Yün iplikçiliği: Yünde Cer(çekim,çekme) makineleri
Cer makinelerinde çekim işlemi silindirli ve iğneli çekim tertibatlarıyla gerçekleşir. Silindirli çekim tertibatlarında çıkış silindir çiftleri giriş silindir çiftlerinden daha hızlı döner. Bu sayede çekim meydana gelir ve elyaf çekilir. Çekim işlemi taraktan sonra yapılabildiği gibi taramadan sonra da yapılır. Taramadan, taranmış olarak çıkan tarama bantlarının numarası genellikle Nm 0,04-0,06'dır. Bu noktaya kadar yapılan dublaj ve çekimler numarada düzgünsüzlüklere neden olabilir. Yani, tarama bandı numara sapmaları gösterir. Taramadan gelen topslar çekilerek fitil haline getirilmek üzere hazırlama dairesine getirilir. Çekim (cer) makineleri hazırlama ünitesinin elemanlarıdır. Ayrıca fitil makineleri de hazırlık işlemine dahildir. Tops bantlarının yavaş ve kademeli olarak sürekli çekildiği bu makine grubuna sortiment denir. Bu makinelerden her birine de pasaj adı verilir.
Topslar burada dublaj yapılarak 2 veya 3 pasaj çift iğneli makinelerde çekilir. Bant gittikçe paralelleşir ve numarası düzgünleşir. Pasaj sayısı yeni teknolojilerde azaltılmıştır. Pasaj sayısının azalması, işçilik ve yatırım maliyeti yanında yünün kırılmasını önleyerek kaliteyi arttırır. Tarama çekmesinden sonra fitil makinesinde fitil yapılır.
Ştrayhgarnda tarak makinesinden sonra oluşan fitiller doğrudan iplik eğirme makinesine verildiğinden çekim (cer) makineleri kullanılmaz. Yün iplikçiliğinde (kamgam) daha çok iğneli (baretli) çekim tertibatlı makineler kullanılır. Çekim (cer) makineleri genel olarak şu başlıklar altında incelenmiştir:
a)Çekim makinelerinin görevleri,
b)Ekartman mesafesi ve ayarı,
c)Bant istifleme (köyler, helezon istifleyici),
d)İğneli baretli çekim makinesi.
Çekim Makinelerinin Görevleri
a) Elyafı düzgünleştirmek, çengellerini (kıvrımlı uçları) düzeltmek,
b) Elyafı paralel hale getirmek,
c) Bandın numarasını düzgünleştirmektir.
Çekim işlemi ile bantlar çekilmiş, düzeltilmiş ve birbirine paralel olarak sıralanmıştır.
Ekartman Mesafesi ve Ayarı
Çekme makinelerinde ekartman ayan çok önemlidir. Besleme silindiri ile verim (çıkış) silindirleri arasındaki mesafe, ekartman mesafesidir. Çekim sahasına giren elyafta, elyaf uzunluğu ekartman mesafesinden büyük ise elyaf kopar, bu istenmeyen bir durumdur. Eğer elyaf uzunluğu ekartman mesafesine eşit ise beslemeden kurtulur kurtulmaz çıkış silindiri ile yakalanır. Bu durum ideal olmasa bile normal bir durumdur. Ekartman ayarı elyaf boyundan çok az bir miktar fazla olmalıdır. Çekim sahası içindeki elyafın" en uygun hareketi bu şekilde sağlanır. Elyaf uzunluğu ekartman mesafesinden fazla küçük ise, yüzen elyaf meydana gelir. En istenmeyen durumdur. Çıkışa varmadan giriş tarafından bırakılan elyaf kontrol edilemez ve buna çekim verilemez. Besleme silindiri ile çekim silindiri arasına bir takım iğneler konur ve yüzen elyaf böylece kontrol edilir. Banttaki kısa elyaf yüzdesi çok önemlidir. Bunlar uzun elyafların hareketini bozarlar. Ekartman ayarında elyaf boyu olarak banttaki en uzun elyaf boyu alınır.
Bant İstifleme (Koyler, Helezon İstifleyici)
Çekim işleminin bitiminden sonra makineden çıkan bantlar helezonik şekilde silindirik bir kovaya yerleştirilir. Koyler sistemi kullanılır. Koyler ya da helezon istifleyici, cer kovalarını uygun hızda döndüren tabla ve bağlı bulunduğu mekanizmadır. Makine şasesine bağlı ve hareket alan bir döner tabak ve kovanın altında kova tablası vardır. Bant kovanın içerisine yandan bırakılır.
megep.meb.gov
