Yünlü malzemelerin boyanması ve baskısı
Yünlü mamuller genel olarak renkli durumda kullanılır. Doğal halde krem bir beyaza sahip olmaları ve bir çok durumda ağartmadan sonra tekrar sararmaları nedeniyle, çoğu durumda renklendirilirler.
Yünlü malzemelerde, elyaf halinde boyama ile elde edilen melanj etkisi ve vigore baskı ile elde edilen kırçıllı efektler önemli bir yer tutar. Yünlü malzemelerin baskısı; kumaş halinde desenlendirmeden ziyade, kamgarn kumaşlarda melanj efektleri için tarama bandı baskısı olarak uygulanmaktadır.
Bu bölümde yünlü malzemenin boyanması ve baskısı aşağıdaki başlıklar altında incelenmiştir:
Yünün boyanma özellikleri,
Boyama öncesi işlemler,
Boyar madde ve reçeteler,
Boyama hataları,
Yünlü baskı.
2. YÜNÜN BOYANMA ÖZELLİKLERİ
Yün; elyaf, tarama bandı, iplik ve kumaş şeklinde, üretimin çeşitli aşamalarında boyanabilir. Yün, kumaş oluşumu için bir çok çeşitli yaş işlemler görür ve bir çok durumda da, bu işlemlerin bir çoğu boyamadan sonra gerçekleştirilir.
2.1. Yün Boyar Maddelerinin Seçiminde Dikkate Alınacak Faktörler
Çeşitli yaş işlemlere karşı haslıkları ve nihai kullanım gereksinimleri, boyar maddelerin seçiminde birinci ana etkendir.
Ağartma, karbonizasyon, klorlama, karışımlarda çapraz boyama, dekatür, dinkleme, kaynatma (krablama) gibi yaş işlemler, yünü boyayan boyar maddelerin seçiminde etkin rol oynarlar.
Boyar madde seçiminde üçüncü etken, boyama işleminin sorunsuzluğudur. Kıymetli bir hammadde olan yün elyafının boyanmasında, düzgün boyama eldesi kolay olan boyar madde tercih edilir.
Uygulanacak boyama metoduna uygun boyar madde seçilir.
2.2. Yün Elyafı İçin Uygun Boyar Madde Sınıfları
Yünlü malzemelerin boyanması için uygun boyar maddeler;
Asit boyar maddelerin tüm tipleri,
1:1 ve 1:2 metal kompleks boyar maddeleri,
Krom ve mordan boyar maddeler,
Yün tipi reaktif boyar maddelerdir.
Bu gruplardan, en az asit ve metal kompleks boyar maddeler kullanılmaktadır. Reaktif boyar maddeler de yüksek haslıkları ve parlak renkleri ile son yıllarda oldukça önem kazanan boyar maddelerdir.
Kromlama boyar maddelerinin kullanımı, uygulamanın çok adımlı olması ve çevre politikaları nedeniyle azalmıştır. Bunların dışında, küp boyar maddeler ve çok az sayıda direkt boyar maddeler de zaman, zaman yüne uygulanabilmektedir. Yün boyamada kullanılan boyar maddeler baskıcılıkta da kullanılabilir. Ancak, asit boyar maddeleri en önemli gruptur.
2.3. Boyar Maddelerin Yün Elyafına Bağlanması
Yün elyafına boyar maddelerin bağlanması;
Elektrostatik çekim kuvvetleri,
H köprüleri,
Van – der Waals kuvvetleri,
Koordinatif bağlar,
Kovalent bağlarla oluşur.
tekstilokulu.net
