1. GİRİŞ
Tekstil teknolojisindeki geli şmeler ve mü şteri taleplerindeki çe şitlilik tekstil endüstrisinde yeni kuma ş
tiplerinin geliştirilmesini hızlandırmış ve bu kumaşların üretiminde kullanılmak üzere normal ipliklerden
farklı yapı ve görünüme sahip fantazi iplik türlerinin üretilmesini zorunlu k ılmıştır. Günümüzde fantazi
ipliklerin, farklı teknikler kullanılarak üretimi mümkün olup kullan ılan bu farkl ı tekniklere bağlı olarak,
bu ipliklerden üretilen kumaşların göstermiş oldukları görsel ve fiziksel özellikler de değişmektedir.
Fantazi ipliğin en uygun tan ımı, “tesadüfî ve periyodik olarak da ğılan gayri muntazaml ıkları her türlü
formda bünyesinde bulunduran ipliktir” şeklindedir. Bu gayri muntazaml ıklar, iplik kal ınlığını, materyal
tipini ve benzer özellikleri değiştirerek veya bunların kombinasyonu ile oluşturulmaktadır [1].
Fantazi iplik üretimindeki geli şmeler incelendiğinde, fantazi iplikler aras ında önemli bir yere sahip olan
örülmüş ipliklerin bir bölümü, atk ı-çözgü örmeciliği ve saç örgü tekni ği ile üretilebilmektedir [2,3]. Son
yıllarda bu iplikler özellikle üst giyim, perdelik ve dö şemelik ürünlerde daha da tan ınmış hale
gelmişlerdir. Örülmüş iplikler de ğişik yapılara sahiptirler. Bunlar yap ı ve görünüm özelliklerine ba ğlı
olarak değişik adlar ile an ılmaktadır. Merdiven tipi iplik, şerit-kurdele iplik, ku ştüyü iplik ve k ırkayak
iplik bunlara örnek olarak verilebilir.
Şerit yapısında üretilen iplikler merdiven tipi ve kurdele tipi olarak ikiye ayr ılır. Merdiven tipi iplikler
yan yana bulunan iki ilme ğin arasına at ılmış bir ba ğlantı ipliğinin yuvarlak örme makinesinde zincir
yapısı olu şturacak şekilde örülmesi ile üretilir. Merdiven tipi iplikler küçük çapl ı yuvarlak örme
makinelerinde her örücü üniteye üç iplik rehberi ile besleme yap ılarak üretilir. Kurdele tipi iplikler de
küçük çaplı yuvarlak atkılı örme makinelerinde 6 ila 20 i ğne ile üretilebilir. Örme ve bitim i şlemlerinden
sonra, fantazi ipliklerin yap ısı düz ve bant şeklindedir. Kuştüyü iplikler yuvarlak örme makinelerinde
atkılı örme tekni ği ile üretilirken, k ırkayak iplikler ise çözgülü örme tekni ği ile bir çe şit düz örme
makinesi olan kro şe makinelerinde üretilmektedir. Bu ipliklerin üretimi ise birbirine paralel konumda
oluşturulan ilmekler arasından efekt ipliklerinin atılması ile oluşturulan yapının bir bıçak ile kesilmesi ile
tüylü bir iplik formunun oluşturulması esasına dayanır.
Bu çalışmada Örme yöntemi ile fantazi iplik olu şturma tekniklerinin ayrıntılı bir şekilde araştırılması ve
bu alanda eksikliği hissedilen literatürün oluşturulması hedeflenmiştir.
2. FANTAZİ İPLİK ELDE ETME YÖNTEMLERİ
Fantazi iplikler kullan ım yerlerine ve istenen görünüm ve fiziksel özelliklere göre ring iplik
makinelerinde, fantazi iplik makinelerinde, oyuk i ğli fantazi iplik makinelerinde, rotor iplik
makinelerinde, friksiyon iplik makinelerinde, düz ve yuvarlak örme makinelerinde, teksture yöntemi,
örme sökme yöntemi ve havalı sistem ile puntalı iplik oluşturma yöntemleri ile üretilebilmektedir.
Tablo 1. Fantazi İpliklerin Elde Edilme Yöntemleri [4].
Büküm ve Çekim Yolu ile
Fantazi İplik Oluşturma
Örme Yöntemi ile
Fantazi İplik Oluşturma
Diğer Yöntemler ile
Fantazi İplik Oluşturma
A-Klasik Sistemler B- Yeni İplikçilik Sistemleri
A1-Ring İplik Makineleri B1-Oyuk İğ Tekniği 1- İğne Salınımlı Düz
Örme Makineleri
1-Tekstüre Yöntemi
A2-Modifiye Edilmiş Ring
İplik Makineleri
B2-O.E.Rotor Makineleri 2-Yuvarlak
Örme Makineleri
2-Örme-Sökme (Knit the Knit)
Yöntemi
A3-Çok Çekim Sistemli
Fantazi İplik Makineleri
B3-O.E.Friksiyon Makineleri 3-Havalı Sistem ile Puntalı
İplik Oluşturma Yöntemi Çokkeser H.K., Çeven E.K Teknolojik Araştırmalar: TTED 2010 (2) 65-78 :
2.1. Büküm ve Çekim Yoluyla Fantazi İplik Oluşturma
2.1.1. Klasik Sistemler
2.1.1.1. Ring İplik Makinelerinde Fantazi İplik Üretimi
Üç silindirli ring büküm makinesi kullan ılır. Silindir hızları istenilen efektin verilebilmesi için ayarlan ır.
Fantazi iplik eldesi iki a şamalı olarak gerçekle ştirilir. Birinci a şamada, efekt materyal (bant, fitil veya
iplik) ile bir veya daha fazla say ıdaki ana iplik istenilen fazla besleme oranlar ı verilerek birlikte
bükülürler. İkinci aşamada ise bükülmü ş efekt materyal ile ana iplik yeterli mukavemeti ve stabiliteyi
sağlamaları için yine ring iplik makinesinde ba ğlama ipli ği ile birlikte ilk a şamanın tersi yönünde
bükülürler. Bir di ğer yöntem ise çekim sisteminde, çekimin kontrollü olarak azalt ılması sonucu iplikte
şantuk olarak isimlendirilen konik uçlu kal ınlıkları oluşturulduğu şantuk üniteleri ile iplik olu şumunun
sağlanmasıdır [4].
2.1.1.2. Modifiye Edilmiş Ring İplik Makinelerinde Fantazi İplik Üretimi
Özlü iplik (Core iplik), ayn ı merkezli iki lif demetinden olu şmaktadır. Bunlardan ilki, yüksek
mukavemetli kimyasal lif demetinden olu şan öz ve di ğeri bu öz üzerine sar ılan kesikli do ğal veya
kimyasal lif demetinden olu şan d ış tabakad ır. Merkezdeki tabaka core iplik yap ısının mukavemet,
boyutsal stabilite gibi özelliklerini sa ğlarken; d ış tabaka, ipli ğe estetik, konfor ve yumu şak tutum
özellikleri kazandırmaktadır [4].
2.1.1.3. Fantazi İplik Makinelerinde Çok Çekimli Sistem ile Fantazi İplik Üretimi
Bu sistemlerde renk efektleri ön planda olmaktad ır. Çeşitli ilave aparatlar kullan ılmaktadır. Bu aparatlar
renkli lifleri belli bir programa göre besleyerek çoklu renk efektlerinin elde edilmesini mümkün
kılmaktadır. Tüm renk efekt üniteleri, her bir lif besleme h ızının programlı bir kontrol aparat ı ile sıfır ile
maksimum arasında bir çekime tam olarak ayarlanacak biçimde tasarlanm ıştır. Çok çekimli sistemlerde
çıkış silindirine dört şerit/fitil yönlendirilmektedir. De ğişik renklerdeki 4 enjeksiyon band ı ayr ı ayr ı
kontrol edilmektedir [4, 5].
2.1.2. Yeni İplikçilik Sistemleri
2.1.2.1. Oyuk İğli Fantazi Büküm Makinelerinde Fantazi İplik Üretimi
Makine çekim sistemi, oyuk i ğ, büküm verici kanca ve besleme silindirinden meydana gelir. Çekim
sisteminden geçen efekt materyal, ç ıkış silindirinden beslenen ana iplikle kar şılaşır. Fazla besleme ile
efekt ipliği, ana iplik üzerinde yığılmalar ve dolayısıyla efektler meydana getirir. Efekt ipliği ve ana, iplik
birlikte oyuk iğin içine girerler. Burada dönen ba ğlama ipliği ile birlikte bükülerek besleme silindirinden
sarım ünitesine giderler [4].
2.1.2.2. O.E-Rotor Makinelerinde Fantazi İplik Üretimi
Rotor iplik makinesinde fantazi iplik üretmek için makineye ek aparat tak ılması söz konusudur. Ek
aparat, bir besleme silindiri çifti ve bir kesme kafas ından meydana gelir. Efekt malzemesinin beslenme
pozisyonu çok önemlidir. Efektlerin gerçek büküm bölgesine çok yakın olması istenir.
Rotor iplik makinesinde optimal noktayı bulmak için çok araştırma yapılmıştır. Doğrudan rotora besleme
yapıldığında, k ısa ve kötü ba ğlantılı, efektler elde edilirken açma silindirine besleme yap ıldığında
kusursuz bağlantılı efektler elde edilmiştir [4]. Teknolojik Araştırmalar: 2010 (4) 65-78 Örme Yapılı Fantazi İplikler
2.1.2.3. O.E-Friksiyon Makinelerinde Fantazi İplik Üretimi
Her bir e ğirme pozisyonu için bantlar aç ıcı tambura beslenir. Hava ak ışı yardımı ile olu şan santifrüj
etkisi ile lif tek lif haline gelirler ve ayn ı yönde dönen iki delikli silindir aras ına düşerler. Bu silindirler
hava vakumlu olduklar ından lifler silindire yap ışır ve sürtünme etkisi ile bükülürler. Ana iplik e ğirme
bölgesine eksenel olarak beslenir. Yani olu şan ipliğin merkezine otomatik olarak yat ırılır. Böylece efekt
iplik yüzeyde görülür. İplik özü tamamen örtüldü ğünde bant say ısı ve bant a ğırlığındaki varyasyonlar,
iplikte küçük düzensiz efektten materyal efektine kadar farklı derecelendirmelere neden olur [4].
2.2. Örme Yöntemi İle Fantazi İplik Oluşturma
Örme fantazi iplikler, normal bir düz ipli ğin, tek iplikli örme prensibine göre düz örme makinelerinde ya
da (iplik sabit i ğne hareketli) göre çal ışan küçük çapl ı yuvarlak örme makinelerinde bir yada daha fazla
iğne ile örülmesi suretiyle elde edilir. Bu tür iplikler; karma şık olmayan desenlerle üretilen üst giyimlik
dokuların modaya uygun olarak cezp edici özelliğinin artırılmasını sağlar. Bunun yanında bu ipliklerin ev
tekstillerinden perdelik kuma şlarda, t ıbbi tekstiller ve paketleme tekstilleri gibi birçok alanda kullan ım
olanağı bulunmaktadır.
2.3. Diğer Yöntemlerle Fantazi İplik Oluşturma
2.3.1. Tekstüre Fantazi İplik Makinelerinde Isı Yoluyla Fantazi İplik Üretimi
Uygulanan şekil verme ve ısıl işlemlere göre iplikler de ğişik seviyelerde hacimlilik, matl ık, parlaklık ve
sıcak tuşe gibi özellikler kazanır.
2.3.2. Knit-The-Knit Prensibi ile Fantazi İplik Üretimi
Bu yöntem ile fantazi iplik elde etmede iplikler önce özel bir örme makinesinde örülürler. Örülmü ş olan
yapı fiske kazanlar ında ısı ile işlem görerek fiskelenir ve daha sonra so ğumaya bırakılır. Soğumuş olan
örgü yüzey daha sonra sökme makinesinde sökülerek bobine sarılır.
2.3.3. Havalı Sistem İle Puntalı İplik Üretimi
Puntalama; filaman iplik üzerine so ğuk hava ak ımı göndererek, filamanlar ın birbirinden ayr ılmış
bölümler arasında birbirine karışmış bölümler oluşturmak (punta) ve sayede iplik boyunca ara ara puntal ı
toplu bir yapı meydana getirmek amacıyla yapılan bir işlemdir.
3. ÖRME FANTAZİ İPLİKLERİN ELDE EDİLİŞİ
3.1. Örme Fantazi İpliklerin Sınıflandırılması
Örme fantazi iplikler üretim yöntemlerine ba ğlı olarak atk ılı örme esas ına göre üretilen iplikler ve
çözgülü örme esas ına göre üretilen iplikler olarak iki gruba ayr ılır. Atk ılı örme esas ına göre üretilen
iplikler RL düz örme iplikler ve RL fantazi (havl ı) iplikler olarak sınıflandırılırken, çözgülü örme esasına
göre üretilen iplikler ise kroşe iplik makinelerinde üretilen iplikler ve silindir örme makinelerinde üretilen
iplikler olarak sınıflandırılır (Tablo 2 ). Çokkeser H.K., Çeven E.K Teknolojik Araştırmalar: TTED 2010 (2) 65-78 :
Tablo 2. Örme Fantazi İpliklerin Sınıflandırılması
Örme fantazi iplikler
Atkılı örme esasına göre
üretilen iplikler
Çözgülü örme esasına göre
üretilen iplikler
RL sade örme
İplikler
(yuvarlak örme )
RL havlı örme
İplikler
(yuvarlak örme )
Kroşe iplik makinelerinde
üretilen iplikler
(İğne salınımlı düz örme)
Silindir örme makinelerinde
üretilen iplikler
(yuvarlak örme )
3.2. Kroşe İplik Makinesinde (İğne Salınımlı Düz Örme Makineleri) Fantazi İplik Üretim Prensibi
Kroşe iplik makinelerinin çal ışma esası çözgülü örme esas ına dayansa da çal ışma yapısı olarak dokuma
ile benzerlik göstermektedir. Bu benzerlik şu şekildedir: örücü iğnelerle ile ilmek oluşumu çözgü ipliğini
atkı kılavuz tüpleri tarafından atılan iplikler ise atkı ipliğini temsil eder.
Şekil 1. Kroşe İplik Makinesinde İplik Oluşumunun Şematik Gösterimi [6]
Bazı detaylarda farkl ılık olmasına rağmen aslında çok yönlü bir yatay ra şel çözgülü örme makinesi olan
kroşe iplik makineleri (Şekil 2) genellikle bir iğne rayına yerleştirilmiş kancalı iğneler, çözgü kılavuzları,
atkı kılavuz tüpleri ve diğer yardımcı örme elemanları ile çok çeşitli örme iplikleri yapımına olanak sağlar
[7, 8].
Şekil 2. Kroşe İplik Makinesi [7] Teknolojik Araştırmalar: 2010 (4) 65-78 Örme Yapılı Fantazi İplikler
Bir kroşe iplik makinesi konstrüksiyonunda bulunan elemanlar: çalışma motoru, kontrol paneli, atkı ipliği
besleyici silindirleri, çözgü ipli ği besleyici silindirleri, bitmi ş ürün toplama levendi, çözgü k ılavuzları,
atkı k ılavuz tüpleri , ilmek i ğneleri, lameller, otomatik ya ğlayıcı, ve döner b ıçak silindiri şeklinde
sıralanabilir.
İplikten istenen özelliğe bağlı olarak makineye birden fazla iplik beslenmektedir. Örme i şlemi makinede
bulunan örücü elemanlar ile sağlanmaktadır. İlmek oluşumu kancalı iğne üzerine çözgü kılavuzunun sağa
sola hareketi ile ilmek ipliğinin yatırımı ve iğnenin ileri geri hareketi ile bu ipli ğin ilmeğe dahil edilmesi
ile gerçekle şir. Makinede bulunan ve elde edilmek istenen ipli ğe göre devreye giren üçüncü bir
fonksiyonel elemanda örücü iğne ağzına efekt ipliği ya da elyaf şeridi besleyen atkı kılavuz tüpleridir. Bu
tüplerden iplik ya da şerit sevki yine istenen aralıklarda sürekli ve bu aralıklar dışında kesikli olmaktadır.
Makine üzerinde örücü i ğnelerinin yanında makinenin ön k ısmında bulunan küçük b ıçaklar ya da arka
kısmında bulunan döner b ıçak sistemi bulunmaktad ır. Üretilen ipli ğe göre b ıçakların devreye girip
girmemesi ve devreye giren b ıçakların hangi aral ıklarla kesim yapaca ğı ayarlanmaktad ır. Kesici
bıçakların devreye girmesi ile oluşan iplik yüzeyi havlıdır.
Makineye örülecek olan ipliklerin sevki makine arkas ındaki ca ğlıklardan makine alt ortas ına do ğru
sağlanırken elde edilen fantazi ipli ğin makineden çıkışı ise makinenin üst k ısmından olup oluşan iplikler
makinenin üst kısmında bulunan çıkrıklara sarılır.
(a) (b)
Şekil 3. Kroşe İplik Makinesinde Üretilen İplikler, (a) [7]
Kroşe makinelerinde üretilen iplikler (Şekil 3) yumuşak, tüylü ve sıra dışı bir yüzeye sahiptir. İsteğe bağlı
olarak makine yap ısında bulunan kesici b ıçağın kullanımı ile tüylü k ırkayak ya da b ıçak kullanmadan
merdiven tipi fantazi iplik olu şumu sa ğlanır. K ırkayak ipliklerde k ısa liflere hav, yüksek ilmek
formundaki ipliklere ise zincir iplik ad ı verilir. Sonuç olarak elde edilen iplik tüylü ve havl ı bir yüzeye
sahip bir görünüm sergilemektedir.
3.3. Kroşe İplik Makinesinde Fantazi İplik Üretim İşlem Adımları
Kroşe iplik makinelerinde tek tarafl ı havlı fantazi ipliklerin olu şturulması için 2 tane örücü i ğne, 1 tane
atkı kılavuz tüpü gerekmektedir.
Kroşe iplik oluşumu için temel hareketi, kancalı iğneler, çözgü kılavuzları, atkı kılavuz tüpleri hareketi ile
üç adımda ifade edecek olursak: Çokkeser H.K., Çeven E.K Teknolojik Araştırmalar: TTED 2010 (2) 65-78 :
1.Adım
İlk olarak iğneler ilmek oluşturabilmek için öne do ğru harekete geçer. Atkı kılavuz tüpü ise bu hareketle
eş zamanlı olarak yukarı doğru harekete başlar. Çözgü ipliği kılavuzlar ile esnek uçlu i ğnenin üzerinden
geçer (Şekil 4).
Şekil 4. Kroşe İplik Makinesinde İplik Üretimi: Birinci İşlem Adımı [7]
2.Adım
İkinci harekette i ğneler en öne do ğru hareket ederek konumunu al ır. Atk ı k ılavuz tüpü ise yukar ı
hareketine devam eder. Çözgü k ılavuz düzlemini terk etti ği anda sola do ğru harekete ba şlar. Çözgü
kılavuzu aşağı doğru çekilerek ipliğin iğne kancasına geçmesini sağlar (Şekil 5).
Şekil 5. Kroşe İplik Makinesinde İplik Üretimi: İkinci İşlem Adımı [7] Teknolojik Araştırmalar: 2010 (4) 65-78 Örme Yapılı Fantazi İplikler
3.Adım
İğne kancas ına geçmi ş çözgü ipli ği i ğnenin geriye hareketi ile çekilir. Atk ı k ılavuz tüpü ise sola
hareketini tamamlar eski ilmek ile yeni ilmek aras ından atkı ipliğini yatırır ve aşağı inmeye başlar. Eski
ilmekler arasından atılan atkı ipliği ilmeklerin çekilmesi ile sıkışır ve sabitlenir (Şekil 6).
Şekil 6. Kroşe İplik Makinesinde iplik Üretimi: Üçüncü İşlem Adımı [7]
3.4. Silindir Örme Makinelerinde (Yuvarlak Örme Makinesi) Fantazi İplik Üretim Prensibi
Örülmüş fantazi ipliklerin eldesinde küçük çapl ı yuvarlak örme makineleri kullan ılmaktadır. Bu
makineler atkılı ve çözgülü örme tekni ği ile üretim yapabilirler. Atk ılı örme prensibi ile üretim yapan
silindir örme makinelerinde iplik sabit iken örücü i ğneler sırası ile hareket halindedir. İğne kanal ının
bulunduğu yatak sabit olup i ğnelere hareket veren çelik yürek dönmekte ve bu sayede silindir etraf ına
dizilmiş olan iğneler yürek profiline göre s ırası ile kalkarak üzerlerine gelen zemin ipli ğini ilmek haline
getirmektedirler. Bu sayede sıra halinde enine yönde bağlantılar oluştururlar.
Şekil 7. Silindir Örme Makinelerinde Örücü Üniteler [9]. Çokkeser H.K., Çeven E.K Teknolojik Araştırmalar: TTED 2010 (2) 65-78 :
Makineler tek veya çok çalışma üniteli (4,6,8 ve 12 üniteli gibi) imal edilmektedir. Şekil 7’de makinedeki
örme pozisyonlar ı gösterilmekte olup makinelerin her bir örme ünitesinde çok küçük farkl ılıklar ile
değişik fantazi iplik yapılarının aynı anda üretilmesi mümkündür. Şekil 8’de ise atkılı örme esasına göre
üretilen fantazi ipliklere örnekler verilmiştir.
Şekil 8. Atkılı Örme Esasına Göre Üretilen Fantazi İplikler (Kurdele ve Kuştüyü İplikler) [9].
3.4.1. Atkılı Örme Esasına Göre Üretilen İplikler
Örme fantazi ipliklerinin sınıflandırmasında da belirttiğimiz gibi atkılı örme esasına göre üretilen iplikler
iki gruba ayrılır. Bunlar RL sade örme iplikler ve RL havlı örme ipliklerdir.
RL Sade Örme İplikler: Bu iplikler, atkılı örme esasına göre silindir (yuvarlak) örme makinesi üzerinde
iki veya daha fazla örücü i ğne ile, bir veya daha fazla katl ı ipliğin örülmesi ile elde edilirler. Bu iplikler
bir tüp formundadır. Oluşan yapının genişliği, ünitede bulunan makine kafası genişliğine bağlıdır. Makine
kafasında çap etrafına dizilen iğneler sırası ile kalkarak zemin ipliğini ilmek yaparlar (Şekil 9).
Şekil 9. RL Sade Örme İplikler [4].
Şekil 10’da RL Sade Örme İplik üreten silindir örme makinesinde bulunan elemanlar gösterilmiştir. Teknolojik Araştırmalar: 2010 (4) 65-78 Örme Yapılı Fantazi İplikler
Şekil 10. . RL Sade Örme İplik Üreten Silindir Örme Makinesinde Bulunan Elemanlar [4].
1: Gerilim yoklayıcı yaylar 8: İğne ve iğne kanalı
2: Birinci İplik 9: Kilit(Çelik)
3: İkinci İplik 10: Tahrik kay ışı
4: Gerilim yoklayıcı yaylar 11: RL sade örme ipli ği
5: Birinci İplik kılavuzu 12: Sevk silindir çifti
6: İkinci İplik kılavuzu 13: İplik gezdirici kılavuz
7: RL sade iplik örme aparatı 14: RL sade örme ipli ği bobini
RL Havlı Örme İplikler: RL havlı örme iplikler, iplik örme makinesinde örme ünitesine fantazi iplik
örme aparatı takılıp veya 4 i ğne üzerinde en az iki ipli ğin örülmesi ile olu şur. Bu ipliklerden bir tanesi
zemin diğeri ise efekt ipliği olarak kullanılır.
Şekil 11. RL Havlı Örme İpliği Oluşum Prensibi [4]
Efekt ipliği ile zemin ipli ği aynı anda iğne kancasına yatırılır. Dolayısıyla her ilmekte iki iplik bulunur.
Ancak efekt ipli ği öyle pozisyon alm ıştır ki bir sonraki ilmek s ırasına başlamadan önce efekt ipli ğini
aparat çevresine sarar ikinci ilmek s ırası olu ştuktan sonra örülmü ş iplik, doku çekim mekanizmas ıÇokkeser H.K., Çeven E.K Teknolojik Araştırmalar: TTED 2010 (2) 65-78 :
tarafından çekilir ve aparat çevresine sar ılmış olan iplik a şağı do ğru hareket ederken kesici b ıçak
tarafından kesilir. Bu durumda kesikli havlı fantazi iplik elde edilir (Şekil 11).
Şekil 12’de RL Havlı Örme İpliğin açık ilmek görünüşü, Şekil 13’de de RL Havlı Örme İplik üreten
silindir örme makinesinde bulunan elemanlar gösterilmiştir.
Şekil 12. RL Havlı Örme İpliğin Açık İlmek Görünüşü [4]
Şekil 13. RL Havlı Örme İplik Üreten Silindir Örme Makinesinde Bulunan Elemanlar [4]
1: Gerilim yoklayıcılar 8: İğne ve iğne kanalı
2: Efekt İpliği 9: Kilit(Çelik)
3: Zemin İpliği 10: Tahrik kay ışı
4: Gerilim yoklayıcı yaylar 11: RL düz (sade) iplik örme ipli ği
5: Zemin İplik kılavuzu 12: Sevk silindir çifti
6: Efekt İplik kılavuzu 13: iplik gezdirici k ılavuz Teknolojik Araştırmalar: 2010 (4) 65-78 Örme Yapılı Fantazi İplikler
7: İğne kılavuz aparatı 14: RL örme ipli ği bobini
3.4.2. Çözgülü Örme Esasına Göre Üretilen İplikler
Küçük çapl ı silindir örme makinelerinde çözgülü örme esas ına göre üretilen ipliklere örnek olarak
merdiven tipi iplikleri gösterebiliriz (Şekil 14).
Şekil 14. Merdiven Tipi İpliklerin Şematik ve Gerçek Görüntüleri [6,9].
Silindir örme makinesinde her örücü kafaya üç iplik rehberi ile besleme yap ılır. Merdiven tipi ipliklerde
makinede her iki yanda bulunan iki rehberden gelen iplikler zinciri, orta rehberden gelen iplik ise bant
kısmını oluşturur [10].
4. ÖRME FANTAZİ İPLİKLERİN KULLANIM ALANLARI
Örme tipi fantazi iplikler, farkl ı malzeme türleri ile çal ışma olanağı ve esnek bir ürün aral ığına sahip
olmaları nedeniyle birçok alanda kullanılmaktadır. Özellikle değişik şekillerde tasarım imkanları ve geniş
bir desen aralığına sahip olmaları, bu ipliklerin yeni birçok alanda kullanımının önünü açmıştır. Örme tipi
fantazi iplikler, döşemelik ve perdelik tekstillerde (k ırkayak iplik, merdiven tipi iplik), jaluzi perdelerde
(kroşe makinelerinde şerit formunda örülmüş iplikler), giyim tekstillerinde (kırkayak iplik, kuştüyü iplik),
tıbbi tekstillerde (kompresyon ve yara koruma amaçl ı geni ş bant formunda yar ı elastik bandaj) ve
paketleme tekstillerinde yaygın olarak kullanılmaktadırlar (Şekil 15).
Şekil 15. Örülmüş İpliklerin Kullanım Alanlarına Örnekler [11] Çokkeser H.K., Çeven E.K Teknolojik Araştırmalar: TTED 2010 (2) 65-78 :
5. SONUÇ
Günümüzde giderek önem kazanan moda olgusu iplik ve kuma ş üreticilerini düz, sade iplik ve kuma şlar
yerine estetik ve görünüm özelliklerinin ön plana ç ıktığı fantezi iplik ve kuma ş üretimine sevk etmi ştir.
Fantazi iplik elde etme amaçl ı olarak geleneksel metotlar ın yan ında yeni üretim metotlar ı da
geliştirilmekte ve bu sayede iplik çe şitliliği ve fonksiyonelli ği üzerindeki s ınırlamalar giderek ortadan
kalkmaktadır. Örme tipi fantazi iplikler, fantazi iplik elde etme yöntemlerinden biri olan örme yöntemi ile
fantezi iplik elde etme prensibi ile üretilirler. Örme makinelerinde üretilen fantezi ipliklerin de ğişik
görüntüsü, yumuşak tutumu, üretim kolaylığı ve moda unsuru gibi faktörler bu ipliklere olan talebin daha
da artaca ğının göstergesi olmu ştur. Örme tipi fantazi ipliklere olan talebin artmas ı, özellikle ev
tekstillerinde tercih edilmesi, örme fantazi iplik makinelerinde teknolojik geli şmeleri h ızlandırmıştır.
Makine konstrüksiyonundaki farklılıklar, iğne dizilimi, ilmek sıklığı ve farklı türlerde ipliklerin üretimde
kullanılması örme tipi fantazi ipliklerin ürün çe şitliliğini artt ıran parametreler olmu ştur. Bu çal ışma ile
giderek popüler hale gelen bu iplik türleri ile ilgili olarak eksikli ği düşünülen literatürün olu şturulması
hedeflenmiştir.
6. KAYNAKLAR
1. Özdemir, Ö., 1995, Fantazi İplik Üretimi ve Özellikleri Lisans Ders Notları,Uludağ Üniversitesi
2. Gong, R.H., Wright, R.M., 2002, “Fancy Yarns”,Woodhead Publishing Limited, Cambridge,
England, Chapter 1, p. 1-9
3. Meadwell, E.S., 2004, “An Exploration of Fancy Yarn Creation”, Master Thesis. North Carolina
State University, USA.
4. Uyanık, E.,2004, “Fantazi İpliklerin Üretimi ve Özellikleri”, Uluda ğ Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalı Lisans Tezi, Bursa.
5. Kutlu,K.,1996, “Fantazi Büküm Makinelerinde Baz ı Üretim Parametrelerinin İplik Özelliklerine
Etkisi Üzerine Bir İnceleme” Uluda ğ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tekstil Mühendisli ği
Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
6. http://www.comez.com/secliv-home-en.htm
7. Dahu Industrial Co.Ltd., Fancy Yarn Crochet Machine Catalogue
8. Yakartepe, M.,Yakartepe Z., 1993, T.K.A.M Ansiklopedisi, İstanbul. s. 2794-2797
9. http://www. incimakina.com.tr
10. Nergis, B.U., 2002, Factors Influencing the Properties of Ladder-Knit Fancy Yarns, Textile Research
Journal, Vol.72, No.8, p.686-688
11. http://www.rius-comatex.com/eng/index.php
