Doç. Dr. Saliha AĞAÇ
Doç. Dr. Neşe Y. ÇEĞİNDİR
1. GİRİŞ
İnsanların doğal şartlardan korunma ve örtünme ile başlayan giyim serüveni günümüzde farklı
bir boyut kazanmıştır.
Birçok ekonomist, sosyolog ve psikolog giyim ihtiyac›n› ortaya ç›karan etmenleri korunma,
utanma, örtünme ve süslenme olarak sıralandırmıştır (Kırzıoğlu, 1992:9). Ancak günümüzde giyimin
koruma ve örtme işlevi arka planda kalmıştır.
Giysi, çevre koşullarının çeşitli olumsuz etkilerinden korunmak amacıyla örtünme ihtiyacı duyan
ilk insanlar›n belki de elde ettikleri ilk nesnedir (Zengingönül ve Diğerleri, 1996:220). Başlangıçta çok
sade bir biçimde ortaya çıkan bu örtünüş, zamanla estetik ve standart kalıplaşma halini alan giyinmeye
dönüşmüştür (Uslu, 1998:11). Balsac giysiyi, “simgelerin en enerjik olan›” (Alt›nay ve Yüceer,
1992:2) olarak tanımlamıştır.
İnsanların güzel görünme, farklı olma gibi değişiklik arama çabaları, “iyi giyim” deyimini ortaya
çıkmıştır. Giyenin yaşayışına, kişiliğine ve fiziksel yapısına, giyme amacına, giyilecek ortama, sağlık
koşullarına uygun olan, rahat, ekonomik ve estetik özellikleri bünyesinde taşıyan giyime “iyi giyim”
denilebilir.
İyi ve özenli giyim düşüncesi, insanların içinde taşıdığı ve olanaklar ölçüsünde uygulamaya
çalıştığı, olağan ve vazgeçilmez bir istektir (Altunyuva, 1988:15). Bayraktar, iyi giyim için giyimle
ilgili temel bilgilere sahip olmak gerektiğini, aksi halde çok para harcama ile de iyi giyinilemeyeceğini
belirtmektedir (Bayraktar, 1995:11).
Giysinin ilk ögesi kullan›labilir olmasıdır (Altunyuva, 1988:23). Bireyin kendine yakışan giyimi,
rengi, deseni, aksesuarı seçebilmesi için, vücut özelliğini ve tipini bilmesi gerekir. Kumaş model ve
renk seçerken vücudun güzel taraflar›na dikkat çekip, kusurlu taraflar›saklanmal›d›r (Bayraktar,
1995:9).
Giyim aile bütçesi ile yak›ndan ilgili olup, bütçede önemli bir yer tutmaktad›r. Giyim masraf›,
bir çok faktörün etkisi alt›nda olmakla beraber, özellikle ailelerin gelirleri ile orant›l›d›r (Koç, 1990:5).
Ailede giyim için ayr›lan kaynak gelire, aile fertlerinin sayısına ve sosyal statüsüne göre değişmektedir
(Bayraktar, 1995:10).
Çevre koşullarının çeşitli olumsuz etkilerinden korunmak amacıyla örtünme şeklinde başlayan
giyimin, zamanla daha fonksiyonel olması gerekliliği duyulmuştur. Giyim, toplumun değer yargılarını
ve giyenin kişilik özelliklerini yansıtır hale gelmiş, zaman içerisinde toplumlara göre sürekli değişime
uğramıştır. Bu değişimler “giyimde moda” olgusunu ortaya çıkarmıştır. Hızlı değişim sürecine girmiş
toplumlarda gerek sosyal gerekse kültürel olaylardan etkilenerek, bu değişimin aynı hızla giysiye
yansıdığı ve yaygınlaştığı görülmüştür. Toplumsal açıdan bakıldığında “giyimde moda” olgusunun
etkileşim sonucu yayıldığı, toplumun değer yargılarını yansıttığı ve toplumun uygarl›k seviyesini
simgelediği görülmektedir (Uslu, 1998:52).
Türk Dil Kurumu Sözlüğünde Moda; değişiklik ihtiyacı veya süslenme özentisi ile toplum
yaşamına giren geçici yeniliktir. Diğer bir deyişle; belirli bir süre etkin olan toplumsal beğeni, bir şeye
gösterilen aşırı düşkünlük (Anonim¹, 1988:1032) olarak tanımlanmıştır.
Moda; geleneğe karşı kendisini yenileyenin adıdır. Yani kabul görmüş, alışkanlık haline
dönüşmüş olanın tersine, moda; alışkanlık dışını, acayip olanı, tuhafı, dikkat çekici olan›, yani nas›l
olursa olsun farkl› olan› içinde toplar (Onur, 2004:15).
Moda, insanların değişiklik arama ve yeni biçimler ortaya koyma tutkusu, toplumca benimsenen
bir anlayış veya görüş (Altınay ve Yüceer, 1992:3), insanların özgürce, hissetleri gibi, arzu ettikleri
şekilde kendilerine yakışanı yaratmaları (Yaşa, 1999:4) şeklinde de ifade edilmektedir.
Yaşamın içerisinde aktif olan her şeyde kendini gösteren moda, en çok kullanım alanını giyim
eşyasında bulmaktadır. Giysi; günümüzde artık bireyin kişiliği ile özdeşleşen bir tüketim ürününü
temsil etmektedir.Tüketiciler ise, moda ürünlerini taklit eden “kültür bağımlıları” ya da “moda kurbanları” değil,
kendi kimlikleri ve yaşam tarzlarını algılama biçimlerine göre stiller arasından seçim yapan bireyler
olarak değerlendirilmektedir. Günümüzde moda bir zorunluluktan çok seçenek olarak sunulmaktadır.
Tüketicinin çeşitli seçenekler arasından kendine özgü bir görünüş oluşturması beklenmektedir (Crane,
2000: 30).
Bu araştırma, üniversite gençliğinin giyim ihtiyaçlarını karşılama konusundaki görüş ve
davranışlarını, modaya bakış açılarını ve modayı ne derece izleyebildiklerini tespit etmek amacıyla
planlanmış ve yürütülmüştür. Bu amaçla araştırmada iki alt problem benimsenmiştir. Bu problemler;
1. Öğrenciler giyim ihtiyaçlarını nasıl ve ne şekilde karşılamaktadır?
2. Öğrencilerin giyim ve modayı izleme konusunda görüş ve davranışları nelerdir?
şeklindedir.
Çalışma, gençlerin giysi konusundaki tercihlerinin saptanması, giyim ve moda hakkında
görüşlerinin toplanmas›; hedef kitlesi gençler olan giysi üreticilerine yol gösterici olmas› aç›lar›ndan
önem taşımaktadır.
2. MATERYAL VE YÖNTEM
Araştırmanın materyalini, yönetiminden araştırma yapma izni alınabilen, Ankara’daki Hacettepe,
Gazi, Ankara, Başkent ve Çankaya Üniversitelerinin kız öğrencileri oluşturmaktadır. Bu
üniversitelerin ülkenin değişik bölgelerinden gelen öğrenci profiline sahip olması araştırma
materyalinin seçiminde önemli bir etkendir. Araştırma izni, anket uygulanması için öğrencilerin
dinlenme alanı olarak belirlenen yaşamsal ortamlarında ve belirli süreler içerisinde tamamlanması
koşulu ile alınmıştır. Bu nedenle, araştırma örneklemini, dinlenme alanlarında bulunan öğrenciler
aras›ndan rastlant›sal olarak seçilen ve ölçme arac›na cevap vermeyi kabul eden 340 kişi
oluşturmuştur. Araştırma, anket yardımıyla elde edilen veriler ve konu ile ilgili literatür taraması
sonucunda ulaşılabilen kaynaklar ile sınırlıdır.
Öğrencilerin giyim ve moda konusundaki görüş ve davranışları konusundaki bilgileri
toplayabilmek için anket formu hazırlanmıştır. Anket formunun hazırlanmasında daha önce benzer
çalışma yapan araştırmacıların sorularından ve ilgili literatürden faydalanılmıştır.
Anket iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm; öğrencilerin devam ettikleri üniversiteler,
aylık net gelirleri, giyim ihtiyaçları ve onları karşılama biçimlerine yönelik demografik özelliklerini,
ikinci bölüm ise öğrencilerin moda kavramı ve onu izlemelerine ilişkin görüşlerini ölçmeye yönelik
sorulardan oluşmaktadır. Soruların anlaşılır olmasına özen gösterilmiştir.
Bu amaçla 30 öğrenci üzerinde pilot bir çalışma yapılmış, alınan dönütlere dayanılarak anket
formu yeniden düzenlenmiştir. Form, yönetiminden izin alınabilen üniversitelerde öğrencilerin toplu
olduklar›s›n›f veya kantinlerde karşılıklı görüşme tekniği ile doldurulmuştur. Anket uygulanırken
homojenliğin sağlanması için öğrencilerin olabildiğince farklı bölümlerden olmalarına, üniversite
kültürü almış, giyim ihtiyaçlarını karşılama ve güncel giyim konusunda belli düzeyde karar verme
yetisine erişmiş olmalarına özen gösterilmiştir.
Tablo 1’de araştırmaya katılan öğrencilerin üniversitelerine göre sınıf dağılımları verilmiştir.
Tablo 1: Üniversitelere Göre Öğrencilerin Sınıf Dağılımları
SINIF
ÜNİVERSİTELER
Hacettepe Gazi Ankara Başkent Çankaya Toplam
F % F % F % F % F % F %Haz›rl›k 2 3.4 5 3.4 2 2.7 4 10.8 - - 13 3.8
1. S›n›f 6 10.2 30 20.4 8 10.7 22 59.5 - - 66 19.4
2. S›n›f 6 10.2 18 12.2 8 10.7 2 5.4 3 13.6 37 10.9
3. S›n›f 14 23.7 22 15.0 16 21.3 2 5.4 11 50.0 65 19.1
4. S›n›f 31 52.5 59 40.1 40 53.3 7 18.9 7 31.8 144 42.4
5. S›n›f - - 13 8.8 1 1.3 - - 1 4.5 15 4.4
TOPLAM 59 17.4 147 43.2 75 22.1 37 10.9 22 6.5 340 100
n=340
Tablo 1’de görüldüğü üzere araştırmaya katılan öğrencilerin % 42.4’ü son sınıf, % 8’e yakın
oranı hazırlık ve 5. sınıf öğrencisidir. Öğrencilerin 3/2’si üniversite deneyimi kazanmış, kişisel
giyimlerini seçme konusunda belli olgunluğa erişmiştir.
Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamında SPSS (10.0) paket programına aktarılmış,
istatistiksel incelemesi yapılmıştır. Üniversitelere göre verilen cevapların ilişkisi, ki-kare (Chi-Square)
testi ile, p<0.05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiştir. Bulgular çapraz tablolarda verilerek,
durumlarına göre bulgular arasındaki ilişki incelenmiştir. Anlamlılık ilişkisi bulunmayan durumların
yorumu verilmemiştir.
Ayrıca, öğrencilerin gelir durumu ile sorulara verilen cevaplar aras›nda ki-kare analizi yapılmış
ve sadece anlamlı ilişki bulunan sonuçlar bulgular bölümünün sonunda tablolara dökülmeden yazılı
olarak ifade edilmiştir.
3. BULGULAR VE YORUM
Bu bölümde araştırmanın alt problemlerine dayal› olarak haz›rlanan bulgulara ve yorumlar›na
yer verilmiştir.
Araştırmanın ilk amacı öğrencilerin giyim ihtiyaçları ve bunları karşılama davranışlarına
ilişkindir. Bu amacı ölçmeye yönelik hazırlanan sorulardan elde edilen bulgular tablolarda
sunulmuştur.
Gelir, insanlar›n sat›n alma gücünün bir göstergesidir. Robert Ferger, giyim harcamalar›n›n,
tüketicilerin sosyoekonomik düzeylerinden etkilendiğini, Winakor ise, Lowa, Ilinois ve Nebraska’daki
kentsel yaşam süren ailelerin kırsal kesimdekilere oranla daha fazla giyim harcamas›nda
bulunduklarını tespit etmişlerdir (Aktaran: Müberra Yener,Tarihsiz:18).
Bu nedenle öğrencilerin temel ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli olan gelir düzeyleri tespit
edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla elde edilen bulgular tablo 2’de verilmiştir.
Tablo 2: Üniversitelere Göre Öğrencilerin Gelir Dağılımı
GELİR
(YTL)
ÜNİVERSİTELER
Toplam
Hacettepe Gazi Ankara Başkent Çankaya
F % F % F % F % F % F %200-299 9 15.3 35 23.8 15 20 1 2.7 2 9.1 62 18.2
300-399 24 40.7 49 38.8 26 34.7 11 29.7 2 9.1 120 35.3
400-499 17 28.8 33 22.4 23 30.7 2 5.4 2 9.1 77 22.7
500-599 6 10.2 17 11.5 7 9.3 7 18.9 3 13.6 40 11.8
600-699 3 5.1 2 1.4 - - 2 5.4 2 9.1 9 2.6
700-799 - - 2 1.4 2 2.7 5 13.5 - - 9 2.6
800-899 - - 1 0.7 1 1.3 3 8.1 4 18.2 9 2.6
1000 - - - - 1 1.3 2 5.4 4 10.2 7 2.1
1500 - - - - - - 4 10.8 3 13.6 7 2.1
TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100
n= 340 x²=162,067 p= .000
Tablo 2 incelendiğinde, araştırmaya katılan öğrencilerin % 58’inin aylık net gelirinin 300 ile 499
YTL aralığında değiştiği görülmektedir. Yapılan istatistik çalışmasında p değeri .000 çıkmıştır. Bu
sonuç, öğrencilerin üniversitelere göre gelir dağılımları arasında anlamlı ilişki olduğunu
göstermektedir.
1. Öğrencilerin Giyim İhtiyaçlarının Karşılanmasına Yönelik Bulgular
Öğrencilerin giyim harcamalarında en fazla paya sahip ürünün belirlenmesine yönelik elde
edilen bulgular tablo 3’de sunulmuştur.
Tablo 3: Öğrencilerin Giyim Harcamalar›nda En Fazla Paya Sahip Ürün S›ralamas›
Giysiler
ÜNİVERSİTELER
Toplam
Hacettepe Gazi Ankara Başkent Çankaya
F % F % F % F % F % F %
Etek 2 3.4 8 5.4 - - - - - - 10 2.9
Kazak 17 28.8 27 18.4 16 21.3 10 27.0 5 22.7 75 22.1
Gömlek 4 6.8 14 9.5 9 12.0 2 5.4 2 9.1 31 9.1
Mont 3 5.1 5 3.4 3 4.0 1 2.7 - - 12 3.5
Tişört 4 6.8 5 3.4 6 8.0 3 8.1 - - 18 5.3
Kot Pantolon 19 32.2 40 27.2 28 37.3 10 27.0 7 31.8 104 30.6
Kumaş
Pantolon
3 5.1 10 6.8 5 6.7 - - - - 18 5.3
Ayakkab› 5 8.5 33 22.4 7 9.3 9 24.3 7 31.8 61 17.9
Çanta 2 3.4 5 3.4 1 1.3 2 5.4 1 4.5 11 3.2
TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100
n= 340 x²= 34,9253 p= .331
Tablo 3’te verildiği üzere, öğrencilerin giyim masraflar›nda en fazla paya sahip ürünler,
yoğunluk sırasına göre; % 30.6 ile kot pantolon, % 22.1 ile kazak, % 17.9 ile ayakkabıdır.Öğrencilerin giyim masraflarında, etek, kumaş pantolon ve çanta türü ürünler, genele oranla daha az
paya sahiptir. Bulgular, öğrencilerin kullanımı kolay giysileri tercih ettiklerini göstermektedir.
Tablo 4: Öğrencilerin Satın Alma Davranışlarını Etkileyen Giysi Özelliklerine Yönelik
Görüşleri
SEÇENEKLER
ÜNİVERSİTELER
Hacettepe Gazi Ankara Başkent Çankaya Toplam
F % F % F % F % F % F %
Güncellik 5 8.5 6 4.1 2 2.7 10 27.0 4 18.2 27 7.9
Kumaş kalitesi 7 11.9 25 17.0 11 14.7 4 10.8 3 13.6 50 14.7
Dikiş kalitesi 1 1.7 4 2.7 - - - - - - 5 1.5
Ekonomiklik 6 10.2 9 6.1 4 5.3 3 8.1 - - 22 6.5
Marka 3 5.1 7 4.8 1 1.3 - - - - 11 3.2
Model 37 62.7 96 65.3 57 76.0 20 54.1 15 68.2 225 66.2
TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100
n= 340 x²= 39,574 p= .006
Tablo 4 incelendiğinde, öğrencilerin % 66.2’si giysi satın almalarını etkileyen en önemli
unsuru, giysinin modeli olarak cevaplandırmıştır. Bunu % 14.7 ile giysi kumaşının kalitesi
izlemektedir. Bu bulgu öğrencilerin giysi satın alırken en çok modeline önem verdiklerini ortaya
koymaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin büyük kısmının aylık gelirlerinin 300 ile 499 YTL
arasında değişmesine rağmen satın alırken ekonomikliği çok az göz önünde bulundurmaları dikkat
çekicidir. P değerinin .006 bulunması öğrencilerin üniversitelere göre sat›n almalar›n› etkileyen giysi
unsurları arasında anlamlı bir ilişkinin olduğunu göstermektedir.
Öğrencilerin giysi tercihlerinde vücut özelliklerini dikkate alıp almadıklarına yönelik bulgular tablo
5’de verilmiştir.
Tablo 5: Öğrencilerin Giysi Tercihlerinde Vücut Özelliklerini
Dikkate Alma Durumlar›
SEÇENEKLER
ÜNİVERSİTELER
Hacettepe Gazi Ankara Başkent Çankaya Toplam
F % F % F % F % F % F %
Ergonomik
olmal›
9 15.3 14 9.5 3 4.0 7 18.9 1 4.5 34 10.0
Vücudumu açığa
ç›karmal›
1 1.7 1 0.7 1 1.3 1 2.7 2 9.1 6 1.8
Kusurlar›m›
gizlemeli
3 5.1 26 17.7 11 14.7 4 10.8 2 9.1 46 13.5
Rahat ve estetik
olmal›
43 72.9 104 70.7 60 80.0 24 64.9 17 77.3 248 72.9
Dikkat etmem 3 5.1 2 1.4 - - 1 2.7 - - 6 1.8
TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100n= 340 x²= 28,192 p= .030
Tablo 5’e göre giysi satın alırken, öğrencilerin % 72.9’u giysinin rahat ve estetik olmas›n›
önemsemektedir. Buna göre, öğrencilerin giysi tercihlerinde vücut özelliklerini dikkate aldıkları,
rahatlığın yanında estetik faktörleri önemli buldukları söylenebilir.
Aydın ve Çakar (1991), giysideki estetiğin giysinin bir bütün olarak görsel algılanması ile ilgili
olduğunu, giysideki estetik öğelerin, tüketicinin vücut problemlerini kapatmak, giysinin kumaş
özelliklerini ve biçimini, model özelliğini vurgulamak için kullanıldığını belirtmektedir. Estetiği eksik
bir ürünün tüketici tarafından kabul görmeyeceği belirtilmektedir.
Almanya’da yaşayan 31.000 kadın üzerinde yapılan bir araştırmada, giysi alırken kadınların %
51’inin rahatlığa, % 35’inin kullanışlı olmasına önem verdikleri, giysinin çekici olmas›n›, vücudu
göstermesini yalnızca % 2 oranında kadının istediği bulunmuştur (Anonim², 2001:35).
Yine Almanya’daki üst gelir grubuna giren 3400 kadın ve erkek üzerinde gerçekleştirilen bir
ankette, kişilerin % 60’a yakınının giyside, pratiklik ve kullanışlılığı önemsedikleri görülmektedir
(Anonim³, 2000: 26).
Öğrencilerin birbirleri ile kıyafet değiştirip değiştirmediklerine yönelik davranışları tablo 6’da
gösterilmiştir.
Tablo 6 : Öğrencilerin Birbirleri İle Kıyafet Değiştirmelerine
Yönelik Davranışları
SEÇENEKLER
ÜNİVERSİTELER
Hacettepe Gazi Ankara Başkent Çankaya Toplam
F % F % F % F % F % F %
Değişiklik 15 25.4 42 28.6 20 26.7 9 24.3 5 22.7 91 26.8
Renk uyumu 23 39.0 42 28.6 27 36.0 12 32.4 8 36.4 112 32.9
Ekonomiklik 2 3.4 4 2.7 2 2.7 - - - - 8 2.4
Değiştirmem 19 32.2 59 40.1 26 34.7 16 43.2 9 40.9 129 37.9
TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100
n= 340 x²= 5,245 p= .949
Tablo 6’daki verilerden, öğrencilerin % 37.9’u giysilerini arkadaşı ile değiştirmeyi düşünmediği,
% 32.9’unun renk uyumu için, % 26.8’inin ise değişiklik için değiştirmeyi kabul ettikleri
görülmektedir. Araştırmaya katılan öğrencilerin yarısından fazlasının giysilerini birbirleri ile
değiştirdiği gözlenmektedir.
Altınay’ın araştırmasında aynı soruya öğrencilerin % 42,9’u kesinlikle değiştirmem, % 26,5’i
değişiklik olsun diye değiştiririm, %24,4’ü renk uyumunu sağlamak için değiştiririm cevabını
vermiştir (Altınay, 1989). Araştırmada öğrencilerin ekonomiklik için giysi değiştiririm düşüncesi %
4,2 oranındadır. Buradan öğrencilerin çoğunun giyside değişikliği aradığı söylenebilir.
Öğrencilerin markalı giysilerin taklitlerini tercih edip etmemelerine ilişkin görüşleri tablo 7’de
sunulmuştur.Tablo 7: Öğrencilerin Markalı Giysilerin Taklitlerine Yönelik Görüşleri
SEÇENEKLER
ÜNİVERSİTELER
Hacettepe Gazi Ankara Başkent Çankaya Toplam
F % F % F % F % F % F %
Tercih etmem 23 39.0 54 36.7 28 37.3 18 48.6 16 72.7 139 40.9
Tercih ederim 9 15.3 21 14.3 9 12.0 6 16.2 2 9.1 47 13.8
Bazen tercih
ederim
27 45.8 72 49.0 38 50.7 13 35.1 4 18.2 154 45.3
TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100
n= 340 x²= 13,040 p= .110
Tablo 7 incelendiğinde markalı ürünlerin taklitlerini satın almayı, öğrencilerin % 45.3’ünün
bazen, % 40.9’unun hiç tercih etmediği görülmektedir. Ancak, “bazen ederim” seçeneği, olumlu ve
olumsuz anlamı ifade ettiği için gençler arasında bir ikilemin yaşandığı düşüncesini akla
getirmektedir.
Tablo 8’de öğrencilerin indirimli satışlara ilişkin görüşleri verilmiştir.
Tablo 8: Öğrencilerin İndirimli Satışlara İlişkin Görüşleri
SEÇENEKLER
ÜNİVERSİTELER
Hacettepe Gazi Ankara Başkent Çankaya Toplam
F % F % F % F % F % F %
Düşük kaliteli ürün 3 5.1 9 6.1 1 1.3 1 2.7 2 9.1 16 4.7
Ucuz giysi alma
f›rsat›
54 91.5 137 93.2 73 97.3 35 94.6 19 86.4 318 93.5
İlgilenmiyorum 2 3.4 1 0.7 1 1.3 1 2.7 1 4.5 6 1.8
TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100
n= 340 x²= 7,031 p=.593
Tablo 8 incelendiğinde, öğrencilerin % 93.5’i indirimli satışları, ucuz bir şeyler alabilmek için
fırsat olarak nitelendirilirken, % 4,7’si düşük kalite anlamına geldiğini ifade etmişlerdir. Öğrencilerin
tamamına yakınının indirimli satışların ucuz bir şeyler alabilme fırsatı olduğunu düşündükleri
gözlenmektedir. Bu bulgulara dayanılarak, öğrencilerin indirimli satışların farkında oldukları ve bunu
kulland›klar›söylenebilir.
Araştırmanın ikinci amacı öğrencilerin moda konusundaki düşüncelerini belirlemektir.
Bu amac› ölçmeye yönelik haz›rlanan sorulardan elde edilen bulgular aşağıda sunulmuştur.
2. Öğrencilerin Moda Konusundaki Düşüncelerine Yönelik Bulgular
Tablo 9’da öğrencilerin moda hakkındaki görüşlerine yer verilmiştir.Tablo 9: Öğrencilerin Modanın Anlamı İle İlgili Görüşleri
Seçenekler
ÜNİVERSİTELER
Hacettepe Gazi Ankara Başkent Çankaya Toplam
F % F % F % F % F % F %
Beğeni
evreleri
39 66.1 101 68.7 50 66.7 23 62.2 14 63.6 227 66.8
İyi giyimin
önemli şartı
1 1.7 3 2.0 3 4.0 3 8.1 3 13.6 13 3.8
Giyimi
k›s›tlay›c›
6 10.2 12 8.2 6 8.0 3 8.1 1 4.5 28 8.2
Gereksiz bir
kavram
13 22.0 31 21.1 16 21.3 8 21.6 4 18.2 72 21.2
TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100
n= 340 x²= 10,238 p = .595
Tablo 9’da öğrencilerin % 66.8’i modaya zaman içindeki beğeni evreleridir derken, % 21.2’si
modayı uyulması gereksiz bir kavram olarak nitelendirmiştir. Öğrencilerin % 8,2’si modayı giyim
konusunda bir kısıtlayıcı, %3,8’i ise modayı iyi giyimin en önemli şartı olarak görmektedir.
Altınay’ın araştırmasında öğrencilerin, % 65,3’ünün modayı, zaman içindeki beğeni devresi, %
18,9’unun moday› uyulmas› gerekmeyen bir kavram, %7,9’unun k›s›tlay›c› bir kavram, % 5,8’inin ise
modayı iyi giyimin en önemli şartı olarak nitelendirmesi araştırma ile paralellik göstermektedir
(Alt›nay, 1989).
Tablo 10’da öğrencilerin moda hakkındaki bilgi kaynakları verilmiştir.
Tablo 10: Öğrencilerin Modayı Takip Etme Konusundaki Bilgi Kaynakları
Bilgi
Kaynağı
ÜNİVERSİTELER
Toplam
Hacettepe Gazi Ankara Başkent Çankaya
F % F % F % F % F % F %
Moda
dergileri
9 15.3 18 12.2 6 8.0 7 18.9 1 4.5 41 12.1
Moda
programlar›
5 8.5 15 10.2 12 16.0 5 13.5 4 18.2 41 12.1
Gözlem 15 25.4 25 17.0 14 18.7 9 24.3 3 13.6 66 19.4
Mağaza
vitrinleri
30 50.8 89 60.5 43 57.3 16 43.2 14 63.6 192 56.5
TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100
n= 340 x²= 11,280 p= .505
Tablo 10’a göre öğrencilerin % 56,5’i moda hakkında bilgi kaynağı olarak mağaza vitrinlerini
gözlemlemeyi belirtmişlerdir.
Kowabota ve Rabolt “Amerikal› ve Japon Üniversite öğrencilerinin giysi satın alma tutumlarını
kıyaslandıkları araştırmalarında, her iki ülkede de öğrencilerin bilgi kaynağı olarak öncelikle moda
dergilerini tercih ettiği, onu az bir farkla mağaza vitrinlerinin takip ettiği ortaya çıkmıştır. Her iki
araştırmanın bulguları birbirini destekler niteliktedir (Kawabata ve Rabolt, 1999). Sen ve diğerlerinin(2002), yapmış olduğu araştırmada ise; vitrinlerin, kişilerin moda hakkında bilgi edinme, giysi satın
alma kararı vermeleri üzerinde oldukça etkili olduğu tespit edilmiştir.
Öğrencilerin moda akımlarını takip edip etmeme konusundaki görüşleri tablo 11’de verilmiştir.
Tablo 11: Öğrencilerin Moda Akımları Konusundaki Görüşleri
Düşünceler
ÜNİVERSİTELER
Hacettepe Gazi Ankara Başkent Çankaya Toplam
F % F % F % F % F % F %
Takip
ederim
4 6.8 1 0.7 1 1.3 1 2.7 3 13.6 10 2.9
Takip
etmem
19 32.2 55 37.4 29 38.7 16 43.2 3 13.6 122 35.9
Beğenilerime
bağlı
36 61.0 91 61.9 45 60.0 20 54.1 16 72.7 208 61.2
TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100
n= 340 x²= 19,623 p= .012
Tablo 11 deki bulgular öğrencilerin % 61.2’si moda akımlarını takiplerinin etmelerini
beğenilerine bağlı olarak değiştiğini, % 35.9’unun ise takip etmediğini göstermektedir. Buna göre
öğrencilerin çoğunun moda akımlarını beğendikleri takdirde izlediklerini ortaya koymaktad›r.
Nitekim, son yıllarda sürekli tartışılmaya çalışılan kendi tarzını yaratma, kendi kişiliğini ortaya koyma
kavramlar› modan›n izlenmesinde de kendini göstermektedir.
John Rocha, “Yaşamımızda Modanın Rolü” başlıklı sunusunda da bu fikri desteklemektedir.
“…Zaman içinde modanın rolü değişti. Çünkü, geçmişte moda; hangi sosyal gruba ait
olduğunuzu gösterirken, bu gün böyle bir tahmin sizi çok yanıltıcı sonuçlara götürebilir oldu. Kimin
kim, ne olduğu, ne kadar para kazandığı, hangi titre sahip olduğu giysisinden belli olmamaktadır.
İnsanlar kendi kişisel giysileri ile ne paralarını ne işlerini ne toplumdaki yerlerini göstermeye
çalışmıyorlar. Kendi bireysel kişiliklerini göstermeye çalışıyorlar. Kim olduğunuzu, ne olduğunuzu
moda aracılığı ile gösterme devri başladı. Sosyal konumunuzu gösterme devri bitti..” (John
Rocha,1996 “The Role of Fashion in Our Lives” Aktaran: Uslu, 1998:16).
Moda çok geniş ve karmaşık bir kavram olduğundan, modaya uyma nedenini tek bir faktör ile
açıklamak mümkün değildir. Gerçektende bugün moda olgusu insanların kendi kişiliklerini gösterme
yönünde biçimlenmeye başlamıştır (Uslu, 1998:16).
Almanya’da yapılan bir araştırmada bireylerin giysi tercihlerinde kadınların % 37’si, erkeklerin
ise %31’i kendi stillerine uyan giysileri sat›n ald›klar›n› belirtmektedir. Yeni trendleri önemseyenlerin
oranı % 9 ile % 4 arasında değişmektedir (Anonim², 2001: 26).
Tablo 12’de öğrencilerin modası geçmiş kıyafetler için yaptıkları uygulamalar verilmiştir.
Tablo 12: Öğrencilerin Modası Geçmiş Giysilere Yönelik Davranışları
Görüşler
ÜNİVERSİTELER
Hacettepe Gazi Ankara Başkent Çankaya Toplam
F % F % F % F % F % F %Atar›m 1 1.7 2 1.4 2 2.7 1 2.7 - - 6 1.8
Birilerine
veririm
16 27.1 38 25.9 20 26.7 15 40.5 4 18.2 93 27.4
Aksesuarlarla
modaya
uyarlar›m
22 37.3 44 29.9 23 30.7 9 24.3 8 36.4 106 31.2
Giymeye
devam ederim
20 33.9 63 42.9 30 40.0 12 32.4 10 45.5 135 39.7
TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100
n= 340 x²= 7,300 p= .837
Tablo 12’ye göre anket uygulanan öğrencilerin % 39.7’si modası geçmiş giysileri hiçbir işlem
yapmadan giymeye devam ettiklerini, %31.2’si bu giysileri değişik aksesuarlarla modaya
uyarladıklarını, % 27,4’ü ise giysilerini birilerine verdiklerini belirtmişlerdir.
Giysilerde kullanılan aksesuarlar kişilerin moda tercihini ve stilini yans›t›r. Bulgulardan,
öğrencilerin 1/3’ünün aksesuarın giysiye güncellik kazandırdığını bildikleri görülmektedir. Diğer
yandan öğrencilerin % 39.7’sinin modası geçen kıyafetleri giymeye devam etmesi ise, modayı bire bir
uygulamadıklarını göstermektedir. Öğrencilerin % 1.8’i giysileri attığını söylemiştir. Kıyafetlerini
satan öğrenciye rastlanmamıştır. Bu günümüzde yaygınlaşan ikinci el kıyafet mağazalarının
kullanımının Ankara’daki öğrenciler arasında henüz benimsenmediğini düşündürmektedir.
3. Öğrencilerin Gelir Durumu ile Sorulara Verdikleri Cevaplar Arasındaki ki-kare Sonuçlar›na
İlişkin Bulgular
Öğrencilerin gelir durumu ile sorulara verdikleri cevaplar arasında yapılan ki-kare analizi
sonucunda anlamlı ilişki bulunanlar aşağıda belirtilmiştir.
· En çok para verilen giysi türü ile gelir durumu (x²= 41,843, p=,013) aras›nda;
· Modan›n anlam› ile gelir durumu (x²= 55,324, p=,021) aras›nda;
· Giysi tercihinde vücut özelliklerinin dikkate al›nmas› ile gelir durumu (x²= 65,417,
p=,048) aras›nda;
· İndirimli satışlara ilişkin görüşler ile gelir durumu (x²= 37,910, p=,035) arasında
anlamlı ilişki olduğu görülmektedir.
4. SONUÇ VE ÖNERİLER
Toplumun en etkin ve kültürlü kesimlerinden biri olarak kabul edilen üniversite öğrencilerinin
giyim ve moda hakkındaki görüşleri, modayı izleme durumlarını belirlemek üzere yapılan bu
araştırmada öğrencilerin giyimde bireyselliğe önem verdikleri, giysi satın alırken öncelikli olarak
giysinin kendi tarzlar›n› yans›tmas›na dikkat ettikleri, daha sonra kalite unsurunu arad›klar› tespit
edilmiştir.
Öğrencilerin kıyafetlerini değiştirme taraftarı olmadıkları, değiştirenlerin ise çoğunlukla renk
uyumu için değiştirdikleri, giyimlerinde renk uyumuna önem verdikleri saptanmıştır. Öğrencilerin
günlük giysi seçiminde en çok rahatlık ve bütünlüğe önem verdiği, en fazla harcamayı kot pantolona
yaptıkları görülmüştür.Öğrenciler genel olarak, moda kavramını bilmektedir. Bununla beraber modanın iyi giyim için
şart olduğunu düşünmemekte, modayı mağaza vitrinlerinden öğrenmektedirler. Öğrencilerin,
çoğunlukla moda ürünleri giyme alışkanlığında olmadıkları, modası geçse bile beğendikleri taktirde
giysilerini giymeye devam ettikleri görülmektedir. Öğrenciler, indirimli satışları ucuz bir şeyler
alabilme f›rsat› olarak tan›mlamaktad›r.
Araştırma sonuçlarına dayanarak giyim, öğrenciler tarafından bugünkü ve gelecekteki
konumlarını güçlendirmesi, kişiliklerini ve düşüncelerini diğer insanlara aktarması, öz güvenlerini
art›rmaya yard›mc› olmas› için, önemsenmelidir. Üniversitelerin kariyer günleri çerçevesinde, sosyal
etkinlikler içerisinde doğru ve kişiliğe uygun giyim seminerleri ile çağdaş, şık ve doğru imaj yaratma
konularında öğrenciler aydınlatılmalıdır.
KAYNAKLAR
Alt›nay, H. (1989). Ankara’daki Yüksek Öğrenim Gençlerinin İyi Giyim ve Moda Hakkındaki
Tercihleri ve Bunu Uygulayabilme Olanaklar›. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Alt›nay, H.ve H. Yüceer, (1992). Moda ve Tarihi. Ankara.
Altunyuva, Ş.(1988). Kadın Giyimi ve Temel Dikiş. Ankara, Timasat Yay›nevi.
Anonim¹. (1988). Türk Dil Kurumu Sözlüğü. Ankara.
Anonim². (2001). “Alışverişte En Önemli Kriter Rahatlık”, TextilWirtschaft-Dünya Tekstil. S: 12. s:
35.
Anonim³. (2000). “Yüksek Sosyete Şık ve Rahatı Seçiyor”, Dünya Tekstil. Y›l: 4, S:1. s: 26.
Ar›kan R., Yüceer H., ve G. E. Çakar. (1994). “Kadınların Giysi Tüketimleri ve Giyim Davranışları”,
Standart Dergisi. 3. 27-32.
Ayd›n S. ve G. E. Çakar. (1993). “Çağdaş Giysi Tasarımında Öge ve Prensipler” 1. Türkiye Haz›r
giyim ve Konfeksiyon Kongresi, İstanbul. 267-274.
Bayraktar, F. (1995). Kadın Giyimi ve Temel Dikiş. Sim Matbaas›, Ankara.
Crane, D. (2003). Moda ve Gündemleri. Çev: Özge Çelik. Ayr›nt› Yay›nlar›. İstanbul.
Kawabata, H. ve N. J. Rabolt. (1999). “Comparison of Clothing Purchase Behaviour Between US and
Japanese Female University Students”. J Consumer Studies & Home Economics, 23,4, 213-223.
Kırzıoğlu, N.G. (1992). Giyim Sanatı Ve Kişisel Görünüm. Ankara.
Koç, F. (1990). Kütahya Kadın Giysileri Üzerine Bir Araştırma. Ankara.
Onur, N. (2004). Moda Bulaşıcıdır. Epsilon Yayınevi. İstanbul.Sen S., G. Block ve S. Chandran. (2002). Window Displays and Consumer Shophing Desicions,
Journal of Retailing and Consumer Services, 9, 277-290.
Uslu, Ö. (1998). Türk Kadın Giyimi Kuşamında Kız Teknik Ekolünün Etkileri. G.Ü.Sosyal
Bilimler Enstitüsü Sanatta Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
Yaşa F. (1999). “Modada Demokrasi”, Hürriyet Gazetesi, 28 Ekim tarihli makale.
Yener M. (Tarihsiz). Tüketicilerin Giyime Yönelik Davranış Modelleri ve Davranışlarını
Etkileyen Faktörler. H.Ü. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
Zengingönül N., Şener F. ve M. Baysal. (1996). “Giysi Seçimine Etki Eden Faktörler”. Tekstil ve
Konfeksiyon Dergisi, 3, 220-225.
* Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Eğitimi
Bölümü Beşevler/Ankara Tel: 0 312 212 64 60 126/236
E- Posta: asaliha@gazi.edu.tr , cegindir@gazi.edu.tr
