SANAYİDE ÇALIŞANLAR İÇİN UYGUN İŞ KIYAFETLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ
Çalışma şartlarının ağır olduğu günümüzde işçilerin çalışırken giydiği kıyafetler büyük önem taşımaktadır. Çalışan kişiler günlerinin en az sekiz saatini aynı kıyafet ile geçirmektedir. Bu nedenle bu kıyafetlerin işçinin sağlığını ve güvenliğini koruyucu olması yanında rahat, kullanımı kolay ve vücut özelliklerine uygun olması da gerekmektedir. Özellikle iş kıyafetlerinin vücut hareketlerini engellememesi büyük önem taşımaktadır. Eğer iş kıyafeti hareketleri engelleyici veya sınırlayıcı bir özellik gösteriyorsa bu hem işçiyi rahatsız edecek hem de işin hızını, yapılış zamanını ve verimini etkileyecektir. Bu araştırmada, iş kıyafetlerinin tasarım ve üretim aşamasında sahip olması gereken ergonomik ve fonksiyonel özellikleri incelenmiştir. Bu kapsamda, İzmir ili içinde petro-kimya, makine, gıda, seramik sektörlerinde faaliyet gösterip iş kıyafeti giyen iş görenlere anket çalışması uygulanmış, iş kıyafetlerinden beklentileri ve memnuniyet durumları araştırılmıştır. Sektör bazında iş kıyafetlerinin model, kalıp ve kumaş özelliklerindeki değişimler incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar ışığında ürün grupları üzerinde model çalışmaları yapılmış, ergonomik ve fonksiyonel özelliklere uygun iş kıyafetleri oluşturulmuştur. Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte her alanda bir değişim gözlenmektedir. Bu değişim, çalışan insanların yeteneklerini bedensel ve düşünsel açıdan çeşitlendirmekte ve zorlamaktadır. Buna karşılık insanların bazı belirli yapısal (anatomik), boyutsal (antropometrik) ve psikolojik özellikleri vardır. İnsan iskelet ve kas sisteminin belirli bir hareket yeteneği ve gücü, kasların enerji yaratma şekli, çevreyi algılayabilme ve gerektiğinde ondan korunma özellikleri bulunmaktadır. Bu nedenle, işyerlerinde insandan yapması beklenenler ile insanın temel özellikleri arasında bir uyum olması gerekir. Aksi yöndeki gelişmeler insanı yorar, iş verimi ve kalitesini düşürür, iş güvenliği ve personel sorunlarına neden olur (1). Giysi tasarımcıları, eskiden bir giysi tasarımında siluet, çizgi, renk, doku gibi faktörleri göz önüne alırken, günümüzde üreticilerin hazır giyim ürününden beklentilerinin farklılaşması ile yeni yaklaşımlar ortaya çıkmış ve moda, standart ölçülere uygunluk, kumaş seçimi gibi unsurlar dikkate alınmaya başlanmıştır. Tüketiciler, ürünün fiziksel özellikleri dışında konforlu olmasını da tercih etmektedirler. Ayrıca artık giysilerin çoğunda çevreyle uyum ve hareket serbestliği sağlanması da istenmektedir. Bu, ancak insan vücudunu tanımak, durağan ve hareket halindeki vücut ölçülerini iyi irdelemekle sağlanabilir. Bu da, giysinin tüketiciye uygunluğunu ve fonksiyonelliğini sağlar (1). Bu araştırmada, iş kıyafetlerinin tasarım ve üretim aşamasında sahip olması gereken ergonomik ve fonksiyonel özellikleri incelenmiştir. Araştırmada seçilen iş kollarında giyilen iş kıyafetlerinin model, kalıp özellikleri ve uygun kumaş enindeki değişimler araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar ışığında ürün grupları üzerinde model çalışmaları yapılmış ve ergonomik ve fonksiyonel özelliklere uygun iş kıyafetleri oluşturulmuştur.
İş Kıyafetleri
İş kıyafetleri, kişinin zararlı maddelere, kötü çevre koşullarına maruz kalma riskini önlemek ve bu riskten korunmasını sağlamak ve/veya bu riski azaltmak için giyilen giysilerdir. İş veriminin çok önemli olduğu günümüzde, çalışanların giydiği kıyafetlerin verimliliğe ve çalışma rahatlığına etkisi kaçınılmaz olmaktadır. Çalışanların görevlerini yerine getirirken giydikleri iş kıyafetlerinin işçinin sağlığını ve güvenliğini koruması yanında, rahat, kullanımı kolay ve vücut özelliklerine uygun olması da gerekmektedir. Çalışanların gün boyunca giydikleri bu kıyafetler, hem yapılan işe hem de çalışana uyum göstermelidir. Böylece çalışma sırasında kıyafetten kaynaklanan problemler ortadan kalkmakta, verimli ve hızlı çalışma mümkün olabilmektedir. İş giysileri, çalışma amacına göre sanayide kullanılan giysiler ve hizmet giysileri olarak ikiye ayrılır. Sanayi dalında kullanılan giysiler, her türlü araç, gereç ve makinelerin tasarımı, üretimi, kullanılması, hammadde elde edilmesi, işlenebilir hale gelmesi içinçalışan insanların giydikleri giysilerdir. Bu alanlarda giyilen iş giysileri, çok yönlü kullanıma açık olan standartlaşmış bazı modellerden oluşur. Bu temel giysiler; kollu iş tulumu, iş ceketi ve iş pantolonundan oluşan alt üst takım, bahçıvan tulum ve iş önlüğüdür.
İnsan Vücut Hareketlerinin İş
Kıyafetleri İle İlişkisi
Çalışma hayatının yoğun temposunda iş kıyafetleri, işyerine, çalışılan ortama ve yapılan hareketlere uygun olarak tasarlanmalıdır. Giysiler uygun malzeme ve model özellikleri ile desteklenerek oluşturulur. Giysi kalıbının oluşturulmasında insan vücudunun durağan ve hareket halindeki ölçüm verileri esas alınır. İş sırasında yapılan hareketlere bağlı olarak da model özellikleri detaylandırılır. İnsan vücudu sürekli hareket halindedir ve insan derisi bu hareketlerle birlikte esnemekte, hareket sona erdiğinde eski konumuna dönmektedir. Genellikle kullanıcı davranışlarına göre giysilerden bu davranışa uyum göstermesi beklenmektedir. İnsan vücudunun hareket ile gerektiği miktarda gerilmesi ve daha sonra önceki pozisyonuna kolaylıkla dönmesi şeklindeki kabiliyetini giysi üzerine taşımada doğal olarak problemler ortaya çıkmaktadır. Söz konusu vücut hareketleri ile giysi arasında bir ilişki olduğundan, bu iki konuyu etkileyen pek çok faktör sayılabilir. Vücut hareketleri tek başına incelendiğinde, öncelikle insanın anatomik yapı özellikleri, daha sonra hareketi gerçekleştirme imkanları ve bu sırada vücutta meydana gelen fiziksel ve kimyasal etkileşimleri ortaya konmalıdır. Giysi için ise; öncelikle giysinin amacının belirlenmesi gerekir. Daha sonra moda, model kalıp, kumaş, dikiş, rahatlık faktörlerinin etkilerinin belirlenmesi gelmektedir.
MATERYAL VE YÖNTEM
Materyal
Bu araştırmanın materyalini, İzmir ili içinde, Ege Bölgesi Sanayi Odasına kayıtlı bulunan petro-kimya, makine, gıda, seramik sektörlerinde faaliyet gösterip iş kıyafeti giyilen firmalar, iş giysisi ürün grupları, konfeksiyon işletmelerinin model kalıp bölümünde kullanılan Bilgisayarlı kalıp hazırlama sistemi (CAD) ve kumaş oluşturmaktadır.
Yöntem
Araştırma 3 aşamada incelenmiştir. Anket çalışmaları aşamasında, iş kıyafeti giyilen sektörlerde çalışanlara bu kıyafetler ile ilgili sorular sorulmuş, ürün grupları tespit edilmiş ve sektör bazında iş kıyafetlerinin model, kalıp ve kumaş özelliklerindeki değişimler incelenmiştir. Model uygulamaları aşamasında, anket sonuçlarından elde edilen veriler ışığında, ürün gruplarında iş kıyafetleri tasarımı ve model çalışmaları yapılmıştır. Bu kısımda, modeller çalışan işçiler üzerinde denenerek en uygun model belirlenmiş ve her ürün grubunda oluşturulan modelin M bedenleri dikilmiştir. Uygun modeli oluşturabilmek için 9 adet dikim işlemi gerçekleştirilmiştir. Uygun kumaş eninin belirlenmesi aşamasında ise, oluşturulan modellere göre kumaştan en iyi tasarruf sağlanabilecek kumaş enleri araştırılmıştır. Araştırmanın değerlendirilmesi bu üç aşama dikkate alınarak yapılmış ve araştırma sonuçlandırılmıştır.
Araştırmaya Ait Kabuller Beden Dağılımı (Asorti)
Uygun kumaş eninin belirlenmesi aşamasında, kesim planları hazırlığında kullanılan bedenler ve asorti miktarları aşağıdadır. S M L XL 1 1 1 1
İş Kıyafetinde Kullanılan Kumaşın Cinsi
İş kıyafeti giyilen sektörlerde yapılan incelemeler sonucu ağırlıklı olarak kullanılan kumaşın pamuk gabardin ve pamuk / polyester gabardin olduğu görüldüğünden, bu araştırmada kullanılan kumaş pamuk/pes gabardindir.
BULGULAR
Anket Çalışması Bulguları
İş kıyafeti giyilen firmalarda yapılan anket çalışmasının uygulanması sonucunda aşağıdaki veriler elde edilmiştir.
İş Sırasında Yapılan Hareketler
Ankete katılan 96 kişinin %55’i eğilip kalkma, %20’si uzanma, %25’i taşıma hareketi yapmaktadır.
İş Kıyafetini Giyme Şekli
Ankete katılanların %70’i iş kıyafetini iç çamaşırı üzerine, %30’u ise mevcut kıyafet üzerine giymektedir.
İş Kıyafetinden Memnuniyet Durumu
Ankete katılanların % 79’u giydikleri iş kıyafetinden memnun olduklarını belirtmişlerdir. Memnuniyet nedenlerinin %36’sını iş kıyafetinin rahat olması, %20’sini bakımının kolay olması, %16’sını sağlık ve güvenlik açısından uygun olması, %14’ünü çalışma aletlerini taşımaya uygun olması, %14’ünü çalışma ortamının etkilerinden koruması oluşturmaktadır. Ankete katılanların % 21’i giydikleri iş kıyafetinden memnun olmadıklarını belirtmişlerdir. Memnuniyetsizlik nedenlerinin %24’ünü çalışırken hareketleri kısıtlanması, %19’unu giysi ölçülerinin uygunsuzluğu, %16’sını çabuk kirlenmesi, %16’sını yapılan işe uygun olmaması, % 9’unu kumaş ile ilgili sorunlar, %8’ini giyip çıkarılırken zorlanılması, %8’ini çabuk eskimesi oluşturmaktadır.
Giysi Modeli Şikayetleri ve Nedenleri
Ankete katılanların %75 ‘inin giysi modelinden şikayeti olmazken %25’inin şikayeti bulunmaktadır. Şikayet nedenlerinin %24’ünü çalışırken düğmelerin takılması, %19’unu kolların kısa gelmesi, %19’unu kolların kasması, %9,5’ini giysi yakasının çok kapalı olması, %9,5’ini giysi askılarının çok uzun olması, %9,5’ini giysinin omuzlarının düşmesi, %9,5’ ini eğilip kalkarken fermuarın kasması oluşturmaktadır.
İş Kıyafetinin Türü ve Özel Nitelikli Koruyucu Donanım Kullanımı
Anket yapılan firmaların iş kıyafeti olarak iş ceketi ve iş pantolonundan oluşan alt üst takım, kollu iş tulumu ve bahçıvan tulumu tercih ettikleri saptanmıştır. İş kıyafeti türünün hem sektörlere göre hem aynı sektör içinde yapılan işin niteliğine göre, hem de mevsime göre değiştiği gözlenmiştir. Sektör bazında incelendiğinde, araştırmaya konu olan sektörler genelde kapalı ortamda çalışılan sektörler olduğundan, alt-üst takım, kollu iş tulumu ve bahçıvan tulum giyilmektedir. Petro-kimya sektörü çalışanları yaptıkları işin niteliğine göre alt üst takım ve bahçıvan tulum giymektedir. Aksesuar olarak kask, baret, gözlük, eldiven, şapka, yoğun olarak kimyasal maddelerle çalışıldığından gaz maskesi, statik elektriklenmeyi önleyici özel tabanlı iş ayakkabısı kullanılmaktadır. Makine sektöründe çalışanlar; alt üst takım, kollu iş tulumu ve aksesuar olarak da gözlük, eldiven ve çelik burunlu ayakkabı kullanmaktadırlar. Seramik sektöründe çalışanlar; alt üst takım, çalıştıkları ortama göre çalışanların bir kısmı gözlük, eldiven ve toz maskesi kullanmaktadırlar. Gıda sektöründe çalışanlar; alt üst takım ile iş önlüğü, aksesuar olarak da bone, şapka ve eldiven kullanmaktadırlar.
Model Çalışması Bulguları
Araştırmaya konu olan sektörlerde giyilen iş kıyafetleri incelendiğinde, kollu iş tulumu, bahçıvan tulum ve alt üst takımda, işin niteliğine bağlı olarak cepler ve giyside hareket serbestliğini sağlayacak rahatlık payları olduğu görülmüştür. Her ürün grubu için model çalışması aşamasında, çok sayıda dikim işlemi gerçekleştirilmiş, bunlar çalışan işçiler üzerinde denenmiş, memnuniyetsizlik durumlarını ortadan kaldıracak uygulamalar yapılmış ve en uygun model oluşturulmuştur.
Uygun Kumaş Eni Bulguları
İş kıyafetlerinde kullanılan kumaşların enleri 140 cm ile 150 cm arasında değişmektedir. Kumaştan en iyi tasarruf sağlanabilecek kumaş enlerinin araştırılması aşamasında, değişik enler ile ilgili çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar, konfeksiyon sanayinde günümüzde yaygın olarak kullanılan CAD sisteminde gerçekleştirilmiştir. CAD sisteminde, her bir iş kıyafeti modeli ile ilgili şu çalışmalar yapılmıştır:
1. Adım: Model kalıplarının hazırlanması.
2. Adım : Oluşturulan modelin kalıplarının CAD Sistemine tanıtılması.
3. Adım: Her bir modelin serilendiril-mesi
4. Adım: Her modelin kabul edilen asorti miktarları dikkate alınarak kesim planlarının (pastal planı) hazırlanması.
5. Adım: Farklı kumaş enleri dikkate alınarak kumaş verimlilikleri % olarak belirlenmesi.0
Bu çalışmalar sonucunda her bir model ile ilgili elde edilen kumaş verimliliği bulguları aşağıdadır:
SONUÇ VE ÖNERİLER
4.1. Model Çalışması Sonuçları ve
Öneriler
Çalışma sırasında çalışanın ortama uyum sağlamasına yardımcı olan iş kıyafetleri, çalışanın ruh ve beden sağlığını koruyarak çalışma verimini de artırıcı bir rol oynamaktadır. İnsanın işle uyumunun sağlanması için iş kıyafetlerinin işyerine, harekete, şartlara ve en önemlisi bireyin vücuduna uygun olarak tasarlanması gerekir. İş kıyafetlerinde vücuda uygunluk ve hareket serbestliği öncelikli olduğundan, kalıp formunun oluşturulmasında vücudun hareketli ve hareketsiz hallerdeki durumunun, ölçülerinin ve hareket alanlarının en iyi şekilde bilinmesi gereklidir.
Uygun Kumaş Eni Sonuçları ve Öneriler
Bir ürünün maliyetinin %50–60’ını kumaş ve malzeme maliyeti oluşturmaktadır (2). Bu sebeple özellikle kumaş, üretici için son derece önemli bir maliyet unsurudur. Bu maliyeti mümkün olduğu kadar az tutabilmek için kumaş kullanım miktarını yani birim sarfiyat miktarını azaltmak gerekmektedir. Bunun önemli çözümlerinden biri ise, model için uygun kumaş enini kullanmaktır. İş kıyafetlerinde kullanılan kumaşlar orta ene sahip kumaşlardır. Bu enler de 140 cm ile 150 cm arasında değişmektedir. Araştırmada oluşturulan modellerin kesim planı verimlilikleri incelendiğinde:
Kollu İş Tulumunda : 150 cm ve 141 cm enler,
Bahçıvan Tulumda : 150 cm ve 145 cm enler,
Alt Üst Takımda : 144 cm ve 147 cm enler ile çalışılabilir.
Çalışma hayatının yoğun temposunda iş kıyafetleri, işyerine, çalışılan ortama ve yapılan hareketlere uygun olarak tasarlanmalıdır. İş kıyafetinin günde en az 8 saat kullanıldığı dikkate alındığında, giysinin modelinin, kalıbının, kumaş ve aksesuarların bir bütün olarak büyük öneme sahip olduğu ortaya çıkmaktadır. Çalışan giydiği kıyafeti ile ne kadar rahat çalışırsa, verimi ve yaptığı işin kalitesi de buna bağlı olarak artacaktır.
SANAYİDE ÇALIŞANLAR İÇİN UYGUN İŞ KIYAFETLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ
Çalışma şartlarının ağır olduğu günümüzde işçilerin çalışırken giydiği kıyafetler büyük önem taşımaktadır. Çalışan kişiler günlerinin en az sekiz saatini aynı kıyafet ile geçirmektedir. Bu nedenle bu kıyafetlerin işçinin sağlığını ve güvenliğini koruyucu olması yanında rahat, kullanımı kolay ve vücut özelliklerine uygun olması da gerekmektedir. Özellikle iş kıyafetlerinin vücut hareketlerini engellememesi büyük önem taşımaktadır. Eğer iş kıyafeti hareketleri engelleyici veya sınırlayıcı bir özellik gösteriyorsa bu hem işçiyi rahatsız edecek hem de işin hızını, yapılış zamanını ve verimini etkileyecektir. Bu araştırmada, iş kıyafetlerinin tasarım ve üretim aşamasında sahip olması gereken ergonomik ve fonksiyonel özellikleri incelenmiştir. Bu kapsamda, İzmir ili içinde petro-kimya, makine, gıda, seramik sektörlerinde faaliyet gösterip iş kıyafeti giyen iş görenlere anket çalışması uygulanmış, iş kıyafetlerinden beklentileri ve memnuniyet durumları araştırılmıştır. Sektör bazında iş kıyafetlerinin model, kalıp ve kumaş özelliklerindeki değişimler incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar ışığında ürün grupları üzerinde model çalışmaları yapılmış, ergonomik ve fonksiyonel özelliklere uygun iş kıyafetleri oluşturulmuştur. Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte her alanda bir değişim gözlenmektedir. Bu değişim, çalışan insanların yeteneklerini bedensel ve düşünsel açıdan çeşitlendirmekte ve zorlamaktadır.
Buna karşılık insanların bazı belirli yapısal (anatomik), boyutsal (antropometrik) ve psikolojik özellikleri vardır. İnsan iskelet ve kas sisteminin belirli bir hareket yeteneği ve gücü, kasların enerji yaratma şekli, çevreyi algılayabilme ve gerektiğinde ondan korunma özellikleri bulunmaktadır. Bu nedenle, işyerlerinde insandan yapması beklenenler ile insanın temel özellikleri arasında bir uyum olması gerekir. Aksi yöndeki gelişmeler insanı yorar, iş verimi ve kalitesini düşürür, iş güvenliği ve personel sorunlarına neden olur (1). Giysi tasarımcıları, eskiden bir giysi tasarımında siluet, çizgi, renk, doku gibi faktörleri göz önüne alırken, günümüzde üreticilerin hazır giyim ürününden beklentilerinin farklılaşması ile yeni yaklaşımlar ortaya çıkmış ve moda, standart ölçülere uygunluk, kumaş seçimi gibi unsurlar dikkate alınmaya başlanmıştır. Tüketiciler, ürünün fiziksel özellikleri dışında konforlu olmasını da tercih etmektedirler. Ayrıca artık giysilerin çoğunda çevreyle uyum ve hareket serbestliği sağlanması da istenmektedir. Bu, ancak insan vücudunu tanımak, durağan ve hareket halindeki vücut ölçülerini iyi irdelemekle sağlanabilir. Bu da, giysinin tüketiciye uygunluğunu ve fonksiyonelliğini sağlar (1). Bu araştırmada, iş kıyafetlerinin tasarım ve üretim aşamasında sahip olması gereken ergonomik ve fonksiyonel özellikleri incelenmiştir. Araştırmada seçilen iş kollarında giyilen iş kıyafetle rinin model, kalıp özellikleri ve uygun kumaş enindeki değişimler araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar ışığında ürün grupları üzerinde model çalışmaları yapılmış ve ergonomik ve fonksiyonel özelliklere uygun iş kıyafetleri oluşturulmuştur.
İş Kıyafetleri
İş kıyafetleri, kişinin zararlı maddelere, kötü çevre koşullarına maruz kalma riskini önlemek ve bu riskten korunmasını sağlamak ve/veya bu riski azaltmak için giyilen giysilerdir. İş veriminin çok önemli olduğu günümüzde, çalışanların giydiği kıyafetlerin verimliliğe ve çalışma rahatlığına etkisi kaçınılmaz olmaktadır. Çalışanların görevlerini yerine getirirken giydikleri iş kıyafetlerinin işçinin sağlığını ve güvenliğini koruması yanında, rahat, kullanımı kolay ve vücut özelliklerine uygun olması da gerekmektedir. Çalışanların gün boyunca giydikleri bu kıyafetler, hem yapılan işe hem de çalışana uyum göstermelidir. Böylece çalışma sırasında kıyafetten kaynaklanan problemler ortadan kalkmakta, verimli ve hızlı çalışma mümkün olabilmektedir. İş giysileri, çalışma amacına göre sanayide kullanılan giysiler ve hizmet giysileri olarak ikiye ayrılır. Sanayi dalında kullanılan giysiler, her türlü araç, gereç ve makinelerin tasarımı, üretimi, kullanılması, hammadde elde edilmesi, işlenebilir hale gelmesi için çalışan insanların giydikleri giysilerdir. Bu alanlarda giyilen iş giysileri, çok yönlü kullanıma açık olan standartlaşmış bazı modellerden oluşur. Bu temel giysiler; kollu iş tulumu, iş ceketi ve iş pantolonundan oluşan alt üst takım, bahçıvan tulum ve iş önlüğüdür.
İnsan Vücut Hareketlerinin İş Kıyafetleri İle İlişkisi
Çalışma hayatının yoğun temposunda iş kıyafetleri, işyerine, çalışılan ortama ve yapılan hareketlere uygun olarak tasarlanmalıdır. Giysiler uygun malzeme ve model özellikleri ile desteklenerek oluşturulur. Giysi kalıbının oluşturulmasında insan vücudunun durağan ve hareket halindeki ölçüm verilerim esas alınır. İş sırasında yapılan hareketlere bağlı olarak da model özellikleri detaylandırılır. İnsan vücudu sürekli hareket halindedir ve insan derisi bu hareketlerle birlikte esnemekte, hareket sona erdiğinde eski konumuna dönmektedir. Genellikle kullanıcı davranışlarına göre giysilerden bu davranışa uyum göstermesi beklenmektedir. İnsan vücudunun hareket ile gerektiği miktarda gerilmesi ve daha sonra önceki pozisyonuna kolaylıkla dönmesi şeklindeki kabiliyetini giysi üzerine taşımada doğal olarak problemler ortaya çıkmaktadır. Söz konusu vücut hareketleri ile giysi arasında bir ilişki olduğundan, bu iki konuyu etkileyen pek çok faktör sayılabilir. Vücut hareketleri tek başına incelendiğinde, öncelikle insanın anatomik yapı özellikleri, daha sonra hareketi gerçekleştirme imkanları ve bu sırada vücutta meydana gelen fiziksel ve kimyasal etkileşimleri ortaya konmalıdır. Giysi için ise; öncelikle giysinin amacının belirlenmesi gerekir. Daha sonra moda, model kalıp, kumaş, dikiş, rahatlık faktörlerinin etkilerinin belirlenmesi gelmektedir.
MATERYAL VE YÖNTEM
Materyal
Bu araştırmanın materyalini, İzmir ili içinde, Ege Bölgesi Sanayi Odasına kayıtlı bulunan petro-kimya, makine, gıda, seramik sektörlerinde faaliyet gösterip iş kıyafeti giyilen firmalar, iş giysisi ürün grupları, konfeksiyon işletmelerinin model kalıp bölümünde kullanılan Bilgisayarlı kalıp hazırlama sistemi (CAD) ve kumaş oluşturmaktadır.
Yöntem
Araştırma 3 aşamada incelenmiştir. Anket çalışmaları aşamasında, iş kıyafeti giyilen sektörlerde çalışanlara bu kıyafetler ile ilgili sorular sorulmuş, ürün grupları tespit edilmiş ve sektör bazında iş kıyafetlerinin model, kalıp ve kumaş özelliklerindeki değişimler incelenmiştir. Model uygulamaları aşamasında, anket sonuçlarından elde edilen veriler ışığında, ürün gruplarında iş kıyafetleri tasarımı ve model çalışmaları yapılmıştır. Bu kısımda, modeller çalışan işçiler üzerinde denenerek en uygun model belirlenmiş ve her ürün grubunda oluşturulan modelin M bedenleri dikilmiştir. Uygun modeli oluşturabilmek için 9 adet dikim işlemi gerçekleştirilmiştir.Uygun kumaş eninin belirlenmesi aşamasında ise, oluşturulan modellere göre kumaştan en iyi tasarruf sağlanabilecek kumaş enleri araştırılmıştır. Araştırmanın değerlendirilmesi bu üç aşama dikkate alınarak yapılmış ve araştırma sonuçlandırılmıştır.
Araştırmaya Ait Kabuller Beden Dağılımı (Asorti)
Uygun kumaş eninin belirlenmesi aşamasında, kesim planları hazırlığında kullanılan bedenler ve asorti miktarları aşağıdadır. S M L XL 1 1 1 1
İş Kıyafetinde Kullanılan Kumaşın Cinsi
İş kıyafeti giyilen sektörlerde yapılan incelemeler sonucu ağırlıklı olarak kullanılan kumaşın pamuk gabardin ve pamuk / polyester gabardin olduğu görüldüğünden, bu araştırmada kullanılan kumaş pamuk/pes gabardindir.
BULGULAR
Anket Çalışması Bulguları
İş kıyafeti giyilen firmalarda yapılan anket çalışmasının uygulanması sonucunda aşağıdaki veriler elde edilmiştir.
İş Sırasında Yapılan Hareketler
Ankete katılan 96 kişinin %55’i eğilip kalkma, %20’si uzanma, %25’i taşıma hareketi yapmaktadır.
İş Kıyafetini Giyme Şekli
Ankete katılanların %70’i iş kıyafetini iç çamaşırı üzerine, %30’u ise mevcut kıyafet üzerine giymektedir.
İş Kıyafetinden Memnuniyet Durumu
Ankete katılanların % 79’u giydikleri iş kıyafetinden memnun olduklarını belirtmişlerdir. Memnuniyet nedenlerinin %36’sını iş kıyafetinin rahat olması, %20’sini bakımının kolay olması, %16’sını sağlık ve güvenlik açısından uygun olması, %14’ünü çalışma aletlerini taşımaya uygun olması, %14’ünü çalışma ortamının etkilerinden koruması oluşturmaktadır. Ankete katılanların % 21’i giydikleri iş kıyafetinden memnun olmadıklarını belirtmişlerdir. Memnuniyetsizlik nedenlerinin %24’ünü çalışırken hareketleri kısıtlanması, %19’unu giysi ölçülerinin uygunsuzluğu, %16’sını çabuk kirlenmesi, %16’sını yapılan işe uygun olmaması, % 9’unu kumaş ile ilgili sorunlar, %8’ini giyip çıkarılırken zorlanılması, %8’ini çabuk eskimesi oluşturmaktadır.
Giysi Modeli Şikayetleri ve Nedenleri
Ankete katılanların %75 ‘inin giysi modelinden şikayeti olmazken %25’inin şikayeti bulunmaktadır. Şikayet nedenlerinin %24’ünü çalışırken düğmelerin takılması, %19’unu kolların kısa gelmesi, %19’unu kolların kasması, %9,5’ini giysi yakasının çok kapalı olması, %9,5’ini giysi askılarının çok uzun olması, %9,5’ini giysinin omuzlarının düşmesi, %9,5’ ini eğilip kalkarken
fermuarın kasması oluşturmaktadır.
İş Kıyafetinin Türü ve Özel Nitelikli Koruyucu Donanım Kullanımı
Anket yapılan firmaların iş kıyafeti olarak iş ceketi ve iş pantolonundan oluşan alt üst takım, kollu iş tulumu ve bahçıvan tulumu tercih ettikleri saptanmıştır. İş kıyafeti türünün hem sektörlere göre hem aynı sektör içinde yapılan işin niteliğine göre, hem de mevsime göre değiştiği gözlenmiştir. Sektör bazında incelendiğinde, araştırmaya konu olan sektörler genelde kapalı ortamda çalışılan sektörler ol- duğundan, alt-üst takım, kollu iş tulumu ve bahçıvan tulum giyilmektedir. Petro-kimya sektörü çalışanları yaptıkları işin niteliğine göre alt üst takım ve bahçıvan tulum giymektedir. Aksesuar olarak kask, baret, gözlük, eldiven, şapka, yoğun olarak kimyasal maddelerle çalışıldığından gaz maskesi, statik elektriklenmeyi önleyici özel tabanlı iş ayakkabısı kullanılmaktadır. Makine sektöründe çalışanlar; alt üst takım, kollu iş tulumu ve aksesuar olarak da gözlük, eldiven ve çelik burunlu ayakkabı kullanmaktadırlar. Seramik sektöründe çalışanlar; alt üst takım, çalıştıkları ortama göre çalışanların bir kısmı gözlük, eldiven ve toz maskesi kullanmaktadırlar. Gıda sektöründe çalışanlar; alt üst takım ile iş önlüğü, aksesuar olarak da bone, şapka ve eldiven kullanmaktadırlar.
Model Çalışması Bulguları
Araştırmaya konu olan sektörlerde giyilen iş kıyafetleri incelendiğinde, kollu iş tulumu, bahçıvan tulum ve alt üst takımda, işin niteliğine bağlı olarak cepler ve giyside hareket serbestliğini sağlayacak rahatlık payları olduğu görülmüştür. Her ürün grubu için model çalışması aşamasında, çok sayıda dikim işlemi gerçekleştirilmiş, bunlar çalışan işçiler üzerinde denenmiş, memnuniyetsizlik durumlarını ortadan kaldıracak uygulamalar yapılmış ve en uygun model oluşturulmuştur.
Uygun Kumaş Eni Bulguları
İş kıyafetlerinde kullanılan kumaşların enleri 140 cm ile 150 cm arasında değişmektedir. Kumaştan en iyi tasarruf sağlanabilecek kumaş enlerinin araştırılması aşamasında, değişik enler ile ilgili çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar, konfeksiyon sanayinde günümüzde yaygın olarak kullanılan CAD sisteminde gerçekleştirilmiştir. CAD sisteminde, her bir iş kıyafeti modeli ile ilgili şu çalışmalar yapılmıştır:
1. Adım: Model kalıplarının hazırlanması.
2. Adım : Oluşturulan modelin kalıplarının CAD Sistemine tanıtılması.
3. Adım: Her bir modelin serilendiril-mesi
4. Adım: Her modelin kabul edilen asorti miktarları dikkate alınarak kesim planlarının (pastal planı) hazırlanması.
5. Adım: Farklı kumaş enleri dikkate alınarak kumaş verimlilikleri % olarak belirlenmesi.
Bu çalışmalar sonucunda her bir model ile ilgili elde edilen kumaş verimliliği bulguları aşağıdadır:
SONUÇ VE ÖNERİLER
Model Çalışması Sonuçları ve Öneriler
Çalışma sırasında çalışanın ortama uyum sağlamasına yardımcı olan iş kıyafetleri, çalışanın ruh ve beden sağlığını koruyarak çalışma verimini de artırıcı bir rol oynamaktadır. İnsanın işle uyumunun sağlanması için iş kıyafetlerinin işyerine, harekete, şartlara ve en önemlisi bireyin vücuduna uygun olarak tasarlanması gerekir. İş kıyafetlerinde vücuda uygunluk ve hareket serbestliği öncelikli olduğundan, kalıp formunun oluşturulmasında vücudun hareketli ve hareketsiz hallerdeki durumunun, ölçülerinin ve hareket alanlarının en iyi şekilde bilinmesi gereklidir.
Uygun Kumaş Eni Sonuçları ve Öneriler
Bir ürünün maliyetinin %50–60’ını kumaş ve malzeme maliyeti oluşturmaktadır (2). Bu sebeple özellikle kumaş, üretici için son derece önemli bir maliyet unsurudur. Bu maliyeti mümkün olduğu kadar az tutabilmek için kumaş kullanım miktarını yani birim sarfiyat miktarını azaltmak gerekmektedir. Bunun önemli çözümlerinden biri ise, model için uygun kumaş enini kullanmaktır. İş kıyafetlerinde kullanılan kumaşlar orta ene sahip kumaşlardır. Bu enler de 140 cm ile 150 cm arasında değişmektedir. Araştırmada oluşturulan modellerin kesim planı verimlilikleri incelendiğinde:
Kollu İş Tulumunda : 150 cm ve 141 cm enler, Bahçıvan Tulumda : 150 cm ve 145 cm enler,
Alt Üst Takımda : 144 cm ve 147 cm enler ile çalışılabilir. Çalışma hayatının yoğun temposunda iş kıyafetleri, işyerine, çalışılan ortama ve yapılan hareketlere uygun olarak tasarlanmalıdır. İş kıyafetinin günde en az 8 saat kullanıldığı dikkate alındığında, giysinin modelinin, kalıbının, kumaş ve aksesuarların bir bütün olarak büyük öneme sahip olduğu ortaya çıkmaktadır. Çalışan giydiği kıyafeti ile ne kadar rahat çalışırsa, verimi ve yaptığı işin kalitesi de buna bağlı olarak artacaktır.
