1.1.2. Örmeciliğin Tanımı
İpliklerin tek ya da topluca beslenmesi ile örücü elemanların ipliklere ilmek formunu
çekim yardımıyla kazandırarak yan yana ve boylamasına bağlantılar oluşturulması
sonucunda tekstil yüzeyi elde etme işlemine örme adı verilir.
Örme ile yüzey oluşturma işlemi ipliğin en hızlı şekilde kumaş yapısına
dönüştürüldüğü sistemdir. Ayrıca örme sistemi ile üretilen kumaşlarda, diğer tekstil
yüzeylerine göre boyut stabilitesi yönünden daha esnek, daha elastik, daha yumuşak ve daha
dolgun bir yapı elde edilir
1.1.3. Örme Sınıflandırılması
Örme, ilmek oluşum yönüne göre iki ana sınıfa ayrılır.
Ø Atkılı Örme (Atkılı örme sistemli makineler)
Ø Çözgülü Örme (Çözgülü örme sistemli makineler)
Örmeciliğin temel sınıflandırma kriteri; ilmek oluşturma yönünün dokuma kumaş
sisteminde kullanılan atkı ve çözgü ipliklerinin yönüne göre ifade edilmesidir. Dokuma
kumaşlarda enine yöndeki iplikler atkı, boyuna yöndeki iplikler çözgü ipliği olarak ifade
edilir.
Resim 1.4: Dokumada iplikler
Atkı iplikleri
Çözgü iplikleri6
a. Dokuma b.Atkılı Örme c. Çözgülü Örme
Şekil 1.1: Örmeciliğin sınıflandırılması
1.1.3.1. Atkılı Örme
Tek iplik besleme sistemine göre ilmeklerin enine yönde hareket ederek bağlantı
yapması ile yüzey oluşturma tekniğine dayalı örmedir.
Atkılı örmede yuvarlak örme sisteminin en önemli özelliği iplik sabit, iğnelerin
hareketli olması ve esnekliği yüksek kumaşların üretimine olanak sağlamasıdır.
Atkılı örmede düz örme üretiminde iğneler sabit, iplik ve sistemler hareketlidir.
1.1.3.2. Çözgülü Örme
Çok iplik besleme sistemine göre ilmeklerin boyuna yönde hareket ederek bağlantı
yapması ile yüzey oluşturması tekniğine dayalı örmedir
Çözgülü örme sisteminin en önemli özelliği iplik hareketli iğneler sabit olmasıdır.
Çözgülü örmete; dokuma kumaşlar kadar stabil, atkılı örme kumaşlar kadar esnek kumaş
yapıları elde edilebilir.
Dokuma yüzey Atkılı örme yüzey Çözgülü örme yüzey
Şekil 1.2: Dokuma ve örme yüzey görünüşleri7
1.1.4. Örme Makinelerinin Sınıflandırılması
Örme makineleri örme sistemine, makine konstrüksiyonuna, boyutlarına, iğne
cinsine, makine inceliklerine ve üretimine göre çok çeşitli sınıflandırılabilir. Aşağıda örme
makinelerinin temel sınıflandırılması yapılmıştır.
Şekil 1.3: Örme makinelerinin sınıflandırılması
Resim 1.5: Düz örme makinesi Resim 1.6: Yuvarlak örme makinesi
Örme Makineleri
Atkı Sistemli Örme Makineleri Çözgü Sistemli Örme Makineleri
Düz Örme Makineleri
v Mekanik düz örme
makineleri
v İntersia düz örme
makineleri
v Aksesuar nitelikli
(yaka, kol bandı) düz
örme makineleri
v Eldiven, çorap düz
örme makineleri
v Jakarlı düz örme
makineleri
v Jakarsız düz örme
makineleri
vTek plaka süprem
yuvarlak örme
makineleri,
vÇift plaka ribana
yuvarlak örme
makineleri,
vÇift plaka interlok
yuvarlak örme
makineleri,
vTek silindirli yuvarlak
çorap örme makineleri
vÇift silindirli yuvarlak
çorap örme makineleri
vRachel çözgülü
örme otomatları
vTrikot çözgülü örme
otomatı
vKroşet (aksesuar)
tipi çözgülü örme
makineleri
vDiğer çözgülü örme
makineleri
Yuvarlak Örme Makineleri8
Resim 1.7: Çözgülü örme makinesi Resim 1.8: Çorap örme makinesi
1.1.5. Örme Makinelerinin Numaralandırılması
Örme makineleri numarasına göre çeşitlenir. Makine numarası 1 inch’teki iğne
sayısına eşittir. 1 inch 2.54 cm. veya 25.4 mm’dir. Numaralandırma kumpas denilen hassas
bir cetvelle yapılmaktadır. Plaka üzerinde kumpasla 1 inch mesafe ölçülür. Bu mesafedeki
iğneler sayılarak makine numarası tespit edilir. Bu yönteme inch hesabı denir.
Makine numarası büyüdükçe makine inceliği artar, azaldıkça makine kalınlaşır.
1.2. Örücü Makine Elemanları
1.2.1. Atkılı Örme Elemanları
Atkılı örme sisteminde ipliğin ilmek oluşturması işlemini sağlayan elemanlara örücü
makine elemanları denir. Bunlar; iğneler, platinler, kilit sistemleri (çelik tablası), iplik
kılavuzları (mekikler) ve merdanedir. Bu elamanlar örme sürecine direk etkisi olan
elemanlardır.
1.2.1.1. İğneler
Atkılı örmede genel olarak kullanılan iğneler dilli iğnelerdir. Günümüzde en yaygın
olarak kullanılan iğne çeşididir. Yüksek hızlarda çalışabilmesi ve sorun yaratma ihtimali az
olan bu iğne diğerlerine oranla daha avantajlıdır. İğneler makine cinsine ve inceliğine göre
farklı şekillerde olabilir. Tüm dilli iğneler gaga, dil, boyun, gövde ve ayak kısımlarından
oluşur.
Şekil 1.4 Dilli kancalı iğne9
Atkılı örme makinelerinde esnek uçlu iğne, iki ucu kancalı iğne, bileşik iğne ve
sürgülü iğnelerde kullanılmaktadır.
Şekil 1.5: Örme iğneleri Resim 1.9: İki ucu kancalı iğne
1.2.1.2. Platinler
Atkılı örme makinelerinde iğnelerin ilmek oluşumuna yardımcı örme elemanıdır.
Makinedeki iğne sayısına eşit sayıda platin bulunur. Makine konstrüksiyonuna ve inceliğine
göre farklı şekillerde olabilirler fakat şekli farklıda olsa işlevleri aynıdır.
Resim 1.10: Yuvarlak örme platinleri Şekil 1.6: Örme pozisyonunda platin
1.2.1.3. Kilit Sistemleri (Çelik Tablası)
Atkılı örme makinelerinde kilit sistemleri iğneye hareket veren çeliklerden oluşur.
Düz örme makineleri birkaç çelik grubundan oluşurken yuvarlak örme makineleri tek
bloktan oluşabilir. Atkılı örme makinelerinde kilit sistemleri (çelik tablası) iğnenin hareket
yolunu belirleyen çeliklerden oluşur. Çelikler yaptıkları işe göre farklılık gösterir. Kullanılan
çelikler;
Esnek uçlu iğne Dilli iğne Sürgülü iğne10
Ø Örgü çelikleri
· İlmek
· Askı
· Atlama
Ø Ayar çelikleri
Ø Transfer çelikleridir.
Örme makinelerinde, iğneye yaptırdığı örgü yüzey elemanına göre ilmek çeliği, askı
çeliği ve atlama çeliği olarak isimlendirilir.
Resim 1.11: Yuvarlak örme kilit sistemleri
İlmek Çeliği Askı Çeliği Atlama Çeliği
Resim 1.12: Yuvarlak örme çelikleri
Resim 1.13: Düz örme kilit sistemleri Resim 1.14: Düz örme çelikleri11
1.2.1.4. İplik Kılavuzları (Mekikler)
İplik kılavuzlarının (mekiklerin) örme makinesindeki görevi, bobinlerden gelen ipliği
uygun şekilde iğnelere vermektir. İpliğin iğnelere son yönlendirdiği nokta mekiklerdir.
Mekikler düz ve yuvarlak örme makinelerinde farklı şekillerdedir. Düz örme makinelerinde
mekikler örgü alanında hareketlidir. Semer kafa ile taşınmaktadır. Yuvarlak örme
makinelerinde mekikler sabittir. Her sistem için bir mekik kullanılır.
Resim 1.15: Düz örme mekikleri
Resim 1.16: Yuvarlak örme mekikleri
1.2.1.5. Doku Çekme ve Sarma Sistemleri
Atkılı örme sistemli makinelerde, örücü elemanların ilmek oluşturabilmesi için örülen
kumaş çekim silindirleri tarafından çekilmek zorundadır.
Düz örme makinelerinde kullanılan çekim sistemi genellikle merdane adı verilen
silindir ile yapılırken kumaş sarma işlemine gerek duyulmaz. Yuvarlak örme makinelerinde
ise uzun metrajlı çalışma yapılması ve üretim hızının yüksek olması nedeniyle çekim
silindirleri tarafından çekilen kumaş sarma mili üzerine sarılır.12
Resim 1.17:Yuvarlak örme doku çekimi Resim 1.18:Düz örme doku çekimi
1.2.2. Çözgülü Örme Elemanları
Çözgülü örme sisteminde iplilerin ilmek oluşturması işlemini sağlayan örücü makine
elemanları; delikli iğneler, dilli iğneler, iğne rayları, baskı platinleri ve doku çekme sarma
aparatları olarak ifade edilir. Bu elamanlar örme sürecine direk etkisi olan elemanlardır
1.2.2.1. Çözgülü Örmede İğneler
Çözgülü örme makinelerinde kullanılan iğne tipleri, atkılı örme makinelerinde olduğu
gibi dilli-kancalı, esnek uçlu veya sürgülü iğnelerdir. Trikot çözgü otomatlarında esnek uçlu
ve sürgülü iğneler kullanılırken; Rachel çözgülü örme makinelerinde dilli-kancalı ve sürgülü
iğneler kullanılmaktadır. Çözgülü örmede en çok kullanılan iğne cinsi dilli-kancalı ve esnek
uçlu iğnelerdir.
1.2.2.1.1. Dilli İğneler
Dilli iğneler gaga, dil, boyun, gövde ve ayak kısımlarından oluşur. Bu makinelerde
kullanılan iğneler, makine inceliğine göre bir inçteki iğne sayısı, birleşik bir halde
ayaklarından metal iğne tutucularına gömülüdür. Metal içine gömülü iğneler alt kısımlarında
bulunan deliklerden dilli iğne rayı (kılavuzu) üzerine yan yana makine enince monte
edilirler.13
Şekil 1.7: Dilli iğneler
1.2.2.1.2.Delikli İğneler
Çözgülü örme makinelerinde ayrıca ipliğin örme iğnelerine yatırımını sağlayan delikli
iğneler kullanılır. Delikli iğnelerin görevi, ilmek oluşturan dilli iğnelerin kancalarına iplikleri
ulaştırarak ilmek oluşumuna yardımcı olmaktır.
Delikli iğnelerde dilli iğneler gibi bir inçlik iğne tutucularına gömülü olarak delikli
iğne rayı üzerine vidalanarak kullanılırlar.
Şekil 1.8: Delikli iğneler
1.2.2.2.Çözgülü Örmede İğne Rayları
Çözgülü örme makinelerinde iğne rayları dilli ve delikli iğneler için kullanılan makine
enince dilli veya delikli iğnelerin yan yana dizildiği metal kılavuzlardır.
Dilli iğneler
Dilli iğne rayı
Delikli iğne rayı
Delikli iğneler14
Desenlendirme olanaklarına göre delikli iğne raylarının sayısı değişir. Delikli ve dilli
iğneler bu rayların hareketi ile ilmek oluşturma işlemini yapar.
Şekil 1.9: Çözgülü örme iğne rayları
Resim 1.19: Çözgülü örme makinelerinde raylar
1.2.2.3.Çözgülü Örmede Baskı Platinleri
Baskı platinleri de dilli ve delikli iğneler gibi bir inçlik metal tutuculara gömülü
platinlerden oluşurlar. Baskı platinleri de kendi rayı üzerine makine enince yan yana
dizilirler.
Dilli iğnelerin arasında bulunan baskı platinlerinin görevi, ilmek oluştuğu sırada boşta
kalan iplikleri tutarak ilmek oluşumuna yardımcı olmaktır.
Delikli iğne rayı
Delikli iğneler
Dilli iğneler
Dilli iğne rayı
Baskı platinleri
Baskı platinleri rayı15
Şekil 1.10: Baskı platinleri
1.3. Temel Örgü Elemanları
Örme yüzeyi oluşturan temel iplik hareketleri, ilmek, askı ve atlama örgü elamanı
olarak isimlendirilir. Temel örgü elmalarının birlikte kullanılması ile farklı görünümlü örme
yüzeyleri oluşturulur.
1.3.1. İlmek (Fiyonk)
Örme iğnelerinin ipliklere oluşturduğu özel ters U şekilli iplik halkalarından meydana
gelen form yapıya ilmek adı verilir. Bu form yapı fiyonk olarak da ifade edilmektedir. Bir
ilmek baş, gövde ve ayak (bacak) olarak üç kısımdan meydana gelir.
Şekil 1.11: İlmek (Fiyonk)
İlmeklerin birbiri ile bağlantı yapması ayak ve baş kısımlarının kesişme noktalarında
üste veya alt alta olma pozisyonu ile sağlanır. İlmeklerin bağlantı yapması (a) ve (b)
kısımlarından ilmek başı veya gövdesinin üste olması şeklinde gerçekleşir. İlmek bağlantısı
oluşması için ilmeğin (a) ve (b) kısımlarının birbirinin tersi bağlantı yapması gerekir.
Baskı platinleri
Baskı platinleri rayı
BAŞ
GÖVDE
AYAK( BACAK)16
Şekil 1.12: İlmek bağlantı noktaları
İlmek iğnenin tam hareketi ile oluşan örme kumaşın temel yüzey yapı elemanıdır.
İlmeğin temel yüzey yapı elemanı olmasının nedeni, ilmeğin tüm örme kumaş yüzeyini tek
olarak oluşturabilme özelliğidir. Diğer örgü elemanlarının tek başına örme kumaş yüzeyi
oluşturabilmesi mümkün değildir. Bundan dolayı örme yüzey oluşumunda askı ve atlama
elemanı ancak ilmekle birlikte kullanılır.
İpliğin ilmek ile yüzey oluşturması örme kumaşların esnekliğinde temel faktördür.
Sadece ilmekten oluşan örme kumaşlar, enine ve boyuna esnekliği homojen yapıdadır.
1.3.1.1 Atkılı Örmede İlmek Yapıları
Atkılı örmede ilmek görünümleri ilmek bağlantı noktalarında ilmek gövdesi üstte
ilmek başı altta veya ilmek gövdesi altta ilmek başı üstte olmak üzere iki şekildedir. Bu
görünümlerine göre ilmekler sağ ilmek (Düz İlmek) veya sol ilmek (Ters İlmek) olarak
ifade edilir. Atkılı örmete düz ilmeklerin görüldüğü kısım kumaşın ön yüzü, ters ilmeklerin
görüldüğü kısım kumaşın arka yüzü olarak algılanır.
Atkılı örmete ilmekler enine yönde bağlantı yaparlar.
Şekil 1.13: Atkılı örmede ilmek bağlantı yönü17
1.3.1.1.1. Sağ ilmek
İlmeğin gövde kısmı baş kısmının üstünde görünüyorsa buna sağ ilmek veya düz
ilmek denir. Sağ ilmek İngilizce sağ anlamına gelen right kelimesinin baş harfi (R) ile de
ifade edilir.
Sağ ilmeğin yüzey görüntüsü (V ) şeklindedir.
Şekil 1.14: Sağ ilmek yüzey görünüşü Resim 1.20: Kumaş yüzü
1.3.1.1.2. Sol ilmek
İlmeğin baş kısmı gövde kısmının üstünde görünüyorsa buna sol ilmek veya ters ilmek
denir. Esasında sol ilmek sağ ilmeğin kumaşın ters yüzündeki görüntüsüdür. Sol ilmek
İngilizce sol anlamına gelen Left kelimesinin baş harfi (L) ile de ifade edilir.
Sol İlmeğin yüzey görüntüsü dalga şeklindedir.
Şekil 1.15: Sol ilmek yüzey görünüşü Resim 1.21: Kumaş tersi
1.3.1.2 Çözgülü Örmede İlmek Yapıları
Çözgülü örmede ilmek yapıları atkılı örmedeki ilmek yapılarına göre daha sıkı ve
farklı şekildedir. Çözgülü örmedeki ilmek görünümleri ilmek bağlantı noktalarında ilmek
gidiş yönü doğrultusunda açık ilmek ve kapalı ilmek olarak ifade edilir.
Çözgülü örmete ilmekler boyuna yönde bağlantı yaparlar.18
Şekil 1.16: Çözgülü örmede ilmek bağlantı yönü
1.3.1.2.1. Açık İlmek
Çözgülü örmede ilmekler ilmek hareket yönünün tersine hareket ederek bir sonraki
ilmeği oluşturuyorsa bu ilmek görüntüsüne açık ilmek denir.
Şekil 1.17: Açık imek Resim 1.22: Açık ilmek kumaş
1.3.1.2.2. Kapalı İlmek
Çözgülü örmede ilmekler ilmek hareket yönünün tersine hareket ederek bir sonraki
ilmeği oluşturuyorsa bu ilmek görüntüsüne açık ilmek denir.19
Şekil 1.18: Kapalı ilmek Resim1.23: Kapalı ilmek kumaş
1.3.2. Askı
Atkılı örme sistemli makinelerde kullanılan örgü elemanıdır. İpliğin iğnenin yarım
hareketi ile iğne kancasında asılı kalarak oluşturduğu örgü elemanıdır. Temel örgü elemanı
ilmekle beraber kullanılır Değişik oranlarda ilmek ve atlama ile kullanılarak farklı örme
yüzey görüntüleri oluşmasını sağlar.
Kumaş esnekliğini enine ve boyuna yönde azaltan örgü elemanıdır.
Şekil 1.19: Askı20
Kumaş ön yüzü Kumaş ters yüzü
Resim 1.24: Askının örme kumaştaki görünümü
Resim 1.25: Askı ve ilmek ile örülmüş kumaş
1.3.3. Atlama
İpliğin, iğnenin hareketsiz boş geçmesi ile oluşturduğu örgü elemanıdır. Temel örgü
elemanı ilmekle beraber kullanılır. Değişik oranlarda ilmek ve askı ile kullanılarak farklı
örme yüzey görüntüleri oluşmasını sağlar.
Kumaş esnekliğini enine yönde azaltan örgü elemanıdır.
Şekil 1.20: Atlama21
Kumaş Ön Yüzü Kumaş Ters Yüzü
Resim 1.26: Atlama Örme Kumaştaki görünümü
Resim 1.27: Atlama ve İlmek ile Örülmüş Kumaş
1.3.4. Örgü Elemanlarının Sembolik Görünüşleri
Örgü elemanlarının örme yüzeyi olarak çizimlerinin zor ve karmaşık olmasından
dolayı örgü elemanların sembollere ifade edilerek temel ve türev örgü çizimleri bu
sembollerle çizilir.
1.3.4.1 Atkılı Örmede Örgü Elemanlarının Sembolik Görünüşleri
Temel örgü elemanlarından ilmek (o), askı (v) ve atlama (-) olarak sembolize edilir.
Örücü elemanlardan iğnenin sembolik ifadesi üsten görünüş olarak nokta ve yandan görünüş
olarak çizgidir. İlmek, askı, atlama ve iğnenin sembolik gösterimi aşağıda gösterilmiştir.
Şekil 1.21: İğnelerim sembolik gösterimi
. . . . .22
Şekil 1.22: İlmek, askı ve atlamanın sembolik görünüşü
1.3.4.2. Çözgülü Örmede Örgü Elemanlarının Sembolik Görünüşleri
Çözgülü örmede açık ilmek bir kısmı açık daire ile kapalı ilmek ise tam daire ile
sembolize edilir. Delikli iğnelerse nokta olarak gösterilir.
Şekil 1.23: Açık ilmek Şekil 1.24: Kapalı ilmek
1.4. Temel Örme Yüzeyler
Temel örme yüzeyler örme kumaş yüzünün ve tersinin ilmek görüntüsüne göre ( RL ),
(RR ) ve ( LL ) yüzey olarak ifade edilir.
1.4.1 ( RL ) Örme Yüzeyler
Örme kumaş yüzü sağ ilmek ( R ) tersi sol ilmek ( L ) görünümlü ise bu yüzeylere
( RL ) yüzey denir. Tek katlı örme kumaşlar olarak tanınan tek plakada üretilmiş örme
kumaş yüzey görüntüsüdür.23
Bu yüzeyler düz örme makinelerinde tek plakada yuvarlak örme makinelerinde tek
plaka süprem makinelerinde üretilen kumaş çeşitlerini ifade eder.
R R R R L L L L
Şekil 1.25: RL yüzey
Kumaşın yüzü Kumaşın tersi
Resim 1.28: RL yüzeyli kumaş
1.4.2 ( RR ) Örme Yüzeyler
Örme kumaş yüzü sağ ilmek ( R ) tersi sağ ilmek ( R ) görünümlü ise bu yüzeylere (
RR ) örme yüzey denir. Kumaşın iki yüzü de aynı görünür. Çift katlı örme kumaşlar olarak
tanınan çift plakada üretilmiş örme kumaş yüzey görüntüsüdür. R/R Yüzeyler boyuna ilmek
sırası bir sıra R ilmek, bir sıra L ilmek olarak oluşur. L İlmek sıraları R ilmek sıralarının
sıkışması ile yüzeyde görünmez ancak gererek açıldığında görülür.
Bu yüzeyler düz örme makinelerinde çift plakada yuvarlak örme makinelerinde çift
plaka ribana ve interlok makinelerde üretilen kumaş yüzey çeşitlerini ifade eder.
R L R L R R L R
Şekil 1.26: R/R yüzey
R L24
Resim 1.29: RR yüzeyli kumaşın yüzü ve tersi
1.4.3 ( LL ) Örme Yüzeyler
Örme kumaş yüzü sol ilmek ( L ) tersi sol ilmek ( L ) görünümlü ise bu yüzeylere
(LL ) yüzey denir. Kumaşın iki yüzü de aynı görünür Çift katlı örme kumaşlar olarak tanınan
genellikle iki ucu kancalı çift plakada üretilmiş örme kumaş yüzey görüntüsüdür. LL
Yüzeyler enine ilmek sırası bir sıra L ilmek, bir sıra R ilmek olarak oluşur. R İlmek sıraları L
ilmek sıralarının sıkışması ile yüzeyde görünmez ancak gererek açıldığında görülür.
Bu yüzeyler düz ve yuvarlak çift plaka örme makinelerinde iki ucu kancalı dilli
iğnelerle üretilen kumaş çeşitlerini ifade eder.
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları Öneriler
Ø Örme iğnesi ve iplik temin ediniz. Ø Kalın iplik ve iğne ile çalışınız.
İpliği sol el, iğneyi
sağ el ile tutunuz.
İpliğe fiyonk atınız.
Ø El becerisine göre değiştirebilirsiniz.
Ø Fiyongu iğnenin gövdesine
yerleştiriniz. İğnenin gagasına (başına)
yeni iplik yatırımı yapınız.
Ø İpliğin gerginliğine dikkat ediniz.
Ø İğne dilini kapatınız. İğneyi aşağı
doğru çekiniz. Fiyonk içinden
geçirerek yeni ilmek oluşturunuz.
Ø Fiyonk büyüklüğüne dikkat ediniz.
Ø Oluşan zincir 10 cm olana kadar işlemi
tekrarlayınız.
Ø Yaptığınız işlemleri gözden geçiriniz.
Yanlışlık halinde işlemleri tekrarlayınız.
ÖĞRENME FAALİYETİ -2
Bu öğrenme faaliyetinde kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda gerekli ortam
sağlandığında temel örme kumaşların genel özelliklerini doğru olarak ayırt edebileceksiniz
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken ön çalışmalar şunlardır:
Ø Çevrenizde bulunan, örme işletmelerinden ya da düz örme tekstil ürünleri satan
mağazalardan çeşitli örme kumaş örnekleri toplayınız.
Ø Örgüyü oluşturan temel örgü elemanlarını ve temel yüzey görünümlerini
araştırınız.
Ø Topladığınız bu bilgileri, örme yüzey örneklerini de ekleyerek raporlaştırınız.
Ø Hazırladığınız raporu sınıfta sununuz.
2. TEMEL ÖRME KUMAŞLAR
2.1. Düz Örme Kumaşlar
Düz örme makinelerinde üretilen, atkılı örme sistemli kumaşlara düz örme kumaşlar
denir. Düz örme makinelerinde, Tek plaka, çift plaka, saç örgülü, nopeli, kaydırmalı, jakarlı,
intersıa ribana (lastik), selanik haroşa örgülü kumaşlar en çok kullanılan ve üretilen
kumaşlardır.
Düz örme kumaşlar triko kumaşlar olarak da ifade edilir.
Resim 1.1: Tek plaka düz örme kumaş Resim 1.2: Ribana lastik örgülü kumaş
ÖĞRENME FAALİYETİ -2
AMAÇ
ARAŞTIRMA30
Resim 1.3: Tek plaka intersıa düz örme kumaş Resim 1.4: Saç örgülü kumaş
Resim 1.3: Yarım ve tam selanik örgülü kumaş Resim 1.4: Haroşa düz örme kumaş
2.1.1. Düz Örme Kumaşların Genel Özellikleri
Düz örme kumaşlar, tekstil sanayinde çok geniş bir kullanım alanına sahiptir. Örme
yüzeylerde ipliğin ilmek formu çok esnektir. Bu nedenle de vücuda çok iyi uyum sağlayarak
yumuşak bir biçimde sararlar. İlmeklerin hareketli olması nedeniyle, örme kumaşlar dokuma
kumaşlara göre tutum, yumuşaklık ve dökümlülük bakımından da üstün özelliklere sahiptir.
Kolayca buruşmaz ve buruştuğunda da çabucak eski haline döner. Düz örme kumaşlar tek
iplik beslemeli atkılı örme sistemli kumaşlar olduğu için enine yönde sıra ile sökülebilir.
Düz örme kumaşlar düz biçimde örülür. Kumaş kalınlığını belirleyen temel faktör
makine inceliğidir. Dokuma kumaşlarla karşılaştırıldığında, ilmeğin yapısından kaynaklanan
hava tutma özelliğine sahiptir. Bu nedenle ısı tutması yüksek kumaşlardandır.
Ön yüz Ters yüz31
Resim 1.5: Jakarlı düz örme kumaşlar
2.1.2. Düz Örme Kumaşların Kullanım Alanları
Düz örme makineleri, büyük oranda kışlık ve mevsimlik kazak, hırka, süveter gibi
dış giyim ürünlerinin örülmesinde kullanıldığı gibi, yazlık ve mevsimlik dış giyim, kullanımı
da gün geçtikçe artmaktadır. Ayrıca diğer örme ürünlerine aksesuar olarak yaka, kol bandı,
etek bandı vb. ürünlerin örülmesinde de düz örme makineleri kullanılmaktadır. Özel olarak
tasarlanmış düz örme makinelerinde ise tam biçimlendirilmiş, kullanıma hazır durumda
eldiven kaşkol vb. aksesuar giysileri üretilmektedir.32
Resim 1.6: Düz örme ürünler
2.2. Yuvarlak Örme Kumaşlar
Yuvarlak örme makinelerinde üretilen atkılı örme sistemli kumaşlara yuvarlak örme
kumaşlar denir. Tek plaka süprem yuvarlak örme makinelerinde süprem, vanize süprem, iki
iplik, üç iplik, lakost, kadife, çift plaka ribana örme makinelerinde ribana, kaşkorse, selanik
ve çift plaka interlok makinelerde interlok kumaşlar en çok kullanılan ve üretilen
kumaşlardır. Tek ve çift plakada ringelli ve jakarlı yuvarlak örme kumaşlarda yoğun
kullanımı olan kumaşlardır.
Resim 1.7: Ringelli süprem Resim 1.8: Vanize süprem
Ön yüz Ters yüz33
Resim 1.9: İki iplik Resim 1.10: Tek toplama lakost
Resim 1.11: Çift toplama lakost Resim 1.12: Üç iplik
2.1.1. Yuvarlak Örme Kumaşların Genel Özellikleri
Yuvarlak örme kumaşlar da düz örme kumaşlar gibi tekstil sanayinde çok geniş bir
kullanım alanına sahiptir. Örme yüzeylerde ipliğin ilmek formu oluşturarak yüzey
oluşturması nedeniyle örme kumaşlar çok esnektirler. Bu nedenle de vücuda çok iyi uyum
sağlayarak yumuşak bir biçimde sararlar. İlmeklerin esnekliği sonucunda, örme kumaşlar
tutum, yumuşaklık ve dökümlülük bakımından da üstün özelliklere sahiptir. Dokuma
kumaşla karşılaştırıldığında kolayca buruşmaz ve buruştuğunda da çabucak eski haline
döner. Yuvarlak örme kumaşlar da tek iplik beslemeli atkılı örme sistemli kumaşlar olduğu
için enine yönde sıra ile sökülebilir.
Yuvarlak örme kumaşlar dairesel yapıda tüp şeklinde helozonik biçimde örülür.
Kumaş kalınlığını inceliği belirleyen temel faktör makine inceliğidir.
Ribana 1/1 Ribana 2/1 Kaşkorse 2/2
Ön yüz Ters yüz
Ön yüz Ters yüz34
Transferli ribana Çizgili ribana
Resim 1.13: Çift plaka Ribana yuvarlak örme kumaşlar
Resim 1.14: Çift plaka interlok yuvarlak örme kumaşlar
Resim 1.15: Jakarlı yuvarlak örme kumaşlar
2.1.2. Yuvarlak Örme Kumaşların Kullanım Alanları
Yuvarlak örme kumaşlar kadın ve erkek dış giyimi, iç giyim, yatak ve masa örtüleri,
mefruşat, endüstriyel kumaşlar, bebek giyimi, spor giyim, banyo ve plaj giysileri, çorap,
külotlu çorap, eldiven, havlu, pelüş dokular, kadife, taklit kürk, yaka, kol, manşet olarak
kullanılırlar.
Yuvarlak örme makinelerinde en çok iç giyim, yazlık-kışlık spor giyim, sportif
faaliyet giysileri (eşofman, forma vb.) ve deniz giysileri oluşturmak için kullanılan kumaşlar
üretilir. Ayrıca en önemli kullanım alanları arasında çorap sanayi bulunmaktadır. Özellikle35
ince külotlu ve külotsuz bayan çoraplarının üretimi tamamen özel yuvarlak örme çorap
makinelerinde yapılır.
Yuvarlak örme makinelerinin iç giyim ve deniz giysilerindeki en önemli avantajı ise,
beden ölçüsüne göre tüp halinde esnek kumaş üretiminin mümkün olmasıdır. Bu şekilde
yanları dikişsiz atlet, fanila ve mayo yapma olanağı vardır.
Resim 1.16: Yuvarlak örme ürünler
2.3. Çözgülü Örme Kumaşlar
Rachel, trikot ve diğer çözgülü örme makinelerinde üretilen çözgülü örme sistemli
kumaşlara çözgülü örme kumaşlar denir. Her iğnenin ayrı ayrı iplik belenmesi ve iğnelerin
topluca hareketi nedeniyle kumaş oluşumu en hızlı olan örme sistemidir. Makine özelliği çok
geniş enli kumaşların örülmesine imkân sağlar.
Çözgülü örme yöntemi ile elde edilen ürünlerden bazıları; tül perde, dantel, mayo ve
döşemelik kumaşlar, havlu ve halılar, bandaj ve suni damar gibi tıbbi malzemeler, ayakkabı
yüzü, filtre, çuval, sera örtüsü, gibi teknik kumaşlardır.36
Resim 1.17: Ağ yapılı çözgülü örme kumaşlar
2.3.1. Çözgülü Örme Kumaşların Genel Özellikleri
Çözgülü örme kumaşlar tekstil sanayinde ve endüstriyel alanda çok geniş bir kullanım
alanına sahiptir. İlmek yapısının atkılı örme ilmek yapılarından farklı olması nedeniyle
dokuma kumaşlara eşit stabilitede kumaşlar üretilebilir. Bu özellik sayesinde takım elbiselik
çözgülü örme kumaşların üretimine olanak sağlar. Yüzey oluşum ve makine özeliklerine
göre hemen hemen her tür kumaşın üretilmesi mümkündür. Dokuma ve atkılı örme
kumaşların yerine kullanılabilirler. Bu çözgülü örme mamulü sökmeye çalıştığımızda ya hiç
sökülmez ya da boyuna yönde biraz sökülür.37
Resim 1.18: Giysilik çözgülü örme kumaşlar
2.3.2. Çözgülü Örme Kumaşların Kullanım Alanları
Çözgülü örme kumaşlar genel olarak giyim, ev tekstili ve endüstriyel alanda geniş
kullanımı olan kumaşlardır.
Çözgülü örme kumaşlar giysilik olarak bayan iç giyim, mayoluk kumaşlar, spor
giysiler, takım elbiselikler, boyun atkısı, astarlık kumaşlar, havlu ve pelüş kumaşlar olarak
kullanılırlar. Ev tekstilinde çok yoğun olarak tül perdelikler, masa örtüleri, döşemelik
kumaşlar, pelüş, dantel havlu kumaşlar, toz bezleri, yatak çarşafları, kilim ve şemsiyelik
kumaşlar olarak kullanılır. Endüstriyel alanda ise tıbbi malzemelerde uçak yalıtımında, balık
ağı, ayakkabı ve çantalarda kullanılırlar.38
Resim 1.19: Dantel yapılı çözgülü örme kumaşlar
2.4. Örme Kumaşlarla Dokuma Kumaşların Karşılaştırılması
Örme kumaşlar, ipliklerin ilmek formunda yan yana ve üst üste bağlantı kurarak bir
yüzey oluşturması ile üretilen tekstil yapılarıdır.
Dokuma kumaşlar ise atkı ve çözgü ipliklerinin doksan derce açı ile birbirleriye düz
çizgi halinde kesişmeleri sonucu bağlantı oluşturarak doku yüzeyi oluşturan yapılardır.
Bu kumaş yapılarını karşılaştırdığımızda;
Ø Örme kumaşlar genel olarak dokuma kumaşlara göre daha esnek bir yapıya
sahiptir.
Ø Örme kumaşlar genel olarak dokuma kumaşlara göre daha gözenekli yapıdadır.
Ø Örme kumaşlar genel olarak dokuma kumaşlara göre daha yumuşak tutumludur.
Ø Örme kumaşlar genel olarak dokuma kumaşlara göre buruşmaya daha az
yatkındır.
Ø Örme kumaşlar genel olarak dokuma kumaşlara göre daha iyi su emme
yeteneğine sahip olabilirler.
Ø Örme kumaşlar genel olarak dokuma kumaşlara göre daha iyi izolasyon
özelliğine sahiptir.
Ø Örme kumaşların üretiminde kullanılan iplikler dokuma kumaşlara göre az
bükümlü ipliklerdir.39
Ø Atkılı örmede kullanın makinelerde farklı incelik ve kalınlıktaki kumaş üretimi
için makine inceliğine göre farklı makineler kullanılırken; dokuma
makinelerinde her türlü incelik ve kalınlıktaki kumaş aynı makinede üretilebilir.
ormetasarim.blogspot.com
