Triko
Fransızca’daki tricotage kelimesinden dilimize giren triko, trikot ya da çözgülü örme makinelerinde üretilen örme kumaşın adıdır.
Tek iplikli örme prensibinde, çözgülü örme makinelerinde üretilen trikonun tarihi ise milattan önceye dayanır. ıplik yapımı, dokuma ve dikiş gibi tekniklerin M.Ö. 5000-6000 yıllarından beri uygulanıyor olmasına rağmen örmeciliğin başlangıç tarihi tam olarak bilinmemektedir. Yapılan arkeolojik kazılarda, örme işleriyle uğraşanların M.Ö. 6 ve 5. yüzyıllarda Orta Asya Türkleri ve Mısırlılar olduğu belirlenmiştir.
Zamanla diğer topluluklara da yayılmıştır bu sanat. M.S. 600’lü yıllara ait olduğu anılan Mısır mezarlarında yapılan kazılarda da el örgü makinalarına rastlandığı belirtilir çeşitli kaynaklarda. Örgü makinesi 1589 yılında ıngiltere’de Notthingham yakınındaki Culverton köyünün papazı olan William Lee tarafından bulunmuştur. Hiçbir ön bilgisi olmayan rahip William Lee, karısının ev işlerini kolaylaştırmak amacıyla basit aletler kullanarak, dakikada 600 ilmek civarında örebilen bir örgü makinesi yapar. Bu makine örme sanayiinin temel taşı sayılır. Dakikada 600 ilmek atarak şaşırtıcı bir hızla çalışan bu makinenin her bir ilmek için ayrı iğnesi vardır. Lee zamanla, başlangıçta yalnız düz yüzeyler örebilen makineyi geliştirerek, belirli biçimlerde parçaların örülmesine olanak sağlayan bir sistem hazırlar ve Kraliçe Elizabeth’den kendisine tekel sağlayan bir patent alır.
1758 yılında Jedediah Strutt, çift plakalı örgü tekniğini bulur. Buluş, dünyada Derby Ribana makinesi olarak isimlendirilir. Strutt, yatay hareket eden ikinci bir iğne sırasını kullanarak, istenildiğinde tek taraflı düz kumaş elde edebilir. 1798’de ise Monsieur Decroix, iğneleri dairesel olarak döndüren kovanı keşfeder. Yuvarlak örgü makinesinin çatısı böylelikle bulunmuştur. O zamana kadarki düz örgü makinesi sistemlerinden farklı olarak, burada kovan ve içindeki iğneler dairesel olarak dönmekte ve yine dairesel bir yol izlemekteydiler. Böylece örgü oluşumu, dairesel olmanın verdiği avantajladaha hızlı bir hale sokuldu. 1805 yılında Joseph Marie Jacguard, Fransa’nın Lyon kentinde, dokuma makineleri için mekanik jakar tekniğini bulur. Daha sonra bu teknik, örgü makinelerine adapte edilerek, delikli kartonlar vasıtasıyla iğneler, platinlere desen hareketi verilir. 1847’de ise ıngiliz Matthew Townsend, dilli iğneyi bularak örmecilik tarihinde yeni bir çığır açar.
Bu buluş, uzun zamandır bilinmekte olan kancalı iğnelerdeki baskı işlemini ortadan kaldırıp, mekanizmasını kolaylaştırarak el tezgahlarının süratlenmesini ve dolayısıyla maliyetlerin azalmasını sağlar. 1852 yılında Theodor Groz, Ebingen’de fabrikasını kurduğu esnadaErnst Beckert, Chemnitz’de iğne yapımına başlar. Her ikisinin de amacı örgü çoraplarına eğilmeyen ya da kırılmayan iğne üretmektir. Yani artık iğneler demirden değil, çelikten yapılacaktır... Elli binden fazla iğne çeşidi bulunan Groz-Beckert iğneleri, günümüzde her türlü örgü makinesi için üretiliyor. Bugüne kadar neredeyse hiçbir ilmek problemi çıkmaması ise Groz-Beckert iğnelerinin en dikkat çekici özelliğidir. Chemnitz’li A. Eisenstuck 1857 yılında, ilk defa çatı şeklinde çift plaka (iğne yatakları) olan örgü makinesini geliştirerek bu makinenin patentini alır. 1863 yılında ise Amerikalı mucit Isaac William Lamb, temel prensiplerini bugüne kadar koruyan kullanılabilir ilk örgü makinesini icat eder. Bu makine, bugünkü teknolojiye benzer çelik yapısı ile dilli iğnelere hareket vermektedir. Lamb’in amacı, dikiş makineleri gibi, ailelerin kullanımına elverişli bir araç ortaya çıkarmaktır. Böylece, zor koşullarda çalışmakta olan göçmen aileler, kendi elbise ihtiyaçlarını karşılayabilir ve kendilerine bir gelecek temin edebilecek hale gelebilirler.
Bu makinede plakalar birbirine 45 derecelik açı ile çatı şeklinde durmaktadır ve Theodor Groz tarafından yapılan iğnelerin ayakları, üçgen şeklinde çelikler tarafından hareket ettirilmektedir. Mekik tarafından getirilen iplik, çelikler vasıtası ile yukarı kaldırılan iğnenin ağzına verilmekte ve yine çelik vasıtasıyla aşağıya çekilen iğnenin, eski ilmeğin üzerinden kayması ile yeni ilmek oluşturulmaktadır.
nedirnedemek.com
