1. GİRİŞ
Korteks Dokuma, Zorlu Holding bünyesinde yer alan entegre tekstil kuruluşlarından biridir. Zorlu Holding tekstilden turizme, enerjiden elektroniğe birçok şirketi bünyesinde barındırmaktadır. Özellikle tekstilde petrol yan ürünlerinden başlayarak iplik, dokuma, boya apre, brode fabrikalarıyla süren ve sonuçta TAÇ markasıyla Türkiye ve tüm dünyadaki müşterilerine ev tekstili ürünleri sunan entegre bir gruptur.
Zorlu Holding tekstil grubunda yer alan kuruluşlarla ilgili bazı bilgiler aşağıda verilmiştir :
Korteks İplik : Polyester tekstüre ve düz iplik üretir. 65.000 metrekare kapalı alana ve yaklaşık 800 çalışana sahiptir. Fabrika Bursa’dadır. ISO 9002 belgesine sahiptir.
Korteks Dokuma : Yaklaşık 800 kişinin çalıştığı fabrika Bursa’da 75.000 metrekare kapalı alan üzerine kurulmuştur. Polyester iplik kullanarak Raschel ve Sulzer dokuma tezgahları ile dokuma yapmaktadır. Bildiri konumuz ISO 9002 belgeli bu işletmedeki ISO 9000 çalışmalarından oluşmaktadır.
Zorluteks İstanbul’da kurulmuş boya, apre ve konfeksiyon fabrikasıdır. 35.000 metrekare kapalı alan ve 800 çalışana sahiptir. Korteks dokuma fabrikasında dokunan ürünler bu işletmede boya, terbiye ve konfeksiyonişlemine tabi tutulurlar. ISO 9002 belgesine sahiptir.
Zorlu Brode Çorlu ‘da kurulmuştur. Brode perdelik, fisto bant, iç ve dış giyim ürünleri, perdelik ve giyimlik gipür, ihracata yönelik brizbi ve hazır perde üretmektedir. 60.000 metrekare kapalı alan ve 1600 çalışana sahiptir. ISO 9002 belgesi vardır.
Zorlu Linen , Çorluda 1997 yılının ortalarında işletmeye alınan bir fabrikadır. Çarşaf üretmek üzere kurulmuştur ve 80.000 metrekare kapalı alanı (110.000 ‘e çıkacak) ve 750 çalışanı ile (1050 olacak) Dünyadaki en büyük kapasiteye sahip çarşaf fabrikasıdır.
Tüm bu tekstil kuruluşuyla Zorlu Holding Perde üretiminde dünya üzerinde çok önemli bir yeri ve ağırlığı bulunan kuruluşları bünyesinde bulundurmaktadır. Holding kuruluşları 1985 yılından beri dünyaca ünlü Heimtextil fuarında ülkemizi başarıyla temsil etmektedirler.
Birbirlerini tamamlayan bu tekstil zinciri içinde ilk fabrika olma niteliğine sahip bulunan Korteks dokuma 1982 yılında üretime başlamış ve bugün 75.000 metrekare kapalı alan üzerinde 78 adet elektronik jakarlı Raschel, 200 adet sulzer dokuma tezgahı seviyesine ulaşılmış (Büküm ve çözgü makineleriyle birlikte toplam 436 üretim makinesi), 800 çalışana sahip bulunan bir kuruluştur. Tezgahlarının yanı sıra büküm, çözgü hazırlama, bilgisayar kontrollü desen üretim sistemi ve gerekli yardımcı teçhizat ve ekipmanlar bulunmakta ve kapalı alanın tümünde ortam koşullarının sabit olmasını sağlayan klima tesisleri bulunmaktadır.
Özellikle Jakarlı Raschel üretim kapasitesi bakımından Avrupa ve Dünyada ilk sıralarda bulunmaktadır.
Korteks dokuma fabrikasında tül perde, masa örtüsü, TV örtüsü, yatak örtüsü, oval sehpa örtüsü, peçete, bükümlü iplik, vual jakar, saten jakar, saten ve güneşlik üretilmektedir.
Aslında Korteks Dokuma fabrikasının kurulduğu ilk günden itibaren başlayan kalite yolculuğu, 1995 yılı başlarında girişilen ISO 9000 çalışmalarıyla büyük bir ivme kazanmış ve (yolculuğun sona ermeyecek bir kavram olduğunun bilinciyle) daha da hızlanan bir şekilde sürdürülmektedir.
Bu çalışmada Korteks Dokuma ‘nın Kalite yolculuğunun yaklaşık 20 aylık bir dönemi, ISO 9000 çalışmalarını kapsayan bölümü incelenerek elde edilen deneyimlerin paylaşılması amaçlanmaktadır.
2. BAŞLANGIÇ DEĞERLERİ
ISO 9000 çalışmalarının başlarında genel bir değerlendirme yapıldığında Korteks Dokuma ‘nın teknolojik açıdan oldukça gelişmiş, modern tezgahlarla üretim yapan, ürün kalitesi ve proses kalitesi üzerine odaklanmış bir firma olduğu görülmektedir. Yaklaşık 13 yıllık geçmişinde ürün kalitesi açısından oldukça başarılı sonuçlar elde edilmiş, kendi alanında dünya üzerinde oldukça iddialı yerlerle ulaşılmıştır.
1995 yılı Nisan ayında fabrika ile ilgili bazı göstergeler aşağıda gösterilen biçimdedir (Tablo 1) : Kapalı Alan 42800 m2
Makine Parkı 231 (Üretim makineleri)
Üretim miktarı 11.343.367 metre (1995’in ilk 6 ayında )
Çalışan sayısı 595 kişi
Verim – Sulzer % 92
Verim – Raschel % 90
Hata oranı – Sulzer % 1.60
Hata oranı – Raschel % 1,34
Kalite eğitimleri 0 Adam-saat /yıl (Toplam eğitim)
İşbaşı eğitimleri 10400 Adam-saat/yıl (Toplam eğitim)
Tablo 1. Başlangıçtaki bazı göstergeler
1995 yılı başlarında sürdürülen veya başlanacak dört temel proje bulunmaktaydı. Bunlar :
İnşaat : Proje başlangıcında 42.800 m2 olan kapalı alan % 75’lik bir ilave ile proje sonunda 75.000 m2 ye ulaşılacaktır. (İlave edilecek kapalı alan 32,200 m2 ‘dir ) Bu proje mevcut üretim tesislerinde üretim faaliyetleri devam ederken gerçekleştirilmesi gereken bir çalışma olacaktır.
Yatırım projesi . Bu proje ile mevcut makine parkı % 89 civarında artırılarak üretim makine sayısı 231’den 436 adede yükseltilecektir. Bu işlem de mevcut üretim devam ederken gerçekleştirilecek yer değiştirme, montaj ve devreye alma faaliyetlerini kapsayacaktır.
Yatırım çalışmaları kapsamında olmak üzere klima kapasitesi % 65 artışla 1.600.000 m3/h ’dan 2.650.000 m3/h ‘ e yükseltilecektir.
Soğutma grubu % 50
Kompresör grubu % 100 oranında artırılacaktır.
Kurulu enerji 6 MVA ’dan 12 MVA ‘ya çıkarılacaktır. ( % 100 artış)
Bilgi işlem projesi : Üretim , üretim planlaması , stok faaliyetleri, ürün tanımı ve izlenebilirliği ve benzeri faaliyetleri izlemek ve elde edilecek bilgileri değerlendirmek amacıyla kuruluşun tamamını kapsayacak bir bilgi işlem projesidir.
ISO 9000 projesi. Kuruluş içi ve kuruluş dışı kalite güvencesi sistemini kurmak amacıyla başlatılacak bir projedir.
ISO 9000 projesine başlamak için 2 seçenek vardı :
Yukarıda da sıralandığı gibi projeleri birbiri arkasına devreye almak. İnşaat bittikten sonra makine parkını tamamlamak, bunlardan sonra bilgi işlem projesini devreye almak , her şey oturduktan , sistem kurulduktan , organizasyonla ilgili sorunlar çözümlendikten sonra yani her şey belirli bir düzene girdikten sonra ISO 9000 projesini başlatmak ,
Tüm projelerin bir bütün olduğunu düşünüp özellikle ISO 9000 ‘in temel yaklaşımının yönetim ve çalışmalara planlı ve sistematik bir yaklaşım getirmek olduğundan hareketle devam eden projelerin bitmesini beklemeden aynı anda ISO 9000 ‘i de başlatmak. Zaten her şey yoluna girdikten, sistem oluşturulup, planlandığı gibi çalıştıktan sonra yeni baştan kalite güvence sistemi kurmaya ne gerek vardı ?
Bu nedenle ikinci yol benimsenerek , diğer projelerin tamamlanması beklenmeden ISO 9000 çalışmalarına başlanmış ve aşağıdaki şemada (Şekil 1) görüldüğü gibi bütün projeler birlikte sürdürülmüştür. 1994 1995 1996 1997
İnşaat Projesi
Yatırım Projesi
Bilgi işlem Projesi
ISO 9000
Şekil 1. Projeler
Öte yandan Holding içinde diğer fabrikalarda da ISO 9000 çalışmaları başlatılmıştır. Dört fabrikanın dördünde de çok az aralıklarla başlayan ISO 9000 çalışması sayesinde işletmeler aynı kültür değişikliklerini birlikte yaşamaya başlamışlardır. Çalışmaların birlikte başlatılması iletişim ve koordinasyondan başlayarak izlenebilirlik ve müşteri şikayetleri gibi birçok konuda büyük yararlar sağlamıştır. (Şekil 2)
1995 1996 1997
Zorluteks
Korteks İplik
Korteks Dokuma
Zorlu Brode
Şekil 2. Holdinge ait kuruluşlarda ISO 9000 çalışmaları
3. UYGULAMA ADIMLARI
3.1 Proje Planı
ISO 9000 çalışmaları başlangıçta 12 aylık bir çalışma olarak düşünülmüştü. Buna göre proje 1995 Mayıs ayında başlayacak ve iç kalite güvence sistemi kurulduktan sonra belgelendirme kuruluşuna başvurularak 1996 yılının Nisan veya Mayıs ayında belgelendirme denetimi ile sona erecekti. (Şekil 3)
1995 1996
05 06 07 08 09 10 11 12 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12
BİLGİLENDİRME
PLANLAMA
SİSTEMİN
KURULMASI
SİSTEMİN
UYGULANMASI
KURULUŞ İÇİ
DENETİM
DÜZELTİCİ ve ÖNLEYİCİ FAAL.
BELGELENDİRME
Şekil 3. Proje aşamaları
3.1.1 Bilgilendirme – Planlama
ISO 9000 uygulamalarının, başarıya ulaşabilmesi için karar verenlerin, sistemi yönetenlerin ve sistemin içinde yer alanların tümünün yeni sistem hakkında ayrıntılı ve ciddi eğitimlere katılmaları gerekmektedir. Bu aşamada, başlangıç için kuruluşun üst ve orta seviye çalışanlarına yönelik temel ISO 9000 Kalite Güvence Sistem Standardı ve Kalite Güvencesi Sistem Dokümantasyonu eğitimleri planlanmıştır.
3.1.2 Sistemin Kurulması
Kalite güvence sistem kapsamının belirlenmesi, mevcut ve ilave dokümanların saptanması, kalite sisteminin yapısının tanımı, doküman numaralandırma yönteminin belirlenmesi, doküman taslaklarının hazırlanması, dokümanların doğruluk, kapsam ve kalite güvence açısından gözden geçirilmeleri, onaylanmaları, ISO gereklerini karşılama açısından incelenmesi ve yönetilmesi bu aşama kapsamında yapılacaktır. Bu aşama, zorluk, kapsam ve zaman uzunluğu açısından projenin en kritik aşamasıdır.
3.1.3 Sistemin Uygulanması
Bir önceki aşama gereği, gerektiği gibi gözden geçirilmiş ve onaylanarak resmi biçimde yayınlanmış olan dokümanlar bu aşamada uygulamaya sokulacaktır. Sistemin uygulanmasından işlerin dokümanlarda yazıldığı gibi yapılması ve tanımlanmış olan formların kullanılarak bilgilerin toplanılması anlaşılmalıdır. Yapılmış olan işlerin yapıldığını kanıtlamak için tanımlanmış olan kalite kayıtları düzenli bir şekilde tutulacaktır. Uygulama aşamasında belki de en önemli faaliyet olarak uygulama öncesi uygulayıcılar ile bire bir doküman eğitimi yapılacak ve faaliyet, yöntem ve sorumlulukların net bir biçimde anlaşılması sağlanacaktır.
Ürünü Tanımı ve İzlenebilirliği, Uygun Olmayan Ürün Kontrolu, Düzeltici ve Önleyici Faaliyetler, Kalibrasyon, Kuruluş İçi Kalite Tetkiki , Eğitim, İstatistik vb bazı uygulamalar standardın istediği kapsamda ilk kez uygulanacağı için bu uygulamaların üzerinde daha fazla durulacaktır.
3.1.4 Kuruluş İçi Denetim
Bu faaliyet de ISO 9000 standardı kapsamında kuruluşta ilk kez uygulanan bir yöntem olacaktır. Kuruluş içi kalite denetim faaliyetinde görev alacak kişiler firma içinde yapılacak eğitim ve değerlendirme çalışmalarından sonra belirleneceklerdir.
Bu denetimlerle oluşturulan sistemin ve sistemdeki çalışmaları tanımlayan dokümanların ilgili standardı yeterli bir şekilde karşılayıp karşılamadığı, kuruluş çalışanlarının dokümanlara uygun bir çalışma sergileyip sergilemedikleri ve amaca ulaşmak ve kuruluşun kendi hedeflerini yakalamak açısından kurulmuş bulunan bu kalite güvence sisteminin etkin olup olmadığı ölçülmeye çalışılacaktır.
3.1.5 Düzeltici ve Önleyici Faaliyetler
Kalite güvence sisteminin uygulama aşamasında üründe , proseste veya kalite sisteminde uygunsuzlukların olması son derece normaldir. Bu nedenle uygulama esnasında rastlanan , kuruluş içi kalite denetimlerinde saptanan veya herhangi bir nedenle ortaya çıkan uygunsuzlukların nedenlerini ortadan kaldırmak için faaliyetler yapılacaktır. Bu faaliyetler mevcut veya muhtemel hata kaynaklarını ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. Bu faaliyetler mutlaka bitiş zamanları belirlenerek terminlenecek, bir başka deyişle planlanarak ölçülebilir hale getirilecektir. Düzeltici ve önleyici faaliyetlerin etkinliği doğrulanırsa mevcut dokümanlarda değişiklik yapılarak uygulamalar kalıcı hale getirileceklerdir.
3.1.6 Belgelendirme
Bünyede iç kalite güvence sistemini kurduktan ve işleyişini kuruluş içi kalite denetimleri ile belirledikten sonra, Korteks Dokuma kalite sisteminin ISO 9002 standardına uygunluğunu ve işlerliğini firma dışına da göstermek amacıyla bağımsız bir dış kuruluş tarafından kalite yönetim sistemi belgelendirilme denetimine tabi olacaktır.
3.2 Projenin Uygulanması
Mayıs 1995‘de başlayan proje Aralık 1996 başında ISO 9002 belgelendirilmesi yapılarak tamamlandı. Gerçekleşen projenin aşamaları ile ilgili ayrıntılar aşağıdadır. (Şekil 4) 1995 1996
05 06 07 08 09 10 11 12 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12
BİLGİLENDERME
PLANLAMA
SİSTEMİN
KURULMASI
SİSTEMİN
UYGULANMASI
KURULUŞ İÇİ
DENETİM
DÜZELTİCİ ve ÖNLEYİCİ FAAL.
ÖN DENETİM & BELGELENDİRME
Şekil 4. Projenin gerçekleşen uygulama adımları
3.2.1 Bilgilendirme – Planlama
18 Mayıs 1995 günü yapılan ve Fabrika Müdürünün de bizzat katıldığı ilk eğitim toplantısının ardından Kalite Geliştirme Komitesi oluşturuldu. Toplantıya katılan 18 kişinin gönüllü olarak katıldığı komite, proje boyunca çok aktif oldu. ISO 9000 temel eğitimi firmanın üst ve orta kademe yöneticileri için uygulandı. Dokümantasyon eğitimleri uygulamalı olarak yapıldı. Kalite Geliştirme Komitesi üyeleri ile birlikte dokümantasyon yapısı belirlendi. Dokümanların yapı, format, içerik ve numaralandırma biçimleri belirlendi. Projenin ayrıntılarını da içeren planlama yapıldı.
Komiteden ayrı olarak Standardın 4.1.2.3 maddesinin gerektirdiği Yönetim Temsilcisi de ilk toplantıda seçilerek atandı.
Üst ve orta yöneticilere proje boyunca sağlanan ilerlemelere paralel olarak Proses yönetimi, Kuruluş İçi Kalite Denetçisi Eğitimi, İstatistiksel Proses Kontrolu eğitimi, kalibrasyon ve ISO 9000 tekrar eğitimleri verildi. Korteks Dokuma kalite güvence sistemi ve kalite politikası ile ilgili eğitimler proje boyunca en alt kademede yer alan tüm çalışanlara da aktarıldı.
3.2.2 Sistemin Kurulması
Projenin en uzun, en yorucu ve zor aşaması bu aşama oldu. Buradaki tüm zorluklar Kalite Geliştirme Komitesinin yoğun ve ısrarlı çabaları sayesinde aşıldı.
Kalite geliştirme grubu Dokümantasyon eğitimi ile birlikte çalışmalarına başladı. İki günlük temel dokümantasyon eğitiminden sonra periyodik olarak haftanın bir günü bir danışmanın da katılımıyla toplanmaya başladı. Grubun devam yüzdesi çok yüksekti. Mazeret dışında hemen herkes katılıyordu. Toplantılar dokümantasyon eğitimi şeklinde devam etti. Belirli bir prosedür üzerinde çalışma grupları çalışma yapıyorlar, daha sonra grup çalışmaları sunuluyor ve komitenin tartışma ve katkılarıyla ortak bir noktaya varılarak prosedür ana hatlarıyla tamamlanmış oluyordu. Daha sonra prosedürün sorumluluğunu üzerine alan çalışma grubu ayrıntıları da son şekline getiriyor ve prosedür yayına hazır hale geliyordu.
Fabrika Müdürü kalite geliştirme grubunun bütün toplantılarına eksiksiz olarak katıldı. Bunu yapabilmek için toplantıya rastlayan bütün randevu ve işlerini iptal etti. Komite üyeleri ve fabrika çalışanlarına üst yönetimin kararlılığı ve desteğini açık bir şekilde göstererek ihtiyaç duyulan motivasyon sağlandı. Doğal olarak komitelerin çalışma disiplini ve ciddiyetini de olumlu yönde etkiledi. Bu tavır aynı zamanda firma sahipleri düzeyinde ISO 9000 ‘e verilen önemi de gösteriyordu.
Grup üyelerinin de ISO 9000 konusunda bilgileri ve dokümantasyon uygulama yetenekleri giderek artmaktaydı.
Başlangıçta proje hakkında var olan şüpheler yok oluyor ve ISO 9000 ‘in yararları konusunda giderek daha sağlam bilgiler elde ediliyordu. Şüpheler yerini doğru bilgiye bıraktıkça katılım ve heves de giderek artıyordu.
3.2.3 Sistemin Uygulanması
Sistem dokümanları hazırlanırken bir yandan da hazır olanlar resmi olarak yayınlanarak yürürlüğe kondu. Uygulamalar hakkında kayıtlar tutulmaya ve bilgi toplanmaya başlandı. Proje öncesinde devam eden ve fazla sorun çıkmayan uygulamalarda, sadece sistematik bir şekilde ilaveler yapıldı. Ancak bazı uygulamalar ISO 9000 standardının uygulanması ile ilgili olarak ilk kez ortaya konduğu için (Uygun olmayan ürün kontrolu, Düzeltici ve Önleyici faaliyetler, Kalibrasyon,Kuruluş İçi Kalite Tetkiki , Eğitim, İstatistik vb.) bunların üzerinde daha fazla durmak gerekti. Bu problemi aşmak için dokümanlar hakkında yoğun eğitimler uygulandı. Bu eğitimlerin oldukça büyük bir yararı da eğitimdeki tartışmalar esnasında dokümanların eksik yanlarını tespit etmek oldu. Eksikliği ya da daha iyi olacağı belirlenen dokümanlar hemen revizyona tabi tutularak daha iyi duruma getirildiler. Uygulayıcıların dokümanlarda değişiklik yapabilmeleri dokümanları benimsemeleri gibi bir sonucu da doğurdu. Bu arada yönetim gözden geçirme faaliyetleri, toplantılar ve planlı bakım gibi uygulamalar da yapıldı. Kalite ile teorik ve pratik bilgileri , şirketin kalite politikasını , uygulamada dikkat edilecek noktaları aktarmak, yeni çalışma yapısını, kalite yönetim felsefesini anlatmak için bütün çalışanları kapsayan yoğun eğitimler uygulamadaki zorlukları gidermede büyük yararlar sağladı.
3.2.4 Kuruluş İçi Denetim
Kuruluş içi kalite denetimleri eğitimli kişiler tarafından yapıldı. Bu denetimlerle sistemin ISO 9002 Standardını karşılama yeterliliği, dokümanlara göre çalışma uygunluğu ve sistemin amaçlara ulaşmak açısından etkinliği tarafsız, eğitimli kişilerce ölçülmeye çalışıldı. Bu sayede sistemin olumlu yanları ve gelişmeye açık noktaları tespit edildi.
Kalite geliştirme komitesi üyelerinin kuruluş içi denetimlerin yararına inanmış olmaları denetimlerin etkinliği ve Kalite sisteminin gelişmesinde en önemli etkenlerden biri oldu.
3.2.5 Düzeltici ve Önleyici Faaliyetler
Standardın önlemeye yönelik yaklaşımının göstergesi olan bu faaliyetlerle mevcut veya muhtemel hata kaynakları ortadan kaldırmak temel hedef oldu. İç denetim sonucunda veya sistemin uygulanması çalışmaları esnasında tespit edilen gelişmeye açık alanlar belirlenerek düzeltici ve önleyici faaliyetler devreye sokuldu. Bu faaliyetlerin sonucunda dokümanlarda gerekli değişiklikler de yapıldığından gelişmeler kalıcı oluyor, hataların tekrarlanmasını önlemek temel amaç oluyordu.
Ön denetim sonrasında bulunan uygunsuzluklar için de hem uygulama, hem doküman değişikliği hem de eğitim olarak düzeltici ve önleyici faaliyetler yapıldı.
3.2.6 Ön denetim ve Belgelendirme
Belgelendirme öncesinde bir ön denetim alınması kararlaştırıldı. Bu ön denetim belgelendirme kuruluşu tarafından ve 2 denetçi ile toplam 3 günlük bir süre içinde yapıldı. Ön denetim belgelendirme denetiminin ciddi bir provası niteliğinde oldu. Tüm çalışanlara bu ön denetim esnasında hataların gizlenmemesi aksine öne çıkarılarak her bir uygunsuzluk hakkında görüş elde edilmesinin önemi vurgulandı. Ön denetim daha önce hiç kalite sistem denetimi geçirmemiş bulunan kuruluş çalışanları için büyük yararlar sağladı.
Ön denetimde elde edilen uygunsuzluklar için düzenlenen raporlar ve firma çalışanları tarafından tutulan notlara dayanarak düzeltici ve önleyici faaliyetlerle sistemin daha iyi noktalara ulaşması sağlandı. Bütün bu faaliyetlerden sonra sistem ve çalışanlar gerçekten kendilerini belgelendirme denetimine hazır hissediyorlardı.
18 Mayıs 1995 tarihinde başlayan kalite yolculuğunun ISO 9000 ile ilgili kısmı 02.12.1996 tarihinde saat 18.30’da Fabrika Müdürü imzası ile yayınlanan bir duyuru ile sona eriyor ve yolculuğun diğer bir aşaması başlatılıyordu. Duyuru kısaca şöyleydi :
“Fabrikamız ISO 9002 belgesi almaya hak kazanmıştır. Bu belgenin gururu, gayret ve katkılarını esirgemeyen tüm arkadaşlarımızındır.
Kalite anlayışımıza destek veren siz çalışanlarımızın katkılarının devamı, KALİTE YOLCULUĞUMUZUN sürekliliğinin güvencesi olacaktır.”
3.3 Proje Uygulama notları
Plan ana hatları ile uygulandı ancak başlangıçta öngörülenden yaklaşık 6 – 7 aylık bir gecikme ile gerçekleşti.
Bu uzamanın bir nedeni hemen hemen hiçbir dokümanda hazır, başkalarının uyguladığı kopya dokümanlardan yola çıkılmaması idi. Bütün prosedür ve talimatlar, kalite planları, ek dokümanlar, formlar tamamen kuruluşa özgü biçim ve yapıda üretildiler. Kalite el kitabının standardı karşıladığını ifade eden kısımları için örnek kullanıldı.
Projenin uzamasının bir başka nedeni de yüksek verim ( % 90, % 92) ve düşük hata oranlarını ( %1.34 , % 1.60) daha iyi noktalara götürebilmek için çalışmalarda detaya inilmiş olmasıdır.
Bu uzama aslında başlangıçta öngörülebilirdi. Yani daha gerçekçi bir plan yapılabilirdi. Ancak uzama daha önce de belirtilen mükemmeli arama gayretlerinden ve proje ilerledikçe ayrıntıların daha fazla göz önüne alınmasından da kaynaklandı. Örneğin projede olmayan Korteks Dokuma Sözlüğü, Personel El Kitabı vb. bazı dokümanlar üretildi. Organizasyon el kitabı , destek dokümanlar ve benzerlerinde oldukça ileri aşamalara ulaşıldı. Örneğin talimat sayısı 424 adede ulaştı. (Prosedür sayısı : 27, kalite planı sayısı 20, form sayısı 274, ve ek doküman sayısı 1061 adet. )
Tabii ki her şeye rağmen projedeki bu uzama şirket çalışanlarının ISO 9000’i anlamak, yorumlamak ve kısacası yaşamak açısından büyük yarar sağladı. Zira amaç belge almak değil herkes tarafından anlaşılan ve uygulanan güzel bir sistem oluşturmaktı. Bu yararın proje boyunca farkında olunduğu için projeyi hızlandırmak yönünde bir çaba içine girilmedi.
4. UYGULAMANIN GETİRİLERİ 4.1. Ölçülebilen Yararlar
4.1.1 Eğitim
1995 yılından önce eğitim faaliyeti olarak sadece işbaşında verilen teknik eğitimler bulunmaktaydı. Kalite ile ilgili eğitimler yok denecek seviyede idi. Aşağıdaki tablolarda 1994 ve 1997 yılları arasında eğitim türlerindeki gelişmeyi ve eğitimden yararlanan personel dağılımını göstermektedir. Bu tablolarda yer alan bilgiler 1994 yılı hariç kayıtlardan elde edilmiştir. 1997 yılı değerleri için 1997 yılı ilk 6 aylık gerçekleşen değerler 2 ile çarpılmak suretiyle tahmini olarak hesaplanmıştır. Eğitim Türleri Personel Dağılımı TOP-
Kalite Teknik İş başı Diğer A B C D LAM
1994 0 0 10400 0 0 0 0 10400 10400
1995 2495 322 16800 0 2039 778 0 16800 19617
1996 6452 858 20640 0 733 550 5169 21498 27950
1997 6627 6724 26160 165 1500 3786 7538 27052 39876
Tablo 2 – Eğitim Türleri ve Personel Dağılımı
Eğitim Türleri :
Kalite ile ilgili eğitimler Kalite Yönetim Sistemi, Kalite Politikası, Kuruluş İçi Kalite Denetimi, TKY ve benzeri eğitimleri ,
Teknik eğitimler Üretim teknikleri, makine, ekipman kullanımı vb. eğitimleri,
İşbaşı eğitimleri işbaşı uyum, oryantasyon, iş güvenliği gibi konuları,
Diğer eğitimler sağlık, ilk yardım vb. diğer bütün eğitimleri kapsamaktadır.
Personel Dağılımında :
A grubu: Müdür şef ve mühendisleri,
B grubu : Şef Yrd., Bakım sorumluları, Vardiya ustabaşısı, Postabaşılar, Teknisyen vb.
C grubu : Bakımcılar , işçiler
D grubu : Yeni giren personeli göstermektedir.
Aşağıdaki grafik toplam eğitim süresindeki artışı hiçbir yorum gerektirmeyecek netlikte ortaya koymaktadır.
Kalite ile ilgili eğitimlerde proje nedeniyle oluşan artış aşağıdaki grafikte görülmektedir. Burada özellikle 1995 yılında kuruluştaki yönetici konumunda bulunan bütün personelin kalite eğitimleri aldığı, bu kadronun eğitiminden sonra bu bilgi ve bilincin alt kadrolara ve çalışanların tümüne yayılacak şekilde eğitimlerin uygulandığı görülmektedir. Kalite ile ilgili eğitimlerin belge alındıktan sonra da aynı ivme ile gitmesi ve eğitim çalışmaların tümüne Fabrika Müdürünün bizzat katılması altı özenle çizilecek önemli noktalardandır. Kalite eğitimlerine verilen bu özen tüm elemanlar tarafından yeni bir yaklaşım, yeni bir işletme anlayışı olarak işlere yansıtılmaktadır. Bilgili ve nitelikli insanla çalışmanın keyfi bu kalite yolculuğunun önemli bir getirisidir.
Şekil 6. Kalite ile ilgili eğitimlerin yıllara göre değişimi
Öte yandan D grubu personele, işe yeni girdiklerinde uygulanan eğitim , hem teknik , hem işbaşı hem de özellikle kalite ile ilgili konuları kapsamaktadır. Korteks Dokuma çalışanı bu durumda kendisinden neyin beklendiğini bilmekte, doğru , zamanında ve ilk defada yapmanın önemi kavrandığı için hataları olmadan “önleme” mantığı yaşama geçirilmektedir.
4.1.2 Toplantılar
ISO 9000 projesi öncesi : her hafta bölüm şeflerinin katıldığı firma toplantısı
ISO 9000 projesi sonrası :
Haftalık firma toplantıları
Haftada 2 gün üretim toplantısı
Yılda en az 1 kez yönetim gözden geçirme toplantısı
Kalite güvence çalışmaları esnasında kalite geliştirme komitesi toplantıları (Haftada 2 kez)
Ayda bir kez Zorluteks ile koordinasyon toplantısı
Toplantıların artışı, insanların birbirini daha iyi tanımasını, yeni fikirlerin ortaya çıkmasını sağlamış, koordinasyon eksikliğini gidermiş ve iletişimde artış sağlamıştır.
4.1.3 Hata oranları ISO Öncesi ISO sonrası Azalma %
Raschel dokuma makineleri % 1,34 % 1,24 7.5
Sulzer dokuma makineleri % 1.60 % 1,44 9
Tablo 4. Hata yüzdeleri
Proje öncesi ve sonrası uzun süreleri kapsayan kayıtların incelenmesinden hata oranlarındaki azalmanın kalıcı olduğu gözlenmektedir. Yeni dönemlerde daha düşük oranlar hedef olarak belirlenmektedir.
Pareto analizleri sonucu yapılan toplantılar sonrası, bölümler kendi bünyelerinde yaptıkları çalışmalar ile saptanan hata kaynakları üzerinde yoğunlaştılar ve hatalarda düşüşler kaydedildi.
Kalite panolarında günlük üretim ve hata bilgilerinin istatistik değerlerinin yer alması hata oranlarında düşüşlere neden olmuştur.
4.1.4 Diğer değerler
Doğrudan yarar olarak belirlemek yerine bir tespit yapabilmek amacıyla diğer bazı değerler aşağıdaki tabloda verilmektedir : Nisan 1995 Temmuz 1997 Artış ( % )
Kapalı alan (metrekare) 42800 75000 75
Makine Parkı 231 436 89
Üretim Miktarı (ilk altı aylık) 11.300.000 18.100.000 60
Çalışan sayısı 595 800 34
Verim (Raschel ) 90 91 1
Verim (Sulzer) 92 94 2
Tablo 5. Bazı göstergeler
4.2 Ölçülemeyen yararlar
Bu uygulamanın sağladığı birçok yararın başında çalışanların planlı ve sistematik hareket etmeyi benimsemeleridir. Kaliteyi doğrudan etkileyen işleri nasıl hep aynı biçimde yapacaklarını söyleyen ve herkesin aynı işi aynı şekilde yapmasını sağlayan dokümanlar bulunmaktadır. Ayrıca işlerin yapıldığını kanıtlayan kayıtlar bulunmaktadır. Öte yandan artık bazı işler “en kısa zamanda yapılacağı” gerekçesiyle belirsiz zamanlara ertelenememekte, mutlaka bitiş zamanı önceden belirlenerek ölçülebilir hale getirilmektedir. Eğitim planları, düzeltici ve önleyici faaliyetler, kuruluş içi kalite denetim faaliyetlerine ait planlar bunlara örnek olarak verilebilir.
Değişiklik işi bizzat yapan en alt kademedeki insanlara kadar uzanmış, kalite bilinci, kalite güvencesi ve özellikle şirket kalite politikası konularını da kapsayan kalite ve teknik eğitimlerle olumlu davranış değişiklikleri buralarda da kendini hissettirmiştir. Bu değişikliğin bütün çalışanlara kolayca ulaşmalarını sağlayan panolar işletme içinde hemen her yere konmuştur. ( 72 Adet kalite panosu bulunmaktadır)
Öte yandan kurumsallaşma açısından da proje Korteks Dokuma ’ ya önemli katkılar sağlamıştır. Üzerinde geniş çaplı çaba harcanan organizasyon şeması ve görev tanımları kuruluş içinde çalışanların yerlerini ve kendilerinden ne beklendiğini göstermek açısından büyük yarar sağlamıştır. Ayrıca tüm ana faaliyetlerin prosedür ve kalite planları ve talimatlarla belirlenmiş olması da faaliyetlerin kişilere değil sisteme dayandırılmasını sağlamaktadır.
Yukarıda ele alınan organizasyon ve dokümantasyon çalışmaları Korteks Dokuma kalite sisteminin elle tutulur, üzerinde tartışılabilir ve geliştirilebilir bir yapıya kavuşmasını sağlamıştır.
Çok önemli bir diğer yarar ise izlenebilirlik konusunda bir bütünlük sağlanmasıdır. Sistem kurulma aşamalarında izlenebilirlik üzerinde çalışmalar yapılmış, ayrıntılara inilmiş ve sonuçta izlenebilirliğin koptuğu noktalar giderilerek tam anlamıyla bir izlenebilirlik sağlanmıştır. Bu amaçla tekstil entegrasyonunun içinde bulunan diğer fabrikalar Zorlu Brode , Zorluteks ile yapılan ortak çalışmaların sonucunda tüketiciye elindeki herhangi bir bitmiş ürün, örneğin bir perde üzerindeki ürün tanımlama kodları sayesinde boya, apre, brode, konfeksiyon işlemleri ve Korteks Dokuma ‘daki dokumalarla ilgili önemli bütün bilgilere ulaşılabilmekte ve geri giderek Korteks Dokuma ’ya iplik sağlayan Korteks iplik fabrikasındaki bilgilere ulaşılarak gerekirse hangi cipslerden ipliğin üretildiği elde edilebilmektedir. Yani bitmiş bir ürün üzerindeki etiket bilgilerinden ham madde olan cipse ulaşılabilmektedir.
Proje kapsamındaki çalışmaların getirdiği bir başka önemli yarar iletişimdeki artıştır. Bu artış hem yazılı hem sözlü iletişimde sağlanmıştır. ISO 9000 çalışmaları ve eğitimleri sayesinde yazılı iletişimi artıran dokümanlar kullanıma girmiş, toplantı miktarlarında büyük artışlar sağlanmıştır. Korteks Dokuma Sözlüğü ve Personel El kitabı hızlı ve doğru bilgi sağlayarak iletişimi olumlu yönde etkilemiştir. İşe yeni girenler ortama daha çabuk uygum göstermişlerdir. İletişim artışı sadece fabrika içi ile sınırlı kalmamış bu grup içindeki aynı işle ilgili diğer fabrikalarla düzenli ve periyodik toplantıların oluşturulması sonucunu doğurmuştur. Bu toplantılarda sonuçta müşteri memnuniyetini sağlayan konular, sorunlar ve çözüm yöntemleri tartışılmaktadır.
Proje sonunda gerçekten gözle görülebilen bir başka yarar ise fabrika içinde standardın 4.8 ve 4.12 maddeleri gereği kullanılan ürün tanımı ve izlenebilirliği işaretleri ile muayene ve deney durumunu gösteren işaretlerin yarattığı düzen ve tertiptir. Bu özellikle firmanın sahipleri düzeyinde büyük bir memnuniyet sağlamıştır.
4.3 Kalıcı değişiklikler
ISO 9002 standardının uygulanması daha ileri kalite yöntem ve tekniklerinin uygulanması için de bir alt yapı oluşturdu.
Belge alındıktan sonra da eğitim artık günlük hayatın vazgeçilmez bir parçası oldu.
Bütün çalışanlar arasında sürekli olarak her an her alanda daha iyisini ve daha güzelini arama, bir başka deyişle sürekli gelişme kültürü yerleşti.
Kullanılan yeni işaret araçlarıyla tertip ve düzen standard hale getirildi.
4.4 Uygulamanın zorlukları & dezavantajları
ISO çalışmaları öncesinde de firmanın mevcut üretim değerleri oldukça mükemmel olduğu için ( Verim Raschel için % 90, Sulzer için % 92 seviyelerinde hata oranları her iki dokuma makinesi için de yurt dışında her 100 metre kumaş için 3 hata iken, bu değer % 1,5 – 2 seviyelerinde) çalışanlar ISO 9000 sisteminin bir yarar getirmeyeceğine inanıyorlardı.. Bu inanış ancak sürekli eğitim ve uygulamalarda elde edilen başarılar sayesinde ortadan kaldırılmaya çalışılmaktadır. Amaç daha az hatalı, daha iyi ürünler elde etmeye yarayacak gerçekten nitelikli bir sistem kurmaktır.
Doküman çokluğu yüzünden hangi dokümanın hangi amaçla kullanılacağının anlaşılması problem yarattı. Kalite planları bu problemin giderilmesinde kısmen yardımcı oldular. Problemin çözümünde en etkili çare eğitim oldu.
İşletmenin yapısı, çalışanların çokluğu, işin özellikleri nedeniyle artan doküman yoğunluğu bu dokümanların hazırlanması, yayınlanması, dağıtılması ve yönetilmesinde zor anlar yaşattı.
Bütün projelerin aynı anda devrede olması yöneticileri ve tüm çalışanları oldukça zorladı.
5. SONUÇ
Korteks Dokuma fabrikasında Mayıs 1995’de başlayan ISO 9000 yolculuğu 20 ay sürerek Aralık 1996’ da tamamlanmıştır.
Projede sağlanan yararların belki de en önemlisi firmada gerçekten çağdaş bir işletme kültürü oluşturma yolundaki çalışmalara hız kazandırması ve işletmedeki çalışanların davranış ve düşünce tarzlarını olumlu yönde etkilemiş olmasıdır.
Tabii ki bu ve yukarıda sıralanan diğer yararların elde edilmesinde önemli etkenlerden biri kuruluşun yürütme yetkisine sahip yönetiminin işi sahiplenmiş olması, çalışmalara bizzat katılmasıdır. Bir diğer önemli etken çalışmaların birkaç kişi ile sınırlı kalmayıp hemen bütün yönetim kademesindeki herkesin işin ucundan tutmaları yükü ve görevi paylaşmalarıdır. Ayrıca heves ve isteğin alt kademelere de yayılarak işletmenin her seviyesinde aynı düzeyde tutulması da çok önemli olmuştur.
Öte yandan tamamlanan ISO 9000 yolculuğu, kuruluşta başlayacak yeni bir yolculuğun alt yapısı ve hazırlığını oluşturmaktadır. Bu yeni yolculuk müşterinin ve çalışanların mutluluğunu öne alan, kısacası odak noktasına insanı koyan, toplumun mutluluğunu amaçlayan Toplam Kalite Yönetimi yolculuğudur
biymed.com
