1. GİRİŞ
Günümüzde bebek bezleri üst tabaka, emici tabaka ve alt tabaka olmak üzere çok katmanlı bir yapıya
sahiptir. Yıllar içerisinde bebek bezlerinin fonksiyonları iyi hale getirmek amacıyla çalışmalar yapılmıştır.
Çalışma yapılan alanlar genellikle emicilik üzerine yapılmıştır. Bebek bezlerinin sentetik yapıda olması
biyolojik olarak aerobik ve anaerobik ortamda parçalanmalarını zorlaştırmaktadır. Bu parçalanma süreci
500-800 yıl arasında değişmektedir. Tek kullanımlık bebek bezlerinin sebep olduğu çevre kirliliğinin
doğaya dolayısıyla küresel ısınmaya ilk sıralardan etki etmesi bu konu üzerine çalışmaları tetiklemektedir.
Bu sebeple ürünlerin kullanımı ve dolayısıyla üretimi insanlık var oldukça devam etmek zorundadır. Islak
mendiller, kadın bağları, bebek bezleri gibi tek kullanımlık hijyenik ürünlerin tüketimi çok fazladır.
Yapılan araştırmalar sonucu her bebek yaklaşık 6000 tek kullanımlık bezin tüketimine sebep olur. Bu da
2 ton kadar çöpe denk gelmektedir. Bu derece yüksek tüketim sebebiyle bu çalışmada bebek bezlerinin
doğaya ve bununla birlikte insan sağlığına etkisi incelenmektedir. Bebek bezlerinin üretiminde kullanılan
hammaddelerin yapılarından dolayı atık olarak doğaya karışması uzun yıllar almaktadır. [1]
2. BEBEK BEZLERİ VE GENEL YAPISI
Bebek bezinin sıvı yüküne göre 4 kritik fonksiyonu vardır. Bunlar; hızlı sıvı kazanımı, hedef bölgenin
dışına etkili iletim veya emilimi, sıvının depolanması için uygun şekilde toplanması veya sızıntı
olmaksızın hareketsiz hale getirilmesi ve bacak bariyerleri ile sızdırmazlık sağlanmasıdır.
Ayrıca bebek cildini kuru tutmalı, bebek cildini enfeksiyondan korumalı konuşlarında gelişmiş olmalıdır.
Kullanılan tüm kumaşların fonksiyonları için önemli özellikleri vardır, en önemlisi bu kumaşlar sıvıyı
itmek ve kuruluğu sağlamak amacıyla ya hidrofob ya da hidrofildir. Bebek bezleri 3 katmandan
oluşmaktadır; Üst yüzey tabaka, emici tabaka, alt tabaka [2]
2.1. Çocuk Bezlerinde Kullanılan Hammadde Ve Yardımcı Maddeler
Dokusuz yüzey (PP) : Bezinin iç örtüsüdür. İlk üst tabakayı oluşturmaktadır.
Selüloz (Pulp) : Bez arasında pamuğun yerine kullanılmaktadır. Ortasında süper emici madde (SAP)
bulunmaktadır. Orta emici tabakayı meydana getirmektedir.
Süper Emici Polimer (SAP) : Emici toz olup ıslağı toplamakta kullanılır.
Pamuk Kağıt (Tissue) : Selülozu taşıyan kağıt tabakadır.
Polietilen Film (PE) : Çocuk bezinin dış örtüsüdür. En alt tabakayı oluşturmaktadır.
Bacak ve Bel Lastikleri: Çocuğun bacak ve bel kısımlarını tam kavramasını sağlar.
Ön Sızdırmazlık Bariyerleri: Poliüertan köpükten oluşturulmaktadır.
Yapıştırma Bantları: Çocuk bezinin kundak şeklinde yapılmasını ve daha sonra bezi birden fazla açıp
kapatmak için kullanılır.
Air-Laid Kaplama: emici ilk tabakayı oluşturur.
Perforeli Film: Kuru petek tabakayı oluşturur.
Silikonlu Kağıt: yapıştırıcı bant için kullanılmaktadır.
Sıcak Tatbik Edilen Yapıştırıcı (Hotmelt) [3]
3. TÜRKİYE BEBEK BEZİ TÜKETİMİ
Türkiye yıllık % nüfus artışıyla son sayımında 74.724.269 nüfus ulaşmıştır. Genel olarak genç nüfusa
sahip olarak nitelendirilen ülkemizde 0-4 yaş bebek nüfusu da azımsanamayacak miktardadır. Tablo 1. de
Türkiye genel nüfusu ile 0-4 yaş bebek nüfusu TÜİK verilerine dayanılarak gösterilmiştir. Şekil 1 de de
Türkiye genel nüfusu ile 0-4 yaş bebek nüfusunun karşılaştırılması grafik olarak sunulmuştur.
Tablo 1. Türkiye genel nüfusu ile 0-4 yaş bebek nüfusu[4]
.JPG)
Tablo 1 ve Şekil 1 değerlendirilerek nüfus artışına paralel olarak 0-4 yaş grubu bebek nüfusunun son 5
yıllık değişimi Şekil 2 de gösterilmiştir.
.JPG)
Bebek nüfusunun artışıyla birlikte bebek bezi tüketimi ve buna bağlı olarak atık bebek bezi miktarları da
artış göstermektedir. Tablo 2 ye göre bir bebeğin 0-4 yaş arasında yaklaşık olarak 5840 adet tek
kullanımlık bebek bezi tükettiği hesaplanmıştır. Tablo 2 den yararlanarak bir bebeğin, günlük bebek bezi
tüketim miktarı ortalama 4 adet alınmıştır. Hesaplamalarda yıllık kullanılan bebek bezi miktarı 1460 adet
olarak referans alınmıştır. Kullanılarak atılmış bir bebek bezinin ağırlığının 330 gr olduğu baz alınarak
yıllık tüketilen bebek bezi miktarı ve buna dayalı oluşan atık miktarı hesaplanmış ve sonuçları tablo 3 de
gösterilmiştir.
.JPG)
.JPG)
.JPG)
Tablo 3, Şekil 3 ve Şekil 4. incelendiğinde son 5 yıldaki harcanan bebek bezi miktarı 8.46 milyardan
9.05 milyar adete ve bununla birlikte atık bebek bezi miktarının 2817180 ton/yıl dan 3013650 ton/ yıla
ulaştığı ve her geçen yıl bu değerin daha da artacağı görülmüştür.
4.SONUÇ VE ÖNERİLER
Bebeklerin dünyaya geldiği günden itibaren ihtiyaç duydukları bebek bezleri, bebek sağlığının en önemli
parçalarından bir tanesi olarak dikkat çekmektedir. Bir insan bebeklik döneminde bebek bezi olarak 1.9
ton atık oluşturmaktadır. Bu değer göz önüne alındığında bebek bezlerinin çevresel uyumluluk içerisinde
olması büyük önem arz eder. Türkiye nüfusunun her yıl artmakta olduğu düşünüldüğünde, bebek bezi
tüketim oranı da nüfus artımıyla paralel olarak artacaktır. Bebek bezlerinin sağlık açısından önemli
olmasının yanında çevresel boyutu da göz önüne alınmalıdır. Bebek bezlerinin çok katmanlı yapıdan ve
petrol kökenli maddelerden oluşması çevresel açıdan büyük tehdit oluşturmaktadır. Bebek bezlerinin
oluşturduğu atık miktarının çok fazla oluşu bebek bezleri üzerine yapılan çalışmaların ne denli önemini
ortaya koymaktadır. Yapılan çalışmada bu konu üzerine ülkemizde yeterli çalışmaların bulunmadığı
görülmüştür. Sonuç olarak giderek artan atık sorununun çözümü için bebek bezinde kullanılan plastik
tabakalar yerine doğada çözünen biyo-bozunur malzemeli bebek bezi üretimi teşvik edilmelidir.
İbrahim ÜÇGÜL, Elif SARAL, Yasemin AVCI
