KUMAŞ BİLGİSİ, KUMAŞ ÇEŞİTLERİ VE KUMAŞLARIN SINIFLANDIRILMASI
1.Yapılarına göre (nasıl yapıldıysa o ismi alır)
a)Dokunmamış kumaşlar - Nonwoven, keçeler, kağıt telalar, elyaf, vizotin vb.
b)Dokunmuş kumaşlar - Dokuma yoluyla elde edilen kumaşlar.
c)Örülmüş kumaşlar - Örme yoluyla elde edilen kumaşlar (yuvarlak, çözgülü örme ve düz örgüler, danteller).
KUMAŞ KONTROL YÖNTEMLERİ
1)Hammadde kontrolü
a)Hissetme,
b)Koparma,
c)Büküm açama,
d)Yakma,
e)Mikroskopla inceleme,
f)Kimyasallarla çözme,
g)Boyama,
h)Lif ayrımı,
2)Yüzey kontrolü
a)İplik sıklığı, numarası,
b)Dokuma örgü cinsi,
c)Kumaş gramajı,
d)Kumaş eni,
e)Uzunluğu,
f)Kumaş yüzü, tersi,
g)Atkı, çözgü yönü,
h)Dokuma, tüy yönü,
i)Kayma özelliği,
j)Boncuklanma özelliği,
k)Ütü etkisi (nem, ısı, basınç ile ilgili değişim),
3)Terbiye kontrolü
a)Renk haslıkları,
b)Işık haslıkları,
c)Yıkama haslıkları,
d)Su haslıkları,
e)Sürtme haslıkları,
f)Ütü haslıkları,
g)Ter haslıkları,
h)Buruşmazlık, esneme,
i)Aşınma,
ÖRME KUMAŞLAR
Örme (atkı) Kumaşların Sınıflandırılması
1) Yuvarlak örgüler
a) Tek yataklı,
-süprem,
-futter,
-havlu,
b) Çift yataklı,
-rib,
-interlok,
c) Küçük çaplılar,
-Çorap makineleri,
-Bağcık, kordon makineleri,
2) Düz örgüler
a) Tek yataklı -Ev tipi,
b) Çift yataklı -Sanayi tipi.
Çözgü Örme Kumaşların Sınıflandırılması (iğne tipine göre)
1.Esnek uçlu iğne - spor kumaşlar (koton makinesi veya çözgü otomat makinesi),
2.Dilli iğne - desenli gipür, dantel, makrome, fisto (raşel-tek veya çift yataklı),
3.Sürgülü iğne - jarse ve düz kumaşlar,
DOKUMA KUMAŞLAR
Kumaşı oluşturan ipliklerin birbirine göre geçiş şekli örgüyü belirler. Dokuma kumaşlardaüç temel örgü ve bunlardan türetilmiş diğer örgülere göre birçok çeşit vardır.
Dokuma Temel Örgüler
1) Bezayağı
a)Rips: Atkı ripsi, Çözgü ripsi.
b)Panama: Tam panama, Yarı panama.
En basit ve sağlam bağlantı türüdür. Bağlantı noktaları her yüzden birbirine değer, çözgü ve atkı iplikleri birbirlerinin bir altından bir üstünden geçer. Kolay ve ucuz bir üretim sağlanır. (krep, etamin, patiska, amerikan bezi, tafta, vual)
2) Dimi: Bağlantı noktaları yana doğru kaymıştır ve verev olarak birbirine değmektedir. (denim, gabardin, divitin)
3) Atlas (saten): Bağlantı noktaları birbirine değmez, ancak bu noktalar düzenli bir biçimde dokuma yüzeyine dağılmıştır. İplikler en az dört iplik üzerinden atlamaktadır. En gevşek bağlantıdır. (saten düşes)
ÖRME KUMAŞ ÇESİTLERİ
SÜPREM: 30/1, 28 fine süprem
Penye, karde, OE, lycralı. Kullanılan enler: 34, 32, 30, 26'dır. Üç çeşit lycra kullanılır: 20 denye (22 dtex), 40 denye (44 dtex), 70 denye (77 dtex) en çok kullanılan 40 ve 70 denyedir.
RİBANA: (1*1 RİB): 30, 34" çaplar kullanılır. Ne 30/1 iplikte 16-18 fine, 20/1 iplikte 16 fine kullanılır.
KAŞKORSE: (2*2 RİB): 30, 34'' çaplar kullanılır. Ne 30/1 iplikte 18 fine, 20/1 iplikte 16 fine idealdir.
İKİ İPLİK FUTTER: Ne 20’ye 10, 20’ye 8 ipliklerle örülür. 26, 30, 32'' çaplı makinelerde 20, 22 fine inceliğinde örülür.
ÜÇ İPLİK FUTTER: Ne 30-30-10 veya 30-20-10 iplikler kullanılır.
FİNE FUTTER: Genel olarak Ne 30’a 20 ve 30’a 30 ipliklerle 28 fine inceliğinde örülen hafif futterlerdir. 30 ve 32 çaplı makineler kullanılır.
PİKE: Tek toplama ve çift toplama olarak iki çeşittir, genelde çift toplama kullanılır. 26, 30” çaplı makinelerde Ne 30/1 iplikte 28 fine, 20/1 iplikte 22 fine incelikte makinelerde örülür. Pike diğer örgülere göre mamulde kendini salarak genişler.
HAVLU KUMAŞLARDA GRAMAJ BULUNMASI
iplik no = uzunluk / ağırlık = m / gr = L / G = Nm, Ne = L / (G*1,693)
gramaj = (E sıklık * 100 * faktör) / (Ne * 1,693)
uzama ile ilgili faktörler: bezayağı=1,1; gabardin=1,08; saten=1,05; lycra=1,3-1,45.
KUMAŞ ANALİZİ
Kumaş analizinde sırayla şu yollar takip edilir:
1.Kumaşın tersini ve yüzünü bulmak:
-Kumaşın cinsinden atkı ve çözgü yönleri ve örgüsü biliniyorsa kapanmalar hangi taraftaysa o taraf yüzdür.
-Çözgü ve atkı farklı iplik ve elyaftan yapılmışsa değerli ipliğin örgü yaptığı taraf kumaşı yüzüdür.
-Dimi örgülü kumaşlarda kumaşın yüz tarafında çizgi olarak hatlar belirgindir. Bunlar kenara göre belirli bir açı yaparak sağa veya sola doğru gider (diminin z veya s oluşuna göre).
-Apre işlemi görmüş kumaşlarda kumaş yüzü temizlenmiş veya yakılmış olduğundan düzgündür.
-Desenli kumaşlarda desenin basıldığı kumaş desenin yüzüdür.
-Düz boyalı kumaşlarda kumaşın yüz tarafı yeniyken parlaktır.
-Flanel, pazen gibi kumaşlarda ten kısmı şardonlu baskılı kısım tüysüzdür; ancak divitinde her iki yüzey şardonludur. (zımpara 1 mm civarı, şardon 1 mm’den kalın)
2.Kumaşın çözgü ve atkı yönünün belirlenmesi:
-Kumaşın kenarı görülüyorsa kenara paralel iplikler çözgüdür.
-Çözgü ipliklerinin bükümleri atkıdan daha fazladır, bu yüzden daha sert tutumludurlar.
-Çözgü iplikleri atkı ipliklerine göre daha ince daha sık olarak görünürler.
-Katlı büküm (dublaj) yapılmış iplikler genellikle çözgüde kullanılırlar.
-Hem atkı hem de çözgüde katlı bükümlü iplik kullanılmışsa ince ve dayanıklı olan çözgüdür.
-Pamuk ve yün iplikleri çözgüde ve atkıda ayrı ayrı kullanılmışsa çözgü pamuk, atkı yündür.
3.İplik numarası ve büküm yönü saptanması,
4.İpliği meydana getiren lifin tahminlenmesi,
5.Kumaş örgüsünü bulup, gerekirse resmini (örgü deseni) yapmak,
6.Çözgü ve atkı sıklıklarının belirlenmesi,
7.Kumaş dokutulacaksa gerekli iplik miktarını bulabilmek için çözgü ve atkı ipliklerinin kısalma yüzdelerini bulmak.
PAMUKLU KUMAŞLAR
GABARDİN: Genellikle dimi 2/1 örgüsünde (1/2, 1/3, 3/1 de olabilir) çözgü hakim pamuklu bir kumaştır. Yüzeyde iplik kalınlığına ve dimideki atlamalara bağlı olarak kenarlara açı yapan çizgi efekti görülür. Açı 1/2 ve 2/1 örgülerde 45, 3/1 ve 1/3 örgülerde 30 ve 60 derece civarındadır. İplik inceldikçe çizgi efekti kaybolur. Pantolonluk ve trençkotluk olarak kullanıldığı gibi bunun dışında da kullanılır. İplik numarası Ne 60 ile 80 arası olabilir (atkı ipliği daha kalın da yapılabilir). Daha çok top boya yapılarak renklendirilir. İpliği boyalı ve baskılı olarak bulunabilir.
DENİM (Blue-jean, kot): Denim bugün çok geniş bir alanı kapsayan kumaşların genel adıdır. Bu kumaşlardan giysinin hemen her türü yapılabildiği gibi döşemelik olarak da kullanılmaktadır. Genellikle çözgü iplikleri indigo boyalıdır. Gramaj ölçümünde ons ölçü birimi kullanılır. Gramajlar 5-16 ons arasındadır. Ağır olanlar kışlık, hafif olanlar yazlık olarak pantolon, gömlek, yelek, etek, ceket, şort olarak kullanılır.
PAZEN: Bezayağı ve dimi örgülü Ne 24-8 ipliklerin kullanıldığı pamuklu bir kumaştır. Arka yüzey şardonlanır, ön yüzey baskılı olabilir. Top boya ve baskı yapılarak pijama, iç çamaşırlık olarak kullanılır. Her iki yüzey şardonlanırsa ve kalınlık fazlaysa divitin adını alır, Anadolu'da kışlık tür giysilerde yaygın olarak kullanılır.
Patiska Kumaş: Patiska kumaş klasik bir dokuma kumaş cinsidir. Düşük gramajlı ve çok ince olup bezayağı örgüsünden yapmaktadır. Patiska sık ve düzgün dokunmuş pamuklu bezdir. Uygulanan apre türüne göre yumuşak yada diri tutumlu olabilir. Orijinali keten olan bu kumaş şimdi pamuk yada karışımları veya yün ve karışımlarından yapılır. Pamuktan yapıldığı zaman genel olarak çözgüde 10-14 ve atkıda 8-14 kaplama faktörü ve metrekaresinde 60-100 gram ağırlığı vardır. Eğer yünden yapılmışsa şalisten (challis) daha hafiftir ve kadın elbiseleri olarak kullanılır. Patiska özellikle Amerika ve Mısır'da yetişen nitelikli pamuklardan eğrilmiş, 60-80 numara ipliklerden dokunur ve çoğunlukla bir yüzüne hafif parlaklık kazandırılır. Patiska ağartılabilir yada parça halinde boyanabilir. Nitelikli patiskalar pürüzsüz, parlak apreli ve hafif bezlerdir. Bunlar kolay dikilebilir yada üzerlerine ince nakışlar işlenebilir. Patiska kolay yıkanabildiğinden mendillerde, çocuk giysilerinde, iç çamaşırlarında, çarşaflarda ve geceliklerde kullanılır. Örnek: Patiska Çarşaf, Patiska Çamaşır.
DİYAGONAL: Diyagonal dimiler büyük örgülü basit dimilerdir. Bu kumaşlarda çözgü ipliği atkı ipliği istikametinde 45° açı yapar. Yani çözgü diyagonalleri kumaş yüzeyinde, yatayla 44°-45° açı yapar. Kumaşın atkı ve çözgüsünde kullanılan iplikler değişikse, daha parlak ve değerli olan iplik kumaş yüzeyine daha çok çıkarılır. Dimi örgülerle daha ağır gramajlı ve elastik kumaşlar yapılabilmektedir. Diminin bir türevi olan diyagonal dimilerde ise desenlendirme imkanı çok geniştir. Diyagonal dimi ile dokunmuş diyagonal kumaşlar, kalın numaralı iplikten yapılmış olup; dimi 2/2 dokulu pamuklu bir kumaştır. Eşit karakterli bir dimidir. Genelde pantolonluk kumaş olarak kullanılır. Bunun dışında eteklik, ceketlik olarak da kullanılır. Sağlam ve gramajlı olarak üretildiğinde çadır bezi (branda bezi) olarak da kullanılabilir. Örnek Konstrüksiyon: Çözgü ipliği=Ne=12/1, Sıklık=24 ad/cm, Atkı ipliği=Ne=12/1, Ağırlık=206 g/m², En=70 cm.
ORGANZE KUMAŞ: Organze, pamuklu bir kumaştır. Muslin sınıfına girer. İnce, hafi gramajlı, seyrek dokunur. Yarı şeffaf, saydam, transparan yapıdadır. Özel bir asit bitim işlemi yapılır. Bu işlemle kumaş yüzeyi kısmen katılaştırılarak kumaşa sert bir tutum ve şeffaf bir görünüm kazandırılır. Bitin işleminin etkisi kalıcıdır. Pamuk yerine monofılamentsentetik liflerin kullanılmasıyla aynı sertlik etkisi daha iyi sağlanabilir. Fakat, bunun yanında monofılament sentetik lif kullanımı maliyetin daha yüksek olmasına sebep olacaktır. Organze kumaşlar genelde elbiselik, bluzluk, işlemelik, aksesuarlık olarak kullanılır. Elbiselik organze kumaşlardan ise daha çok gelinlik, nişanlık, gibi abiye kıyafetler yapılır. İyi kalitede bir organzede: Çözgü ipliği Ne:80, Atkı ipliği Ne:100 olarak kullanılır. İnch'teki çözgü/atkı sayısı 80 olarak alınır. Bu da cm'de yaklaşık olarak 32 adet atkı ve çözgü demektir. Organzenin pamuklu bir kumaş olarak bilinmesine rağmen piyasada daha çok %100 PES olarak bulunmaktadır.
Muslin Kumaş
MUSLİN: Doku şekli B 1/1 olup, yumuşak, ince ve seyrek dokunmuş bir pamuklu kumaştır. Yollu türleri de vardır. Bunlar yine bezayağı dokunun arasına sıkıştırılmışlardır. Ayrıca ekstra iplikler kullanarak yapılan figürlü eşitleri de bulunmaktadır.
Çarşaflık: Bezayağı ve 2/2 dimi örgüde, çarşaf ve nevresim yapmak için dokunan kumaşlardır. 2/2 dimi örgülü çarşaflıklar daha kalın iplikler; örneğin 12-14 Ne çözgü, 10-12 Ne atkı ipliği kullanılarak dokunurlar. Bezayağı çarşaflıklarda ise 18-24 Ne çözgü, 16-20 Ne atkı ipliği kullanılır. Bu tür çarşaflıklarda uygulanan çözgü sıklıkları cm’de 18-30, atkı sıklıkları da cm’de 18-24 arasında değişir. Kumaş eni 140 cm’den başlayarak 300 cm’ye kadar atkı ipliği kullanılarak 2/2 dimi örgüde dokudukları gibi, bezayağı örgüde aynı kalınlıkta atkı ile dokunduktan sonra yüzeyi havalandırılarak, pazen görünümünde dokunurlar. Örnek: Çubuklu Çarşaflık: Çözgü 24/1 Ne cm’de 29,5 sıklıkta atkı 20/1 Ne cm’de 19,5 sıklıkta, ağırlık 135 gr/m² en 150 cm.
DİRİL: Dimi ile dokunan pamuklu kumaşlar sınıfına girer. Çözgünün hakim olduğu dimi örgüsündedir. 2/1, 3/1, 4/1 dokularda dimi veya 5’li çözgü saten örgüsündedir. Burada dimi çözgü çıkışları çözgü ipliklerinin bükümünün tersi yönündedir. Dik dimi görünüşlü bir kumaş cinsidir. Yazlık ve tropikal elbiselik olarak kullanılır. Piyasada en çok rastlanan "haki diril" adındaki kumaş D 3/1 doku şeklindedir. Bu dirilin tipik bir örneğidir. Kullanılan iplik numaraları değişik olmakla birlikte genellikle kalındır. Aşağıda konstrüksiyon özellikleri verilmiştir.
Örnek 1: Çözgü 40/2 Nm Sıklık 48 ad/cm, Atkı 12/1 Nm Sıklık 20 ad/cm, Ağırlık 265 gr/m². Örnek 2: Çözgü 16/1 Ne Sıklık 24 ad/cm, Atkı 12/1 Ne Sıklık 14,5 ad/cm, Ağırlık 186 gr/m², Doku 3/1.
TERRY KOTON (GÖMLEKLİK): Gömleklik bezayağı örgüde dokunan, çözgüsü iyi haşıllanmış ham beze verilen addır. Bu kumaşın standart teknik özellikleri şöyledir. En 90 cm Çözgü Ne = 32, Sıklık = 30 ad/cm, Atkı Ne = 40, Sıklık = 30 ad/cm,
Daha kaliteli bezayağı gömlekler ise; B 1/1 dokuda olup; Çözgü Ne =36, Atkı Ne =36, Çözgü sıklığı=30 ad/cm, Atkı sıklığı = 38 ad/cm. Ayrıca kalın iplikten dokunan gömlekler vardır. Çözgü-atkı Ne: 28/2. Çözgü sıklığı=18 ad/cm, Atkı sıklığı=16 ad/cm, Ağırlık=165 gr/m2 özellikteki gömleklerden bezayağı yapılmaktadır. Gömlekliklerin ince ipliklerden bezayağı örgüde dokunan türlerinin hemen hemen hepsi yanlış olarak poplin teriminde belirtilmektedir. Ayrıca diğer yandan, dimi , panama dokularda dokunan gömleklikler, saten bölümler ya da ekstra iplik kullanılarak dokunan yollu desenli fantezi gömleklikler ve renkli ipliklerle dokunan çizgili ve ekose gömleklerde bulunmaktadır. Terry koton PES ve pamuk karışımından oluşan gömleklik türüdür. Bu karışım oranı: % 67 pamuk - %33 PES veya % 67 PES - % 33 pamuk'tur. (% 100 pamuktan oluşan gömlekliğin adı poplin olarak adlandırılır.)
ŞANTUK: İpekli şantuk taklidi: Bezayağı örgüde noppeli ya da inceli kalınlı bölümleri olan düzgünsüz pamuk atkı ipliği ile dokunan bir kumaştır.
İpek şantuk: Doku şekli; B 1/1 ' dir. Doğal renkte, düzgünsüz, noppeli, ipek iplikleri ile dokunur. Yüzeyleri pürüzlüdür. İplik numaralan 150 denyedir. Çözgü sıklığı 30 adet/cm, Atkı sıklığı 28 adet/cm.
Kullanım alanı oldukça geniş olan şantuk kumaşlar; erkek gömlek, bayan bluz,erkek ve bayan pantolon (keten), gömlek, ceket ve ev tekstilinde özellikle perdelik kumaş olarak kullanılmaktadır. Şantuk kumaşı inceli, kalınlı yani düzgünsüz ipliklerin sadece atkı ipliği olarak kullanılmasıyla elde edilir. Bazen kumaşa alışılmışın dışında bir efekt vermek için bu inceli kalınlı iplikler hem çözgü hem atkı ipliği olarak kullanılmaktadır. Şantuk; ipek, rayon, asetat, naylon, akrilik, pamuk ve yün liflerinden elde edilebilir. Ya da değişik efekt ve tutumlar elde edebilmek ve farklı özellikler kazandırmak için bu liflerin karışımı halinde kullanılabilmektedir.
POPLİN: İnce çözgü ve kalın atkı kullanılarak bezayağı örgüsünde dokunmuş olan kumaşlara poplin denilmektedir. Eskiden ipek iplik kullanılarak dokunan poplin, günümüzde merserize edilmiş ince numara penye pamuk ipliği ile dokunmaktadır. Çözgüde genellikle 20/1 Nm, atkıda 20/1-30/1 Nm iplik kullanılır. Daha ince poplinler ise 60/2-80/2 Nm çözgü, 60/2-30/1 Nm atkı ipliği kullanılarak dokunurlar. Örnek: Çözgü 80/2 Nm, cm'de 55 sıklık, atkı 60/2 Nm, cm'de 24 sıklık, ağırlık 139 gr/m²,
Örnek: Çözgü 20/1 Nm, cm'de 41,5 sıklık, atkı 30/1 Nm, cm'de 24 sıklık, ağırlık 138 gr/m².
Özellikleri: Çok ince bir kumaştır. Çözgü ve atkısı çift kat iplikle bezayağı dokunmuştur. En belirgin özelliği atkı boyunca giden bir rips efektidir. Bu efekt kalın atkı ve yüksek çözgü sıklığı ile sağlanır. Tek kat veya katlı iplikle elde edilen poplinlerin ağır gramajlıları yağmurluk ve rüzgarlık olarak kullanılır. Gömleklik poplin hafif olup, kendinden yollu, ters bükümlü iplikler kullanılarak ya da atkıda kabarcıklı iplik kullanılarak değişik efektti dokunur. Merserizeli, makaslanmış kaşarlanıp küp boyalarla boyanmış veya baskılı halde olan poplinin iyi kalitelileri çekmezlik aprelidir.
Çeşitleri: İnce poplin: Hafif gramajlı, atkı ripsi efekti, ince iplikli, sık dokulu, bezayağı örgülü kumaşa verilen addır. Poplinden hafif fakat daha sıktır. İnce poplinler genelde penye iplikten üretilir. Yumuşak tutumlu ve ipek görünümlüdür. Kaşarlı, boyalı veya baskılı, merserizeli ve sanforize işlemlidir.
Ağır poplin: Ağır gramajlı, atkı ripsi efektli, bezayağı örgülü, yağmurluk, rüzgarlık yapımında kullanılan kumaştır. Çözgü mukavemeti atkı mukavemetinden yüksek olan bu kaba poplin su geçirmezlik ve çekmezlik aprelidir. Süet efekti verilebilir.
Örnek kumaş özellikleri:
Hammadde: %100 pamuk
İplik no: 40/1,
İplik sıklığı: 44*24,
Kumaş eni: 150 cm,
Gramaj: 110 gr/m,
KREP KUMAŞLAR:
1.Pamuklu krep: Yüksek bükümlü ipliklerden krep doku ile dokunan hafif gramajlı kumaşlardır. Krep görünümü bezayağı doku ile ters yönde büküm verilmiş atkı ve çözgü iplikleri kullanarak ve kumaşı yüksek oranda çektirerek elde edilir. Bu çekme sırasında iplikler büküm yönünde kıvrılarak düzensiz bir yüzey görünümü oluştururlar. Krep kumaşlar genellikle top boyanırlar. Ancak baskı da yapılabilir.
ÖRNEK: Çözgü: Ne 36/2, Sıklık: 25 adet/cm Atkı: Ne 12/1, Sıklık: 17 adet/cm Ağırlık: 191 gr/m², Kumaş Eni: 140 cm,
Krep Kumaşlar
2.Yünlü Krep: Çok yüksek bükümlü Z ve S yöndeki ipliklerin birlikte birebir düzeni ile dokunmaları sonucu elde edilirler. Doku şekli; bezayağı veya kreptir. Sıklık düşüktür. Apreşekli hafiftir. Bayan elbiseliklerinde kullanılır.
3.Viskon Krep: %100 viskon ipliğinden ya da %50-50 viskon/PES kamgam ipliklerden dokunurlar. Pamuk tipi viskon ipliklerle dokunan kreplerin üzerine baskı yapılır. Kamgam ipliklerle dokunan krepler eteklik, döpiyeslik ve elbiselik olarak kullanılır.
OPAL KUMAŞLAR: Opal kumaşlar, bir çeşit pamuklu dokuma kumaş türüdür. Emprime kumaş çeşididir. Bu özellikleri sayesinde üzerlerine kolaylıkla baskı yapılabilir. Ve iyi netice alınır. Piyasada opal kumaş olarak da biliniyor. Yapısı terry koton kumaşla benzerlik gösterir. Ancak % 100 pamukludur. Edindiğim bilgilere göre artık eskisi kadar üretilmiyor ve rağbet edilmiyor. Dokuma örgü konstrüksiyonu olarak bezayağı yapısına göre dokunur. İplik numarası: Çözgüde Ne 30/1 -40/1, atkıda 24/1-40/1 Ne'dir. Sıklık: 28 ad/cm (Ne 30/1 için) 22 ad/cm (Ne 24/1 için). Ağırlık: Ortalama 116 gr/m².
Kullanım Yerleri: Gömleklik, bluzluk, gece elbisesi, kadın ve çocuk pantolonluğu, gecelik, çarşaflık olarak kullanılmaktadır. Seccade astarı ve yatak odası takımlarında baza fırfırı olarak da tercih edilir. Erkek pantolonların da kullanımı yoktur; zira opal kumaşlar çok ince kumaşlardır. Fakat daha önce de belirttiğimiz gibi fantezi olması açısından bayan ve çocuk pantolonlarında kullanımı vardır.
Terbiye Özellikleri : Diğer pamuklu kumaşlar için geçerli olan tüm terbiye işlemleri opal kumaşlar için de geçerlidir. Bu işlemler sırasında açık en olarak çalışılır. İnce kumaş olduğu için buruşması fazladır. Fakat yıkanması ve ütüsü kolaydır. Viskon kumaşlar kadar dokumlu değildir. Opal kumaşlar, pamuklu bir tür olmasına rağmen; son yıllarda % 20'ye varan oranlarda PES karıştırılmaktadır. Bu karışımla elde etmek istenen, maliyetleri minimize etmektir. Ayrıca, poplin kumaşlar da yapı olarak opale çok benzer. Fakat poplinlerde daha kalın numaralı iplikler kullanılır.
VUAL: İnce numaralı, gaze edilmiş, yüksek bükümlü penye iplikten seyrek olarak dokunmuş, pamuklu kumaş türüdür. Parlak iplikle yapıldığında iyi giyinme kalitesi sağlar. Yollu, figürlü, baskılı, benekli, kabarcıklı, pike veya çizgili gibi türleri vardır.
1.Benekli Vual: Atkıda benekli fantezi iplik kullanılarak elde edilir.
2.Yollu Vual: Dokuma esnasında, bazı çözgü ipliklerinin daha sık, bazılarının daha seyrek dizilmesiyle elde edilen, yollu efektli vualdir.
3.Kabarcıklı vual'ı Atkıda kabarcıklı iplik kullanılarak elde edilir,
4.Pike Veya Çizgili Vual: Çözgü ipliklerinin düzgün aralıklarla bir çizgi yapacak şekilde ayarlanmasıyla elde edilen ve dimiti pikesi olarak adlandırılan vualdir.
Örnek: Fantezi Vual: 100 % Pamuk, İplik No 40/1, Sıklık 24 x 20, En 140 cm, 110 gr/m².
Ottoman Örme Kumaş
OTTOMAN (DOKUMA): Genellikle ince çözgü ve kalın atkı iplikleriyle çözgü pike örgüsünde dokunan beyaz kumaşlara 'ottoman' denir. Örnek: Çözgü - 30/1 Ne . cm'de 37,5 sıklıkta Atkı - 12/1 Ne, cm'de 15 sıklıkta Ağırlık =155 gr/cm². Ottoman kumaşı; elbiselik, paltoluk, döşemelik olarak kullanılan kalın bir kumaş türüdür. Bezayağı veya yanlamasına rips örgüyle dokunan yün, pamuk, ipek karakterindedir. Çözgü tarafından tamamen örtülüdür.
OTTOMAN (ÖRME): Ottoman (örme) yuvarlak örme makinesinde elde edilen bir kumaş türüdür. Genellikle, otomanın yapısında 24 Ne ile 30 Ne iplik numaralarındaki, ipliklerin kullanıldığı görülmektedir. Ottomanın yapısında kullanılan lif cinsleri; pamuk, PES, lycra, viskon, modal vs'dir. Ottoman örme kumaşı; T-shirt ve Sweat-shirt yapımında ağırlıklı olarak kullanılmaktadır.
BABY CORD: Baby Cord yüzde yüz pamuktan üretilen bir kumaş türüdür. Üst yüzeyi fitilli kadife görünümündedir. Alttan bakıldığında ise kumaş tabanının yanı sıra kadife dokuyu oluşturan iplikler de görülebilmektedir. Santimetredeki fitil sayısı verilen örnek kumaşlarda 8 fitil/cm dir. Kumaş, kadife yapısından dolayı yumuşak bir tutuma sahiptir. Baby Cord kumaş genelde gömleklik olarak kullanılır. Çocuk, erkek ve bayan gömleği üretilebilir burada önemli nokta kumaşın rengi ve desenidir. Ancak çocuk ve erkek gömleği daha ağırlıklıdır.
MERMERŞAHİ: Mermerşahi kumaşın en büyük özelliği seyrek bir kumaş olmasıdır. Tülbent ile patiska arası bir kumaştır. Basit bir kumaş olduğu için maliyeti düşürmek kara tezgahlarda dokunur. Bu kumaş genelde Uşak ve Adana civarında dokunur. Piyasada mermer adıyla da bulunur. Mermerşahi, ince ipliklerden (genellikle Ne 30/1 atkı ve çözgü ipliğinden) yapılır. Çözgü sıklığı 20-25 adet/cm, atkı sıklığı ise 14-18 adet/cm'dir. Dokuma konstrüksiyonu ise 1/1 (Bezayağı) dır. Kumaş ağırlığı 75-85 gr/m² arasında değişebilir. Mermerşahi sadece beyaz renk üretilir. %100 pamuk ipliğinden dokunur. Bu kumaş genelde giysilerin görünmeyen yerlerinde kullanılır. Ceplik olarak da kullanılan bu kumaşın birçok kullanım alanı bulunmaktadır. Bunlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz:
-Yaşlı bayan iç çamaşırı olarak,
-Bebeklerin doğduğu ilk hafta çocuk bezi olarak,
-Ayrıca yine bebeklerin uyku setlerinde astar olarak,
-Şapka astarı olarak,
-Gelinlik astarı olarak,
-Az olmakla beraber, namazlık başörtüsü olarak kullanılmaktadır.
Örneğin atkı sıklığı; 18 tel/cm çözgü sıklığı: 21 tel/cm gramajı: 80 gr/m²
BASMA: Çeşitli basit ve karmaşık desenlerin, baskı yoluyla pamuklu bez ayağı kumaşa uygulanmasıyla elde edilen desenli kumaşlara basma denir. Baskı yapılırken en çok kullanılan ve en basit olan yöntem direkt veya silindirik baskıdır. Kumaş, daha önceden tasarlanmış olan bir dizi silindir arasından geçer. Silindirlerin sayısı desendeki renk sayısına bağlı olarak artar veya azalır. Silindirik yöntem haricinde film-druck veya transfer baskı yöntemi de kullanılmaktadır. Ancak transfer baskı diğerlerine göre daha pahalı bir yöntemdir. Hemen hemen tüm kumaşlara (pamuklu, giysilik keten, rayon ve ipek krep vb.) baskı yapılır. Ayrıca pamuklu/pes, pamuklu/viskon karışımı ipliklerden yapılmış kumaşlar da baskı yoluyla renklendirilebilir. Ancak bu kumaşlar daha çok olarak tanımlanırlar. Baskılı kumaşları diğer kumaşlardan ayırmanın en kolay yolu kumaşın tersine bakmaktır. Bu tür kumaşların tersindeki desenin yüzündekine göre görüntüsü daha silik ve mattır.
GÖMLEKLİK: Örgüsü B 1/1 Çözgüsü iyi haşıllanmış hambeze verilen addır. Bezin standart teknik özellikleri şunlardır: En=90 cm, Çözgü Ne: 32, Sıklık=30 ad/cm. Atkı Ne: 40, Sıklık=30 ad/cm. Daha kaliteli gömlekler ise B1/1 dokuda olup: Çözgü Ne: 36, Sıklık= 30 ad/cm. Atkı Ne: 36, Sıklık= 38 30 ad/cm. Ayrıca kalın iplikten dokunan gömlekler vardır: Çözgü Ne: 28/2, Sıklık= 18 30 ad/cm. Atkı Ne: 28/2, Sıklık= 16 30 ad/cm. Ağırlık 169 gr/m² özellikleri bezlerden ekose gömleklikler yapılmaktadır. Gömleklerin ince ipliklerden bezayağı dokuda kullanılan türlerinin hemen hemen hepsi yanlış olarak poplin adı ile isimlendirilmektedir. Ayrıca diğer yandan dimi, panama dokularla dokunan gömleklikler, saten bölümler ya da ekstra iplik kullanarak dokunan yollu desenli fantezi gömleklikler ve renkli ipliklerle dokunan çizgili ve ekose gömlekler de bulunmaktadır.
MÜSLİN KUMAŞLAR: Muslin kumaşlar ince dokulu bezayağı kumaş üzerinde çok kalın fakat yumuşak ekstra atkı iplikleriyle motiflerin oluşturulduğu bir kumaş türüdür. Bu iplikler genelde 2:2 kumaş yapısına sokulurlar. Ekstra ipliklerin motif kumaş oluşturmak için oluşturmak için kumaş yüzüne çıkan bölümlerinde temel çözgülerle bağlama yapılmakla birlikte kumaşın arkasında kalan bölümlerinde bağlama yapılmaz. Kumaş arkasındaki bu iplik uzunlukları apre işlemleri sırasında kesilirler. Böylece motifler ışık geçiren bir zemin üzerinde mat alanlar olarak görülürler. Bu kumaşlar tül perdelik, eteklik ve bluzluk olarak üretilirler.
KAPUT BEZİ: Bezayağı örgülü giysilik kumaşlardan biridir. 'Amerikan Bezi' olarak da isimlendirilir. Bezayağı örgülü karde iplikten dokunan ve kasar- beyazlatma- işlemi uygulanmayan bir kumaştır. Seyrek dokulu, orta ve ağır gramajlı olan kaput bezi; cep astarlık, telalık ve yorgan kaplamalık olarak kullanılır. Genellikle 12/1- 16/1 Nm iplikten cm'de 15-20 sıklıkta kullanılır. Örnek: Çözgü 14/1 Nm, cm'de 20; Atkı 14/1Nm cm'de 15 sıklıkta, ham gramaj: 165 gr/m².
YÜNLÜ KUMAŞLAR
ÇUHA KUMAŞI: Bezayağı örgüden, merinos yününden yapılmış ştraygarn ipliklerden dokunurlar. Ağır bir dinklemeyle enden yaklaşık %33, boydan %25 civarında çektirilerek keçeleştirilir ve bu şekilde üzerlerinde bir hav tabakası oluşturulur. Oldukça yumuşak bir kumaştır. Genellikle 12/1 Nm ştraygarn iplikten cm de 12-13 çözgü, 15-16 atkı sıklığında dokunur. Yukarıdaki apre işlemlerinden sonra istenen renklerde boyanarak çeşitli yerlerde kullanılır. Çuhanın en çok kullanıldığı yer bilardo masalarıdır, yeşil renkte boyanan çuha kumaşı bilardo masalarını kaplamakta kullanılır. Bilardo masalarıyla beraber rulet gibi çeşitli şans oyunları masalarının kaplanmasında da çuha kullanılır. Çuha ayrıca geleneksel Türk giysilerinde oldukça sık kullanılan bir kumaş türüdür. Yöresel olarak el tezgahlarında dokunan ve keçeleştirilen çuha kumaşlardan şalvar, yelek, pantolon gibi çeşitli giysiler yapılmaktaydı ancak günümüzde bu el tezgahlarının sayısı oldukça azaldığından bu kumaş yerini modern tekniklerle üretilen kumaşlara bırakmıştır. Çuha kumaşları statik elektriklenme etkisi nedeniyle elektrostatik makinelerin yapımında da yer alır.
KEÇELER:
a)Dokusuz (Non-woven) Keçeler: Eski bir yöntem olarak, yünün bir katman olarak hazırlanmasından sonra nem ve basınç etkisiyle keçeleştirilmesiyle elde edilir. Yün katmanı bir hasır üzerinde hazırlanıp üzerine su serpildikten sonra ayakla veya makineyle tepilerek keçeleşmesi sağlanır. Daha sonra keçeleştirme işlemi sıcak su serpilerek tekrarlanır ve tamamlanmış olur. Bugün kullanılan başka bir yöntem ise iğnelenmedir. Bu yöntemde, hazırlanan lif katmanının içine, yüzeyine dik doğrultuda çok sayıda çentikli iğnenin batıp çıkması sırasında lifler, çentiklerin etkisiyle hareket ederek birbiriyle bağlar oluşturur. Sentetik ve yün liflerine uygulanabilir. Yün lifleri, pulcuk tabakası nedeniyle, tek yönde hareket sonucu birbirleriyle bağlar oluşturup keçeleşirler. Ancak statik elektriklenme nedeniyle yünün keçeleştirilmesi sentetik liflere oranla zordur.
b)Dokunmuş keçeler: İki yada daha çok katlı ştraygarn yün ipliğinden dokunan bu kumaşlara ağır bir yıkama ve dinkleme işlemi uygulanarak tam bir keçeleşme sağlanır. Bu yapılırken kumaş enden ve boydan % 50 oranında çektirilir. Böylece tüylü ve düzgün bir kumaş yüzeyi oluşurken, kumaşın iplik yapısı kumaş içinde kaybolur. Özellikle kağıt üretiminde taşıyıcı bant olarak kullanılan bu keçelerin suyu çekme çekmezlik özellikleri, gerilimlere dayanıklılıkları vardır. Örgü olarak genellikle 2/2 dimi uygulanır. Dokuma keçeler çeşitli endüstriyel amaçlara kullanılır.
FİLEFİL: Yünlü kumaşlar olup, dimi ile dokunanlar grubundandır. (D 2/2 örgüsündedir) Giysilik kumaş olarak kullanılırlar. Bazen diyagonal yollu olabileceği gibi düz yolluda olabilirler. Renklendirme uygulanarak 1A 1K renk düzeninde basamak efekti elde edilmiş bir kumaş türüdür. (Çözgü ipliği 1 açık 1 koyu dizilmiş olabilir) Bu kumaşların iplikleri çok düzgün yerleştirilmiş olmalıdır. Aksi halde düzeltilmesi mümkün olmayan hatalar meydana gelir. Bu kumaşlar en iyi kalite yünlerden dokunmaktadır ve kullanılan iplikler iki katlıdır. Düzgün ve havasız bir yüzeye sahip olan apre işlemi uygulanmıştır. Genellikle 30/2, 40/2, 48/2, 52/2 Nm iplikler kullanılır. Örnek Nm Çözgü: 40/2 kamgarn iplik. Sıklık: 27,5 ad/cm, atkı ipliği Nm: 40/2, sıklık: 23 ad/cm. Ağırlık: 270 gr (metrekare)
JORJET (GEORGETTE):
Çeşitleri:
-İpek Jorjet,
-Krep Jorjet,
-Pamuklu Jorjet,
% 100 Rayon Kumaş Eni: 140 cm, Gramajı: 100 gr/cm², Sıklık: Çözgü 34 tel/cm, Atkı 22 tel/cm
İpek Jorjet: Atkı ve çözgüsü yüksek S ve Z bükümlü ipliklerden, 2S 2Z düzeninde, bezayağı örgüsü ile dokunan ipekli bir kumaştır. Kumaş yıkandıktan sonra top boyama yapılır. Diri tutumlu ve yüzeyi pürüzlü bir kumaştır. İnce ve hafif bir kumaş olmasına karşın dayanıklıdır. Jorjet kumaşlarla yumuşak, vücuda oturan, sıkı tutumlu ve iyi dokumlu giysiler elde edilebilir. Soğuk havalar dışındaki tüm ara sezonlarda, günlük giysilerde ve yaz giysilerinde kullanılır. Kumaşın kalitesi ipliklerin içerisinde kullanılan lif çeşitliliğine ve kumaşı oluşturan liflerin bir inch'teki sayısına göre değişiklik gösterir. Genellikle daha ucuz olan jorjetlerde bir inch'te daha az sayıda iplik vardır veya içerisine pamuk karıştırılmıştır. Kumaş yüzeyi, atkı ve çözgü ipliklerine sol veya sağ büküm verilmesiyle farklı şekilde görülebilir. Herkesin giyebileceği uygunlukta, renk çeşitliliğinde, yumuşak veya sert olarak üretilebilirler. Yıkama sonrasında büyük oranda solabilen jorjetler, günümüzde marketlerde dahi satılan toz boyalan ile kolaylıkla tekrar boyanabilirler. Çekmeyi önlemek için nemliyken ütülenmelidirler. Çünkü çok incedirler. İş kıyafetlerinde yüksek kalitede ve basit yağıda dokunmadıkça pek kullanılmazlar. Bunun dışında; bluzlarda, elbiselerde, eşarplarda, atkı ve şallarda, şapkalarda, abajurlarda, iç çamaşırlarında, süsleme olarak çantalarda ve iğne oyalarında kullanım alam bulurlar.
Krep Jorjet: Genellikle çözgü ve atkı iki kat, yüksek Z bükümlü iplikle ve bezayağı île dokunan; diğer çeşitleri ise, krep örgüsü ile elde edilen bir kumaştır. Mantoluk kumaş olarak yapılması istenen materyalde strayhgarn alt atkı ile kuvvetlendirilmiştir. Çift atkı, tek çözgü krep kumaşların kullanım sahaları oldukça geniştir. Elbiselik, tayyörlük ve mantoluk çeşitlerine göre çözgü sıklıkları ve hammadde çeşitleri farklılık gösterir. Poröz, ipekli krep bezayağı örgülü, çözgü ve atkıda bükümlü krep iplikle dokunan düz renk veya baskılı çok kere sentetik elyaftan yapılı elbiselik kumaşlardır.
Pamuklu Jorjet: İpekli jorjet taklididir. Fiyatları ipekli jorjete göre daha düşüktür. Bezayağı örgü ile çözgü ve atkıda çok yüksek bükümlü ipliklerin kullanılmasıyla dokunmuş ince pamuklu kumaşlardır. İpek ve pamuk karışımı jorjet giysiler %100 ipekler kadar olmamasına rağmen oldukça yumuşak ve güzel görünümlüdürler.
ALPAKA: Alpaka diye bilinen kumaş türü bezayağı örgülü yünlü kamganı kumaşlar sınıfındandır. Atkı ipliğinde alpaka ve tiftik gibi parlak liflerden yapılmış kamgarn iplik kullanılan kumaşlara verilen addır. Atkısı tek katlıdır. Çözgüde genellikle çift katlı kamgarn yün ipliği kullanılır. Apre işleminde kumaşa parlaklık veren, mukavemet kazandırıcı bir özel muamele yapılır. Örnek: Mohair kumaş: Örgü B 1/1 dir. Atta Nm: 26/1 kamganı tiftik ipliği, sıklık: 19 ad/cm. Çözgü Nm: 52/2 kamgam iplik, sıklık: 24 ad/cm. Pahalı, sağlam, parlak ve kaygan bir kumaştır. Toza, suya dayanımı yüksektir ve kolayca buruşmaz. Erkek yazlık elbiselerinde, erkek paltolarında astar olarak, yaşlı bayan giysilerinde manto ve giysilik yapımında kullanılır. Daha ağırca olan kaliteleri kaim perdelik veya döşemelik olarak kullanılır. Memleketimizde, alpaka diye anılan bazı kumaş türlerinin lif tiftiklerinden yapıldığı, bunların şekil ve görünüş benzerliğinden başka gerçek alpaka kumaşları ile ilişkilerinin bulunmadığını, ayrıca belirtmek gerekir. Bu hayvanların lifleri tekstil endüstrisinde kullanılır, ince parlak, sağlam ve yumuşaktır. Değeri yüksek, kadın ve erkek kumaşlarının yapımına elverişlidirler. Fakat üretim miktarları fazla olmadığından fiyatları oldukça pahalıdır. Aşağıda alpaka kumaşlardan bazı örnekler bulunmaktadır:
ŞAYAK KUMAŞI: 2x2 Dimi örgüde dokunan, atkısı kalın numara strayhgarn, çözgüsü genellikle pamuk olan ucuz bir kumaş tipidir. Çözgüde iki katlı, atkıda tek katlı iplik kullanılır. Kumaş beyaz olarak dokunur. Pamuk ipliğini kapatacak ölçüde dinklendikten sonra, top boyama yöntemiyle siyah, koyu kahverengi, lacivert gibi renklere boyanır. Daha kalın ve daha kaliteli tiplerinde hem atkıda hem çözgüde strayhgarn yün ipliği kullanılır. Kumaş özellikleri aşağıda verilmiştir. Çözgü: Ne 12/2 Pamuk ipliği, sıklık 12 adet/cm. Atkı: Nm 3,5 Strayhgarn iplik, sıklık 10 adet/cm. Eni: 145 cm. Ağırlık: 470 gr/m².
tekstilsayfasi.blogspot.com
