Türkiye Tekstil Sanayi
a) TARİHÇE
Arkeolojik kazılarda bulunan kitabe ve heykelciklerden,pamuk ve ketenin ilk yetiştiği bölgelerden olan Anadoluda bu bitkilerin giyecek ve süs bitkisi olarak tarih öncesi devirlerden beri tarifinin yapıldığı anlaşılmaktadır.Kazılar 5-7 bin yıl öncesi Hitit Sümerlerin dokuma sanatını mükemmelleştirdiklerini belgelemektedir.Dokumacılık Anadoluya 1071 Malazgirt zaferi ile girmeye başlar.Selçukluların orta Asyadan taşıdıkları dokuma örgü sanat ve becerisini Anadoluda buldukları zengin dokuma geleneğiyle harmanlamaları ile de devam eder.Bu dönemde,yerel gereksinim ve bölgesel ticaret ile yetinen mensucat zanaatı, Osmanlı imparatorluğunun yükselişine paralel olarak gelişir.En büyük pazarı da Anadoludan geçen ticaret kervanları oluşturuyordu.Duraklama devrinde ise dokumacılıkta devlet desteği azalmış ve hammadde bulamayan,yabancı mallarla rekabet edemeyen dokumacılık, sarsıntı geçirmişti.Daha sonradakapitülasyonlarsonucu dış rekabete yenik düşen dokumacılık,18.yüzyıl sanayi devrimiyle tümüyle çöker.
1915e gelindiğinde sanayidiye adlandırılacak tesislerin birçoğunu dokuma tesislerinin oluşturduğunu görürüz.1923te 82.000 iğ ve 800 adet tezgahımız vardı.Cumhuriyet yönetimine 5i yabancı ve azınlıkların yönetiminde 8 adet pamuk ipliği dokuma fabrikası devrolunmuştur.
Ordu mensuplarının fes gereksinimlerini karşılamak üzere 1839 yılında Feshane-i Amire imalathanesinin kurulmasıyla başlanan tekstil fabrikalarına,Cumhuriyet Döneminde 24-30 arasında dokuma sanayi alanında 12 Türk A.Ş. katılır.Hissedar,kurucu ve idare meclisi üyeleri Türktür.
1932den başlayarak devletçilik devreye girer.İlk önce devlet sanayi ofisi kurulur.Nihayet 11.7.1933te Sümerbank kurulur.Adını Atatürkün verdiği kuruluşunda 20 milyon sermayeye sahip Sümerbank,Sanayi ve Maadin Bankasından devralarak işe başladığı 4 fabrikasını üretim atölyesi olmaktan kurtarmış,teknolojik aşamaların gereği olan yatırımları yaparak,Türk sanayinin lokomotif sektörlerinden biri haline gelmiştir.(2)
Kamgarn mamulleri gereksinimi için Bursa Merinos fabrikası 1938de kurulur.1945lere dek ,özel sektörün pamuklu dokuma sanayinde çalışan,büyük ölçekli bir işyeri (ufak tezgahlarla çalışan küçük iş yerlerini saymazsak) mevcut olmamıştır.
II.Dünya savaşı sırasında makine ithalatının zorluklarına karşın,1949da iğ sayısı 270.000 ve tezgah sayısı da 5500e yükselmiş,1950 seçimlerini izleyen ticari liberasyonla beraber de özel kesim Sümerbank yanında gelişmeye başlamıştır.
II.Plan döneminde (1967-72) öngörülen 1.8 milyon TL lık yatırımla işletmelerin ekonomik kapasitelere ulaşmasını sağlamak üzere,vergi muafiyeti yatırım indirimi ve ihracatı teşvik tedbirleri alınmıştır.Ayrıca,Sentetik Grubun Kuruluşlarıda bu döneme rastlar.Poliamid grubunda ilk olarak 1964te Sifaş Bursada çalışmaya başlar.Poliester lif üretimi için 1968de Adanada Sasa kurulur.Aynı şekilde,1972de Yalovada akrilik lif üretimi için Aksa kurulur ve 1974te Filament devamlı polyester iplik üretimine geçer.
1923-72 dönemini ele alıp tekstildeki değişmeyi şu tabloyla ortaya koyabiliriz.
b) ÜLKE EKONOMİSİNDEKİ YERİ
Tekstil ve Konfeksiyon sanayi, 24 Ocak 1980 istikrar politikaları doğrultusunda dışa açılmaya başlayan ülkenin ihracatında %30 civarında payı ve toplam 15.000 firma sayısıyla ekonomimizin lokomotif sektörüdür.Bugün tekstil sanayimiz birlikte yaşayabilen atölyeler,fabrikalar ve dev holdinglerin bir mozayiği görünümündedir.
Tekstil sanayinin geleceği,ülkemizin ekonomik gelişmesi bakımından önemli bir konuma gelmiştir.Bazı yabancı yayın organları ise ülke sanayi ile tekstil sanayini özdeşleştirerek,bu konuda ciddi yorumlar yapmaktadırlar.Ancak tekstil sanayi gelecekteki büyüme için bir takım yeniden yapısallaşmaya da gereksinim gösterir.Özel sektör ve kamu sektörlerinin çalışma koşulları gece ile gündüz kadar birbirinden farklıdır.Kamu sektörünün güçlü kuruluşu olan Sümerbank,salt iç tüketime yönelik olarak çalışmaktadır.Özel sektörün ise verilen teşvikler,ihracatta vergi iadesi vs olanaklar ile birlikte ihracat ağırlıklı çalıştığını söyleyebiliriz.
Tekstil sanayinin ekonomideki yeri;tüm imalat sanayinde yaratılan katma değerin %20inin tekstil sektöründe yaratılmasından ve sınai dış atımın 1/3ünün yine bu sektöre ait olmasından kaynaklanır.
Tekstil sanayimizErginleşmeninnin tam arifesindedir.Bugün gıda sanayinden sonra tekstil sanayi en büyük sanayi kesimidir ve dış ticaret bilançomuza girdi ve çıktı olarak en güçlü aktif soldu sağlayan sanayi koludur.Tekstil sektörünün en güçlü olduğu alt sektörü ise,Pamuklu Sektörüdürdür.
Ahmet POLATLI
