Pamuk lif özellikleri ve iplikçiğe etkisi
Tekstil Endüstrisinde uzun dönemli yönlendirme faktörleri teknoloji, kalite ve maliyettir. Bu üç ana belirleyici etken, endüstrinin tarihinde sürekli ve dinamik bir gelişme göstermiştir. Bunun yanında pamuk lif kalitesinde de benzer bir gelişmenin gerekliliği açıktır. Teknolojik gelişmeler, özellikle artan üretim ve işlem verimliliği, iplik üretiminde ve daha sonraki işlemlerde pamuk lifinden daha yüksek seviyede beklentilere neden olmaktadır ve olmaya devam edecektir. İplik üretiminde hammadde en ağırlıklı kalite faktörüdür. Mamul ile ilgili kalite gereksinimleri, hammadde kalitesinden beklenen standardı artırmaktadır.
Hammadde aynı zamanda toplam maliyetler içerisinde en büyük paya sahip bir faktördür. Günümüzün artan rekabet ortamında maliyetin azaltılması için yapılan çalışmalar, optimum ve maliyetle etkili işlem performansına sahip hammadde gerektirmektedir. Hammadde alımında dikkatlice yönlendirilmiş tasarruflar, bir iplik işletmesi için hala en etkin maliyet tasarrufu yöntemidir. (1)
Ham pamuğun işlenebilme özelliklerinin belirlenmesi için efektif test metotlarının kullanılması iplikçilik işlemleri için gereklidir. Fakat hammaddelerin değişen parametreleri için, işlemler esnasında yapılan makine ayarları hem problem oluşturur hem de maliyetleri yükseltir. Lif özelliklerinin ölçümü iplik işletmeleri için her zaman büyük öneme sahip olmuştur. Günümüzdeki teknik gelişmeler ile otomatik , bilgisayar kontrollü test cihazlarının yapımı mümkün olmuştur. Bu cihazların kullanımı ile önemli lif özellikleri çok hızlı bir şekilde belirlenebilmektedir. Otomatik test sistemlerinde sonuçlar, testi yapan kişiden bağımsızdır ve daha büyük numune hacimleri elde edildiğinden daha hassastır. Kısa sürede elde edilen lif özellikleri ile ilgili bilgiler açık bir şekilde düzenlenir, çeşitli raporlar halinde elde edilir. Elde edilen bilgiler, hammadde ve işlemler ile ilgili olası problemlerin önlenmesinde, makine ve ayar optimizasyonunun yapılmasında ve mamul kalitesinin tahminlenmesinde kullanılır. (1)
2- PAMUK LİFİ ÖZELLİKLERİNDEKİ DEĞİŞMELER
Daha efektif üretim teknolojileri, mamul kalitesinden beklenen artışlar ve rekabetçi ortam daha gelişmiş özelliklere sahip pamuk lifi gerektirmektedir. Bunun yanında 1960’lı yılların başından itibaren nüfus artışına paralel olarak mevcut tarım alanları ile pamuk toplama üretiminde de önemli bir artış gerekliliği ortaya çıkarmıştır. Bu nedenle daha ekonomik pamuk üretimi için pamuk toplama metotlarında mekanizasyona geçilmiş, olgunlaşma zamanı yapay olarak düzenlenmeye başlanmış, toplama işleminin tek basamakta bitirilmesi ve liflerin tohumdan daha yoğun bir şekilde ayrılması için çalışmalara başlanmıştır. (1)
Yapılan bu çalışmaların etkileri günümüzde iplik işletmelerinde açık olarak görülmektedir. Liflerin tohumdan daha yoğun bir şekilde alınmaları sonucunda balya içerisindeki kısa lif yüzdeleri artmıştır. Tohum kabuğu duvarı daha incedir ve çırçırlama sırasında kırılır. Bunun sonucunda life yapışık tohum kabuğu partikülleri sayısı da artmıştır. Çırçırlama ve daha sonraki yoğun mekanik işlemlere maruz kalmaktadır. Ayrıca toplama işleminin bir defada bitirilmesi nedeni ile ortalama olgunluk indeksi düşmüş ve ağır makinelerin kaldırdıkları büyük toz bulutları nedeni ile ham pamuktaki toz miktarı artmıştır.(1)
Hammadde ile ilgili bu değişimlerin yanında yeni iplikçilik sistemleri geliştirilmekte ve ring iplikçilik sisteminin verimliliği artırılmaktadır. Yeni iplikçilik sistemlerinde lif özellikleri ile ilgili farklı gereksinimler ortaya çıkmıştır. Günümüzün yüksek üretim hızlarına sahip iplik işletmelerinde mamul iplik kalitesi için doğru hammadde seçiminin yanında, eğirme sistemine uygun hammadde seçimi de önem kazanmıştır. (1)
Tekstil lifleri iplik yapılabilirliği, ticari değerinin yüksek olması onun bazı özelliklerine bağlıdır. Uzunluk, incelik, mukavemet, elastikiyet, renk, boyanabilme yeteneği v.b gibi özelliklerle kaliteli iplik ve kaliteli iplikten kumaş üretmek için hangi özelliklerin gerektiğini gösterir. Tüketici tekstil materyalinden dayanabilirlik, işe yararlılık, rahatlık ve korumayla ilgili özellikler beklemektedir. Bu sebepten temizlenebilme, yıkanabilme ve ağartma gibi faktörlerle birlikte nem ve terleme ihtiyacından gelen mukavemet de hesaba katılmalıdır. Lif mukavemeti iplik ve kumaş mukavemetine etki ettiğinden kaliteyle doğrudan ilgilidir. Doğal liflerin yapay sentetik liflere oranla mukavemeti düşük olmaktadır. Ayrıca iplik yapım teknoloji ve yöntemleri farklılık arz etmektedir. Yöntemlerin seçilme yada çalıştırılma şartlarından dolayı lifler doğal olarak hasar görebilmektedir. Lif hasarları son mamulün kalite ve fiyatını da etkilemektedir. (2)
tekstilokulu.net
