1. GİRİŞ
Çocukların özenle giydirilmesi; onların sağlık, güvenlik, konfor, öğrenme ve gelişimleri üzerine etki
etmektedir. Bu nedenle çocuklarda giysi seçimi itina ile yapılması gerekmektedir. Çocukların giysi
seçimlerinden öncelikle aileleri veya onların bakımını üstlenen kişiler sorumludurlar (1).
Aileler, çocuk giyimine ciddi bir harcama yapmaktadırlar. Dolayısıyla üretim siparişleri de en az
yetişkinlerdeki kadar önem kazanmıştır (2). Söz konusu çocuk olduğunda giysi seçimlerinde özenli
davranmak, doğru seçimler yapmak çocuğun giysi içerisindeki tutumu üzerinde etkili olmaktadır. Genel
olarak çocuk giysilerinin sahip olması gereken özellikleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
• Çocuğun seveceği tarzda
• Cazip görünümlü
• Çocuğun yaş ve becerilerine uygun
• Giyime uygun bir tutumda
• Rahatlığı sağlayan
• Kolay giyilip çıkarılabilen
• Uygun bedende
• Yıkanıp kurutulabilen
• Şiddetli asılma ve çekmeye dayanabilecek kadar güçlü olan giysiler tercih edilmelidir (3).
Bu çalışmada, bazı özel sorunu olan çocuklar ve giysilerinden kaynaklanan sorunlar araştırılmıştır. Bu
çocukları zihinsel ve bedensel engelli olarak iki grupta incelemek mümkündür. Bu iki grubun dışında
giyinmeyi güçleştiren; tıbbi malzeme taşıyan çocuklara yönelik özel giysileri de unutmamak
gerekmektedir.
2. ÇALIŞMANIN ÖNEMİ
Küresel sakatlık istatistiklerini elde etmek kolay değildir, ancak Birleşmiş Milletler kuruluşlarının çoğu,
1970'li yıllarda Road Island tarafından geliştirilen kaba bir hesaplama kullanmaktadırlar. Şu anda dünya
nüfusunun % 10’u; yani yaklaşık 600,000,000 kişi bir engellilikle doğmuş ya da yaşamları sırasında buna
maruz kalmışlardır. UNICEF bu 600 milyonun yaklaşık dörtte birinin çocuklardan (Engelli Çocukların
Yaşamı Üzerine Bir Rapor, Eylem 2001’de Engellilik Bilinci) oluştuğunu tahmin etmektedir. (4)
Gelişen ekonomi ve refahlaşan toplumlar için sağlıklı çocukların yanında engelli çocuk giyimi de son
yıllarda önem kazanmış ve gelişmiştir. Çocuklar, ailenin en kıymetli varlıkları olup, onların
beslenmesinden giyimine kadar olan tüm alanlarda sağlık faktörü, ilk planda olmalıdır. Seçilen giysilerin
sağlık açısından zararlı herhangi bir madde içermemesi, çocuğun giysi içerisinde kendini konforlu ve
rahat hissetmesi, dolayısıyla keyifli olması; anne baba için çok önemlidir.
Sağlık sorunu yaşayan çocukların kendilerini giysileri içerisinde konforlu hissetmeleri, en az sağlıklı
çocuklar kadar önemlidir. Mevcut sağlık sorununun yanında giysiden kaynaklanabilecek sıkıntılar, yaşam
kalitelerini çok olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu nedenle bu çocuklara yönelik giysilerin
üretiminde daha itinalı davranmak gerekmektedir.
3. HASTALIKLAR VE GİYSİ MODELLERİNDEKİ DETAYLAR
Çocukların bedenen ve zihnen yaşadıkları bazı sorunlar, onların motor gelişimleri üzerinde etkili
olmaktadır. Dolayısıyla giysiyi taşımanın yanında giyinip soyunmada da bazı sorunlar yaşanmaktadır. Bu
noktada giysinin çocuğun sahip olduğu motor gelişimine uygun olarak tasarlanıp üretilmiş olması
gerekmektedir. Özel tasarım yapılmamış olsa da giysi seçimini yapan ebeveynler, çocuklarının motor
Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (3) 60-65 Özel Sağlık Sorunu Olan Çocuklara …
62
gelişimlerine uygun özellikte model seçmelidirler.
3.1. Tekerlekli Sandalyeye Mahkum Çocuklar
Tekerlekli sandalyeye mahkum çocukların giysileri erişkin engellilere göre daha büyük önem
taşımaktadır. Bu çocukların giysi modelleri, renkleri, aksesuarları, normal çocuklardan farklı olmamalıdır.
Farklılık giysinin fonksiyonelliğinde olmalıdır. Örneğin pantolonlarda özellikle arka bel çevresi lastikli
olmalı ve beli güzel bir şekilde sarmalıdır. Arka beden kalıplarının ağ yükseklikleri normalden biraz daha
uzun olmalı ve oturuş pozisyonunda belin yatay görünmesini sağlamalıdır. Üst giysiler, bel hizasında
sonlanmalıdır. Böylece oturma sırasında katlanma, yığılma gibi rahatsızlık veren sorunlar önlenmelidir.
Soğuktan korunmak için giyilen termal pantolonlar ve yarım tulumlar, iki yanda bulunan fermuarla
boydan boya kapatılabilmelidir. Yarım tulumların üretiminde de görselliğe önem verilmeli ve çocukların
tuttukları spor takım renkleri veya gündemdeki çizgi film karakterlerinden esinlenilmelidir (5).
Seçilen modellerin kesimleri mutlaka rahat olmalıdır. Sürekli oturur pozisyonda olan bu kişilerin
giysilerinin için dikişleri, mutlaka ütü yardımıyla açılmalı ve oluşabilecek kalınlıklar rahatsızlık
vermemelidir. Malzeme olarak yumuşak ve konforlu kumaşlar tercih edilmelidir.
Koltuk değneği kullanan çocuklarda değnek, koltuk altına sürtünebileceğinden kullanılan koltuk
değneklerinin üst kısımları, yumuşak ve yuvarlak vatkayla desteklenmelidir. Giysi malzemelerinin yine
bu çocuklarda da yumuşak materyallerden seçilmesine özen gösterilmelidir (6).
Şekil 1. İki Parçalı Çocuk Giysisi Şekil 2. Tekerlekli Sandalye Pelerini
3.2. Otizm Olan Çocuklar
Otizm, ilk belirtilerini erken çocukluk döneminde gösteren, nörolojik temelli, ve bütün gelişim
dönemlerini etkileyebilen bir bozukluktur. Otistik çocukların büyük kısmının beslenme ve giyim ile ilgili
ciddi takıntıları olabilmektedir. Örneğin; sadece kırmızı ve turuncu yiyecekler yeme, sadece kati
yiyecekler yeme, sadece 10 değişik çeşit yiyecek yeme ve diğer yiyecekleri kesinlikle yememe, sadece
(kızlar için) etek giyme pantolon giymeyi reddetme, kahverengi herhangi bir kıyafet giymeyi reddetme,
mevsimsel kıyafet değişikliklerine tepki gösterme gibi davranışlar gözlenebilmektedir (7).
Böyle çocuklar olağandışı giysileri ve kumaşları giymek istememektedir. Bu durumda konuşarak onları
rahatsız eden şey öğrenilmelidir. Bazı çocukların ciltleri, giysiyi hissetmeye karşı aşırı duyarlı
olabilmektedir. Pamuk gibi yumuşak kumaşlar tercih edilmeli; sıkı bel, yaka ve manşetlerden
kaçınılmalıdır. Eğer çocuk sıklıkla üstündekileri çıkarıyorsa tulum gibi çıkarılması zor giysiler veya
düğmeleri arkada olan gömlek, elbise ve pantolonlar tercih edilebilir (8).
3.3. Medikal Ekipman Yerleştirilebilen Giysiler
Yaşanan bazı şanssızlıklardan dolayı birçok çocuk medikal bir donanımla yaşamak zorundadır. Bunlardan
bazıları göbek ya da burundan beslenme tüpü, boru, oksijen, kolda ya da göğüste damar girişi, bağırsağın
ağızlaştırılması, serum girişi, burundan mideye giden tüp ya da oksijen tüpü gibi donanımlardır (6).
Bu çocuklar, t-shirt gibi giysileri giyerken başlarını geçirmekte zorlanmaktadırlar. Baştan geçirilerek
Ünal, Z., Karagöz, N., C. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (3) 60-65
63
giyilen giysileri giymek için çoğu kez ekipman çıkartılıp yeniden takılmaktadır. Bu çocuklar için baştan
geçirmeyi gerektirmeyen düğmeli, çıt çıtlı ya da fermuarlı t-shirt ve sweat shirtler tercih edilmelidir.
Solunum cihazına bağlı çocukların nefes almaları, cihaza bağlı borularla mümkündür. Bu borular; giysi
ile asla sıkıştırılıp tıkanmamalıdır. Balıkçı yaka, boğazlı kazak gibi yüksek yakalı her türlü giysiden
kaçınılmalıdır. Yünlü kazaklar gibi havlı ya da tüy döken giysilerin döküntülerinin hava yoluyla
alınmasından kaçınılmalıdır. Plastik içerikli giysilerden de kaçınılmalıdır. Aksi halde boru etrafı plastikle
sarıldığında nefes almak tamamen zorlaşabilmektedir (5).
Uyku tulumu gibi tek parçalı pijamalar tüple beslenenlerde normalde kullanılamaz. Bunun için tek parça
pijama veya diğer dış giysilerde tüpün olduğu bölgeye küçük bir delik açılmalıdır. Ticari bir ürün olan
Tummy Tunnels bu amaçla tasarlanmış örneklerden bir tanesidir (9).
Resim 3. Tummy Tunnels Tulumu
Küçük çocuklu aileler çocuklarının tüpü çıkarmasını engelleyecek, alttan çıt çıtlı zıbın veya tulum gibi tek
parçalı dış giyimleri tercih etmektedirler. Günde birkaç kez tüpe ulaşması gereken ailelerse düğmeler
arasından ulaşılmasını sağlayan iki parçalı dış giysi, zıbın ve pijamaları tercih etmelidirler. Bazı aileler
tüp sızıntılarından dolayı çocuklarına beyaz giydirmeyi tercih etmemektedirler (9). Ancak bunun için
delik çevresi, tekstil materyalinden yapılmış, yuvarlak halka şeklinde bir bant veya cırt bantla kaplanarak
giysinin yıkanması geciktirilebilir.
İdrar torbası kullanan çocukların giysilerinin boşaltım poşetinin taşınmasına yönelik bir yeri olması
gerekmektedir. Poşetler karnın üst kısmında ise gevşek ya da streç iç giyim kullanılabilir; erkekler külot
veya boxer tercih edebilir. Beli esnek, streç pantolonlar çoğu çocuk için kullanım kolaylığı sağlamaktadır.
İç boşaltma poşeti ayağına bağlanmış çocukların tek ihtiyacı streç ya da geniş paçalı pantolonlardır.
Elastik bel de poşeti boşaltmak ve takmak için pantolonlarını sıklıkla çıkaran çocuklara yardımcı
olabilmektedir (9)
Çocuğun düşmesine ve yaralanmasına neden olabilecek medikal ekipmana dolaşabilecek giysiler tercih
edilmemelidir (10).
Şekil 4. Lastikli Boyun ve Bedene Sahip Üst Giysi
Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (3) 60-65 Özel Sağlık Sorunu Olan Çocuklara …
64
Şekil 5. Lycralı Pantolonlar
3.4. Vücut Düzeltici Kullanan Çocuklar İçin Giyim
Ayak-bilek düzeltici giyen çocuklar normalden daha uzun çoraplara ihtiyaç duymaktadırlar. Dize kadar
uzanan çoraplar tüm desteği rahatlattığı için idealdir. Çoğu çocuk çoraplar desteğin altında kabarık
durduğu için dikiş ve dizayn konusunda hassastırlar. Bu nedenle dikişsiz çoraplar tercih edilebilir.
Terleyen çocuklarda nemi emen doğal liflerden yapılmış çoraplar kullanılmalıdır (9).
Sırt düzeltici kullanan çocuklar, giyinme sırasında çok zorluk yaşamaktadır. Bu çocukların uygun
giyinmesinin iki yolu vardır. İlki destek altına ince bir katman, üstüne de sıradan bir gömlek giymektir.
Destek altına giyilecek giysi, cilde temas edeceği için kalın dikişlerden, nakıştan ve süslemelerden ve
yakalı giysilerden kaçınılmalıdır. Nem emiciliği yüksek, doğal lifler tercih edilmelidir. Destek üstüne
giyilen gömlekler göğüs kısmı geniş ve büyük bedende olmalıdır. (9)
4. SONUÇLAR
Çocuklarda giysi seçimi çok önemli ve zahmetli bir iştir. Giysi seçimi yapılacak olan çocuğun herhangi
bir özür ya da sağlık sorunu varsa bu iş daha da zorlaşmaktadır. Ancak özel sorunu olan birçok çocuk için
gerekli giysi, herhangi bir mağazada satılmamaktadır. Bu giysilerde model özelliğinden önce giysinin
fonksiyonel olarak ihtiyaca yanıt verecek şekilde tasarlanmış olmasına dikkat edilmelidir.
Çocuk, zihinsel veya bedensel olarak engelli olabileceği gibi tıbbi bir malzeme de taşıyor olabilir. Bu
durumların hepsinde de giysilerin rahatlıkla giyilebilir ve çıkarılabilir bir özellik taşıması gerekmektedir.
Giysi değişimi, çocuğu fiziksel ve psikolojik olarak rahatsız etmemelidir. Bu nedenle çocuğun karakteri
de göz önünde bulundurularak mümkün derece sahip olduğu rahatsızlığa uygun giysi seçimi, çocuğun
psikolojik ve fiziksel sağlığı açısından önemli bir ihtiyaçtır.
5. KAYNAKLAR
1. Stonehouse, A. (2008). Children’s clothing in child care. 15 Aralık 2010,
http://www.ncac.gov.au/factsheets/qias_factsheet_15_children's_clothing%20.pdf.
2. Öndoğan Z., Bahadır Ünal Z.,2001, “Çocuk giyiminin Önemi”, Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, Sayı
4, s. 225.).
3. Stone, J. (2003). Clothing Ideas for Special Needs Children. 13 Aralık 2010,
http://www.extension.iastate.edu/publications/pm1911.pdf.
4. http://www.disabilityworld.org/06-08_03/children/unicef.shtml
5. Bahadır Ünal Z., Aktuğlu Öndoğan Z.; 2002, “Engelli Kişilerin Giysi Özelikleri”, Ege Üniversitesi,
Ünal, Z., Karagöz, N., C. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (3) 60-65
65
Mühendislik Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümü, Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, Sayı: 1, S.38-
41, İzmir.
6. Fashionable Clothing for Disabled Children. (b.t.). 3 Aralık 2010,
http://www.associatedcontent.com/article/174048/fashionable_clothing_for_disabled_children.html?
cat=25
7. http://otizimm.blogspot.com/
8. Autism - suggestions for parents. (b.t). 1 Aralık 2010,
http://www.betterhealth.vic.gov.au/bhcv2/bhcarticles.nsf/pages/autism_suggestions_for_parents?ope
n
9. Agrawal, S. (2009). Choosing Clothing for Children with Special Needs. 6 Aralık 2010,
http://www.articles.complexchild.com/dec2009/00172.pdf
10. How To Choose Clothing for Children with Special Needs. (b.t.). 7 Aralık 2010,
http://hubpages.com/hub/How-To-Choose-Clothing-for-Children-with-Special-Needs
