ÖRMECİLİK TEMEL BİLGİLERİ 2

ÖRMECİLİK TEMEL BİLGİLERİ

Örücü elemanlar vasıtası ile ilmek şekli verilen ipliğin, kendinden önceki ve sonraki ilmekler ile bağlanması sonucu oluşturulan yüzeylere örme kumaş denir.
Teknik açıdan örmecilik başlıca iki gruba ayrılır.

1-Atkı örmeciliğinde, tek bir ilmek enine ilmekler yapar. Bu ilmeklerin alt ve üst ilmek sıraları ile bağlanması sonucu bir yüzey oluşur. Bu örgü tipinde ipliği çektiğimizde örgü enine yönde sökülür. Atkı örme yöntemi ile elde edilen ürünlerden bazıları :kazak, yelek, ceket, etek, elbise gibi dış giysiler, fanila,külot, gibi iç giysiler, T-shirt, eşofman, sweet-shirt gibi penye ürünleri, çorap, bazı tıbbi ve teknik kumaşlardır.

2-Çözgü Örmeciliğinde, her iğneye enaz bir iplik beslenir.. Her iğnenin ayrı ayrı oluşturduğu ilmek çubuklarının yanındaki ilmek çubukları ile bağlanması ile yüzey oluşur. Bu çözgü örme mamulü sökmeye çalıştığımızda ya hiç sökülmez ya da boyuna yönde biraz sökülür. Çözgülü örme yöntemi ile elde edilen ürünlerden bazıları; tül perde, dantel, mayo ve döşemelik kumaşlar, havlu ve halılar, bandaj ve suni damar gibi tıbbi malzemeler., ayakkabı yüzü, filtre, çuval, sera örtüsü, gibi teknik kumaşlar.

Dokuma Kumaş Çözgülü Örme Kumaş Atkı Örme Kumaş Şekil1: Temel dokuma ve örme kumaş yapıları

Örmecilikte esnek uçlu, dilli (kancalı), sürgülü olmak üzere 3 tip iğne kullanılmaktadır.

Esnek çlu Dilli (Kancalı) Sürgülü Şekil2:Örmecilikte kullanılan iğne tipi

1-ÖRME MAKİNALARI:

1.1Örme Makinalarının Sınıflandırılması:
Farklı iğne tiplerinin ilmek oluşturma yöntemi farklı olduğundan her bir iğne için değişik bir makina geliştirilmiştir. buna göre örme makinalarını şöyle sınıflandırabiliriz.

1-Cotton makinaları da denilen bu tip makinalarda, arka yüzünde iplik atlamaları olmaksızın renkli desenli desenli ince
kazaklar üretilir.
2-Mayözlü makinalar, tüp halinde düz veya atlamalı desenli kumaşların üretiminde kullanılır.
3-Trikotaj Makinaları olarak adlandırılan bu tip makinalar üç gruba ayrılır.
a)Ttek yataklı olanları, kalın kazak üretiminde kullanılan kullanılan ev tipi makinalardır.
b)Çift yataklı olanları, her türlü desenin üretimine uygun olup V- yataklı makinalar olarak adlandırılır. sanayide en
çok kullanılan trikotaj makinasıdır.
c)Özel iki ucu dilli iğnelerin kullanıldığı haraşo makinalarının kullanımı oldukça azdır.
4-Daha ince örme mamullerinin üretiminde kullanılan yuvarlak örme makinaları da üç gruba ayrılamktadır.
a)Tek yataklı olanları sanayide suprem veya single-jersey makinası olarak adlandırılmaktadır.küçük çaplı olanları ince
bayan çorabı üretiminde kullanılır.
b)Birbirine dik iki iğne yatağına sahip bu makinalar sanayide silindir- kapak veya double-jarsey makinaları olarak
adlandırılmaktadır. İki yataktaki ğinele4r yükseldiğinde birbirinin arasından geçiyorsa rib, birbirine karşılık geliyorsa
interlok makinası denir.
c)İki ucu dilli iğnelerin kullanıldığı tip,çift silindir makinası olarak adlandırılır ve çorap üretiminde kullanılır.
5-Çözgü otomatı olarak bilinen bu makinalarda ince ve her türlü giysilik kumaş üretmek mümkündür.
Özellikle dantel ve fantazi kumaş üretiminde kullanılırlar.
6-Raşel olarak adlandırılan bu makinalarda desenlendirme imkanı çok yüksektir. özellikle dantel ve fantazi kumaş
üretiminde kullanılırlar.
7- Halı üretiminde, balık ağı vs...

Örme makinalarında ilmek oluşumuna örnek olması açısından tek yataklı illi iğneli örme makinasında ilmek oluşumu Şekil 32de verilmiştir.

1.2-Örme Makinaları Hakkında Bilgiler

1.2.1 Makinayı Tanıtıcı Bilgiler

a-)Makina İnceliği (E): Belirli mesafedeki iğne sayısı olup, mesafe ölçüsü olarak genellikle ingiliz ölçü birimi inch
(1 inch=2,54cm) kullanılır. İncelik, üretiminde kullanılacak iplik numarası, çalışma hızı, örgü cinsi, elde edilecek dokunun
eni ve en çekmesini doğrudan etkileyen bir faktördür.

b-)Makina Çapı (D): yuvarlak örme makinalarında çıkacak dokunun enini belirleyen bir ölçüdür.mamulün kullanım yerine
göre değişikçaplarda makinalar seçilir. birim olarak inch(") kullanılır.

c-)Çalışma Hızı (v): düz örme makinalarında kilit sisteminin, yuvarlak örme makinalarında iğne yatağının m/sn olarak hızıdır.
bu hız makinanın örme prensibine (RL,RR,LL), desenlendirme durumuna, makina eni veya çapına, örgünün yapısına ve
kullanılan iplik özelliklerine göre belirlenir. yuvarlak örme makinalarında hız

D(")*n(dev/dk)*2,54 
v(m/sn)= -------------------------------- eşitliğinden hesaplanır
100*60

d-)İplik Numarası: bir örme makinasında kullanılacak iplik numarası başta makina inceliği olmak üzere, örgünün yapısı
ve özelliklerine göre belirlenir.

 

Şekil 3: Dilli iğne ile ilmek oluşumu

Bu bilgiler dışında bazı yuvarlak örme makinaları için şu ek bilgiler sıralanabilir. 

Makina inceliğine göre kullanılabilecek iplik numaraları

1.2.2 Üretim Hesapları

n : devir sayısı
E : makina inceliği
D : Makina çapı (")
SS : Sistem sayısı
MS : May ( sıra) sayısı /cm
ÇS :Çubuk sayısı/cm
g : Kumaşın gramajı (g/m2)
R : Makina Randımanı
BSS : Bir sıra için kullanılan sistem sayısı
( düz ve rib örgü için : 1 , interlok örgü için : 2 , üç renkli jakar için:3)

SS*N*60*R
saatteki metre olarak üretim: L=--------------------------
BSS*MS

D*3,14*E
Kumaşın Eni (m) B=------------------------
ÇS*100
L*B*g
Saattaekş Kg olarak üretim G=----------------------
1000

2-TEMEL ÖRME KUMAŞ YAPILARI

2.1 Atkı örme Kumaş yapıları
2.1.1Düz örgü (RL Örgü, Süprem, single Jarsey): En çok kullanılan bu temel örme yapısı kalın iplik ile düz yataklı
makinalarda örülmüşse düz örgü, ince iplik ile yuvarlak yataklı makinalarda örülmüşse süprem veya single- Jarsey olarak
adlandırılır. oldukça esnek olan yapının ön ve arka yüzleri farklı görünümdedir. dengesiz olan düz örgülerde kenar kıvrılması
ve dönme problemleri ile karşılaşılır. Şematik görünüşü Şekil 4.a da verilmiştir.

2.1.2 rib Örgü(RR örgü): Enine elastikiyetlerinin çok yüksek olması nedeniyle lastik örgü olarak adlandırılan bu tip örgüler çift
yataklı örme makinalarında üretilirler. ön ve arka yatakta iğne eksiltme yöntemi ile çok değişik rib örgüler elde etmek
mümkündür. enyaygın olarak kullanılan ise; her iki yatakta tüm iğnelerin (veya daha esnek bir yapı isteniyorsa ön ve arka
yataklarda karşılıklı olarak birer iğne eksiltilerek) çalışması ile elsde edilen 1x1 Rib (RR Örgü, Ribana) ile ön ve arka yataklarda
iki iğne çalışıp bir iğne iptal edilerek örülen 2x2 Rib (Kaşkorse) örgülerdir. 1x1 rib örgünün şematik görünüşü Şekil 4.b de
verilmiştir.

2.1.3Haroşa Örgü (LL Örgü): iki ucu dilli iğneli veya aktarma iğnesi bulunan V yataklı örme makinalarında üretilir. Boyuna
elastikiyeti yüksek olan örgünün şematik görünüşü Şekil 4.c de verilmiştir

2.1.4 İnterlok Örgü: İğneleri interlok düzeninde sıralanmış silindir-kapak makinalarında üretilen bu örgü, içiçe geçmiş iki 1x1 rib
yapısından oluşmaktadır. Enine elastikiyeti daha düşük olup, pijama, eşofman, sweet-shirt gibi giysilerde kullanılır. single-pike,
fransız çift pikesi, İsviçre pikesi, gibi türevleri mevcuttur. 1x1 interlok örgünün şematik görünüşü Şekil 4.d de verilmiştir.

2.1.5 Astarlı Örgü (Futter): Ön yüzü düz örgü yapısında olan bu örgünün arka yüzünde belirli bir düzene göre yapılan iplik
atlamaları mevcuttur. arka yüzde kullanılan ve astar ipliği olarak adlandırılan iplik, zemin ipliğine göre daha kalın seçilir. astar
ipliğinin ön yüze bağlantısı askılar ile yapılır ve bu da tek yataklı yuvarlak örme makinalarına özel bir mekanizmanın ilavesi ile
gerçekleşir. bu tip kumaşlar arka yüzü şardonlanarak veya şardonlanmadan eşofman,sweet-shirt gibi dış giysilerde kullanılır.
Arka yüzünde 3:1 düzeninde atlamalı 3-iplik futter örgünün şematik görünüşü Şekil 4.e de verilmiştir

Şekil 4: a)Düz Örgü, b)1x1 rib örgü, c)haroşa örgü,d)interlok örgü, e)futter örgü yüzeylerinin şematik görünüşü

2.2 Çözgülü Örme Kumaş Yapıları:
Her iğneye bir veya dahafazla iplik beslenerek oluşturulan çözgülü örme yapıları, atkı örme yapılarına göre daha az esnektir.
İplik besleyen yaturım iğnelerinin örme iğnelerinin arka tarafında yaptığı alt yatırım miktarına göre farklı desenler elde edilir.
alt yatırım miktarı arttıkça daha stabil bir yapı sağlanır. Çift triko, kilit örgüsü, tül perde, zemini (marquisette) gibi temel çözgülü
örme yapılarının şematik görünüşler,i sırasıyla Şekil 5.a,b,c de verilmiştir


Şekil5 : a)Çift Trko Örgü, b) Kilit Örgü, tül perde zemini (marquisette) örgü yapılarının örgü raporları

3-ÖRME KUMAŞLARDA GÖRÜLEN HATALARVE GİDERME ÇARELERİ

3.1 Çekme: Örme işlemi sırasında uygulanan gerilmeler ortadan kalktığında, örgünün relakse hale geçmeye çalışması
ile kumaşta şekil değiştirme meydana gelir. Bu genelde çekme şeklinde olur ve iki guruba ayrılır:
a)Relaksasyon Çekmesi : Bütün örme mamullerde görülen bu çekme, kumaş tamamen relakse olup üzerindeki gerilmelerden
**Örgü mamul terbiye işlemlerinden geçirilirken fazla gerilmemeli, rahat ve serbest olarak işlenmelidi.
**Örme işlemi sırasında kumaş fazla gerilmemeli, mümkünse presser-foot (baskı ayağı) mekanizması kullanılmalıdır.
**Çok sık veya seyrek örgülerden kaçınıp, normal sıklıkta bir örgü örülmelidir.
a)Keçeleşme Çekmesi : Sadece yün ipliğinden örülen yüzeylerde görülür.Önlemek için:
** Çeşitli yöntemlerle lif üzerindeki pulcuklar yok edilmeli,
**%100 yün kullanmaktan kaçınmalı,
**

Ara