Teknik Tekstillerin Tanımı
Tekstil, insanoğlunun kendini soğuktan, sıcaktan ve diğer doğa olaylarından koruma
gereksinimi ile birlikte, varoluşunun ilk günlerinden başlayarak güncelliğini korumuştur.
İnsanlar yüzyıllardır, günlük yaşamlarının hemen hemen her alanında tekstil ürünlerini
kullanmaktadırlar. Önceleri salt korunma ve örtünme amacıyla kullanılan tekstil ürünleri,
daha sonra moda gibi, insan ruhuna hitap eden güzellik amaçları için kullanılmıştır.
Günümüzde tekstil ürünleri, bebek bezinden kefene, sabah kullandığımız diş fırçasındaki
naylon elyafından, hastahanelerdeki ürünlere kadar, hemen hemen her yerde kullanılmaktadır.
Teknik tekstil sözcüğü, günlük yaşamda pek bilinmemesine ve bir çağrışım
yapmamasına rağmen, teknik tekstil ürünleri evden otomobile, giyimden tarıma,
karayolundan hastanelere kadar günlük hayatımızın çeşitli alanlarda yoğun olarak
kullanılmaya başlanmıştır. Teknik ve tekstil sözcüklerinin bir arada kullanılması, çoğu insana
şaşırtıcı gelmesine rağmen, sektör pazar değeri olarak önemli boyutlara ulaşmıştır. Sektörün
geleneksel tekstil ve hazır giyim sektörleri içerisindeki payı da, % 25-30’lara ulaşmıştır.
Teknik tekstiller, geleneksel tekstil ve hazır giyim sektörlerinin aksine sürekli olarak güçlü bir
şekilde büyümekte ve gelecek vaat eden bir sektör olarak görülmektedir. Bu özellikleri
nedeniyle, sektör hakkında, çoğu ülkede ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından yoğun
çalışmalar yürütülmektedir.
Günümüzde teknik tekstillerin tanımı konusunda tam bir görüş birliği
bulunmamaktadır. Teknik tekstiller ile ilgili yapılan bazı tanımlar aşağıda yer almaktadır.
Teknik tekstiller, endüstride, uzay sanayiinde, askeri alanda, denizcilikte, tıpta,
inşaatta, jeotekstillerde, ulaştırmada ve yüksek teknoloji uygulamalarında kullanılan
fonksiyonellik gerektiren tekstil ürünleridir.2
Özel olarak tasarlanan, herhangi bir üründe veya üretim yöntemi içinde veya yalnız
başına belirli bir özelliği yerine getirmek amacıyla üretilen malzemelere "teknik tekstil"
denilmektedir. Teknik tekstiller bu terimden başka; endüstriyel tekstiller, yüksek performanslı
tekstiller, yüksek teknik tekstiller, geleneksel olmayan tekstiller, mühendislik tekstilleri diye
de isimlendirilebilmektedir.
En az geleneksel tekstiller kadar eski olan bu ürünler, geleneksel tekstillerin aksine,
tekstil dışındaki alanlarda da kullanılır. Bu ürünler; kimyasallara, hava şartlarına ve mikro
organizmalara dayanımlı, yüksek mukavemet, yanmazlık, yüksek aşınma dayanımı gibi
yüksek performans özellikleri gösteren ürünlerdir. Bunun yanı sıra bu ürünler geleneksel
tekstillere göre, görünüş ve konforun belirleyici bir kriter olmadığı, pahalı, katma değeri
yüksek, doğrudan tüketicinin kendisinin kullanmadığı, filtrelerde, oto lastiklerinde kullanılan
tekstiller gibi her hangi bir malzemenin parçası olarak da kullanılan ürünlerdir.
Teknik tekstiller yüksek teknik ve kalite gereksinimlerini (mekanik, termal,
elektriksel, dayanırlık…) karşılayan ve bu teknik işlevleri sunabilme kabiliyetine sahip
malzemelerdir.
Teknik tekstiller denince, altında teknik işlevleri yerine getirebilecek özellikler
katılarak üretilmiş ürünler anlaşılmalıdır.
Teknik tekstiller önceleri elbise yani giyecek ve mefruşat olmayan tekstil malzemeleri
olarak tanımlanırdı. Bu tanımı hala savunanlar bulunmaktadır. Fakat günümüz uygulamaları
bu tanımı aşmıştır. Örneğin bir koruyucu elbise bu tanıma göre teknik tekstil değildir. Yine
başka bir tanım "Yüksek performans sağlayan tekstil ürünleri teknik tekstillerdir." der. Fakat
bir tekstil ürününün yüksek performanslı olmaması teknik kullanıma engel değildir. Örneğin
polyester elyaf üretiminde çıkan telefler yaylı yatak sanayiinde dolgu malzemesi olarak
kullanılabilmektedir. Teknik bir uygulamadır fakat yüksek bir performans gerektirmez.
Teknik tekstiller konusunda 25 yıldan fazla bir süredir çalışmalar yapan İngiliz
danışmanlık firması David Rigby Association’nın (DRA) çalışmasında, teknik tekstiller
estetik özelliklerinden ziyade performans veya fonksiyonel özellikleri için kullanılan veya
tüketim amaçlı olmayan (non-consumer, endüstriyel v.b.) uygulamalar için kullanılan tüm
tekstil temelli ürünler olarak tanımlanmaktadır. Tanım, halat veya katranlı muşamba gibi nihai
ürünler, lastikler için kord bezi veya coverstock (sıvıyı orta tabakaya geçiren iç tabaka) gibi
diğer ürünlerin parçalarını içermektedir. Bu tanımda, dokunmamış halı tabanı (fonksiyonel)
teknik olarak değerlendirildiği için kapsam içine alınmaktadır. Büyük oranda estetik olan
iğneleme halılar, yüksek teknik özelliklere sahip otomotiv uygulamalarında kullanılanlar
dışında dahil edilmemektedir. Benzer bir şekilde, ayakkabı parçaları (fonksiyonel) teknik
tekstil ürünü olarak değerlendirilmekte, ayakkabı yüzleri ise (görünür, büyük oranda estetik)
teknik tekstil ürünü olarak değerlendirilmemektedir.
Teknik tekstillerin ve bunlarla ilgili piyasaların kapsamını ve faaliyet alanını çok katı
ve kapalı bir şekilde tanımlamaya yönelik girişimlerin başarısızlığa mahkum olduğu aşikardır.
Modern tekstillerin üretim yöntemleri, ürünleri ve uygulamaları çok dinamiktir ve bu geniş
çaplı alanda her şey çok hızlı değişmektedir. Hatta şu anda küresel endüstri ve piyasalar
içerisinde, dil ve kültür farklılıkları nedeniyle teknik tekstillerin bir coğrafi bölgeden bir
diğerine değişen algılama farklılıkları da bulunmaktadır.
Yıllardan beri “endüstriyel tekstiller” terimi giysilik, ev tekstilleri ve döşemelik
amaçlar dışındaki tüm tekstil ürünlerini içine alacak şekilde geniş kapsamlı olarak
kullanılmıştır. Tekstillerin tıbbi, hijyen, spor, taşımacılık, inşaat, tarım ve diğer bazı
endüstriyel olmayan alanlarda gelişmekte olan uygulamaları göz önüne alınırsa, bu terimin
kullanımının uygun düşmediği görülmektedir. Endüstriyel tekstiller şu anda daha geniş bir
kategoriye sahip olan teknik tekstillerin bir alt grubu olarak görülmektedir ve özellikle imalat
sanayii içinde kullanılan filtreler, makine kaplamaları, konveyör kayışları, zımpara altlığı,
elektrik komponentleri ve kablolar, esnek contalar ve diyaframlar, ev aletleri veya endüstriyel
cihazlarda akustik ve termal yalıtım uygulamalarındaki tekstil ürünleri olarak görülmektedir.
Teknik tekstiller hiçbir zaman tek başına uyumlu bir endüstri veya piyasa sektörü
olmamıştır. Birçok farklı yönde, değişen hız ve başarılar ile gelişimini sürdürmektedir.
Tekstillerin klasik tanımları ile kağıt, plastik, filmler ve membranlar, metaller, cam ve
seramik gibi diğer çok yönlü mühendislik malzemeleri arasındaki bariyerler devamlı olarak
erozyona uğramaktadır.
Geleneksel olmayan yeni icat olunmuş tekstil malzemelerinin kullanımı çok sayıda
yeni teknik tekstil ürününün gelişmesine yol açmaktadır. Sektörün anahtar bir özelliği de
sektör ürünlerinin çeşitli uygulamalar ve pazar tarafından güçlü bir şekilde talep edilmesidir.
Örneğin otomotiv parçaları veya filtrasyon sanayiinde faaliyet gösteren firmaların çoğu
kendilerini imalat, malzeme ve teknoloji bölümü ile sınırlandırmamakta, müşterilerine çoğu
tekstil esaslı olmayan çok geniş bir ürün ve hizmet yelpazesi sunmaktadırlar. Sonuç olarak
bazı firmalar kendilerini teknik tekstil ürünleri üreten bir firma gibi görmemekte, bunun
yerine daha geniş bir tanım olan "esnek mühendislik malzemeleri" ifadesini
kullanmaktadırlar.
Teknik tekstillerin kapasitesine ve teknik tekstiller
sanayiinin karmaşıklığına ve zenginliğine katkıda bulunan diğer malzeme teknolojileri ile
arasında kesişmeler ve ortak alanlar bulunmaktadır. Teknik tekstiller, filmler, tozlar, reçineler,
plastikler ve metalleri içeren daha geniş bir disiplin olan esnek mühendislik malzemelerinin
bir parçası olarak görülmektedir.
megep.meb.gov
