Örme yüzeyleri temel yapı elemanları aşağıdaki başlıklarda incelenmiştir.
A- Ham ilmek, Fiyonk,
B- İlmek,
C- Askı ilmeği,
D- Atlama ilmeği,
E- Yatak kaydırmalı ilmek
F- Transfer ilmeği
1.3.1.1. Ham İlmek (Fiyonk):
Örmecilikte ilmek oluşumu başlangıçta ipliğin ‘ters U’ şeklinde katlanmış haline ‘fiyonk’ adı verilir. Fiyonklar, ilmeğin bağlantı yapmamış halidir. İpliğin fiyonk haline, ‘ham ilmek’ adı verilir.
İlmeğin yüzeyi oluşturabilmesi için aldığı durum aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
Şekil 1: İlmekleri oluşturacak ipliğin diğer ilmek sıralarıyla bağlantı yapmadan aldığı fiyonk pozisyonu;
A-Bir fiyonk bölümü;
a) İlmek baş bölümü,
b) İlmek gövde bölümü,
c) İlmek ayak bölümü.
1.3.1.2. İlmek:
Örme iğnelerinin oluşturduğu özel şekilli iplik halkalarından meydana gelen temel iplik şekline veya örme kumaşın temel yapı birimine ilmek adı verilir. İlmek iğnenin ve dolayısıyla ipliğin tam hareketi ile oluşur.
Diğer ilmeklerle birlikte enine ve boyuna bağlantılar yapılarak örme yüzeyinin meydana gelmesinde temel fonksiyonu teşkil eder.
Önceden hazırlanmış bir ilmek formunun arasından, daha önce örülmüş olan ilmeğin geçirilmesiyle (tek iplikli örmede) veya önceki ilmeğin sonra oluşan ilmeğin üzerinden aşırtılması ile (çözgülü örmede olduğu gibi) örme yüzey oluşturulur. Örme yapısında ilmek başka birimlerle ilgili olup, onlarca desteklenmektedir. Yan yana ve üst üste birleşerek kumaşı meydana getirirler. İlmeğin, dolayısıyla yüzeyin oluşması için gerekli olan iplik ve iğnedir. İğnenin rahat ve çabuk çalışabilmesi, iğne yatakları ve iğnenin yapısına bağlı olduğu kadar, ipliğin hammaddesine, düzgünlüğüne ve numarasına da bağlıdır.
İlmeğin Bölümleri: İlmek başlıca üç bölümden oluşmaktadır. Üstte yarım daire şeklinde bir baş, ortada uzun kısımlar gövde veya bacak ve altta iki adet ayak bölgeleri vardır. İlmeklerin baş ve ayak kısımlarına asılma bölgeleri denir.
Şekil 2: Atkı örmecilikte ilmeklerin birbirlerine baş ve ayak asılma bölgelerinden bağlanarak ilmek çubuğu oluşturması:
a,b) ilmek başı asılma bölgeleri,
c,d) ilmek ayakları asılma bölgeleri.
Her ideal örme yapısında ilmeğin boyu ve eni arasında bir oran vardır. Bu genellikle 2’ye 1 şeklindedir. Yani ilmek boyu 2 birim, ilmek eni 1 birimdir.
İlmek tipleri: Örme kumaş yapılarının en az %50’si ilmekli olmalıdır. Diğer %50’si ise, askı ve atlama işlemleri için istenilen oranlarda uygulanabilir. İlmeklerin birbiriyle olan ilişkileri örme yüzeye bakış yönüne göre iki şekilde görülür. Aslında bu görünüş ilmeklerin her iki tarafından farklı şekillerde görünüşleridir. Yalnız yüzey oluşumlarını kavrayabilmek için bu şekilde tanımak yeterli olmayacaktır. Örme yüzeylerin oluşumundaki ana ilmek tipleri aşağıda açıklanmıştır.
1.3.1.2.1. Düz ilmek, R ilmek, Sağ ilmek:
Eğer ilmeğin gövde kısımları üstte, baş ve ayak kısımları gövde bölümünün altında kalıyorsa, düz ilmek adı verilir. R ilmek, sağ ilmek isimleri de yaygın olarak kullanılır. Ayrıca Rib ilmeği, yüz ilmek gibi terimler de az da olsa kullanılır
Şekil 3: Tek iplikli ( atkı yönlü ) örmede, ilmeğin bacak kısımlarının üstte, baş ve ayak kısımlarının ise bacakların altında kalması ile oluşan düz ilmek (sağ ilmek, R ilmek) yapısı;
a) ilmek başları,
b) ilmek ayakları,
c) ilmek gövdesi.
1.3.1.2.2. Ters ilmek, L ilmek, Sol ilmek:
İlmek bağlantıları incelendiğinde baş ve ayak kısımları üstte, bacaklar baş kısımlarının altında kalıyorsa ters ilmek adı verilir. L ilmek, sol ilmek isimleri de yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca haraşo ilmek olarak da isimlendirilir.
Şekil 4: Tek iplikli (atkı yönlü) örmede ilmeğin baş ve ayak kısımlarının üstte, bacakların ise baş ve ayak kısımlarının altında kalması ile oluşan ters ilmek (sol ilmek, L ilmek) yapısı;
a) İlmek başları,
b) İlmek ayakları,
c) İlmek bacakları.
1.3.1.3. Askı İlmeği:
Askı, ilmeğin tamamlanmamış yarım halidir. Atkı yönlü örmecilikte örme iğnesinin tam ilmek hareketini tamamlayıp üzerine peş peşe iki iplik yatırımı yapılması ile oluşturulan ilmek tipidir.
Örücü iğneler öyle bir ayarda itilir ki eski ilmek geriye doğru olan iğne dili üzerinde kalır ve kanca yeni bir iplik yakalayarak askı ilmeğini oluşturur.
Askı pozisyonuna yükselmiş iğne normal ilmek oluşturamaz. İğne tekrar aşağıya hareket edince eski ilmek ipliği birleşerek askı oluşturulur
1.3.1.4. Atlama İlmeği:
Atlama ilmeği esasen bir ilmek hareketi olmayıp iğnenin çalışmaması ile oluşan yardımcı yüzey elemanıdır.
Örücü makine elemanı olan iğnelerin hiç itilmeden kilit (çelik) içinde düz olarak
gitmesiyle yapılır ve ilmek sırası doğrultusunda uzanan düz iplik olarak görülür.
Aslında ilmek olmayan bu iplik hareketi ipliğin belirli aralıklarla ilmek oluşturmadan geçmesiyle elde edilir. İlmek yapmadan geçen iplik kumaşın ters yüzünde serbest halde görülür.
1.3.1.5. Yatak Kaydırmalı İlmek:
Çift yataklı örme makinelerinde genellikle yatağın belli yayındaki iğne aralığı kadar diğer yatağa göre yana kaydırılması ile oluşturulan ilmektir.
Kaydırma yapılırken iğnelerin birbirleri ile çakışmayacak şekilde çapraz pozisyonda olmaları gerekir.
1.3.1.6. Transfer İlmekleri:
Ön plaka iğnelerindeki ilmekler arka plakadaki iğneler üzerine aktarılır.
megep.meb.gov
megep.meb.gov
