Tasarım Tescilleri Bir Fırsat mıdır, Yoksa Fırsatçılık mı?
Endüstriyel tasarım; yeni fikirlerin şekillenmesidir, yaratıcılıktır, üretime katkıdır, görsel buluştur ve iz bırakmadır.
Dolayısıyla endüstriyel tasarım tescili, bir fırsattır.
Daha önce Türkiye'de marka ve patentten başka uygulanan bir sınai mülkiyet hakkı yokken, 1994 yılında Türk Patent Enstitüsü'nün kurulması, bir yıl sonra da bu konuda reform sayılabilecek Kanun Hükmünde Kararnamelerin (KHK) çıkartılması, diğer yeniliklerin yanında ENDÜSTRİYEL TASARIM tescili gibi bir yeniliği de gündeme getirmiştir.
Yürürlükteki mevzuata göre tasarım: Endüstriyel yolla veya elle üretilen, bir ürünün tümü, bir parçası veya üzerindeki süslemenin, çizgi, şekil, biçim, renk, doku, malzeme ve esneklik gibi insan duyuları ile algılanan çeşitli unsur veya özelliklerinin oluşturduğu bütündür, diye özetlenebilir.
Endüstriyel Tasarım tescili, ürünlerin dış görünümünü, şeklini koruyan bir sınai mülkiyet sistemidir.
Yeni ve ayırt edici niteliğe sahip tasarımlar belge verilerek korunmaktadır. Bileşik bir ürünün bir parçası ile ilgili tasarım yeni ise ve ayırt edici bir niteliğe sahipse, ayrıca korumadan yararlanmaktadır.
YENİLİK: Bir tasarımın aynısı ya da küçük ayrıntılarla benzerinin başvuru veya rüçhan tarihinden önceki son bir yıl içinde dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmamış olmasıdır.
AYIRT EDİCİ NİTELİK: Tasarımın küçük ayrıntılar dikkate alınmaksızın görsel olarak benzer tasarımlardan farklı olmasını ifade etmektedir.
Bazı üniversitelerimizde Endüstriyel Tasarım Bölümleri oluşturulmuştur. Yarışmalar düzenlemekte, ödüller verilmekte, sergiler açılmaktadır. Bu Türkiye için takdir edilecek bir gelişmedir.
Endüstriyel tasarım tescilinde en dikkat çeken husus, Türk Patent Enstitüsü'nün usulüne uygun olarak yapılan her tasarım başvurusunu, "mevzuat gereği" benzerlik araştırması yapmadan her ay yayınlanan ve 3000 civarında tasarım başvurusunun yer aldığı Resmi Endüstriyel Tasarımlar Bülteni'nde ilana çıkarmasıdır. Mevcut veri tabanlarından yapılan global araştırma yeterli olamamaktadır.
TPE başvuruları, Türkiye'nin 1997 yılında katıldığı Endüstriyel Tasarımların Uluslararası Sınıflandırmasına İlişkinLOCARNO ANLAŞMASI'nda yer alan sınıflandırma esaslarını uygulayarak ilan etmektedir.
Aslında, milyonlarca desen, şekil içerisinde detaylı bir benzerlik araştırması yapmak hem maddi olarak, hem de zaman açısından mümkün değildir.
Dolayısıyla başvurularda insiyatif tasarım sahibindedir. Onun iyi niyetine bırakılmıştır.
Bu uygulama yurt dışındaki ülkelerde de aynıdır. Bunun yanında, AB ülkelerinde yapılan toplu başvurular ilana dahi çıkarılmadan 2 ay içinde belgeye bağlanmaktadır.
Türkiye'de İlana çıkarılan bu tasarıma benzer tasarım sahibi olan gerçek veya tüzel kişiler 6 aylık süre içerisinde gerekçelerini belirtmek suretiyle itirazda bulunabilmektedir.
İlan süresinde üçüncü şahıslar tarafından itirazın yapılmaması halinde başvuru kesinlik kazanmaktadır. 1996 yılından 2011 yılı sonuna kadar yapılan başvurulardan kesinlik kazanıp belgeye bağlanan endüstriyel tasarım sayısı 30.400'dür.
Belgeye bağlanan endüstriyel tasarım tescillerinin 5 yılda bir yenilenmek kaydıyla 25 yıl korunabilme imkanı varken, önemsenmemekte ve süresi içerisinde yenilemeye gerek duyulmamaktadır. Mevzuatın uygulandığı yıl olan 1996 yılında yapılan ve belgeye bağlanan endüstriyel tasarımların tahminen % 80'i, üçüncü 5 yıl yenileme ücretlerini yatırmadığından kendiliğinden himayeden düşmüştür.
Bu arada mevsimlik veya güncel bazı ürünlerin tasarım başvurusu yapılarak, olduğu gibi bırakıldığı ve takip edilmediği de izlenmektedir.
Görüyoruz ki her ay yayınlanan Resmi Endüstriyel Tasarımlar Bülteni'nde, pek çok yeni tasarımın yanında yıllardır piyasada bulunan kullandığımız eşyalar, sandalyeler, mobilyalar, tabaklar, şişeler, kavanozlar, giysiler ve benzeri ürünler yer almakta, hatta ayırt edici niteliği olmayan çok basit çizimler, belli belirsiz desenler, kumaş dokuları ilana çıkmaktadır.
Her nedense pek çok cezai müeyyideler gündemde olduğu halde taklit etme alışkanlığımız hala devam etmektedir.
Bazı firmalar bilerek veya dışarıdan yönlendirmelerle bilmeyerek, başkalarına ait tasarımları veya yukarıda belirtilen koruma ile ilgili yenilik ve ayırt edicilik vasıfları olmayan başvurular yapmakta ve belge almaktadır.
Yapılan bu tür başvurular bütün dünyada olduğu gibi yasanın uygulanma prosedüründen kaynaklanan bir fırsatçılıktır.
Ama daha sonra ne oluyor; fırsatçı başvuru sahipleri, ticari rekabet içgüdüsüyle öteden beri kullanılmakta olan tasarımları engellemek amacıyla, esas rakiplerine dava açıyor.
Ve aylarca devam eden yasal sürecin sonunda fırsatçı olan taraf kaybetmekte, yüklü bir şekilde maddi ve manevi zarara uğramaktadır.
Sayın işletme sahipleri, sayın sanayiciler; siz siz olun görsel zenginliği olan yeni tasarımlarla ticaret hayatınızda iz bırakacak sayfalar açın, yepyeni tasarımlar yaratın, lütfen fırsatçı ve taklitçi olmayın.
Tasarımlarınız üretilsin, ticari hayata girsin, satılsın, aranır hale gelsin. Sizler tasarımlarınızı piyasada gördükçe gurur duyacaksınız, mutlu olacaksınız.
GÜRŞEN SEVİNÇ
