TEKSTİL BASKISINDA KULLANILAN MAKİNE VE ŞABLON ÇEŞİTLERİ
Baskı şablonu şekil ve kullanılan makine açısından temel üç farklı şekilde kullanılır. Bunlar ;
1. Rulo baskı şablonu
2. Rotasyon baskı şablonu
3. Filmdruak baskı şablonu
Bu baskı şablonları hazırlanışları ve makinedeki konumları itibarıyla farklılıklar gösterir. Bugün için günümüzde en çok kullanılan baskı çeşidi rotasyon baskı şablonudur. Baskı şablonunun seçimini etkileyen temel etmen tekstil mamulünün kullanım alanıdır. Yaygın olan, baskılı tekstil mamulünün yanı sıra özel baskı tekniklerinin kullanılması gereken yerlerde vardır.
Şablonların hazırlanması farklılıklar gösterir. Temelde ortak olan hazırlık aşaması desenlendirmedir. Baskı şablonu için mutlaka roportlanmış desenlere ihtiyaç vardır. Gelişen teknolojiye uygun olarak şablon hazırlık işlemleri değişmekte ve gelişmektedir.
C. RULO BASKI
Rulo baskıda, desen kumaşa bakır, grave edilmiş silindirlerden aktarılmaktadır. Yani basılacak yerler oyulmuştur. Bu aynı zamanda devir baskı prensibidir.
Rulo Baskı İşlemi
Rulo baskıda bakır silindirlerinin üzeri, renk vermesi gereken desen yerlerinde aşındırılır ve bu oyuklar baskı patı teknesinde dönen silindirik fırçalarla baskı patı ile doldurulur. Fazla gelen pat boya, keskin rakle bıçağı ile sıyrılarak alınır.
Rulo Baskının Avantajları
- Rulo baskıda üretim hızı çok yüksektir.
Üretim ; renk sayısına, desen ve renk değişim sıklığına, her desen ve varyasyon başına düşen metreye bağlıdır.
Rulo baskının en büyük avantajı, keskin kenarlı baskıların elde edilmesidir.
Yer gereksinimi düşüktür.
Dikey tip rulo baskıda blanket, blanket yıkama, baskı alt bezi yoktur.
Türkiye’de üretildiği için yatırım maliyeti düşüktür.
Baskı maliyeti film-druck ve rotasyon baskıya nazaran çok düşüktür.
Tüp kumaş baskısı mümkündür.
Rulo Baskının Dezavantajları
- Desen silindirlerinin grave edilmesi çok masraflı ve zaman alıcı olduğundan, uzun metrajlarda kullanımı daha uygundur. Ancak, desen şablonları uzun süre kullanılabilir.
- İşlem sırasında, gerektiğinde şablon ve renk değiştirmek çok vakit alır.
- Baskı merdanelerinin tam bir rapor ayarı ve değiştirilmesi sırasındaki hazırlık süresinin uzunluğu nedeniyle baskıya hazırlık uzun sürer.
- Desen silindirlerinin çapları sınırlı olduğu için desen raport boyu sınırlıdır. Bu nedenle, daha çok çizgili ve küçük desenli baskılarda uygundur. Büyük raportlu desenler basılamaz.
- Rulo baskıda renk verimliliği oldukça düşüktür.
- Desen silindirleri ile presör arasındaki yüksek basınçtan kaynaklanan boyaların ezilmesi ve boyaların kirlenmesi problemi vardır. Dikey tip rulo baskı makinelerinde boyaların ezilmesi, büyük presörlü eski tiplere göre nispeten azalmıştır.
- Renk adedi sınırlıdır. 8 renge kadar baskı mümkünse de artan desen silindirleri sayısında vibrasyon nedeniyle 5 desen silindirinin üzerindeki sayılar pratikte randımanlı değildir.
- Basılabilecek en, rotasyon ve film-druck tekniklerine göre daha sınırlıdır.
Rulo Baskının Kullanım Yerleri
Rulo baskı : yüksek üretim, keskin kenarlar elde edilmesi, hassas motifler yapılabilmesi açısından önemli bir baskı yöntemidir.
Modern gravür teknikleri, desen film baskıdan ayırt edilmesi zor olan rulo baskılarına imkan verirler.
Ancak, renk canlılığı film-druck baskıda daha fazladır. Çünkü film-druck baskıda basınç nedeniyle, boya ezilir, kumaş içine nüfuz etmiş baskılar elde edilir.
Rulo baskı : tüp örme kumaş baskısında tek alternatiftir. Rulo ve rotasyon baskılarda tüp kumaş baskısı mümkün değildir. rulo baskı makinesi ile tüp kumaş baskısında baskı patının dördüncü kumaş yüzeyine geçmemesi önemlidir.
Bu baskı; patının viskozitesi, basınç, kumaş geçiş hızı ve rakle basıncı ile ilgilidir.
Rulo Baskıda Hatalar
Rulo baskı makinesinde başarı için, bilgi ve tecrübenin önemi çok büyüktür.
Hata kaynaklarının bilinmesi ve buna göre önlemlerin alınması, baskı kalitesini etkileyen faktörlerin bilinmesi gereklidir.
Rulo baskıda hata kaynakları
Rakle seçimi ile ilgili hata kaynakları
Boyaların ezilmesi ve boyaların kirlenmesinden kaynaklanan hatalar
Baskı silindirlerinin çizilmesinden kaynaklanan hatalar
Baskıda gravürlerin dolmasından kaynaklanan hatalar
D. FİLM-DRUCK BASKI
Şablon baskıcılığının geliştirilmiş otomatik şekli olan film baskıcılığında, kumaş ile temas halindeki ince, sık dokunmuş bir tülün bloke edilmemiş alanlarından, baskı patının basınçla geçirilmesi suretiyle, kumaş üzerinde renkli bir desen oluşturulur. Bu ince ve sık dokunmuş tüle gaze bezi denir. Gaze bezleri sentetik elyaftan veya bronz tellerinden, değişik sıklıklarda dokunarak elde edilirler. İstenilen desen, dikdörtgen bir çerçeve üzerine gergin bir şekilde takılan gaze bezi üzerine hazırlanır. Desen üzerindeki basılmayacak kısımlarda, geçirgen olmayan bir film tabakası oluşturulur.
Film-druck baskı, yadrı kesikli bir işlem tarzında yürür. Kantinü baskı yöntemi olan retasyon baskının geliştirilmesinden sonra önemi azalmıştır. Ancak, yine de çok kullanılan bir baskı yöntemidir.
Film-Druck Baskı İşlemi
Masa baskıdan farklı olarak, bu yöntemde, kumaşın basılmak üzere yayıldığı uzun masa yerine, kavçuk veya plastik kaplanmış geniş bir bant üzerinde baskı yapılmaktadır.
Baskı bölümünün uzunluğu 14-30 m olabilir.
Baskı için kumaş blanket üzerine yapıştırılır.
Bu işlem de, masa baskı gibi belirli aralıklarla duran bir işlemdir. Kesiksiz değildir. yarı kesikli bir işlemdir.
Şablon, blanket ilerlerken kalkar. Bu durumda blanket şablona doğru hareket eder ve raklenin sıyırma işlemi için durur, bu esnada şablon aşağı inerek baskıya hazır hale geçer, sıyırma işleminden sonra kumaşı, diğer şablon çerçevesine doğru hareket eder. Bu işlem periyodiktir.
Kumaş her raportta durur, şablon iner ve rakle çekilir, şablon geri kalkar ve kumaş bir sonraki raporta doğru hareket eder. Böylece, periyodik bir sistemle baskı işlemi devam eder.
Şablonlar hepsi aynı anda kumaş üzerine inerek desen aktarılır. Şablonlar yukarı kalktıkları anda, blanket bir raport boyu kadar ileri hareket eder.
Sonsuz olarak hareket eden blanket, kumaşı düzgün olarak taşımak zorundadır, hareket esnasında sağa sola kayma yapmaması gerekir. Blanketin yıkama ve kurutma esnasında zarar görmemesi çok önemlidir. En küçük bir blanket hatası, baskı hatalarına yol açacaktır.
Rakleler, mekanik olarak atkı yada çözgü yönünde hareket ederler. Çift veya tek rakle sistemi olabilir. Rakle ağzının yapısı, raklenin şablon yüzeyi ile yaptığı açı, baskı patının kumaşa aktarılması açısından çok önemlidir.
Raport ayarı; baskıda en hassas noktadır ve ne kadar hasas ayarlanırsa, baskılarda o kadar hatasız olur.
Film-Druck Baskının Avantajları
Büyük rapontlu desenlerin basılması mümkündür. Baskı eni rulo bakıdan geniştir.
Şablon üretimi kolay ve maliyeti düşüktür.
Şablonlar uzun süre kullanılabilir.
Renk sayısı şablon sayısına bağlı olarak değişir. Makine uzunluğu sınırlayıcıdır.
Şablon ve desen değiştirme, baskı ayarı kolaydır.
Boyarmadde verimi en yüksek baskı tekniğidir.
Yan yana iki kumaş basılabilir.
Elde edilen baskılar düzgündür.
Çok renkli küçük partilerin basılması için uygundur.
Şablonların yıkanması için özel teçhizat gerektirmez.
Sıklığı fazla gaze bezleri kullanılarak son derece net kontürlerin eldesi mümkündür.
Baskılar rulo ve rotasyona nazaran daha canlıdır.
Rapont Çizimi
Negatif renk ayrımı
Şablon Hazırlama Şablon Çerçevesinde
Şablon Bezi Germe
Baskı şablonu Şablon Bezinin Temizlenmesi
Pat hazırlama Foto Kimyasal Metodla Şablon
Bezi üzerinde desenlerin eldesi
Raport ayarı
Şablonların Temizlenmesi
Baskı işlemi
Baskı kurutma
And işlemler
Baskılı kumaş
Film-Druck Baskının Dezavantajları
Yer gereksinimi en fazla olan baskı tekniğidir. Bu şablon adedine bağlı olarak artar.
Üretim hızı rulo ve rotasyon yöntemlerine göre daha düşük olduğu için baskı maliyeti en yüksek baskı yöntemidir.
Yatırım maliyeti yüksektir. Türkiye’de üretimi yoktur. Film-druck baskı makinesi, rulo baskı makinesinden pahalı, rotasyon baskı makinesinden ucuzdur.
Tüp örme kumaşlar basılamaz. Bu şekilde baskı yalnızca rulo baskı tekniği ile gerçekleştirilir.
Uzunlamasına çizgilerin kırıksız basılmasında uygun değildir.
Film-Druck Baskının Kullanım Yerleri
Bu yöntem, bütün bir kumaş rulosuna tatbik edilebilir. Kesilmiş giysi parçalarına uygulanamaz. Özellikle büyük raportlu desenlerde önemini korumaktadır.
Rulo, film-druck ve rotasyon baskı tekniklerinin karşılaştırılması
Rotasyon Film-druck :
Rotasyon baskı kontinü bir eşlem filmdruck baskı kesintilidir.
Rotasyon baskı makinasında üretim kapasitesi çok daha yüksektir.
Filmdruck baskıda raport birleşme yerlerinde izler olabilir. Rotasyonda böyle bir tehlike yoktur.
Filmdruck baskıda istenilen büyüklükte raport kullanılırken rotasyon baskıda raport büyüklüğü şablon çapına bağlıdır.
Dotasyon baskı şablonu hazırlama daha fazladır.
ROTASYON – FİLMDRUCK
Rotasyon baskı şablonları rulo baskı şablonlarına göre daha hafif kolay taşınır masrafı azdır.
1. Rotasyon baskı şablonları daha kolay hazırlanırken, rulo baskı şablonları daha zor hazırlanır.
2. Rotasyon baskıda üretim hızı rulo baskıdan daha yüksektir.
ROTASYON BASKI
Rotasyon baskıda, basılacak kumaş geniş bir kauçuk bant üzerinde sürekli olarak dönen baskı silindirlerinin altından geçer, Bu yöntem bir çok önemli farklılıkla rulo ve film-druck baskıdan ayrılır.
Yöntem, rulo baskı gibi kontinüdür, düz şablonlu baskıda şablon indirme-kaldirma hareketi burada yoktur. Rotasyon ve rulo baskıda işlem kontinüdür. Bu nedenle, her iki baskı yönteminin hızları film-druck baskıdan yüksektir.
- Baskı sistemi film-drucktaki gibi şablon baskıdır. Ancak, desen döner şablonların içinden beslenen baskı patı ve döner şablonunun içindeki baskı raklesi ile sağlanır.
- Makine parkı ve ilk yatırım maliyeti olarak en pahalı baskı tekniğidir.
- Üretim hızı rulo ve düz şablonlu film-druck baskıdan daha yüksektir.
Rotasyon baskı, uzun metraj baskılarda en avantajlı baskı tekniğidir. Rotasyon baskı, şablon baskıların en hızlı metodudur. Günümüzde ulaşılan maksimum hız; teorik olarak 90 m/dak., pratik olarak 40-50 m/dak.’dır.
Rotasyon baskının en önemli avantajı; daha kaliteli ve hatasız baskıların üretilmesidir. Tüp kumaş baskısında kullanılamaz. Açık en kumaşların baskısında uygundur. Poplin, süprem gibi ince kumaşların baskısında idealdir.
Baskı fiyatı olarak, film-druck baskıdan ucuz, rulo baskıdan pahalıdır. Rotasyon şablonların çevresi nedeniyle, sınırlı raport büyüklüğüne sahip desenlerin basılmasına olanak sağlıyorsa da, büyük raporlu desenler için özel kanstrüksiyonlar vardır. Piyasada rotasyon baskı için en yaygın raport boyu; 62,1-64,1 cm’dir.
Rotasyon baskı makinelerinde işlem kesiksizdir. Bir rotasyon baskı işletmesinde işlem akışı Şekil 9.143’de görülmektedir.
Basılacak kumaş, girişte açıcılar ve kenar kılavuzları yardımıyla düzgün bir şekilde baskı bölümüne sevk edilir ve bu ikinci bölümde ilk olarak sonsuz blankete yapıştırılır.
Rotasyon desen şablonlarının basacak kısımlarında delikler bulunur, basmayacak kısımları ise lakla kapatılmıştır.
Kulalnılan silindirler ; genellikle 0,08-0,1 mm et kalınlığında dikişsiz metal yada plastik delikli silindirlerdir.
Rotasyon baskı makinesinde, genellikle 62,1 – 101,8 cm raportlu şablonlar kullanılmaktadır.
Baskı patı ; bir pompa ile şablon içine verilir ve rakleler yardımıyla şablondaki delik yerler8den kumaşa aktarılır.
Rotasyon baskıda şablon tahrik mekanizmalarının iki görevi vardır :
1. Şablonları duruma göre indirip kaldırmak,
2. Şablonları sürekli döndürmek.
Rotasyon baskıda her raportta şablonu kaldırıp indirmeye gerek yoktur. Rotasyon şablonların her dönüşüyle bir raport basılmaktadır. Burada kumaşın şablonlarla temasında herhangi bir kirlenme sözkonusu değildir. kumaş blankete yapışık durumda raporte göre ayarlanmış desenler basılarak ilerler. Basılan kumaş, en son kurutma bölümünden geçerek, roliklere sarılır veya arabalara istif edilir.
Baskı kurutucuları genellikle hava yastıklı kurutuculardır. Bu ; baskılı kumaşın hiçbir yere değmeden geçmesi ve fiksaj öncesi kirlenmeleri önler.
Askılı kurutucular da baskı kurutucuları için uygun olup, daha çok eski tip baskı makinelerinde vardır,
Rotasyon baskıda şablon çapı sınırlı olduğu için, çok büyük raportlu desenlerin baskısı zordur.
En büyük şablon çevresi günümüzde mevcut makinelerde 101,8 cm ile sınırlıdır. Rotasyon baskısı, diğer baskı metodlarıyla karşılaştırıldığında, vavantajlarının daha façzla olduğu görülmektedir.
- Üretim hızı çok yüksektir. İşlem köntinü olarak devam eder. Rotasyon baskıda, film-druck baskının 2-3 katı üretim gerçekleştirilebilir.
Rolu baskıda görülen boya ezilmesi, rakle çizgileri, renk sararması ve renk kirlenmesi söz konusu değildir.
- Hazırlık, renk ve desen değiştirme süreleri rulo baskıya nazaran daha kısadır. Film-druck baskıdan uzundur.
- Film-druck baskıda çok güç olan çözgü yönündeki şerit desenler, rotasyon baskı makineleriyle rahatlıkla yapılabilir.
Geniş rotasyon baskı makinelerinde iki ayrı kumaşın iki ayrı desende basılması mümkündür. Tek şablonlu aynı desende baskı da yapılabilir.
Rotasyon şablonları mekanik etkilerle kolayca yırtılabilirler.
- Rotasyon baskıda makine ayar firesi fazla olduğu için, ancak, aynı desenden yüksek metrajlarda uygundur. Küçük partiler için uygun değildir.
- Yer gereksinimi rulo baskı makinelerinden fazla, film-druck baskıdan düşüktür.
- Şablon hazırlama maliyeti film-druck baskıdan yüksektir.
- Tüp kumaşların baskısı için kullanılamazlar. Ancak, açık en kumaşlar için uygundur.
- Şablon yıkama için özel makine gerektirir.
Rotasyon baskı makineleri temel olarak üç kısımdan oluşurlar.
1. Kumaş giriş düzeneği,
2. Baskı bölümü,
3. Kurutma bölümü,
Rotasyon baskı makinelerinde baskı bölümü aşağıdaki parçalardan oluşur.
· Kumaş girişi, kumaşı blankete yapıştırma,
· Rotasyon baskı şablonu,
· Baskı patı besleme,
· Rakle,
· Blanket, blanket yıkama.
Rotasyon baskı makinelerinin girişinde, çeşitli valsler ve enine açıcılarla enine düzgün bir şekilde açılan kumaş, girişte bir zamklama düzeni ile blankete yapıştırılır.
Şablonlar, baskı işleminin gerçekleştirilmesinden de ana eleman rolündedir.
Şabolnların iç kısmında boya aktarımı sağlayan boya besleme borusu ve boya patının şablondan sıyrılarak kumaşa aktarılmasını sağlayan rakle düzeni bulunur.
Baskı Patı Besleme :
Baskı patı, rotasyon şablonunun ortasından otomatik olarak beslenir.
Baskı patı sevk borusu, Şablonun tam eksenel merkezinde ve boydan boya konumda bulunur, sabittir. Bu boru, bir hortum ile baskı patı pompasına bağlıdır.
Pompa, baskı patını daha önce hazırlanmış boya tankından emerek, sevk borusu yardımı ile şablon içine pompalar. Böylece ; rotasyon şablonlarının kesiksiz çalışma sistemine uygun pat beslemesi sağlanmış olur.
Rakle, rotasyon baskı rakleleri :
Rotasyon baskıda rakle, şablondaki desene göre patın kumaşa geçmesini sağlar.
Rakle sistemi, rotasyon şablonunun içinde yer alır.
Rakle besleme sistemi, desene göre bazı renkler için raklenin iki yada üç pasj baskı patı sıyırmasına olanak sağlar. Bu esnada, diğer bir desen şabolunun içindeki raklı durur. Her desen şablonu için rakle hareketi ayrı ayarlanabilir.
Rotasyon şablonlarının hazırlanması :
Rotasyon şablonlarının grave edilmesi için en fazla kullanılan üç yöntem;
· Foto lak yöntemi,
· Galvanik yöntem ve
· Laserle gravür yöntemidir.
Foto lak yöntemi : Foto lak yönteminde lak şablonu kullanılır.
Şablon dairesi üç bölümden oluşur:
1. Şablon paketlerinin açılması, çember haline getirme, yardımcı bilezik ve şablon klipslerinni takılması, sertleştirme gibi kuru işlemler.
2. Yağ çözme, yıkama inkişaf gibi yaş işlemler,
3. Laklama, kurutma, pozlama dairesi.
Rotasyon baskı şablonu hazırlamada işlem sırası
- Çember takma : Önce şablonların her iki tarafına çember geçirilir ve 1500C’de 1 saat fırınlanır.
- Yağ alma : İlk bölümde şablon formuna getirilen rotasyon şablonlar, üzerine sürülecek lakın iyi tutunabilmesi için şablon yüzeyi %40 krom asidi veya piyasada satılan şablon temizleyicilerle temizlenir. Buna yağ alma denir. İşlem 10 dakika sürer.
- Kurutma : Kurutma klimalı dolapta 300C’ye ısıtılmış ortamda %40 nem altında yapılır.
- Pozlama : Rotasyon şablon hazırlama işleminin en hassas işlemidir. Pozlamada her tarafta sabit ve eşit değerlerde aydınlatma hassasiyeti gerekir.
Rotasyon Baskılarda Hata Kaynakları
Rotasyon baskı, otomasyonun en yüksek olduğu en yaygın baskı tekniğidir. Baskı işlemi sırasında gerek ayarların tam yapılmaması, gerekse diğer etkenlerden kaynaklanabilecek hatalar ve nedenleri aşağıda sıralanmıştır.
tekstilsayfasi.blogspot.com
