Yünün Fiksaj İşlemleri
Yün terbiyesi sırasında yünlü mamullerin fiksajı değişik üretim adımlarında, değişik amaçlara yönelik olarak yapılabilir. Bu amaçlar içerisinde en belirgin olanları;
1.Liflerdeki ve mamuldeki iç gerilimlerin giderilmesi
2.Mamul görünüm ve tutumunun geliştirilmesi
3.Ütü çizgisi, plise gibi verilen şekillerin kalıcılığının sağlanmasıdır.
Bütün tekstil mamullerinde olduğu gibi yünlü mamullerde de daha iplik yapımından başlamak üzere çeşitli mekanik zorlamalar sonucu iç gerilimler oluşmaktadır. Bu iç gerilimler fiksaj işlemleriyle giderilmez veya azaltılmazsa mamul daha sonraki terbiye işlemleri veya kullanma sırasında fırsat bulduğunda gerilimlerden kurtulacak şekilde deforme olmakta ve çekmektedir. Bunun yanı sıra fikse olmamış mamullerin özellikle sıcak ve yaş işlemler esnasında kırışması ve keçeleşmesi de daha kolay olmaktadır.
Yünlü mamullerin fiksajı için üç etkenden faydalanılabilinir;
1.Su
2.Isı
3.Kimyasal Maddeler
Yünlü Mamullerin Sıcak Su veya Su Buharı ile Fiksaj Mekanizması
Suyun etkisiyle makromoleküller arasındaki H köprüleri ve tuz köprüleri kısmen koptuğundan yün liflerinin yaş kopma dayanımları kuru kopma dayanımlarına nazaran daha düşük, elastikiyetleri ise daha yüksektir.
Yani sıcak su içerisindeyken bulundukları durumda fikse olmaktadırlar. Bu şekilde sağlanan fiksaj düzeyi, suyun sıcaklığı ve etki süresi arttıkça fazlalaşmaktadır
90°C’ a kadar yapılan fiksaj etkisi soğuk suya karşı dayanıklı ancak 90°C ve yukarısına karşı dayanıksızdır. Bu nedenle 90°C’ın altında sıcak suyla sağlanan fiksaj etkilerine geçici fiksaj denir. 90°C’ın üzerinde yeterli süre (20 dak.) fikse edilen lifler ise daha sonra yüksek sıcaklıktaki su veya buhar atmosferine sokulsalar da fiksajdan önceki durumlarına tamamen dönemezler. Buna da kalıcı fiksaj denir.
Önce su ve ısının etkisiyle çeşitli köprü bağları kopmaktadır. Kopan köprü bağlarının yerine yenileri oluşmaktadır.Sistin köprülerinin kopmasının ve yeniden oluşmasının yün liflerinin fiksajında önemi büyüktür. Buharlama esnasında bir miktar sistin köprüsü hidrolitik olarak parçalanmaktadır.
Uygulayıcılar tarafından önemli olan nokta, fiksajı sağlayan reaksiyonların, buharlama sıcaklığı yükseldikçe, süresi uzadıkça ve ortamın pH’ı yükseldikçe (hafif bazik ortama kaydığında) daha etkin bir şekilde meydana gelmeleridir.
tekstilokulu.ne
