakarlıklar mutlaka vardır.Firmaların kaliteli ürün anlmına gelen kaliteli iğne ile ucuz ama kalitesi daha düşük olan iğneler arasundaki seçimi nasıl yaptıkları merakm ettiğimiz diğer bir konuydu.Bu konuda sorduğumuz sorulara aldığımız cevaplardan,firmaların kendi mali durumlarına göre bu iki unsur arasındaki dengeyi kurmaya çalıştıkları sınucuna vardık.Bazı firmalar, fiyatı ne olrsa olsun kaliteli iğne kullanmayı tercih ederken, bazıları ise fiytı daha uygun oln daha düşük kalaitedeki iğnelerle çalışıyorlar.Hatta bazı firmalrda , iki farklı marka iğnenin aynı makinada karıştırılarak kullanıldını ya da makina markasına göre iğne markalarını değiştirerek kaliteli ürünü düşük maliyetle üretme yoluna gidildğini gördük.
İğne dayanıklılığı: iğnelerin ömrü
İğnelerin makinada çok sayıda kullanılmasından dolayı önemli bir maliyet unsuru olduğu açıkça görülebilir ve bu maliyetlerin minimize edilmesinde önemli olan iğnenin ne kadar süreyle kullanılabildiğidir.Piyasadan aldığımız bilgilere göre, iğnelerin dayanım süreleri yani aşınma, kırılma vs.den dolyı kullanılamaz duruma gelme süresi çok değişken olabilyor .Bazen iğneler aylarca hiç sorun çıkarmazken, bazen aynı makinadaki birçok iğne aynı anda kırılabiyor.İğne ömrünün artırılmasının hangi paramatrelere bağlı olduğunu sorduğumuzda ise, cevaplar genellikle iplikten kaynaklanan hatalarda ve makinanın bulunduğu ortamın klimasının öneminde yoğunlaştı.Yani çok kabataslak haliyle,open end ipliklerin iğneye çok zarar vardiğini, fabrikadaki uçuntunun, toz ve kirin iğne ve makinadaki boşluklara yerleşerek verimi düşürdüğünden bahsettiler.Bunların dışında bazı firmalar ek olarak, yağ kalitesinin önemli oluğunu, ayrıca işçilerin işini iyi yapmasının da iğne ömründe çok etkili olduklarını düşündüklerini söylediler.
Biz de bahsedilen bu unsurların, teknik açıdan iğne üzerinde ne gibi etkileri olduğunu iğne üreticilerinden daha iyi alabileceğimizi düşünerek Groz-Beckert firmasıyla bağlantı kurduk ve bu markanın örme sektörü tarafından çok açık bir şekilde diğer markalara tercih edilme nedenlerini inceledik.
Firma hakkında bilgi:
Groz-beckert firmasının faaliyetleri uzun bir geçmişe dayanmaktadır. 145 seneyi aşkın bir süredir, tüm dünyadaki makine üreticileri ve son kullanıcılarla işbirliği içersinde çalışmaktadırlar. Bu zaman zarfında, ürettikleri iğneler, tekstil üretim dünyasında bilindik bir isim haline gelmiştir ve ayrıcalıklı bir marka olmuştur. Amaçları iğnelerinin bu şekilde görülmeye devam etmesidir. Groz-beckert isminin üretim alanının başında kalmasını sağlamak için firma hem kendisini hem de ürünlerini daha da geliştirmek için sürekli bir program uygulamaktadır. Örme veya dikiş makinaları için, keçe, ev tekstili veya deri mamüllerin üretimleri için amaçları tek ve aynıdır : Tatmin olmuş ve başarılı müşteriler. Uluslararası müşterileri ile derin bir diyalog kurmaktalar,çünkü bireysel müşteri taleplerine göre hareket etmeyi,günümüzün katı, rekabetçi pazarında önemli bir öncelik olduğunu düşünüyorlar. Mükemmel iğneler üreterek ve araştırma ve geliştirme , üretim, yönetim, satış ve hizmet bölümlerindeki çalışan kalifiye elemanlar desteği ile müşterilerinin üretimlerini ekonomik bir şekilde yapmalarını ve rekabetçi olabilmelerini garanti ediyorlar.
ÖRMEDE KARŞILAŞILAN İĞNE MERKEZLİ PROBLEMLER,
NEDENLERİ VE FİRMANIN PROBLEMLERE YAKLAŞIMI
I.İPLIK CINSININ IĞNE ÖMRÜ ÜZERINDEKI ETKISI
Eğirilmiş iplikler kimyasal veya doğal elyaftan imal edildiklerinden belli şartlar altında, bu ipliklerden herhangi birisinin kullanılması esnasında iğne aşınması problemi ortaya çıkabiliyor.Bazı kimyasal lifler iğne ömrünü kısaltabilecek titanyumoksit gibi kaba , aşındırıcı maddeler ihtiva edebiliyorlar.Yabancı madde parçacıkları içeren doğal lifler de aynı etkiyi yapabiliyorlar.
Hammadenin doğru seçimi ve eğirme hazırlık ve eğirme prosesleri esnasında daha derinlemesine bir temizleme ve toz uzaklaştırmanın gerçekleştirilmesi ile aşındırıcı etki en aza indirilebilmektedir.Aşındırıcı parçalanın iplik içindeki pozisyonları aşınma derecesininin belirlenmesinde çok büyük bir öneme sahiptir.İplik yüzeyine eklenmiş bir parçacık en ciddi aşındırma etkisi yapar.Open-end eğirme metodu kullanılarak imal edilen ipliklerde iplik yüzeyinde daha fazla toz bulundurma eğilimi vardir. Oksit ve silikat parçaları gibi iğnenin çeliğinden daha sert maddelerin iplik yüzeyinde taşındığı durumlarda iğne yüzeyi çizilmekte ve bunun kaçınılmaz bir sonucu olarak iğne malzemesinde aşınma meydana gelmektedir.
Lif yapısının iğne üzerindeki etkisi
Sarmal lifler içeren ,enine ve boyuna dağınık Lifler düzenli ve birbirine paralel
lif düzeni
Daha kuvvetli yatay iğne titreşimi Daha kuvvetsiz yatay iğne titreşimi
Karasız iğne hareketi Karasiz ve düzenli iğne hareketi
İğne yüzeyi üzerinde daha fazla sürtünme İğne yüzeyi üzerinde daha az sürtünme
İğne üzerinde daha yüksek iplik ve İğne üzerinde daha düşük iplik ve
ilmek temas basıncı ilmek temas basıncı
Daha fazla iğne aşınması eğilimi Daha az iğne aşınması eğilimi
İğne cinsinin iğne ömrü üzerine etkisi:
Pamuk ipliklerinin üretiminde eğirme hazırlık işlemleri için harcanan zaman ve çabaya bağlı olarak aşınmaya sebep olan parçacıklar açısından malzemenin yabanc ımadde muhtavası düzeyinin önemli ölçüde iyileştirilmesi mümkündür. Şüphesiz Open-end eğirme metodu proses sayısını azaltmakta , daha kısa ve kirli elyafın da kullanılabilmesine imkan tanımaktadır.Ancak bu tip ipliklerin kullanımı daha yüksek aşınma sonucunu da beraberinde getirmekte, buna bağlı olarakta iğne ömrü azalmaktadır.
Aşağıdaki grafikte iğne cinsinin iğne ömrü üzerindeki etkisi gösterilmektedir.
Iplikten kaynaklanan hatalar iğne üzerindeki oluşum yerlerine göre örme kumaş yapısında bozulmalara neden olurlar.*
İğne kancasında aşınma :
Kumaşta iğneden kaynaklanan dikey izler
Parçalanmış lif ve iplikler
Kumaşta delikler
Askı ilmekleri/Çifte ilmekler
Bölünmüş iplikler
Iğne dilinde aşınma:
Kumaşta iğneden kaynaklanan dikey izler
Kumaşta delikler
Kısmen kesilmiş lif ve iplikler
İğne dili kaşığı kırılması
İğne dili sırtında aşınma:
Kumaşta iğneden kaynaklanan dikey izler
Askı ilmekleri/Çifte ilmekler
Tutulmuş ilmekler
Bölünmüş ilmekler
Kısmen kesilmiş lif ve ilmekler
İğne dili yuvasında aşınma:
Kumaşta iğneden kaynaklanan dikey izler
Askı ilmekleri/Çifte ilmekler
Bölünmüş iplikler
İğna dili kanalında aşınma:
Dil yuvasının lateral kenarlarında aşınma
İpliklerde kısmi kesilme
Kumaşta delikler
Kumaşta iğneden kaynaklanan dikey izler
İğne dilinin kopup düşmesi
İğne dili piminde aşınma:
Kumaşta iğneden kaynaklanan dikey izlert
Askı ilmekleri/Çifte ilmekler
İğne dili pim deliği kırılması
İğne dilinin kopup düşmesi
FIRMANIN IĞNE AŞINMASINI AZALTMAK IÇIN GETIRDIĞI YENILIKLER
Þ Konik iğne kancası
Þ Yeni tip iğne dili kafası
Þ Yeni tip iğne dili kaşığı geometrisi
Þ Dayanıklılığı artırılmış iğne dili kaşığı
Þ Geliştirilmiş iğne dili yuvası
Þ Çift iğne dili kanalı
Þ Daha kalın iğne dili gövdesi
Þ Daha kalın iğne dili pimi
Þ Aşınmaya daha dayanıklı iğne çeliği tiplerinin kullanılması
Þ Parlatılmış iğne kanca yüzeyi
Bu yeniliklerden en çarpıcı olanları aşağıda ayıntılı olarak verilmiştir.
A.Konik iğne kancası:
İşlenmekte olan iplik ve kumaş sarım esnasında ortaya çıkan gerginliğe bağlı olarak iğne kancası ,kavisli kısmından ucuna kadar yüke maruz kalmaktadır. Gerçek yük seviyesi kalın yerler veya iplikle taşınan ve birikmiş olan aşındırıcı liflere bağlı olarak 20 katına çıkabilmektedir. Kancanın içersindeki germe yükü de buna göre artmaktadır.
Aşırı yük, iğne kancasında eğilmeye veya kancanın kırılmasına yol açmaktadır ve sonuç olarak daha fazla iğne gereksinimi, makinanın daha fazla durması ve kötü kumaş kalitesidir.
Bu problemin çözülmesi için groz-beckert konik kancayı geliştirmiştir. Kancanın alt kısmındaki kesit arttırılmış ve kanca ucuna doğru sivriltilmiştir. İpliğin geçtiği yerin alanı böylelikle değişmemiştir.
İğne tipi ve uygulamaya bağlı olarak, konik kanca kesidinde farklı koniklik göstermekte, örneğin yuvarlak olabilmekte veya içi ve dışı düz bir şekilde preslenmiş olabilmektedir.
Tasarım, bilgisayar destekli finit element metodu kullanılarak optimize edilmiştir. Düzgün bir dağılım kancanın alt kısmına gelen yükü, benzer kuvvet düzeylerinde %40 oranında azaltmaktadır. İçi ve dışı düz bir şekilde preslenmiş konik kancaların kullanımıyla gelen yükte maksimum bir düşüş sağlanmıştır ve bunun patenti groz-beckert’e aittir.
Ekonomik ve aşınmaya uzun süre dayanıklı diğer bir iğne ise groz-beckert’in links-links iğneleridir ve bunlar yüksek üretim hızlarında bile problemsiz çalışma sağlamaktadır. Kırılmayan kancalar sayesinde en kalın ipliklerle dahi çalışırken maksimum iğne ömrü elde edilmektedir. Cilalanmış yüzey, en yüksek ilmek sıklıklarında dahi hatasız ilmek oluşumunu garanti etmektedir. Nihayet, kanca yüzünün iç kısmının cilalanması kancanın yük limitini arttırmaktadır. Links-links iğneleri yüksek hassasiyete sahiptirler ve yüksek hızlar için tasarlanmıştır.
Avantajları:
ü Daha hafif kanca ucu :Yüksek hızlı makinalarda bile kanca titreşimine bağlı olarak daha az kırılma olur,daha yüksek makine hızında daha az makine duruşuyla üretim sağlanır.
ü Kanca alt kısmında kuvvetlendirilmiştir: Kalın ipliklerin, düğümlerin, çift ipliklerin işlenmesinde daha az problem yaşanır,ilmek yapıları birbirine eşit olur.
ü Daha hafif dil kafası: Dil kafası ve gövdesi arasında daha az belirgin bir geçiş olur, kanca ve dildeki aşınma azalır, iğne ömrü uzar.
B.Çift kanallı iğne:
Tek kanallı va kısıtlı dil oynamasına sahip standart iğneler sözkonusu olduğunda,dil, açık pozisyonda kanalla geniş bir klavuzlama yüzeyi sunmakta ve o noktada yapışma riskini artırmaktadır.Bunun sonucunda ilmek oluşturma hareketi geciktirilerek kötü ilmekler elde edilmektedir.Groz-beckert bu problemi ikinci bir kanalla çözmüştür.
Avantajları:
Dilin kanca üzerine hassas ve direkt olarak klavuzlanması
Açık pozisyonda dilin oldukça kolay hareket etmesi
Daha çarpıcı ilmek yapısı
Daha az aşınma
C.Hassas dil-kanca uyuşması:
Dilin kanca üzerine yüksek hızlarda vurması aşırı vuruş kuvvetlerine sebep olmaktadır.Bu kuvveti mümkün olan en geniş alana yaymak için Groz-beckert iğneleri hassa olarak üretilmiş uyuşma yivleri kullanmaktadır.Bunlar,yüzey basıncını azaltmakta ve aşınmayı önlemektedirler.Aşınmanan azaltılması için önemli bir önşart kısıtlanmış dil oynamasıdır.
D.Dinamik olarak merkezlenmiş dil:
Makine hızlarındaki herhangi bir artış,otomatik olarak,makinenin dönüş yönünün tersi yönde dilin yanal olarak sapmasında artışa sebep olmaktadır.Dil, yivin kenarına vurmakta ve aşınmaya maruz kalmaktadır.Merkezleme fonksiyonunu daha fazla yerine getirememekte ve dil kancanın altına kaymaktadır.Bu problemi çözmek için dinamik olarak dili merkezleyen eğimli dil kanalı geliştirilmiştir.
YENİLİKLERİN MAMÜL ÜRETİMİNDE SAĞLADIĞI AVANTAJLAR
Daha az iğne tüketimi
Daha az iplik hasarı
Yüksek kaliteye sahip örme mamüller
Daha fazla üretim ve verimlilik
Daha düşük üretim maliyeti
II.KİRLİLİĞİN İĞNE ÖMRÜ ÜZERİNDE ETKİSİ
Örme işlemleri esnasında, özellikle doğal elyaftan iplikler,lif uçuntusu,toz ve kir iğnelerin çeşitli yerlerinde ve silindir yatağında birikmelere, bunlar yağla va aşınmış metal parçacıklarıyla karışmaktadır.Zaman içerisinde bu karışım kompakt bir hale gelmekte ve bulundukları yere sıkıca yapışmaktadır.Bu tarzda bir kirliliğin artması iğne yatağı kanalının genişliğinin daralmasına sebep olmakta ve sürtünmeyi artırmaktadır.İğneler yavaşlamakta iğne yatağından dışarıya doğru yükselmekte ve çeliklerin çeşitli bölgelerine temas etmektedirler.
Kirliliğin sonuçları:
Aşırı sürtünme : iğne ve makinenin aşınması
Hasar gören iğneler
Yüksek makine sıcaklıkları
Aşırı enerji tüketimi
Değişken sürtünme dereceleri: örme kumaşta çizgiler
Kötü kumaş kalitesi
Makinenin sıkça temizlenmesi: makine duruşları
Üretim kaybı
Düşük üretim verimliliği
Yüksek insan gücü gereksinimi ve maliyetleri
FIRMANIN KIRLILIK PROBLEMINE GETIRDIĞI YENILIKLER
Çelik-plastik kompozit iğneler:
Dolu gövdeli iğneler bakım gerektirmeyen üretim için yuvarlak örme makinalarında kullanılırken,alçak profilli meander şeklindeki iğneler yüksek üretim sağlamaktadır.Örme işleminde iğneler , özellikle ilmek oluşturan kısımlarda, çok yüksek yüklere maruz kalmaktadırlar.İğne yatağı çeliğe çarptığı zaman , kancaya iletilen bir şok ile karşılaşmakta ve bu olay sık sık kırılmalara yol açabilen titreşimlere sebep olmaktadır.
Dolu gövdeli iğneler sözkonusu olduğunda, iğne ayağı tarafından alınan şok, hiç azalmadan kancaya iletilmekte ve olası kırılmalara sebep olmaktadı.Alçak profilli meander şekilli iğnelerin özel tasarımları bu şoku absorbe etmektedir.Yapılan araştırmaların sonuçları, alçak profilli meander iğnelerin dolu gövdeli iğnelere nazaran daha fazla yüke dayanıklı olduğunu göstermektedir.Sonuç olarak, oldukça yüksek üretim derecelerine ulaşmaktadırlar.
Örme işlemi esnasında, özellikle doğal elyaftan iplikler, lif uçuntusu, toz, kir iğnelerin çeşitli yerlerinde birikmekte, bunlar yağla ve aşınmış metal parçacıklarıyla karışmaktadır.Zaman içerisinde bu karışım kompakt bir hale gelmekte ve bulundukları yere sıkıca yapışmaktadır.Bu tarzda bir kirliliğin artması iğne yatağı kanalının genişliğinin daralmasına sebep olmakta ve sürtünmeyi artırmaktadır.İğneler yavaşlamakta iğne yatağından dışarıya doğru yükselmekte ve çeliklerin çeşitli bölgelerine temas etmektedirler.
Çelik –plastik kompozit iğneler çift alçak profilli meander şekilli iğnelerdeki gibi etkili sönümleme özellikleri vermektedir.Kesikler plastikle doldurulmuş olup, kirin birikmesi önlenmekte ve kirlilik problemi ortadan kalkmaktadır.
Avantajları:
Yüksek çalışma güvenirliliğine sahip
Örgü ürün kalitesi gelişmiş
Üretim verimliliği yüksek
İğne tüketimi azalmış
Makine bakım masrafları azalmış
İğne ve makine daha az aşınmaktadır
Makine soğukken çalışmaya başlama problemleri yaşanmamaktadır.
Makine ve örgücü başına daha çok üretim
Önemli miktarda daha az personel ihtiyacı
Daha az masraf ve yatırım
Aşagıdaki tablo İsviçre Calida firmasının kompozit iğnelerle çalışması sonucu elde ettikleri verilerle düzenlenmiştir
Dolu Gövdeli Alçak profilli meander Çelik-plastik kompozit
Hız(dev/dak) 26 30 30
Temizleme sayısı/sene 2 6 1
Günlük üretim 253 kg 291 kg 291 kg
Senede kaç gün üretim yapıldığı 257 241 261
Yıllık üretim 65021 kg 70131 kg 75951 kg
Artış + 5110 kg + 10930 kg
+ % 7.9 + % 16.8
SONUÇ
Sonuç olarak , yaptığımız anketlerden ve örme sektöründe iş yapan firmalarla ayrıntılı olarak görüşmelerimizden, tercih edilen iğne markasının , genel olarak işletmenin ekonomik konumuna bağlı olduğu sonucuna vardık. Bunun yanında, sadece kaliteye önem verdiğini belirten firmalar da bulunmakta fakat bu firmalar da yine ekonomik seviyelerinin yüksek olmasından dolayı pahalı , dolayısıyla kaliteli iğneleri tercih etmekteler;yani firma sahipleri iğne seçiminde , iğnenin fonksiyonel özellikleri hakkında bilgi sahibi olmak yerine ; makine üreticilerinin tavsiyelerinden yararlanmaktalar.Bunun dışında, firmalar, çeşitli denemeler ve kombinasyanlarla, iğneler hakkında tecrübe edinme yoluyla kendi makinalarında en verimli, en ekonomik yoldan mümkün olan en kaliteli ürünü ortaya çıkarmaya çalışmaktalar.
İğne üreticilerinden aldığımız bilgilerle , örme sektöründen edindiğimiz bilgileri kombine ettiğimizde; firmalar her ne kadar iğnelerin üretimiyle ilgili yapısal parametrelerini inceleme imkanına sahip olmasalar dahi, kaliteli iğnenin kaliteli ürün elde etmekteki en önemli faktörlerden biri olduğunun bilincindeler ve bu kaliteye ulaşmanın çabası onları kaliteli iğneye direkt olarak götürmektedir.
tekstilokulu.net
